Lögberg - 04.02.1937, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 4. FEBRGAR 1937
Hogtjerg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMB1A PRESS LIM1TED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN. '
Verð $3.00 um árið — Borgist jyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The
Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Watson Kirkconnell
Það er ekki einasta að Islendingar vest-
an hafs standi í djúpri þakkarskuld við Wat-
son Kirkconnell fyrir góðvild hans í þeirra
garð, ljóðaþýðingar hans og rannsóknir á
andlegum verðmætum þeirra; íslenzka þjóð-
arheildin gerir það líka; þetta er heimaþjóð-
inni auðsjáanlega farið að skiljast, sem ráða
má af drengilegum ummælum Eimreiðarinn-
ar ekki alls fyrir löngu, og ýmsu öðru vin-
gjarnlegu og íturhugsuðu, sem um þenna
stórmerka Islandsvin hefir upp á síðkastið
verið að smábirtast austan megin hafsins.
Það gengur hvorki meira né minna en krafta-
verki næst, ef það verður þá ekki hreint og
beint til kraftaverka talið, hverju Watson
Kirkconnell hefir komið í verk “þegar aðrir
sváfu,” jafnvel þeir ýmsir, er vakan stóð
nær. Þessi firúði og hógláti vökumaður, hef-
ir um langt ára skeið, þó enn sé hann tiltölu-
lega ungur maður, staðið svo dyggilega vörð
um andlegar íslenzkar erfðir, og svo mikið á
sig lagt til þess að glöggva út á við skilning
á sérkennum bókmenta vorra, að hann á því
sviði verður að teljast einn í sinni röð, einn
af fáum.
Komið hefir það fyrir að Kirkconnell
hafi betur og sannar lýst bókmentum Islend-
inga, en þeir sjálfir gera, og er þá að vísu
mikið sagt. En til sanns vegar má þetta færa,
sé vitnað í ritgerð hans í enska tímaritinu
“Life And Letters,” er gerð var fyrir
skömmu að umtalsefni hér í blaðinu. Um þá
grein og afskifti Watson Kirkconnells af bók-
mentum þjóðar vorrar, birtist í dagblaðinu
“Yísir,” ritgerðin, sem hér fer á eftir. Kirk-
connells sjálfs vegna, og vor Islendinga allra
vegna, er hún tekin hér upp í heilu lagi:
“1 tímaritinu “Life and Letters To-day”
(vetrarheftinu 1936—1937) birtist ritgerð
eftir Watson Kirkconnell prófessor um ís-
lenzka ljóðagerð nú á dögum (Icelandic
Poetry Today). Ritgerð Kirkconnells ber
þess ljósan vott hversu mikla þekkingu hann
hefir á ljóðagerð íslendinga að fornu og
nýju, og verður það ekki metið um of, er kunn,
víðlesin bresk tímarit flytja ritgerðir um
bókmentir þjóðarinnar, eftir slíka menn sem
Kirkconnell. Mun ekki of djúpt tekið í árinni,
þótt sagt sé, að Islendingar vestan hafs og
austan eigi ekki betri og sannari vini meðal
annara þjóða en hann. Kirkconnell er aðeins
liðlega fertugur (f. 1895). Hann er prófessor
í latínu í Wesley Oollege í Winnipeg og hefir
getið sér hið ágætasta orð, ekki sízt fyrir þýð-
ingarstarfsemi sína. Einn af ágætustu og
víðlesnustuí Islendi'ngum vestra, dr. Rögn-
valdur Pétursson, hefir komist svo að orði
um hann, að hann sé svo mikill gáfu-
maður að fáir komist þar í námunda við.
Kirkconnell sýndi Islandi og Islendingum
þann sóma 1930 að gefa út safn af þýðingum
sínum á íslenzkum kvæðum. 1 því safni eru
sýnishorn af íslenzkri ljóðagerð alt til vorra
daga. Er safnið (A North American Book of
Ioelandic Verse) mikið verk og ber fagran
vott gáfum Kirkoonnells, smekkvísi og ágæt-
um þýðarahæfileikum og seinast en ekki sízt
mikilli ást á Islandi og íslenzkum bókmentum.
Skálda íslendinga vestan hafs hefir hann
minst vel og maklega í ágætri bók, sem út kom
1935 (Canadian Overtones). Eigi hefir
Kirkoonnell hlotið neina viðurkenningu fyr-
ir þessi störf sín af þeim stofnunum íslenzk-
um, sem ætti að heiðra slíka Islandsvini að
maklegleikum, en væntanlega verður þess nú
ekki langt að bíða, að það verði gert. Kirk-
connell hefir einnig þýtt ljóð úr pólsku og
ungversku og ýmsum öðrum málum. Er hann
frábær málagarpur. •
Þjóðkunnur Islendingur, sem mun manna
fróðastur um það, sem birt hefir verið á
ensku máli um ísland og íslenzkar bókmentir
og skilur gerla hversu mikilvægt það er, að
hinir ágætustu menn beiti sér fyrir því, að
enskumælandi þjóðirnar fái sem glegst kynni
af þeim bókmentum Islendinga sem þeir eru
sæmdir af, hefir sagt við þann, sem þetta rit-
ar, að síðan er Mr. Robert Herring gerðist
ritstjóri fyrnefnds tímarits um síðastliðin
áramót hafi í hverju hefti verið sagt meira
og minna frá íslenzkum bókmentum og Is-
land fengið meira rúm í því en áðtir hefir átt
sér stað um nokkurt enskt tímarit. Um gildi
sumra greinanna megi að vísu deila, en um
annara tæplega, t. d. hinn ágæta ritdóm Mr.
Herring’s sjálfs um “Fjórar íslendingasög-
ur’ (í þýðingu Jones). Þó mundi ritið hafa
flutt meira um Island, ef kostur hefði verið
manna til að semja ritgerðir. “Það á illa
við,” sagði hann ennfremur, “að íslending-
I ar veiti þessu ekki eftirtekt, og árgangur rits-
ins 1936 ætti í rauninni að vera í öllum helztu
bókasöfnum landsins, því að það sem birtist
er sagt fyrir öllum heiminum, og um það
varðar þó alla íslenzku þjóðina.”
1 fyrnefndu vetrarhefti, Life and Letters
Today, birtist einnig ritgerð eftir Kristinn
Andrésson, í þýðingu eftir Jón Stefánsson.
Fjallar hún um íslenzka höfunda og nefnist
“The Icelanders and Their Writers.”
Skipið sekkur
Hvort sem þeim “þarna í Edmonton”
eins og I)r. Leacock sagði á dögunum, eða
vinum þeirra á einhverju öðru landshorninu,
fellur betur eða ver, þá virðast nú flestir at-
burðir hníga í þá átt, að Social Credit skúta
Mr. Aberharts sé í þann veginn að sökkva.
Ekki sekkur hún samt með allri sinni upp-
runalegu áhöfn, því að minsta kosti fimm
hafa fyrir snarræði sitt bjargast til lands.—
I liaust er leið lét Mr. Aberhart reka tvo
úr þingflokki sínum, vegna þess, að því er
frekast verður séð, að þeir sáu ekki auga tii
auga við hann í nokkrum mikilvægum málum,
eða sættu sig ekki við að nota til frambúðar
hin reyklituðu Social Credit gleraugu, sem
hans hávelborinheit allra náðarsamlegast fyr-
ir skrifaði. Það nægir auðsjáanlega ekki að
segja já í hinum pólitíska æfintýrasöfnuði
Mr. Aberharts; það verður að vera sagt skil-
yrðislaust am6n líka.
“Smá saxast á limina lians Björns míns, ”
stendur þar. Að töluvert sé nú farið að sax-
ast á hina pólitísku limi Mr. Aberharts, verð-
ur heldur ekki lengur um deilt; í því efni
taka þeir atburðir, sem daglega eru að ger-
ast í Edmonton, alveg af skarið.
Fyrir tæpum mánuði lét námu- og nátt-
úrufríðinda ráðgjafi Mr. Aberharts, Mr.
Ross, af embætti; hann gerði samstundis
grein fyrir embættisafsögn sinni, og taldi
hana starfa af ágreiningi vegna manns, er
Mr. Aberhart vildi taka í ráðuneytið, en hann
taldi ekki hæfan eða vel til slíks embættis fall-
inn. Nú hefir f jármálaráðherrann, Mr. Cock-
roft, siglt í kjölfar Mr. Ross, og látið af em-
bætti. Og ekki nóg með það. Aðstoðar fjár-
málaráðherrann, sem gegnt hefir því embætti
síðan 1930, hefir einnig sagt af sér, og var
hann þó fastur embættismaður samkvæmt
stjórnarþjónustulöggjöf fylkisins. Haft er
það fyrir satt, að þeir tveir ráðgjafar, er úr
stjórninni hafa vikið, væri mestir fyrir sér
þeirra manna, er Mr. Aberhart átti á að skipa.
Sæti þeirra verða ekki auðfylt; enda stund-
um betra autt rúin en illa skipað.—
Þann 3. marz næstkomandi rennur út
átján mánaða frésturinn, sem Mr. Aberhart
bað um, þangað til hann færi að borga $25
mánaðarlaunin, gróða- eða framleiðsluhlut-
deildina, sem hann dáleiddi kjósendur með.
Það er því óneitanlega farið að draga að
skuldadögunum; þetta hefir hinum fráfar-
andi ráðgjöfum sennilega verið orðið næsta
ljóst, og þessvegna hafa þeir tekið saman
pjönkur sínar og hypjað sig af stað. Haldi
embættisafsagnir hjá Mr. Aberhart áfram í
jöfnum hlutföllum í framtíðinni, og þær hafa
gert þenna eina mánuð, verðlir enginn eftir í
þingflokki hans um það er núverandi kjör-
tímabil rennur út.
Flesta hluti má hártoga, sem ekki ern
alveg snoðnir; slíkt hið sama má við hin póli-
tísku kenningakerfi gera. En hvort sem beitt
er hártogun eða ekki, þá stendur þó staðhæf-
ing Dr. Leacocks óhögguð, að ‘ ‘ sem hagfræði-
leg bjargráðakenning sé Social Credit að
gufaupp.”
ZICZAC
Orvals pappír í úrvals bók
5'
5'
2 Tegundir
SVÖRT KÁPA
Hinn upprunalegi þunni vindl-
inga pappír, sem ílestir, er
reykja "Roll Your Own” nota.
BiðjiS um
“ZIG-ZAG” Black Cover
♦
i
BLÁ KAPA
“Egyptien” úrvals, h v 11 u r
vindlinga pappir — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindling-
ana eins og þeir vœri vafðir I
verksmiðju. Biðjið um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
Gamlar og nýjur
hagfrœðissteínur
Eg sé aÖ Lögberg hefir náð sér í
ofurlitla glefsu af því sem Dr.
Stephan Leacock hafði að segja um
Social Credit stefnuna, og eiga það
að vera “kjarnaatriðin” úr boð-
skapnum. Eg hefi nú lesið þessi
ummæli doktorsins, og hefi ekki
komið auga á kjarnann, heldur þvert
á móti fundið að þau eru innihalds-
laust hismi, í engu frábrugðin
mörgu öðru, sem um þetta mál hef-
ir verið sagt af þeim, sem minst
vita, nema ef vera skyldi því, að
hann blandar mál sitt með einstöku
snjallyrðum, sem þó verða að telj-
ast hismi en ekki kjarni. Það gef-
ur skvaldri þessu ekkert gildi í aug-
um hugsandi manna, þó blöðin segi
að það komi frá “hagfræðingnum
víðfræga” eða “þessum merka
manni.” Slíkt titlatog frá undir-
tyllum þeirra og jábræðrum, ræður
aldrei fram úr mannfélagsmeinum
okkar. Þau uminæli doktorsins, aðá
“ihagfræðileg bjargráðakenning S.
Cr. stefnunnar sé að gufa upp, og
fólkið sem henni fylgir viti engin
skil á því sem á að framkvæma eða
hvernig það skuli gert,” eru vitan-
lega sprottin af því að hann stend-
ur utan við það, sem er að gerast, og
lætur óskir vina sinna leggja sér
orð á tungu. (Hér mætti geta þess,
eftir Tribune að hann var fluttur í
prívat cari Sir Etlwards Beattys,
forseta C.P.R.). Þó Dr. Leacock og
aðrir lærisveinar og kennarar frá
orthodoxum hagfræðiskólum skilji
ekki kenningar S. Cr. stefnunnar,
um það sem hann nefnir “gróða-
hlutdeild greidd af öllum til allra,”
og haldi því að hér sé um “erki-
flónsku” að ræða, hefir það litla
þýðingu. Reynslan verður látin
skera úr því hvort, sem þeim líkar
betur eða ver. En þess má þó geta
að hér er alls ekki-um neina “gróða-
hlutdeild” að ræða, heldur fram-
leiðsluhlutdeild, og þeir sem með ó-
bundnum huga, vilja rekja þetta mál
til rótar, munu komast að raun um
að bak við það er engu meiri “erki-
flónska” heldur en t. d., ef fiski-
manni, sem flutt hefir út á ísinn á
Winnipegvatni, og reist sér þar
kofa fyrir veturinn, dettur í hug að
láta af hendi, eina vætt fiskjar til
þeirra, sem á landi eru, en fá í þess
stað eldviðarhlass til að halda kof-
anum heitum.
Þá kveðst Dr. Leacock hafa sagt
þeim þarna í Edmonton að í þessu
prógrammi þeirra væri ekkert það
að finna, sem ekki mætti jafn auð-
veldlega framkvæma með skynsam-
legum venjulegum aðferðum þar
sem beitt væri ráðvendni og heil-
brigðri skynsemi. Hverjar eru nú
þessar skynsamlegu og venjulegu
aðferðir? Hér getur ekki verið um
aðrar aðferðir að ræða, en þær, sem
þjóðarfamkvæmdirnar hafa látið
stjórnast af á umliðnum árum, og
fram til þessa dags, annars væri ekki
um venjulegar aðferðir að ræða. Og
um það hve skynsamlegar þessar að-
ferðir hafa verið er þjóðreynslan
ólýgnasta vitnið.
Framkvæmdum hinnar canadisku
þjóðar hefir verið stjórnað í ströngu
samræmi við þá stjórnvizku og hag-
fræði, sem dr. Leacock er alinn upp
í, og hefir haft lifsframfærslu sína
af að kenna hinni uppvaxandi kyn-
slóð. Allir, sem eitthvað hafa kynt
sér þá hagfræði, vita það, að eitt af
hennar æðstu boðorðum er það að:
stjórnarvöld skuli ekki hafa afskifti
af atvinnurekstri eða viðskiftum.
Þá er (there should be no govern-
ment interference with business)
þjóðar velgengninni og hagsældinni
bezt borgið. Canada er ungt land
og lítt numið, samt hefir þessum
frjálsu forráðamönnum viðskifta og
atvinnuvega tekist að sökkva land-
inu ofan i óbotnandi skuldafen.
Þeir hafa látið stjórnmálamennina
selja sér í hendur auðlindir landsins
og undirskrifa samninga fyrir þjóð-
arinnar hönd, sem svo eru skynsam-
legir að jafnvel þeir sjálfir verða að
játa að ómögulegt sé að uppfylla þá.
Þeir hafa stýrt atinnuvegunum í
það horf að nú er áttundi hver mað-
ur landsins atvinnulaus og bjargar-
laus, þó næg verkefni sé fyrir hönd-
uni. Og viðskiftalífinu hafa þeir
komið í það horf, að fólk líður
skort, þó allsnægtir sé í landinu.
Lífsreynsla þjóðarinnar er nú
þegar búin að kveða upp ákveðinn
dauðadóm yfir þeirri hagfræði og
stjórnvizku, sem dr. Leacock hefir
átt sinn þátt í að kenna og skapa.
Þó hann og aðrir æðstu prestar
þessarar úreltu hagfræði vilji ekki
við það kannast. Skrípalæti blaða-
menskunnar kringum þessi átrúnað-
argoð sin, eru því líkust einhvers-
konar hagfræðilegum Holy-roller-
isma eða St. Vitus dansi, og eiga
rót sina að rekja til þess að van-
máttartilfinningin ber menn ofur-
liði, eða þeir hafa oftekið sig svo í
dansinum að andlegir hæfileikar eru
úr lagi gengnir. “Hugmyndin um
alsherjar skipulagning iðnaðar og
verzlunar “sem minst er á í grein-
inni, skilst mér muni eiga að tákna
það sem nefnt er “planned econ-
omy,”en það tilheyrir ekki S. Cr.
stefnunni, heldur sósíalistiskri hag-
fræði. En ef þama er átt við
“regulatory codes” líkt eins og reynt
hefir verið að koma á í Bandaríkj-
unum, þá var eitthvað svipað reynt
í Alberta, en eg hygg það hafi verið
bráðabirgðar ráðstafanir. Þó ef til
vill megi sameina slíkar ráðstafanir
S. Cr. stefnunni, þá heyra þær ekki
undir hennar hagfræðikerfi. Það
eru bætur á hina slitnu skikkju
kapitalismans.
Mikið dáist eg að textanum, sem
fyrirlesarinn valdi sér : “Söðlið mér
asna. Þeir gjörðu svo.” Þetta á
svo vel við fyrirlesarann sjálfan og
aðra lærisveina hins orthodoxa hag-
fræðiskóla. Skólalærdómurinn söðl-
aði þeim ösnufola kapitalistiskrar
hagfræði og lífsstarfið batt þá i
söðulinn. Þessi ösnufoli var dálitið
sprækur fyrir 35 árum, en er nú
orðinn hrumur aflóga asni.
Fjórar eru megin kennisetningar
kapitaliskrar hagfræði, sem áttu að
þera hana fram til sigurs, svo sem
fjórir eru fætur asnans, þó nú sé
þeir allir kreptir og visnir og ófærir
til gangs.
1. Fjáls samkepni (hægri fram-
fótur).
2. Lögmál framboðs og eftir-
spurnar (vinstri framfótur).
3. Einstaklings framtak (hægri
afturfótur).
4. Gullgildi peninganna (vinstri
afturfótur).
Samkepnin átti að hafa hemil á
gróðafíkninni, og sjá fyrir því, að
söluvarningur fengist á hæfilegu
verði. Nú vita það allir, að frjáls
samkepni er ekki lengur til, nema
þar sem hægt er að nota hana fyrir
svipu á verkamenn og framleiðend-
ur, svo þeir beygi sig undir arðránið.
Lögmál framboðs og eftirspurnar
átti að halda jafnvægi milli verð-
lagsins á hinum ýmsu vörutegundum
eftir því hve auðvelDværi að afla
þeirra. Þetta lögmál geta menn virt
fyrir sér þegar þeir lesa um að vör-
ur eru eyðilagðar í stórum stíl, til
að halda uppi háu söluverði, og
mftnnum bannað, eða þeir eru sekt-
aðir fyrir að sá í landið sitt, í sama
tilgangi. Eg man eftir að einum
spekingi hér fyrir sunnan álika víð-
frægum og dr. Leacock, fórust
þannig orð ekki alls fyrir löngu:
“Nú hefir forsjónin blessað þetta
land með sérstaklega óhagstæðri
gróðrartíð og útlit er því fyrir mjög
rýra uppskeru víðast hvar í landinu.
En það hlýtur aftur að hafa heil-
brigð áhrif á vöruverðið yfirleitt,
og lifga við aftur bjartsýni manna
og traust á framtíðinni.”
Einstaklings framtakið átti að
vera eina leiðin til þess að fram-
leiðslan færi ekki öll í handaskolum.
Nú hefir reynslan sannað að skipu-
lögð samvinnuframleiðsla er bæði
afkasta meiri og ódýrari heldur en
einkaframleiðsla.
Gullgildi peninganna átti, meðal
annars, að halda jafnvægi milli
myntarinnar, í hinum ýmsu löndum,
og koma í veg fyrir gjaldeyrisbrask
og halda ríkismyntinni innan hinna
sonefndu “gold points.” En það
meinar að engin ríkismynt gæti fall-
ið í verði meira en sem svaraði þeim
kostnaði að flytja gull milli landa
og láta mynta það. Einnig átti gull-
ið að vera einskonar sjálfvirkur
hemill á viðskiftalrfinu, sem veitti
viðskiftunum þangað sem þörf og
hagkvæmi krefðust, likt og vatn
leitar lágmarksins. Nú hefir gull-.
gildi peninganna verið afnumið í
flestum löndum og er mjög ólíklegt
að gullið nái nokkumtíma aftur því
gengi, sem það eitt sinn hafði. Er
það hvorttveggj a, að gullforðinn er
alt of lítill til þess að nægja við-
skiftaþörfinni, og eins hitt, að
reynslan er búin að kenna mönnum
að gullið er óþarft í þessu efni. Þó
eigendur gullsins sæki nú fast að fá
það löggilt sem alþjóða gjaldmiðil,
þá er það ekki vegna þess að þeir
beri ,almenningsheill fyrir brjósti
heldur sinn eiginn hag. Ef þeir fá
því framgengt hugsa þeir sér að
halda áfram að vera lánardrotnar
þjóðanna, og halda þeim á skulda-
klafanum. Þá geta þeir haldið á-
fram að láta stjórnir landanna
skrifa undir óuppfyllanlega samn-
inga með þjóðarheiðurinn fyrir
tryggingu. Heimsbankinn verður þá
yfirstjórnarsetur og miðbankarnir
stjórnir hinna ýmsu landa. Þess
vegna höfum við nú eignast mið-
banka hér í Canada. Þess má þó
geta hér að Bandarikjastjórnin
virðist hafa fleygt steinum í götu
þessara fyrirætlana þeirra Roth-
schildanna, hvernig sem hún sjálf
kann að fara með eða nota þau yfir-
tök, sem hún hefir náð i gullbrask-
inu.
Hér hefir nú i fáum dráttum ver-
ið reynt að sýna fram á hvert stefn-
ir undir leiðsögn hinnar orthodoxu
hagfræði. Allir, sem opin hafa augu
og vilja kynna sér þetta, geta séð að
þjóðarframkvæmdum öllum, bæði
framleiðslu og viðskiftum, er hagað
eftir því hvort þær sé ábatasamar
eða eigi, fyrir auðvaldið, sem á bak
við stjórnirnar stendur. Social
Credit stefnan heldur því fram að
framkvæmdirnar eigi að stefna að
því að uppfylla þarfir þeirra, sem í
landinu búa, og að við eigum ekki
að sækja um leyfi til þess, í hendur
útlendra eða innlendra okrara, held-
ur gera það í leyfi þeirrar nauðsynj-
ar sem brýtur öll lög, og setur önn-
ur ný.
D. Leacock fanst hann sjá “allan
bæinn” í veizlunni stóru í Van-
couver, af því að þar voru saman
safnaðir kaupsýslumenn, lögmenn,
dómarar og biskupar.” En eg spái
því að ef hann lifir fram yfir næstu
kosningar í B. C. þá opnist augu
hans fyrir því að hann hafi ekki
séð allan bæinn.
Hjálmar Gíslason.