Lögberg - 14.10.1937, Blaðsíða 6

* LÖGKBIíUiGr, FIMTUDAÖINN 14. OKTÖBER, 1937
- ■■■■ .....................——---------- ■' -----------------------------— — ■' —
Madame Thérése
Hann tæmdi glasið í einum teig og lokaSi
augunum um leiS til hálfs. “ÞaS gerSi dálít-
inn mismun,” sagSi hann.
Hjá kjötstykkinu, sem hann liafSi veriS
aS hakka í sig, lá ein af góSu, fínu kökunum,
sem Lisbeth hafSi lofaS mér. Þeir liöfSu mist
þaS niSur þegar þeir voru aS ræna brauSinu.
Foringinn skar af því stykki og rétti mér.
“Gleyptu þetta frá mér,” sagSi hann
djarflega, alt í einu, kátur og reyndi aS vera
sem blíSastur. SíSan sneri hann sér í áttina
til eldhússins og kallaSi: “Sergent Laf-
leche! ’ ’ meS þrumandi rödd.
Gamall gráskeggur, yfirskegg úfiS og
þur eins og grannur fauskur sjálfur, en for-
ingi, kom á þrepskjöldinn.
“HvaS mörg eru brauSin!”
“Foringi; fjörutíu,” svaraSi hinn.
“Innan klukkustundar þurfum viS fimm-
tíu; meS okkar tíu ofnum, fimm liundruS, —
þrjú pund af brauSi á mann.”
YfirmaSurinn fór aftur inn í eldhúsiS.
Eg og frændi tókum vel eftir öllu, en
hreyfSum okkur ekki. Foringinn sneri sér á
ný aS kortinu, meS höfuSiS milli handa sér.
ÞaS var aS daga úti, viS sáum skugga varS-
mannsins þar sem liann gekk fyrir gluggann
meS byssuna reidda um öxl. Þögn virtist
falla um alt-. Margir lýSveldissinnar sváfu
efalaust meS malpoka sinn undir höfSinu viS
elda þá, sem þeir höfSu kveikt, aSrir inni í
húsinu og húsunum. ViS heyrSum klukku-
hengilinn tifa hægt og hægt, og dálítiS snark
í eldinum inni í eldhúsinu.
Þannig liSu nokkur augnablik þar til ægi-
legur hávaSi heyrSist alt í einu á strætinu.
Glerin brotnuSu hér og þar í gluggunum og
dyr opnuSust meS brothljóSi; nágranni okk-
ar, Joseph Spick, gistihúshaldari, kom inn og
hrópaSi:
“Hjálp, eldur, eldur!”
En enginn hreyfSi sig í þorpinu. Allir
virtust ánægSir meS aS vera heima hjá sér,
rólegir.
“Sergent Lafleohe,”sagSi yfirforinginn,
‘ ‘ farSu og gáSu aS hvaS um er aS vera. ’ ’
Hann fór og gáSi aS. Hann kom aftur
eftir fáein augnablik.
“HvaS er aS?” spurSi yfirforinginn.
“ÞaS er vínsali meSal hinna stórættuSu,
sem hefir neitaS aS selja madömu Thérése
vín, sem hún beiddi um. Hún er lýSveldis-
sinni,” sagSi hann alvarlegur.
“Jæja,” sagSi yfirforinginn; “hver vill
leiSa hann fyrir mig!”
Undirforinginn fór.
Tveimur mínútum seinna var gangurinn
okkar troSfullur af fólki. Dyrnar opnuSust
og Joseph Spick, í litla vestinu og víSu ullar-
buxunum og meS hattinn böglaSann, kom á
þrepskjöldinn, milli fjögurra lýSveidismanna,
meS byssur á öxlum, gulir í framan eins og
viss tegund af brauSi, meS útslitna hatta, bera
olnboga, stórar bætur á buxunum á knjánum,
útslitnum skóm festa meS spottum; en þrátt
fyrir útganginn, stoltir og hnakkakertir eins
og konungar.
Joseph Spick, meS hendurnar í vestisvös-
unum, boginn, meS flatt enni, og hangandi
kinnar, gat varla lafaS uppi á sínum löngu
leggjum. Hann horfSi til jarSar eins og hann
væri yfirkominn/ Bak viS hann í skuggan-
um sást kvenmannshöfuS. Konan var föl og
mögur, en hún dró athygli mína aS sér undir
eins. Hún hafSi hátt enni, nefiS beint og
fallegt, hakan dálítiS löng og háriS svart meS
bláum litblæ og féll í löngum lokkum niSur
um kinnamar og>miklu lengra niSur, og var
sumt af því lagt aftur fyrir eyrun og féll yfir
klæSin aS baki. SvoleiSis andlit sér maSur
sjaldan, og vegna þess aS maSur sá aSeins
framan á, en ekki vangana, virti|t andlitiS
langt mjög. Augun voru væn, stór og tinnu-
svört. Hún hafSi flókahatt á höfSi og var
hann einhvern veginn þrílitur og sást bráS-
lega aS þaS var rautt, hvítt og blátt, sem
voru litir franska flaggsins eftir 1789. Undir
hattinum var bundinn klútur um höfuSiS. Eg
hafSi ekki séS, í mínu nágrenni, nema ljós-
hærSar konur og meS eins konar skollit, fram
aS þessu augnabliki og fyltist eg því undrun
og aSdáun, er eg sá þessa, meS tinnusvarta
háriS. Já, þaS var eitthvaS einkennilegt hvaS
eg varS hrifinn, eins ungur og eg var, og stóS
og starSi sem negldur á sama staS, og frændi
virtist ekki minna hrifinn en eg; og þegar
hún kom inn og meS henni aSrar konur, fimm
eSa sex, af lýSveldisflokknum og eins klædd-
ar og Thérése, þá fórum viS frændi aS gefa
henni auga, Jjessari einkennilegu konu,
madömu Thérése, og litum ekki af henni
meSan hún var inni.
Strax er hún kom inn, sáum viS aS hún
var í stórri blárri skykkju og var þrílitur
kraginn, sem féll niSur um olnbogana, og á
þessum þrefalda kraga hékk dálítiS ílát niSur
fyrir olnboga. Um hálsinn hafSi hún trefil
úr svörtu silki meS löngu kögri, líklega ráns-
fengur úr stríSinu, sem virtist auka fegurS
konunnar; höíuSiS svo eSlilega stoltlegt og
svipurinn fyrirmannlegur og rólegur.
Yfirforinginn • beiS þar til allir voru
komnir inn, og virtist hafa augun á Jósep
Spick mest, manninum, sem virtist vera nær
dauSa en lífi. Hann ávarpaSi svo konuna,
sem af tilviljun lyfti upp hattinum meS því
aS hreyfa höfuSiS.
“Jæja, Thérése,” sagSi hann; “hvaS
kom fyrir?”
“Þú skilur þaS, herra fóringi, aS eftir
síSasta áfangann á hergöngunni, langaSi mig
í vín, meira en vanalega. Bg var þyrst.”
Hún sagSi þetta skírt og ákveSiS. ‘ ‘ Svo mér
fanst þaS liggja fyrir fyrst, aS fá sér aS
drekka, og þegar eg kom inn í þorpiS, fór eg
og leitaSi í búSunum eftir því sem mig vant-
aSi. Eg ætlaSi líka aS borga fyrir þaS, sem
var sjálfsagt. Bn þessir náungar, vínsölu-
mennirnir, földu þaS fyrir mér. Eftir hálf-
tíma þóttist eg viss um aS þessi maSur, Josep
Spick, væri vínsali; þaS sást á merkinu yfir
dyrum hans. Undirforinginn Merlot, skot-
maSurinn Cincinnatus og hljóSfæraleikarinn
Horatius Cocles fóru meS, til aS hjálpa mér.
ViS fórum inn og báSum um víniS, brennivíns-
blöndu. ÞaS gerir minst til hversvegna viS
báSum um þetta. En þessi keisara-snákur
þóttist ekkert hafa. Hann þóttist ekki skilja
hvaS viS værum aS biSja um. Hann fór svo
aS leita í hornum hingaS og þangaS; þaS
voru bara látalæti. Loksins fundum viS leiS
inn í bygginguna, fórum: inn og fundum bak
viS eldiviSarhlaSa aftan viS húsiS, einmitt
þaS sem viS vorum eftir, brennivínsblöndu.
ÞaS var í könnum og ýmsum öSrum ílátum,
faliS þama bak viS bygginguna. BiS fyltum
nú smákjagga og vatnsílát sem viS höfSum
og fórum svo upp aftur. En þegar hann sá
okkur koma aftur meS víniS, þessi maSur,
sem hafSi þagaS meSan viS vorum niSri, fór
liann nú aS hrópa eins og brjálaSur maSur og
vildi ekki taka viS borguninni, bréfpening-
um, heldur reif peningana sundur, réSist á
mig og hristi mig af öllu afli. Cincinnatus
lét þá byrSi sína á búSarborSiS og tók þennan
fjandans Flandrara og kastaSi honum út um
gluggann. Þá kom foringinn, sem þú sendir,
Lafletche. Þetta er alt, yfirforingi. ”
Þegar þessi kona var búin aS tala út,
færSi hún sig aftur fyrir, en þá kom önnur
lítil skrælnuS fram úr skugganum, mögur,
óSsleg og hékk hatturinn á öSru eyranu á
henni. Hún hafSi undir hendinni afarlanga
könnu úr pjátri sem epli voru í, niSursoSiS
mauk, og gekk hún fram á sviSiS.
“ Yfirforingi; þaS sem madama Thérése
hefir sagt þér, er hvorki meira né minna en
þessi forsmán, aS þurfa aS mæta nefi til nefs
þessum keisara-snákum, sem eru skertir allri
sómatilfinningu og siSmenningu, og sem
hugsa sér aS”------
“ÞaS er gott,” tók yfirforinginn fram í.
“ VitnisburSur Thérése er mér nægilegur.”
Hann ávarpaSi . nú Josep Spick, hnyklaSi
býrnar og sagSi:
“Er þaS virkilega svo, aS þú viljir láta
skjóta þig? ÞaS er létt verk. Fyrirhöfnin
er ekki önnur en sú, aS leiSa þig hérna út í
garSinn. Veiztu ekki aS bréfpeningar lýS-
veldissinna eru meira virSi en gull harSstjór-
anna? Taktu nú eftir: I þetta sinn ætla eg
aS vera vægur vegna fákænsku þinnar; en ef
þaS kemur fyrir aftur aS þú felir nauSsynjar
okkar og takir ekki gilda þá peninga sem viS
bjóSum þér, þá læt eg skjóta þig hérna á
torginu rétt í miSju þorpinu, svo aSrir viti á
hverju þeir eiga von, ef þeir feta í þín fótspor.
FarSu og hraSaSu þér, hálfvitinn þinn.”
Hann sagSi þetta hátt og djarflega og
sneri sér svp aS henni, sem hafSi séS um vín-
föngin.
“Þetta er nú alt klappaS og klárt; þú
getur fylt öll þín ílát, án þess aS nokkur sýni
þér mótþróa. Og þiS hinar megiS fara. ”
Allir fóru út, Thérése fyrst, Joseph síS-
ast. BlóSiS virtist nálega þornaS í æSum
hans. Hann fann til þess hvaS hann hafSi
komist nauSuglega undan.
MeSan á þessu stóS, hafSi dagur færst
yfir alt. Yfirforinginn stóS'upp, lagSi saman
kortiS góSa og stakk því í vasa sinn. SíSan
gekk hann út aS glugga og horfSi yfir þorpiS.
Frændi og eg horfSum út um hinn gluggann.
Klukkan gat veriS fimm árdegis, eSa eitthvaS
nærri því.
III.
Altaf man eg eftir þessu stræti, þar sem
menn sváfu, sumir endilangir og réttu frá sér
hendur og fætur, aSrir í hnipri meS malpok-
ann undir höfðinu og þögnin mikla ríkti, fyr-
irboSi ægilegra atburSa. Eg sé enn í hugan-
um forugu fæturna, sem ódauninn lagSi af,
og rifnu fötin, ung andlit, brún af sólbruna,
líka gömul andlit, kinnar magrar, augun lok-
uS, stóra hatta, forugar axlir og axlaskrautiS
rifiS og skitiS, klumpslega skó, ullarábreiSur,
bryddar rauSu, allar götóttar, gráar skikkjur
og svo stráiS um alt í forinni. Þessir menn
sváfu vært eftir hina löngu og ströngu göngu.
Þögnin var svo algerS og svefninn svo þung-
ur, aS helzt virtist sem mennirnir væru dánir.
Og yfir var himininn heiSur og blár; en aS
morgninum Vvar dagsbirtan fremur dauf, og
sólin fremur föl, reis hægt og hægt á loft í
mistrinu, og litlu húsin meS sínum breiSu
þökum, gráleitu, virtust horfa gegnum sína
svörtu glugga og lengra burtu hinum megin í
þorpinu sáust Altenberg og Rélpockel sinn
hvoru megin viS þorpiS, þó út viS sjóndeild-
arhringinn, grænir hálsar bakviS og hæSir
með eikartrjám og síðustu stjömurnar tindr-
uðu yfir. Bg var ungur þá, en minningin um
þessa sýn máist aldrei úr huga mér.
Eftir því sem birti meira og meira, fór
að lifna á strætunum, mannamyndirnar lifn-
uðu viS. Einn maður leit upp og reis á oln-
boga og horfði í kring. Síðan geispaði hann
og lagðist niður aftur. Næst reis upp gamall
hermaður alt í einu, hristi stráið af fötum
sínum, lét á sig hattinn og hristi og braut
saman ábreiðu drusluna. Annar vafði aS sér
kápu sinni og spenti á sig malpokann. Enn
annar fór niður í vasa sinn og dróg upp
pípustúf og slóg henni viS svo úr hrundi ask-
an. Þeir, sem fyrst vöknuðu færðu sig nær
hver öðrum og töluðu saman; aSrir komu
lengra aS og heyrðist skrjáfiS og fótatakið
glögt, því frost var á. Eldar voru kveiktir
hér og þar á strætinu, þeir höfðu alstaðar
dáið út meðan menn sváfu.
Rétt á móti húsinu okkar var gosbrunn-
ur á smáu torgi. Nokkrir lýSveldissinnar
stóðu þar við, höfðu opnaS kranana og voru
að þvo sér. ASrir voru aS reyna að drekka,
settu varirnar fyrir bununa, hlæjandi, þó kalt
væri, og voru kátir mjög.
Næst opnuSust húsin eitt eftir annað og
hermenn komu út. Þeir hölluðu hötjum sín-
um til hliðar, til þess að komast liðlega út.
Nálega allir þeirra höfðu kveikt í pípum sín-
um áður en þeir fóru út.
Til hægri handar frá hlöðunni okkar, aft-
an við gistihús Spicks, var vagn vínumsjón-
arkonunnar Thérése þakinn afarmikilli voS.
Vagninn var eins og tveir handvagnar hefðu
veriS settir hver viS hliðina á öðrum; lágu
því tvö sköftin niSur. Gat því hestur eða múl-
dýr gengiS fyrir og dregið vínföngin. Múl-
dýr lágu aftan við þennan tvöfalda vagn og
var kastaS yfir það grófgerðri ábreiðu, sem
var með rauðum og bláum rúðum. Þetta virt-
ist gamalt teppi. Fyrir dýrinu lá allstór
heytugga, sem það var að jóðla á með hálf-
lokuðum augum og virtist þungt hugsandi.
Vínvörðurinn sjálfur sat við glugga í húsi
rétt á móti okkur og var aS bæta buxur. Af
og til hallaði hún sér út í gluggann og gaf
vínbyrgðunum auga, og líka einum, sem enn
svaf.
Trumbuslagarinn Horatius Cocles, Cin-
cinnatus og Merlot og sjá fjórði, einhver hár
maður, kátur mjög, þunnur og skorpinn, sátu
klofvega á strábindum og voru aS bursta hina
löngu fléttu, sem hékk frá hnakkanum niður
á milli herðanna á öllum, aS kínverskum sið,
sjáanlega; og heyrðist marriS í burstunum í
höndum þeirra. Horatius Cocles var leiS-
toginn á meðal þeirra og fór að syngja fjör-
ugt lag, sem félagar hans tóku undir.
Nærri þeim, upp viS tvo stofna, svaf lítill
trumbuslagari, svo sem tólf ára gamall. Hann
var alveg hvítur á hár einsl og eg, og tók eg
því sérstaklega eftir honum. Það var hann,
sem Thérése var að líta eftir annað slagið,
og buxurnr eflaust hans, sem hún var að staga
í. Hann hafði lítið nef, rauðleitt, hátt. Munn-
urinn var hálf-opinn. Hann hafði bakið við
tvo litla vínkjagga og handlegginn utan um
peningakassann. Taumunum og svipu hafði
hann gengið frá í ólum, sem voru girtar utan
um. A fótum hans, sem voru þaktir smáu
strái, lá stór, hvítur hundur, allur forugur,
sem virtist vera að verma drenginn. Mjög
oft leit hundurinn kringum sig eins og hann
vildi segja: “Ég hefði gaman af að ferðast
um þorpiÖ og skygnast inn í eldhúsin.” En
litli drengurinn hreyfðist ekki. Hann svaf
vært. Og þegar hundar geltu ekki alllangt
frá, þá geispaði þessi stóri hundur. Hann
hefði viljað komast í hópinn.
Bráðlega komu tveir undirforingjar út
úr húsi skamt frá. Það voru tveir háir og
grannir, ungir menn, löðrandi í strái, sem þeir
höfðu legið í. Þegar þeir fóru framhjá húsi
okkar, þá kallaði yfirforinginn til þeirra:
‘ ‘ Duchene! Richer! ’ ’
“Góðan daginn, foringi!” sögðu þeir og
sneru sér við.
“ Eru deildirnar komnar á flakk ? ’ ’
“ Já, foringi.”
“Br nokkuð nýtt að frétta!”
“Nei, ekki neitt, foringi.”
“Innan hálftíma leggjum við af stað.
SegSu þeim að blása til hergöngu, Richer.
Komdu inn, Duehene.”
Annar foringinn kom inn, en hinn fór inn
í laufskálann eða eitthvert byrgi af þeirri teg-
und og talaði nokkur orð við Horatius Cocles.
Bg starði á nýja manninn, sem hafði komið
inn um leið og hinn fór af stað. Yfirforing-
inn lét sækja flösku af brennivíni. Þeir fóru
að drekka saman, en þá heyrÖist hávaði úti.
ÞaS var heróp og annað sem af því leiddi. Eg
hljóp til að sjá hvað um væri aS vera. Hora-
tius Cocles stóð frammi fyrir fimm trumbu-
slögurum, liélt í hægri hendi á sprota og sagði
þeim fyrir um hvernig ætti að blása, berja og
þeyta lúðrana. Og strax þegar verkfærin
voru komnar í sínar stellingar, hélt hann á-
fram að slá taktinn. LýÖveldissinnar komu
frá öllum strætum, úr öllum áttum; þeir
mynduðu tvær raðir framan viS gosbrunninn
og foringjarnir byrjuðu á nafnakalli.
Frændi og eg undruðumst stjórn þá og
reglusemi, sem virtist ríkja meðal þessara
manna úr öllum áttum. Þegar nöfn þeirra
voru kölluð eða númer, svöruðu þeir svo
fljótt, steinþögðu, stóðu grafkyrrir, og þetta
gekk svo fljótt og liðugt, að svo var að heyra
í fjarlægð, sem hljóðið bærist um allar rað-
irnar í einu frá enda til enda, á sama augna-
blikinu. Þeir höfðu tekið byssur sínar aftur
og axlað þær, eða létu þær hvíla á jörðinni.
Þegar nafnakallið var um garð gengiS,
varð þögn mikil. Margir menn úr báðum
deildunum tóku sig út úr undan leiðsögn
deildarstjórans og fóru að leita að brauði.
Thérése sem vínumsjónarkona fór að láta
múldýrið fyrir vagninn. Eftir nokkrar mín-
útur komu brauðsendimennirnir aftur með
brauð í mörgum körfum. Og svo var farið að
útbýta brauðinu. Þessir lýðveldissinnar
höfðu búið sér til og borðað súpu, þegar þeir
komu í þorpið, svo þeir girtu nú á sig mal-
pokana með brauðinu og yfirmenn hrópuðu:
“Afram, fram!” glaðlega. “Leggjum af
stað.”
Yfirforinginn kastaði yfirhöfninni yfir
öxl sér, án þess að segja þegar hann kom:
“GóSan morgun” eða “GóSa nótt,” þegar
hann fór.
Við héldum að við myndum losna við
þessa menn um alla ókomna tíð.
Á augnablikinu þegar þessir menn með
yfirforingjum voru að leggja af stað, kom
borgmeistarinn til okkar og bað frænda að
koma til sín heim, ^trax, því þessir lýðveldis-
sinnar hefðu haft þau áhrif á konu sína, að
hún væri orðin veik.
Þeir lögðu af stað báðir. Lisbeth var nú
þegar búin að laga stólana og sópa húsið.
ViS heyrÖum foringjana hrópa: “Af stað!
HaldiS áfram!” Lúðurinn gall og sá sem
keyrði múldýrið kallaði: “Haltu áfram!” Og
herdeildin lagði af stað út á veginn. En þá
heyrðust hvellir og' smellir miklir, stundum
margir saman, stundum einn og .einn, í út-
jaðri þorpsins. ÞaS voru byssuskot, sem
heyrðust þannig, stundum mörg í einu, stund-
um eitt og eitt. LýSveldissinnar voru að koma
inn í þorpið, eða það virtist svo.
“StanziS þið!” sagði yfirforinginn, og
‘ hlustaði þar sem liann stóð og lagði við eyrað.
Eg hafði troðið mér út í gluggann og horfði.
Eg sá mennina standa þarna hlustandi, og
foringjana utan við raðimar, þar sem þeir
stóðu kringum yfirforingjann og töluðu í á-
kafa. Alt í einu fór einn hermaður spöl eftir
strætinu með byssuna á öxlinni. Hann kom
hlaupandi til baka.
“ Yfirforingi, ” sagði hann, áður en hann
kom til foringjans, “alt er í uppnámi; her-
mennimir frá Croatíu em að koma; vörður-
inn fremsti er farinn.”
Varla hafði foringinn heyrt fréttirnar,
þegar hann sneri við og hljóp eins liart og
hann gat og hrópaði: “MyndiS þið ferhyrn-
ing!”
Yfirmenn allir, lúðurþeytarar og vín-
verðir stönzuðu og hopuðu nærri gosbrunn-
inum. Á sama tíma mynduðu þessar tvær
herdeildir ferhyrning, þ^nnig aÖ þær fóru
eins og hver yfir annars og annars spor, eins
og spil sem stokkuS eru, og á tæpri mínútu
var þarna ferhyrningur, raðirnar þrefaldur
manngarður, og aðrir þar innan í, og rétt í
sama augnabliki heyrðist ægilegur hávaði á
strætinu. Croatar voru að koma. Jörðin
skalf. Eg sé þá enn í huganum, þar sem þeir
skiftu sér inn á strætin, og hinar síðu skikkj-
ur þeirra kembdust aftur af þeim í golunni,
eins og svo margir flaggdúkar, svo sem fimm-
tíu flögg, fagurrauÖ, og svo beygðir niður
fram á við með sverðin á lofti fyrir sér, að
maður sá naumlega framan í þessi beinóttu
og brúnu andlit, með hinum síðu, gulu yfir-
skeggjum.