Lögberg - 12.12.1935, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. DESEMBER, 1935
7
DÁNARMINNING X
ARNLJÓTUR KRISTJANSSON
Fæddur 12. marz 1878 — Dáinn 25. október 1934.
Þess hefir áSur veriÖ getið, aS látist hefÖi að heimili sínu
áminstan dag í fyrra, bóndinn Arnljótur Kristjánsson, í grend viíS
þorpið Elf^os í Saskatchewan. Bar dauÖa hans brátt að; hné niÖur
örendur á akri viÖ vinnu sina. Arnljótur var fæddur á Ketu í
Hegranesi í Skagaf. Voru foreldrar hans þau hjónin Kristján G.
Jónsson og Jóhanna Magnúsdóttir; ólst Arnljótúr upp í foreldra-
húsum. ÁriÖ 1900 fór hann til Vesturheims. Er vestur kom settist
hann að á Mountain, N. Dak., en flutti til Effros 1905, og bjó
þar á heimilisréttarlandi sínu til dauðadags.
• Árið 1910 kvæntist Arnljótur og gekk að eiga ungfrú Ingunni
Gunnarsdóttur frá Hafragili í Skagafjarðarsýslu, góða konu og
gáfaða. Samleið þeirra varð ekki löng, því eftir rúmt ár varð hann
að sjá á bak konu sinni; var með fráfalli hennar eigi aðeins þung-
ur harmur kveðinn að eiginmanninum, heldur og öllum, er ein-
hver kynni höfðu af henni haft.
Systkini Arnljóts heitins voru Sigurbjörn, fyrrum skipstjóri
á ísafirði, og Guðlaug kona Halldórs Gíslasonar í Selkirk, Anna
(Mrs. Gestson) og Sólveig Kristjánsson, (Sylvia Johnson) um-
sjónarkona með skólum í Pembina héraði.
Arnljótur Kristjánssön var hinn mesti atorkumaður og átti
almennum vinsældum að fagna. Félagslyndur var hann í bezta
lagi og lét sér ant um kirkju og kristindómsmál; hann lét sér einnig
hugarhaldið um öll þau málefni, er að einhverju leyti vörðuðu ís-
land og islenzka þjóðrækni í þess orðs sönnu merkingu. Hann
fór ekki að neinu með flysjungsskap, heldur íhugaði sérhvert það
mál gaumgæfilega, er honum lá á hjarta og hann vildi ljá lið.
Arnljótur heitinn hafði orð á sér fyrir það hve nærgætinn hann
var og góður við skepnur; þeir,' sem þannig eru innrættir, reynast
jafnað^rlegast tryggir förunautar samferðasveit sinni og fegra
umhverfi það, sem þeir dvelja í. Hljóðlát þökk fylgir minningu
og starfi þessatnæta manns út yfir vatnaskilin hinstu.
Jarðarför Arnljóts fór fram í íslenzka grafreitnum við Elfros,
og jós séra Guðmundur P. Johnson lík hans moldu.
ARNLJÓTUR KRISTJANSSON
(Dáinn 25. október X934)
Vetrarins forsendur fara um lönd
fölari svipur og kaldari hönd.
Leggja á herðarnar hugrauna f jöld,
hélaðir morgnar og þungbúin kvöld.
Dagarnir stýttast og dauðinn er nær,
dýrustu lífsblómin þoka sér fjær.
Mannsandinn aldrei í frostinu fraus,
en farsældin jarðneska er staðfestulaus.
Þrengir að hjartanu, þróttlaus er mund,
þrotin er samvist á augnabliksstund.
Öll er þó birtan á upphæðastig,
alvaldur himnanna kallaði þig.
Ekkert er tapað þvi andinn er frjáls,
eilifa sumarið tekið til máls,
söngur i loftinu, sólskin í dal,
sælunnar bliðheimur, frtamþroskans tal.
Eg lít það í anda, þú undrast og sér
alt, sem að fegurðin hvíslar að þér,
eg veit og eg sé þá að svipurinn þinn,
segjandi ávarpar skilninginn minn.
Ó, gleðjist þið vinir, því gott á eg hér,
gott er minn drottinn að vera hjá þér,
lýstu mér faðir, að leiðbeina þeim,
sem léttu mér byrðina að veginum heim.
A. • V s / Fr. Guðmundsson.
~r~T Ö~r- i f r
Eftirleit á öræfum
Eftir Arna Óla.
Aldraðir menn úr sveitum kunna
að segja frá mörgum svaðilförum,
eigi síst í göngum og eftirleitum.
Otbúnaður manna var þá svo, að
óðs manns œði þœttt nú á dögum að
leggja þannig á fjöll, enda þótt úm
hásumar vceri. Bóndi af Rangár-
völlum hefir sagt mcr eftirfarandi
sögu af einni af þeim eftirleitmn,
sem hann fór. Stendur liún honutn
Ijóst fyrir hugarsjónum, þótt nú sé
liðin 39 ár síðan.
Það var haustið' 1896, viku fyrir
vetur, að þrír menn af Landi lögðu
á stað í eftirleit. Voru þeir útbúnir
með nesti og nýja skó, og tvennan
alklæðnað, því að það var siður, en
engin hlífðarföt höfðu þeir, voru
ekki einu sinni í skinnsokkum. Var
þó vitað, að ferðin myndi verða all-
slarksöm, eins og eftirleitir voru
venjulega, og allra veðra var von
uppi á öræfum. En þetta var siður
á þeim dögum að vera aldrei í hlífð-
arfötum', hvað sem á gekk, og voru
Rangæingar vanir vosinu í viðskift-
um sinum við Þjórsá, sem þá var
óbrúuð. Eitt þótti sjálfsagt að hafa
með í eftirleitarferðir og það var
brennivín. Höfðu þeir félagar sína
flöskuna hver í nesti.
Segir nú ekki af ferðurn þeirra
þangað til þeir koma í Laugar eftir
tveggja daga ferð. Höfðu þeir
fengið þurt og bjart kólguveður og
þótti það heppilegt til eftirleitar.
Gengið í Jökulgil.
Gistu þeir nú í Laugakofanum um
nóttina, en daginn eftir héldu þeir
inn í Jökulgil. Var þá hörkufrost
og mikill snjór yzt í gilinu. Þó gátu
hestarnir brotist áfram. Riðu þeir
nú inn gilið. Eftir því rennur jökuL
kvísl x óteljandi krókum og verður
venjulega að fara 18 sinnum yfir
hana áður ett kemur inn í gilbotn.
Þegar þeir komu að svonefndu
Sveinsgili, gengu tveir í það að leita
kinda, en sá þriðji skyldi fara með
hestana inn í gilbotn, að svonefndu
Sauðanefi. Átti hann að athuga
hvort þar væri nokkrar kindaslóðir,
og ef svo væri ekki, korna nxeð hest-
ana niður að Sveinsgili aftur.
Svo gengu þeir tveir í Sveinsgil.
Var þar ófærð mikil og seinfarið.
Leituðu þeir af sér allan grun þar,
en voru svo lengi, að kl. var um 2
er þeir komu úr gilinu aftur. Þá
var hestaiuaðurinn kominn þangað.
Hafði hann þær fréttir að færa, að
engar kindaslóðir væri i Sauðanefi
og ekki útlit fyrir að nein skepna
gæti hafst þar við, því að þar væri
alt á kafi i snjó. Vildi hann að þeir
héldi út úr Jökulgili og tefði sig
ekki á frekari leit. Hinir voru nú
ekki á því, heldur fóru þeir á bak
hestum sínum og var nú riðið inn
að Sauðanefi eins hratt og færðin
leyfði.
Kindur fundnar.
Þegar þangað kom fundu þeir
traðk eftir kindur rétt hjá Sauða-
nefinu, en sáu þó enga skepnu. Varð
það nú að ráði, að þeir tveir, sem
gengu í Sveinsgil, skyldi leita, en
þriðji maðurinn fara með hestana
niður í Hattver og bíða þar til dag-
seturs. í Hattveri er alt af auð
jörð vegxxa jarðhita, sem þar er.
Til þess að vera léttari á sér lögðu
göngumenn af sér yztu klæði sín og
voru aðeins á skyrtunum. Fötin
voru bundin aftan við hnakkana, og
svo fóru sína leið hvorir.
Ekki höfðu göngumenn langt far-
ið er þeir fundu tvp lömb og síðan
önnur tvö. Skildu þeir þau eftir og
skiftu nú með sér leitum. Fór ann-
ar þeirra upp brekkurnar, alla leið
upp að Háahver, sem er alveg upp
við jökul. Þar fann hann dilká, sem
var afar stygg. Eltist hann lengi við
hana, en kom henni þó að lokum
niður og hitti þar félaga sinn með
lömbin. Höfðu þei.r nú fundið sjö
kindur.
Þegar þeir kornu niður af Sauða-
nefi var byrjað að dinxma og herti
frostið. Klæði þeirra voru gegn-
drepa af svita og snjó, sem hafði
bráðnað inn i þau og byrjuðu þau nú
að frjósa. En þeir skeyttu þvi ekki,
því að skanxt var þangað er hest-
arnir áttu að bíða þeirra og skjól-
fötin. En þegar þeir komu í Hatt-
ver, var félagi þeirra farinn. Hafði
honum leiðst að bíða og hugði að
þeir hefði farið skemri leið út í
Laugar, þótt ólíklegt væri, þvi að sú
leið mátti heita ófær með rekstur.
Vildi nú annar þeirra félaga fara
skenxstu leið í brekkunum, en hinn
var því alveg mótfallinn. Kvað
hann ekki hægt að korna kindunum
þá leið, og svo mundi þá kala á fæt_
ur, þar sem þeir voru blautir, en
ekkert vatn á þeirri leið til þess að
halda sokkaplöggunum sivotum.
Þeir yrði að fara eftir gilinu og
þýða skó og sokka i kaldri jökul-
kvíslinni öðru hvoru. Og þetta varð
að ráði.
Erifðleikarnir byrja.
Þegar þeir höfðu farið svo sem
þriðjung leiðar gugnaði förunautur
sögumanns míns af þreytu og gigt í
bakinu og gat ekki haldi áfram nenxa
með hvíldum. En hinn gætti þess að
hann fleygði sér aldrei niður nenxa
þar sem hann gat haft fæturnar úti í
rennandi vatni, og sjálfur stóð hann
úti í kvíslinni á meðan hinn hvíldi
sig. Varð þeim af þessu svo kalt á
fótunum, að þeir dofnuðu, en þetta
varði þá kali.
Þegar enn var ófarínn fjórðung-
ur leiðar til Lauga, gafst fyrsta
lambið upp. Sagði þá förunautur
sögumanns, að hann rnunaði ekki
rnikið um að bera það á bakinu það
sem eftir væri, En þó var það ráð
tekið að sauðbinda lambið og skilja
það eftir þar á eyri. Og þannig fór |
um þrjár kindurnar af sjö, að þær '
uppgáfust. Voru þær bundnar með
vasaklút og spottum.
Fjóruiu kindum komu þeir alla
leið til Lauga og var þá kl. orðin 11
að kvöldi. Hestamaður var þar fyr-
ir og tók við kindunum, en hinir
flýttu sér inn í kofann. Var þar
kalt, en þó klæddu þeir sig úr hverri
spjör og fóru i þur föt.
Hressing eftir volkið.
Þarna í Laugum þarf ekki að
kveikja eld til þess að hita kaffi.
Þar er nóg heitt vatn og ekki þarf
annað en hella því á könnuna. Var
það nú gert og drukkið ósleitilega
sjóðandi kaffi með brennivíni út í.
Hrestust þeir þá svo, að þeim fanst
þeir verða að nýjum mönnum—“og
það tel eg víst,” sagði sögumaður
minn, “að brennivínskaf fi hafi
bjargað mörgum mannslífum í svað-
ilferðum á þeim árum. Sú kynslóð,
sem nú er að vaxa upp, hefir enga
hugmynd um það hvað mönnum var
boðið þá, og nxyndi telja það hreina
vitfirringu, ef hún vissi.”
Læt eg hann svo segja sjálfan
frá:
—Við gistum í Laugakofa um
nóttina og gátum sofið nokkuð,
þrátt fyrir kuldann. Snemtna morg.
uns lögum við á stað að sækja lömb-
in, sem við höfðum skilið eftir. Tók
sitt lambið hver og reiddi til Lauga.
Var þá enn sama veður, heiðrikt og
bjart, en mikið frost. Lögðum við
svo á stað áleiðis til Landnxanna-
hellis.
Fífldirfskuför.
Nú er að segja frá því, að um
haustið höfðu gangnamenn séð tvö
lömb í hólma úti í Frostastaðavatni.
Hafði það aldrei komið fyrir i
manna minnum, að kindur færi út i
þann hólma. En okkur fýsti að ná
þeirn lömbum og hugðum að vatnið
væri nú lagt.
Það reyndist líka vera ís á vatn-
inu, en svo veikur, að hann var ekki
nxanngengur þegar við fórum að
reyna hann með broddstöíum. En
við vorum ekki á því að skilja lömb-
in eftir. Tókum við því það glæfra.
ráð, að hlaupa út í hólmann eins og
fætur toguðu og hafa langt á nxilli
okkar. ísinn gekk í öldum undir
fótum okkar og ef annarhvor okkar
hefði farið niður um hann, þá hefði
ekki sagt meira af honum. Slysa-
laust komumst við þó út í hólmann
og náðum lömbunum, en nú var
þyngri þrautin að korna þeim til
lands. Við tókum það til bragðs að
draga þau út á spegilslétt svellið,
þar sem þau gátu ekki staðið, bund-
um löngu snæri um hornin á þeim,
og svo hófst kapphlaup aftur upp á
líf og dauða yfir ísinn. Var sú för
enn hættulegri en hin vegna þess að
nú höfðum við lömbin i eftirdragi.
Heyrðum við nú mikinn undirgang
í vatninu og ógurlega bresti og hélst
það enn eftir að við náðum landi
með lömbin. Skildum við ekkert í
hvernig á þessu gat staðið, því að
brestirnir voru miklu meiri en venju.
legir svelldynkir.
Leitinni haldið áfratn.
Lhn kvöldið náðum við heilu og
höldnu í Landmannahelli og gistunx
þar um nóttina.
• Nú leituðum við í tvo daga um
Loðmund, Dyngjur, Lifrarfjöll,
Höfða og Herbjargarfell. Gerðist
þá fátt sögulegt, nema hvað við
fundum tíu kindur og lögðum svo á
stað frá hellinum með 17 kinda hóp,
og þótti það dágott. Var það mjög
mismunandi hvað menn fundu margt
fé í eftirleitum. Flest vissi eg finn-
ast 37 en fæst 2 kindur.
Við vissum enn af tveimur kind-
um. Voru þær á stórri graseyri úti
i Þjórsá, sunnan til við Bláskóga á
Hreppamannaafrétt. Voru þetta tvö
mórauð lömb og átti sami maður
bæði. Höfðu gangnamenn séð þau
í báðum göngum, en treystust ekki
til að ná þeim, og hurfu frá í livort
tveggja skifti. Lék okkur nú hugur
á að ná þeim, og hvatti það okkur
hve vel hafði gengið að ná lömbun-
um í Frostastaðavatni.
Hjá Áfangagili skildum við og
riðum tveir niður að Þjórsá, en sá
þriðji skyldi gæta kindanna.
1 kuldaklóm Þjórsár.
Þegar við komum að Þjórsá leist
okkur ekki á, því að hún var upp
bólgin og með miklu krapahlaupi og
isreki. Lömbin sáum við úti á eyr-
inni, en hvergi virtist viðlit að kom.
ast yfir ána. Þó leist mér svo á í
einum stað, að hún myndi fær, en
félagi minn aftók með öllu að leggja
þar út í hana. Fórum við því
lengra inn með henni, en mér virtist
hún verða ægilegri eftir því sem
lengra dró. En nú vildi förunaut-
ur minn fteista þess að komast yfir
hana þar sem hún var mjóst. Leist
mér ógiftusamlega á það, og taldi
víst að hrokasund mundi verða fáar
hestlengdir frá landi. Þó lögðum
við út í og voruin við öllu búnir,
eins og vatnamenn, ineð fætur laus-
ar úr ístöðum, sátum sem réttast í
söðlum og höfðum laust taumhald.
Það fór eins og mig grunaði, að
þegar við vorum komnir fáar hest-
lengdir frá landi, steyptust hestarnir
alt í einu á kaf með okkur, svo að
ísskriðið skall á brjóstum okkar, og
var það ægilegt. Fór um okkur
skelfingarhollur, en hestarnir frís-
uðu og áttu fult í fangi með að
halda höfðinu upp úr vegna jaka-
burðarins. Eftir fá sundtök sneri
minn hestur aftur til sarna lands og
er eg var kominn upp úr ánni fór
eg af baki og skygndist eftir þvi
hvernig félaga mínum reiddi af.
Leist mér þá ekki á blikuna. Hestur
hans hafði lent á kletti í ánni, þann.
ig að kletturinn stóð upp í kviðinn
á honum og vóg hann þar salt og
komst hvorki fram né aftur, en ís-
hrannirar skullu á honum og mann.
inum. Og þarna sátu þeir fastir í
stundarfjórðung og datt mér ekki
annað í hug en báðir myndi farast.
Eg reyndi að hugsa upp einhver
bjargráð, en þau virtust fá. Óðs
manns æði hefði verið að riða út í
ána til þeirra. En hvað var þá hægt
að gera? Eg kallaði til félaga rníns
og sagði honunx að hann skyldi halla
sér vel upp i strauminn, létta á hest-
inum þunga sínum með því að stíga
á klettinn og spyrna svo fast í hann.
Þetta ráð dugði. Hesturinn Josnaði
af klettinum og áin skolaði þeirn
aftur til sama lands.
Félagi minn hafði nú fengið nóg
af viðureigninni við Þjórsá og vildi
því hverfa frá. En eg var ekki á
því. Vildi eg freista að komast út
á eyrina, þar sem mér þótti áður lík-
legasta vaðið, og fékk eg hann til að
fallast á það. Lögðum við nú að
nýju út í ána og gekk alt vel. Hvergi
var sund, en áin var svo djúp að
hún var á taglhvarf og svo straum-
þung, að bún skall yfir. Þegar upp
á eyrina kom var hleypt á sprett
fyrir lömbin. Var hestupi og mönn-
um orðið mjög kalt og höfðu gott af
hreyfingunni.
Berum fæti att við klaka.
Ekki var viðlit að ná lömbunum
öðru vísi en reka þau út á svell. Var
nokkur is við neðri eyraroddann og
tókst okkur að flæma þau þangað.
Þá stukkum við af baki til þess að
grípa þau, en gættum þess ekki að
taka taumana ofan af hestunum. Tók
þá annar hesturinn sprettinn upp alla
eyri og ætlaði að leggja í ána á sama
stað og við fórum yfir. Henti eg
þá lambinu, sem eg hélt, í félaga
minn og tók á rás eftir hestisum.
Við það misti eg annan skóinfi, en
um það tjáði ekki að fást og hljóp
eg svo á sokknum og beru blóðinu og
náði hestinum þegar hann var kom-
inn út í ána. — Það bjargaði að
hesturinn staðæmdist dálitla stund
til að þefa að'vatninu, áður en hann
legði út í, eins og vatnahesta er sið-
ur. Skóinn hefi eg ekki síðan séð
og var því á sokknum það sem eftir
var dagsins.
Lömbin reiddum við yfir ána, en
vorum viðbúnir að fleygja þeim, ef
hestarnir gripi sund. »En til þess
þurfti ekki að taka.
Þegar við komum i Áfangagil
aftur, vorum við illa til reika, hold-
votir frá hvirfli til ilja og fötin
stokkfreðin utan á okkur. Var okk-
ur nú mál á því að fá heitt kaffi,
en svo ilt er um eldsneyti í Áfanga-
gili, að við urðum að brjóta stafi
okkar og hafa þá í eldinn. Var nú
farið i kappdrykkju í brennivíns-
kaffi og var það ómælt, sem menn
létu ofan í sig. En við þetta hrest-
umst við fljótt og lékum á alls oddi.
Næsta dag komumst við til bygða.
Eftirleitarmenn fengu ekkert
kaup. Þeir áttu það undir hepni
sinni hvort þeir fengu nokkuð fyrir
að leggja líf sitt í hættu. Það var
undir því komið, hvað þeir fundu
margt fé. Þeir fengu í fundarlaun
1/3 af virðingarverði fullorðinna
kinda og helnxing af virðingarverði
lamba. Greiddu fjáreigendur það
venjulega með ánægju.
En er við komum til bónda þess,
er átti tvö mórauðu lömbin, er við
björguðum úr Þjórsá, sagði hann
okkur að hafa skarpa skömm fyrir.
Hann sagði að lörnbin hefði verið
bezt komin þar sem þau voru, úr því
að þau fóru að álpast út á eyrina í
Þjórsá. Þótti okkur þetta einkenni-
legar viðtökur, en sennilega hefir
hann átti við það, að lömbin væri
ekki svo dýrmæt, að tveir menn
skyldi leggja lif sitt i hættu til að
bjarga þeirn.
Eftir þessar viðtökur leist okkur
ekki á að við myndum fá fundar-
launin, og stungum því upp á að við
fengjum annað lanxbið. En við það
var ekki komandi. Hann greiddi
fundarlaunin í silfri.
—Lesb. Morgunbl.
Góður göngumaður. Ef menn
vilja fá mælikvarða á það, hvað kalla
megi hratt gengið, er bezt að taka
hið nýja met Svisslendingsins
Arthur Schwap, sem gekk 50 kíló-
metra á 4 klukkutímum og 31 mín-
útu.
INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Anxaranth, Man.....................B. G. Kjartanson
Alcra, N. Dakota.................B. S. Thorvardson
Árborg, Man.....................Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man........................Sumarliði Kárdal
Baldur, Man............................O. Anderson
Bantry, N. Dakota...............Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash...............Thorgeir Símonarson
Blaine, Wash...................Thorgeir Símonarson
Bredenbury, Sask........................S. Loptson
Brown, Man..............................J. S. Gillis
Cavalier, N. Daketa..............B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask......................S. Loptson
Cypress River, Man.....................O. Anderson
Dafoe, Sask........................J. G. Stephanson
Edinburg, ,N. Dakota...............Jónas S. Bergmann
Elfros, Sask..............Goodmundson, Mrs. J. Hi
Foam Lake, Sask...............J. J. Sveinbjörnsson
Garðar, N. Dakota...............Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask............................ C. Paulson
Geysir, Man......................Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man............................F. O- Lyngdal
Glenboro, Man...........................O. Anderson
Hallson, N. Dakota...............S. J. Hallgrímsson
Hayland, P.O., Man...........................Magnús Jóhannesson
Hecla, Man........................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota......................John Norman
Hnausa, Man.........................B. Marteinsson
Ivanhoe, Minn.............................R. Jones
Kandahar, Sask.................. J. G. Stephanson
Langruth, Man.....................John Valdimarson
Leslie, Sask............................Jón ólafson
Lundar, Man.........................Jón Halldórsson
Markerville, Alta................................O. Sigurdson
Minneota, Minn.............................B. Jones
Mountain, N. Dak..................S. J. Hallgrimson
Mozart, Sask...................J. J. Sveinbjörnsson
Oak Point, Man......................A. J. Skagfeld
Oakview, Man....................................Búi Thorlacius
Otto, Man...........................Jon Halldórsson
Pembina, N. Dak....................Guðjón Bjarnason
Point Roberts, Wash....................S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta........................O. Sigurdson
Reykjavík, Man........................Arni Paulson
Riverton, Man.................... Björn Hjörleifsson
Seattle, Wash..........................J. J. Middal
Selkirk, Man............................ W. Nordal
Siglunes, P.O., Man.............Magnús Jóhannesson
Silver Bay, Man.......................Búi Thorlacius
Svold, N. Dakota.................B. S. Thorvardson
Tantallon, Sask.................... J. Kr. Johnson
Upham, N. Dakota...............Einar J. Breiðfjörð
Viðir, Man.....................Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man......................Magnús Jóhannesson
Westbourne, Man..................................Jón Valdimarsson
Winnipegosis, Man...........................Finnbogi Hjálmarsson
Wynyard, Sask......................J. G. Stephanson