Lögberg - 05.09.1935, Blaðsíða 1

Lögberg - 05.09.1935, Blaðsíða 1
 48. ÁRGANGUR WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 5. SEPTEMBER, 1935. NÚMER 36 Um Ameríkumenn Eftir Ragnar E. Kvaran. Mér hefir öðru hvoru or'Öið hugs- að til litils atburðar, er eg var vott- ur að í fyrra. Merkur maður ís- lenzkur, sem lengi hefir dvalið er- lendis, var að segja frá alþjóðasam- kundu einni, sem hann hafði fýlgst með í einni af höfuðborgum Evrópu. Á þeirri samkundu hafði mönnum orðið tíðrætt um Roosevelt, forseta Bandaríkjanna. Skýrði maðurinn frá því, að mönnum hefði yfirleitt fundist mjög til um forsetann fyrir atgjörvi hans, persónulegan þokka og dugnað. “Englendingur einn,” sagði hann ennfremur, “sem eg átti tal við, sagðist hafa kynst honum persónulega. Hann var mjög hrif- inn af honum, enda gat hann þess, að þetta væri eini ameríski “gentle- maðurinn” sem hann hefði hitt.” Þessi atburður varð mér ekki fyr_ ir þá sök minnisstæður, að eg hefði ekki stundum heyrt eitthvað svip- aðar sögur áður. Keimlík ummæli Englendinga um Ameríkumenn eru næsta kunn. Það er forn og nýr kurr milli þessara stærstu þjóða hins enskumælandi heims. Englend- ingar eiga enn bágt með að sætta sig við, að þessi litli bróðir, sem þeir fyrirlitu, skuli vera orðinn stór bróðir og það æði-baldinn á köflum, bæði í viðskiftalífi og stjórnmálum. Þeir líta á Ameríkumanninn sem mann af lágum stigum og ómerkum, er komist hafi til vegs og meiri virð- ingar en hann geti undir risið. Hins-, vegar litur Amerikumaðurinn á Englendinginn sem karl, sem farinn sé að minna á steingjörving; að vísu að ýmsu leyti ekki ómerkan karl— hann hafi t. d. skrifað nokkrar sæmilega læsilegar bækur og hann sé mjög séður og slyngur kaupmað- ur, en annars sé ekki laust við, að dálæti hans á siðum og sögu þessar. ar smáeyju, sem hann byggi, sé dá- lítið broslegt. Fyrir þær sakir er til óþrotleg uppspretta af kímnisögum, sem Englendingar og Ameríkumenn segja hverir um aðra. En það, sem olli því, að atburð- urinn varð mér minnisstæður, var sú staðreynd, að það var íslending- ur, sem söguna sagði á þann hátt, að ekki gat dulist, að ekki virtist skuggi af efa í hans huga um það, að vitaskuld hefði Englendingurinn haft alveg rétt fyrir sér um það, að ef finnanlegur væri einn “gentle- maður” í Ameríku, þá væri hann á- reiðanlega ekki nema einn. Nú er það svo, að mjög erfitt mundi að sannfæra Englendinga um það, að það gæti komið til mála, að á íslandi hafi nokkru sinni verið til sú mannvera, sem Englendingur gæti nefnt “gentleman.” Honum mundi finnast það fráleitt, að ömurlega fá- tæk þjóð, sem aðeins væri að byrja að bröltast um til þess að taka að lifa siðmenningarlífi, hefði haft nokkur skilyrði til þess að ala með sér þann mannflokk, sem nefndir yrðu “gentlemenn,” þvi að slíkir menn væru einmitt ávöxtur alda- gamallar fágunar í siðum og háttum. Skop íslendings að skorti Ameríku- mannsins á siðfágun “gentle” menskunnar hefði því óhjákvæmi. Iega orðið Englendingnum skops- efni. En vér erum orðnir svo vanir því að líta á oss sem hluta af rnenn- ingu Evrópu, að oss finst sjálfsagt, að vér eigum samflot með öðrum Evrópumönnum í skoðunum þeirra og hleypidómum um þá menn, er aðrar álfur byggja. En sannleikur- inn er sá, að vér erum menningar- lega aðeins að litlu leyti samlandar annara Evrópuþjóða, svo sem drep- ið skal á síðar. , En annar atburður kemur í þessu sambandi í huga mér. Fyrir einum áratug síðan naut eg þeirrar ánægju að sumarlagi að vera samvistum um hálfsmánaðartíina við um fimtíu ameríska presta. Vér dvöldum í skóla úti í sveit. Þessi hópur hafði ekkert sérstakt starf sem höndum. Menn voru þarna aðeins sér til hvíldar og hressingar, en á hverju kvöldi var þó flutt eitt stutt erindi, og fóru svo fram meira og minna kappsamar umræður um efni erind- isins á eftir. Eg er sannfærður um, að hvergi hefði verið að líta presta- samkundu utan Ameríku, sem lík hefði verið þessari. Menn þessir voru bersýnilega flestir gáfumenn, vel mentaðir og viðsýnir, en auk þess voru þeir með frjálsmannlegri blæ en títt er um menn í þeirri stétt. Skoðanir þeirra voru oft mjög sund_ urleitar, en því nær ávalt fluttar af gáfum og lagni. Þess skal að visu getið, að þessi hópur var að því leyti ekki einkennandi fyrir Ame- ríku’sérstaklega, að prestamir vom allir úr frjálslyndustu kirkjudeild i heimi — kirkjudeild Únitara — sem vitaskuld er ekki nema brot af kirkjuheimi álfunnar. En eg held eg hafi haft óljóst veður af þvi, þótt eg væri aðeins nýkominn til lands- ins—og síðar hefi eg sannfært um það—að í þessum hópi gæti að lita sum þau einkenni, sem þetta land— Bandaríkin—byggi yfir. Þarna voru menn á öllum aldri frá hálfþritugu og til áttræðisaldurs. En yfir þeim hvíldi einhver blær æsku og lífsf jörs, sem ekki var bundinn við áratölu aldursins. Þeir voru því nær allir t. d. miklir hlaupagarpar. Þeir léku sér í knattleik á hverjum einasta degi í sólarhitanum og sóttu leikinn siður en svo með hangandi hendi, heldur af kappi og ungæðislegum áhuga. Og þegar þeir komu undan köldu steypibaðinu að leiknum lokn- um, fansfr þeim þeir fyrst vera veru- lega undir það búnir að fara í kapp- ræðu-glímur kvöldsins. Sem sagt, mér fanst eg hafa veður af, að eg stæði hér andspænis mönn. um með aðrar hugsanir og annað skapferli heldur en eg hafði búist við. Og allar kímnisögur Evrópu- manna um Ameríkumenn standa sennilega í einhverju sambandi við það—þegar frá er dreginn óvildar- hugur keppinautsins og óvildarhug- ur sá, sem jafnan fylgir vanþekk- ingunni—að menn finna, að Ame- ríkumaðurinn er í raun og sannleika í verulegum atriðum frábrugðinn þeim. Það stafar ekki af því, að Ameríkumaðurinn sé minna prúð- menni—minni “gentlemaður” — en menn annara þjóða. Það starfar blátt áfram af því, að í þessu tiltölu- lega nýja landi hefir vaxið upp ann_ að viðhorf á lífinu, annar skilningur á því, heldur en annarsstaðar hefir getað þrifist. Hvort sem mönnum finst það meðmæli með nútímanum eða ekki, þá verður það bezt orðað á þann hátt að segja, að Ameríku- maður sé fyrsti nútímamaðurinn. Með þvi á eg við, að það er í Ame- ríku einni, sem unt er að tala um, að menn hafi samlagað sig eða séu að samlaga sig því umhverfi, því breytta viðhorfi, sem breytingin á hinum ytri háttum síðari tíma menn. ingar óhjákvæmilega hlýtur að hafa i för með sér, svo sem nú skal at- hugað lítið eitt nánar. Það er þá fyrst öllum vitanlegt, að Ameríka er ungt land, og lönd Norður-Ameríku eru stór lönd. Bandaríkin eru ekki sambærileg við neitt land í Evrópu, heldur við álf- una alla. Og Kanada er enn meira að víðáttu. Það þarf ekki að rif ja upp þá alþektu sögu hvernig þeir Norðurálfumenn, sem til Ameríku hafa flust, hafa lagt undir sig þetta landflæmi alt á tiltölulega örskömm. um tima. Fyrir f jörutíu árum voru menn að eltast við að brytja niður viltar visundahjarðir þar, sem nú eru borgir með þinghúsum, sem kostað hafa miljónir dollara, bókasöfnum með hundruðum þúsunda binda, og iðandi flaumi af fólki. Það þarf heldur ekki að rifja það upp, sem öllum er kunnugt, hvernig tækni hinna ungu þjóða hefir á tiltölulega örskömmum tíma orðið svo mikil, að engin önnur þjóð kemur þar til samanburðar. Verksmiðjur eins og þær, sem framleiða eitt þúsund bíla á dag, eru meðal viðundra veraldar. Rétt þegar eg var að enda við að rita þessi síðustu orð í handrit mitt," fletti eg um blöðum i bók og rakst þar á þessa lýsingu: “Þegar Ame- ríkumaðurinn vaknaði til meðvit- undar um sjálfan sig, sá hann, að alt umhverfis hann voru hlutir og öfl, sem biðu þess eins, að hann setti þau af stað. Honum hefir hlotið að finnast hann vera eins og ungur guð, er hann stóð mitt í þessu og var bú- inn kröftum, sem voru þúsundfalt sterkari en hann sjálfur. Ameríku- maðurinn verður sjálfur fullur undrunar, er hann tekur að velta fyrir sér, hvað hann ráði eiginlega yfir mörgum hestöflum. Hann kemst að raun um, að 1849 rfiðu íbúar Bandaríkjanna yfir 10 miljón- um hestafla, en það var sama sem hálft hestafl á mann; árið 1923 eru þessi tiu orðin að 700 miljónum eða sex á mann, en 1930 reiknast svo til. að þau séu einn miljarður eða 10 á mann. Þetta mundi samsvara því, að hver maður hefði 100 þræla sér til aðstoðar og þjjónustu. Til sam- anburðar rná geta þess, að á dögum forngrískrar menningar—sem vita- skuld var reist á vinnu þrælanna— hafðí hver frjáls borgari að meðal- tali 2 eða 3 þræla.” Þessi er fyrsta staðreyndin um Ameríkumenn, sem athygli skal vak. in á. Önnur staðreyndin er sú, að Ameríka er ekki einungis ungt land, heldur búa þar ungar þjóðir. Mikið af innflytjendum frá Evrópu hafa frá upphafi hins ameríska landnáms verið að miklu leyti menn, sem horft hafa með tiltölulega litlum söknuði t»l landa þeirra, er þeir kvöddu. Það voru ýmist menn, sem undir höfðu orðið í lífsbaráttunni heima fyrir, eðá framgjarnir æskumenn, sem dreymdi um stórvirki í hinu nýja umhverfi Og hið umfangs- mikla starf, sem beið þeirra og hið taumlausa kapp um að leggja undir sig gæði landsins, hefir hvort- tveggja orðið til þess að þeir hafa að miklu leyti og á skömmum tíma losnað við, eða losað sig við, mjög mikið af því, sem talinn hefir verið hinn menningarlegi arfur Evrópu frá fornri tíð og til vorra daga. Hvort sem það hefir verið til góðs eða ills, þá íþyngdist þjóðin að minsta kosti ekki af miklum hluta þeirra skoðana og siða og hugsunar. háttar, sem má segja að sé samheng- ið í evrópiskri menningu. Menn stærðu sig af að þekkja ekki tildur það, sem konungar nefnast, ekki aðal, naumast stéttir, þeir mistu fljótt virðinguna fyrir klassiskri mentun. Þeir horfðu á landabréf Evrópu og litu með góðlátlegri með- aumkun á alla litina, sem táknuðu skiftingu kotríkjanna, þar sem hver íbúi var alinn upp með þeirri sann- færingu, að hans þjóð væri ekki ein- ungis kjarni mannkynsins, heldur væru nágrannarnir í ætt við djöfla. Af þessari annari staðreynd, sem bent hefir verið á, stafaði það, að Ameríkumenn hafa getað lagt breið. arí grundvöll undir lýðræðishug. myndir sínar en aðrar þjóðir hafa yfirleitt gert, og að þeir eignuðust nýja ættjarðarást, sem var með öðr- um skapferilsblæ en ættjarðarást annara þjóða. Framh. MR. HEPBURN 1 WINNIPEG Síðastliðið þriðjudagskvöld flutti Hon. Mitchell Hepburn, forsætis- ráðgjafi í Ontario, ræðu í samkomu- höliinni hér í borginni, við feykilega aðsókn. Var honum fagnað mjög j af hinum milda mannfjölda. Mr. Hepburn er frábærlega vel máli far- j inn og þrunginn af eldlegum áhuga ; rökvís og alt annað en myrkur í máli. Harðorður var hann í garð • þeirra Bennetts og Stevens og kvað | þá bera sameiginlega ábyrgð á því öngþveiti, sem málefni og afkoma hinnar canadisku þjóðar væri komin í. Ekki kvaðst Mr. Hepburn í nokkr. um minsta vafa um úrslit samhands- kosninganna; hjá því gæti ekki far- ið að þau gengi frjálslynda flokkn- um tvímælalaust í vil, og gaf jafn- framt i skyn, að til þess gæti auð- veldlega komið, að Ontario sendi ekki einn einasta Btennett-Stevens fylgifisk á þing. HINN MIKLI VIÐBURÐUR Frændur í Bandarikjunum! Heyrð- uð þið útvarpið frá fslandi? Heyrð- uð þið landshöfðingjann ávarpa Ameríkumenn á fyrsta klassa ensku? Og heyrðuð þið Guðmund Kamban tala á sama máli, svo slept sé (fallegu) stúlkunni, sem stjórn- 'aði útvarpinu? Funduð þið ylinn og frændsemina koma yfir loftið ? Fanst ykkur ekki ísland vera nær ykkur en nokkurn tímaáður? Hafið þið nokkurn tíma orðið hrifnari—og um leið stoltari af því að vera íslendingar? Hefir “The Star Spangled Ban- ner” nokkurn tima verið betur sung- inn yfir nokkurt útvarp ? Og að tala um “Ó, guð vors lands!” Bæði lögin eru skyld að þvi leyti að erfitt er að syngja þau svo vel fari, og vana- lega tekst “The Star Spangled Ban_ ner” bezt þegar málleysingjar og hyernarleysingjar syngja það með fingrunum á fundum sínum. En það er nú samt okkar þjóðlag. Hin tvö lögin voru mér ókunnug, og annað virtist of líkt útfararsálmi —en alt slíkt er eldur í mínum bein- um. En að öðru leyti var útvarpið sláandi gott og íslandi og okkur hér til mikils sóma. Margir vinir mínir hafa “hringt á mig” að spyrja hvort eg hafi heyrt íslenzka útvarpið og látið ómengaða ánægju sina í ljósi. Hefi eg á sein- ustu tíu dögum verið að útbreiða þann fróðleik að við slíku útvarpi mætti búast þennan dag, en alt slíkt var ónauðsynlegt, því Valdimar Björnson hefir gefið þessu útvarpi svoleiðis knúsandi auglýsingu í blöðunum hér, að betra var ekki hægt að gera það, og líklega hefir aldrei neitt útlent, eða jafnvel inn- lent prógrani, verið betur auglýst. Á Valdimar skilið þakkir allra ís_ lendinga fyrir vikið. — Ó-já, við sátum hér öll sex—þó aðeins þrjú okkar skilji íslenzku. En áhrifin vorn þau sömu á okkur öll, og meira þjóðræknisstarf hefir aldrei verið unnið á 15 minútum. Útvarpið var $100,000 virði fyrir ísland! “Megum við fá meira að heyra?” G. T. Athelstan. ASTRIÐUR BELGIU DROTNING FERST 1 BILSLYSI Á fimtudaginn þann 29. ágúst síð- astliðinn vildi það hörmulega slys til, að Ástríður Belgíudrotning lenti í bílslysi á ferðalagi fram með bökk- um hins fagra og fræga Lucerne- vatns, í för með manni sínumK og beið svo að segja bráðan bana. Kon- ungurinn, Leopold III., sðetti nokkr- um meiðslum, en mun ná sér að fullu aftur. Þjóðarsorg hvílir yfir belgískum (almenningi, því drotn- Fyrála lúterska kirkja Næsta sunnudag, 8. sept., hefst ný starfstíð í Fyrsta lúterska söfnuði, eftir hlé það, er verið hefir að miklu leyti á starfi safnaðarins í tvo mánuði. Guðsþjónustur verða fluttar bæði kvölds og morgna, ensk guðsþjónusta kl. 11 f. h. og íslenzk kl. 7 e. h. Við báðar guðsþjónusturnar prédikar prestur safn- aðarins, séra Björn B. Jónsson, D.D. Sunnudags- skólinn verður haldinn kl. 12:15 e. h. Skorað er á alt kirkjufólk að sækja vel og byrja á starfinu að nýju með brennandi áhuga. ingin átti þar almennum vinsældum, að fagna. Ástríður var dóttir Karls Svía- pins, bróður Gústafs konungs. Hún var fædd í Stokkhólmi þann 17. dag nóvembermánaðar árið 1905; hún giftist Leopold 1926 og eignuðust þau þrjú börn, einn son og tvær dæt- ur, er lifa móður sína. Við hið svip- lega fráfall Ástríðar drotningar, er einnig þungur harmur kveðinn að sænzku þjóðinni, því þar átti hún mikil og minningarík ítök. STJÖRNARSKIFTI 1 ALBERTA Hið nýja Aberhart ráðuneyti i Alberta verður þannig skipað: Forsætis- og mentamálaráðgjafi —William Aberhart, Calgary. Dómsmálaráðgjafi — John W. Hugill, Calgary. Iðnaðar. og búnaðarmálaráðgjafi —William N. Chant, Camrose. Námaráðgjafi—C’. C. Ross, Cal- gary. Ráðgjafi opinberra verka—W. A. Fallow, Vermillion Heilbrigðismálaráðgjafi—Dr. W. W. Cross, Hanna. Fvlkisritari — E. C. Manning, Calgary. Mr. Aberhart hefir lýst yfir því, að sitt fyrsta verk verði það, að skipa rannsóknarnefnd til þess að kynna sér allan fjárhag fylkisins. Bændastjórnin fékk hinni nýju stjórn í hendur freklega tveggja miljón dala tekjuhalla. Þá hefir og Mr. Aberhart tilkvnt, að hann hafi farið fram á það við Bennett for- sætisráðgjafa, að fá aðstoð hans í sambandi við tólf miljón dala lán fylkinu til handa, og að undirtektir hans hafi verið góðar. FRA ÞJÓÐBANDALAGINU Síðustu fregnir láta þess getið, að fundi þjóðbandalagsins, er taka átti til meðferðar þann 4. þ. m., deilu- málin milli ítala og Ethiopiumanna, hafi verið frestað að minsta kosti um dag. Ástæður sagðar þær, að Mr. Anthony Eden hafi ákveðið að hefja á elleftu stundu eina tilraun- ina enn til þess að miðla málum. Komið hefir það upp'úr kafinu, að konungur þeirra Ethiopiumanna hafi veitt Standard olíufélaginu ameríska rétt til olíuvinslu í fullum helmingi landsins; hefir þetta auk- ið allmjög á flækjuna. Nú herma seinustu fregnir, að utanríkisráð- gjafi Bandaríkjanna, Cordell Hull, hafi fengið félagið til þess að afsala sér rétti til slíkra hlunninga með því að slíkt sé óumflýjanlegt skilyrði fyrir að takast megi að koma sáttum á. Mr. Norman Simpson, hefir keypt verzlunina Frank’s Confec- tionery í Columbia Press bygging- unni og er tekinn að starfrækja hana. Mr. Simpson er íslenzkur í móðurætt. Er móðir hans Sigríður Stevens, gift Mr. Alex Simpson, umsjónarmanni bygginga fyrir hönd Winnipegborgar. Norman er efni- legur, ungur maður og giftusamleg- ur. Hann verðskuldar viðskifti ís- lendinga og ætti að verða þeirra að- njótandi. Úr borg og bygð Mr. J. Walter Jóhannsson, um- boðsmaður New York Life, kom heim á mánudaginn, úr tveggja vikna ferðalagi, eftir að hafa setið þing lifsábyrgðarumboðsmanna suð- ur í Wisconsin. Með honum komu kona hans og dóttir, er dvalið höfðu um hríð við Detroit Lakes. Veglegt og afar f jölsótt gullbrúð- kaupssamsæti, var þeim merkishjón. unum Mr. og Mrs. Gesti Oddleifs- son haldið í Árborg síðastliðinn sunnudag. Mun nokkuð á fjórða hundrað manns hafa tekið þátt í þessum eftirminnilega mannfagnaði. Ritstjóri þessa blaðs átti þess eng_ an kost, sakir löngu áðurgerðra ráð- stafana um að vera annarsstaðar, að sitja þetta hátíðlega mannamót, en grípur með linum þessum tækifærið til þess að flytja gullbrúðhjónunum sínar alúðarfylstu kveðjur. Dr. Sig. Júl. Jóhannesson, sem var einn í tölu hinna mörgu gesta í samkvæminu, minnist gullbrúðhjón- anna og samsætisins i heild í næsta blaði. Miss Eleanor Henrickson, 977 Dominion Street, er nýkomin heim eftir sjö vikna dvöl í Toronto; kom hún til Chicago á leiðinni og hafði þar nokkra viðstöðu. Miss Henrick. son er nú í þann veginn að byrja kenslu sína í píanóspili á ný. Dr. Helgi Johnson, prófessor við Rutger State University, New Jersey, lagði af stað heimleiðis á mánudagsmorguninn, ásamt frú sinni, eftir hálfsmánaðar-dvöl hjá foreldrum sínum, Mr. og Mrs. Gísli Johnson, 906 Banning. Systir Helga, Miss Ragna Johnson, fór með þeim hjónum austur til Toronto í kynnis- för til systur þeirra Bergþóru (Mrs. Ilugh Robson). The Young Peoples Club of the First Lutheran Church will hold its first meeting of the season on Fri- day evening, September 6th, at 8.15 p.m., in the church parlors. Elec- tion of committee conveners. Im- portant that members attend. Mr. og Mrs. Jóhann Paulson frá Rivers, Man., sem hafa verið i heimsókn í Calgary, Alta., hjá syni og tengdadóttur, Mr. og Mrs. Stan Paulson, biðja Lögberg að flytja Calgary íslendingum innilegt þakk- læti fyrir ágætar viðtökur og margar ánægjulegar skemtistundir. Junior Ladies Aid Fyrsta fúterska safnaðar heldur sinn fyrsta fund á yfirstandandi árstíð í fundarsal kirkjunnar á þriðjudaginn þann 10. þ. m., kl. 3 síðdegis. Trúboðsfélag Fyrsta lút. safnað- ar heldur Silver Tea á heimili og undir umsjón Mrs. W. Halderson, 738 Banning St., eftirmiðdag og kvöld miðvikudaginn 11. sept. Skemt verður með “music.” Félagskonur vonast eftir fjölmenni við þessa skemtun. \

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.