Lögberg - 19.05.1938, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 19. MAl, 1938
Xogbcrg
GefiB út hvern fimtudag af
J tí E COLUMBIA P K E 8 8 LIM/TED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba •
Utanáskrift ritatjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 8ARGENT AVE,
WINNIPEG, MAN.
Editor: EINAIt P. JÓNSSON
TerO $3.00 urn áriO — Borgist fyrirfram
The "Logberg" is printed and published by The
Coi’imbia Presa, Limited, 695 Sargent Avenue.
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Öreigar og oflátungar
Sá, er þetta ritar, var af tilviljun stadd-
ur á Portage Avenue í Winnijieg um nónbil
miðvikudagsins 15. apríl þ. á. Eftir þeirri
aðal-verzlunargötu borgarinnar fóru þá fylk-
ingar atvinnulausra manna og stefndu þang-
að sem stendur marmarahöllin mikla,—
stjórnarsetrið í Manitoba. Dagblöðin sögðu
mannfjöldann verið hafa sex þúsundir. Trú-
að gæti eg, að þúsundirnar hefðu verið tíu,
eða svo hefðu blöðin talið þær margar, þess
er eg fullviss, ef um hátíðarhald hefði verið
að ræða. Þetta voru fylkingar öreiga og at-
vinnulausra verkamanna í höfuðborg fylkis-
ins. Lýður þessi gekk hægversklega framhjá
og manni gafst færi að horfa í andlit fjölda
margra og virða fvrir sér útlit og klæðnað
íolksins. Þar kerníi margra grasa. Margir
voru sa^milega til fara, aðrir í óhre’inum
görmum. Sumir voru kátir, en flestir þung-
búnir. Sumir voru ljóshærðir Norðurlanda-
menn, aðrir svarthærðir menn frá Suður-
Evrópu, en flestir, að mér virtist, blóðlitlir
menn frá BretlandseyTjum. Ekki svo fáar
konur voru í hópnum og báru sumar þeirra
börn á örmum sér. Allar þessar þúsundir
vildu ta verk að \dnna og brauð að borða.
Er öreigalýður þessi hafði gengið fram
hjá, kom mér til hugar maður, sem ættaður
var írá Nazaret í landinu helga. Sagan segir,
að hann hafi eitt sinn haft fyrir augum mann-
fjölda, mjög svipaðan þessum, sem nú fór
þarna um borgarstrætin áleiðis til þinghúss-
ins, og þá hafi hann komist við óg mælt:
“Eg kenni í brjóti um mannfjöldann; þeir
hafa ekkert til matar; fastandi vil eg ekki
láta þá frá mér fara. ” Og mér kom til hugar:
Hvað skyldi Kristur hafa hugsað og sagt,
hefði hann mætt mannfjölda þessum á
Portage Ave. eða við þinghúss-dyrnar.
Af þeim hugsunum vaknaði eg Við það,
að einhver sagði: Damn foreigners! (bölvaðir
útlendingar).
Ekki voru það alt útlendingar, en hvað
um það, þarna sá eg þá í anda föður minn og
móður og feður og mæður flestra vina minna,
öreigalýðinn íslenzka, sem fyrstur tróð hel-
veg útlendra erfiðismanna á þessum slóðum.
1 þann tíð var viðkvæðið á götunum, þegar
útlendir menn gengu fram hjá, sjaldan
“Damn foreigners,” heldur “Dirty Ice-
landers.” Feður vorir söguðu brenni og
grófu saurræsi, og mæður vorar þóu lín og
ræstu gólf fram á nætur. Nú göngum vér í
hvítum skyTrtum á hverjum degi, og þykjumst
meiri voru foreldri.
Það á eitthvað skylt við það, að skyrpa á
leiði feðra sinna, þegar íslenzkir oflátungar
nú hreykja sér hátt upp yfir verkamenn og
velja hrakyrði verkalýð og verkamanna-
hrey'fingum öllum. Mest þjáir verkamanna-
fælni þessi þá menn, sem fyrirhafnarlítið
hafa komist yfir nokkur skildingaráð og
skuldir, og þá aðra, sem meira útsvar greiða
af hégóma og heimsku, en af mannviti og
mentun.
En þeir segja að öreigarnir nú á dögum
sé ekki annað en guðlausir kommúnistar.
Eátthvað í þá sömu átt var sagt í gamla daga
um íslenzku verkamennina í Wninipeg, þegar
þeir fyrstir sinna stéttarbræðra, réðust í það
að stofna “verkamannafélag” og hafa sam-
tök um það, að láta ekki ganga á sér. Ein-
hverjir eru á Hfi enn og muna, hversu
“rautt” var blóðið í Islendingum og heitt
þeim varð um hjartarætur út af manndráp-
inu í skurðinum hjá “contractor Lee,” sem
Jón Ólafsson kvað um heiftarkvæðið og allir
landar lærðu. Við oflátungarnir erum ekki
nema í annan lið komnir frá öreigunum og
höfum ekki af miklu að státa.
Fari svo að atvinnuleysi þessara tíma
komi verkalýð og bændum landsins í klær
kpmmúnista, þá verður það vegna samúðar-
leysis samborgara þeirra, og fyrir þá sök, að
kristnum mönnum er annað innanbrjósts mi,
en Kristi forðum, er hann leit yfir mannf jöld-
fjöldann ógæfusama í óbygðinni.
En svo segir vort háa yfirvald, að alt sé
í góðu gengi; svo hvað er þá um það að tala,
fvrst “keisarinn hlær. ”
B.B.J.
Óveður
Tilefni þessara hugleiðinga er óveðrið
mikla, sem skall á 'í Minnesota sunnudaginn
3. ágúst, Stormur og steypiregn gekk yfir
nokkurn hluta íslenzku bygðarinnar í Lincols
County, braut hús, drap skepnur og gjör-
eyddi uppskerunni. Kirkjuhús bvgðarmanna
stórskemdist. Fjártjónið er stórkostlegt.
Hugðnannt var að frétta, að þegar eftir ó-
veðrið hafi ótal hendur tekið saman til þess
að reisa við það, sem fallið hafði, eftir því
sem unt var, og út úr óveðrinu komu menn
hugrakkir og fullir samúðar hver með öðrum,
sennilega hæfari en áður að sigra í baráttu
lífsins.
Flestum mönnum er illa við óveðrin á
lífsleiðinni. Eilífur sannleikur er það þó, að
óveðrin eru ómissandi. Vér verðum ávalt lítil
menni, ef aldrei komum vér út í óveður. Það
er ekki út í hött kveðið, sem þróttmikla ís-
lenzka skáldið kvað:
“Vér þurfum á stað, þar sem stormur hvín
og steypiregn gjörir hörund vott.”
Og það er ekki einungis í líkamlegri
merkingu, heldur og í andlegri merkingu
satt, að
“Ef kaldur stormur um karlmann fer
og kinnar bítur og reynir fót,
þá finnur hann hitann í sjálfum sér
og sjálfs síns kraft til að standa nl6t.”
Mikið er hlutverk óveðursins í lífi manna
og þjóða. óveðrunum er það oft að þakka, að
hið nýja og betra fær komið í stað hins gamla
og verra.
Það var 18. apríl árið 1906 að borgin San
Francisco hristist og hrundi í jarðskjálfta.
Þá gaus og upp eldur og eyddi borgina. I
þrjá sólarhringa stóð bálið. Lá þá borgin
í rústum. En óveður það kendi borgarbúum
að reisa nýja borg, betri borg, traustari og
fegnrri hús. Óveðrin kenna oss ávalt að
byggja oss traustari hús að búa í um tíma
og eilífð.
Einhver dásamlegasta bókin, sem rituð
hefir verið heitir Inferno (Víti). Enginn
annar en Dante, hinn ítalski, gat hafa samið
þá bók. Vel hefði hann mátt hafa að formáls-
orðum lýsinganna á kvalastaðnum: Þetta er
það, sem augu mín hafa séð, eyru mín heyrt,
hjarta mitt fundið. 1 útlegð var Dante í
fjórðung aldar. Eitt sinn, er hann ráfaði um
meginland Evrópu, segir sagan, að hann kæmi
að næturlagi að gistihúsi og dræpi á dyr.
Húsbóndinn stakk höfði út um glugga og
spurði: “Hvað vilt þú, maður?” Dante
svaraði: “Eg vil frið.” Da'grum saman
stóð hann á kletti út við sjó og starði vot.um
augum í áttina til Florenz, ættborgarinnar
kæru, og hjarta útlagans blæddi af heimþrá.
Þegar liðin voru tuttugu og fimm ár fluttu
þeir hann heim — á líkbörunum, jörðuðu hann
og lögðu grjóthellu á leiðið. Sex hundruð ár-
um síðar leitaði Byron skáld uppi legstað
Dantes, féll á kné og grét hástöfum. Honum
duldist ekki að gjöfin dýrmæta, sem Dante
gaf heiminum, hafði orðið til í óveðri sárs-
aukans mikla.
Ekki ódýrri Dantes drápum eru píslar-
ljóðin íslenzku. Fátækur, svo stundum skorti
brauð á borð , holdsveikur, svo hendur og fæt-
ur rotnuðu lifandi, vonsvikinn, svo ástríkt
hjartað fann ei bergmál, úthelti Hallgrímur
söng í blóði. Tveim öldum síðar kom Matt-
hías skáld þar a^í anda, sem kvalabeður trú-
arskáldsins stóð, og eigi var þá hitinn minni
um hjartarætur hans, en verið hafði um
hjartarætur Byrons, er hann kraup \dð
Dantes gröf, og Matthías kvað “Atburð sé
eg---------”
En það er víðar en á Italíu og íslandi,
að rósir bókmentanna vaxa á þyrnum. Enn
í dag væri Alfred Tennyson ekki lárviðar-
skáld Breta, hefði lífstré hans ekki orðið að
nötra í óveðri sársaukans. “Vinartorek”
hans er k\reðið við gröf trygðavinarins unga.
Arthur Halsams. Og hafði Tennyson þá ekki
síður verið þröngt um hjarta en Agli á Borg,
er Egill orti “Sonar-torek ” sitt eftir Böðvar.
Nei—“ei vitkast sá, sem verður aldrei
hryggur,
hvert vizkubarn á sorgarbrjóstum
liggur.”
B. B. J.
Náklukkum hring yfir heilli þjóð---
Guð fyrirgefi þeim
Það er ómögulegt að grasgarðurinn Getsemane hafi verið kuldalegri né hryllilegri en ráð-
stefnusalur þjóðbandalagsins var í gær (12. maí), þegar hinir tilfinningalausu og harðsvíruðu
fulltrúar systraþjóðanna” neituðu hinni síðust u og sjálfsögðu bæn einnar systurþjóðarinnar er
hún áfrýjaði máli sínu til alþjóðadóms og krafðist réttlætis. Krafðist einungis þess að þjóð-
irnar liéldu á lofti því vonarblysi, sem táknaði sameiginlegt öryggi; héldi því á loft með því
að viðurkenna það ekki sem heiðarlega athöfn, sem í raun og sannleika er hin allra óheiðar-
legasta athöfn í sögu síðari tíma.
En allar systraþjóðirnar — með tveimur heiðarlegum undantekningum, Nýja Sjálandi
og Kína — sneru bakinu við hinni viðkvæmu, örvæntandi sál: Haile Selassie, höfðingja íiinnar
herteknu Eþíópíu þjóðar. Hann er heilsuveill maður og var veikari en svo að hann sjálfur
gæti flutt erindi sitt (fulltrúi hans varð að lesa ræðu hans). En hann sat í ráðstefnusalnum
þögull og alvörugefinn, einmitt í sama sætinu ,som fulltrúi Italíu skipaði áður.
t stað þess að heyra bænir hans réttu fulltrúamir vinahendur hinum jámkalda stjórn-
anda Rómaveldis, Benito Mussolini, sem stóð álengdar með hlakkandi sigurglotti.
Hér á eftir birtast orðin, sem töluð voru frammi fyrir hinni blindu gyðju réttlætisins:
VR RÆÐUi SELASSIES:
“Síðan drepsótt árásanna breidd-
ist út yfir heiminn, hafa sumar
þjóðir látiö þáð viÖgangast aÖ al-
þjóöa siÖalóg væru fótumtroÖin.
GuÖ fyrirgefi þeim.’’
f
“ÞjóÖir, sem rofiÖ hafa skuld-
bindingar sínar, ileitast nú við að
þóknast árásarseggjunum. Vér verð-
um jafnvel að horfast í augu við
það, að hið volduga brezka riki geri
sig sekt í þeirri grimdarfullu athöfn,
að fótumtroða þá meginreglu sið-
menningarinnar að viðurkenna ekki
rétt til þess að ihrifsa undir sig önn-
ur lönd með ofriki.’’
■f
“Vér erum píslarvottar þeirra á-
rása, sem á engan hátt er bót mæl-
andi. Til eru tvær friÖarstefnur:
önnur sú, er byggist á lögum og
réttlæti, hin er sú, sem öllu er fórn-
aÖ fyrir. ÞjóÖbandalagið getur
ekki aðhylst þá friðarstefnu, sem
alt sé lagt i sölurnar fyrir.”
•f
“Sé það raunverulegt að þjóðin i
Bþíópíu geti engrar líknar vænst af
þjóðbandalaginu, þá verður Eþíópía
framvegis meðal yðar sem lifandi
minning fótumtroðins fórnardýrs.”
•f
“Þjóðbandalagið er að grafa sína
eigin gröf; það er að binda enda á
sinni eigin tilveru með því að rífa i
tætlur þann sáttmála, sem er þess
eini tilveruréttur.”
•f
“Þér félagar þjóðbandalagsins:
þetta er stjórnarfar óumræðilegrar
skelfingar: Ríki, sem eru meðlimir
þjóÖbandalagsins, hugsa einungis
um sinn eiginn hag. Þau brjóta og
fótumtroða hátíðlega samninga, sem
ákveða að engar ofbeldis árásir
skuli líðast; þau brjóta sjálfan sátt-
mála þjóðbandalagsins og Briand-
Kellogg samningana.”
-f
“Voldugasta ríki 'veriaklarinnar —
ríkið, s6:n hæst hefir talað og oftast
látið til sín heyra um trygð sína við
sáttmála þjóðbandalagsins, yfirgef-
ur oss nú í öllum vorum sorgum og
sárum.”
-f
“Það hryggir mig að eg get ekki
verið á sama máli og brezka ríkið.
Þar hefi eg notið gistivináttu; sama
er að segja um Frakkland. Fyrir til-
stilli Frakka var það í upphafi að
Eþíópía gekk í þjóðbandalagið.”
•f
“Óstöðvandi uppreistir eiga sér
stað í þEíópíu gegn ítölum, og þær
halda áfram þangað til annaðhvort
ítalir yfirgefa land vort fyrir fult
og alt eða hvert einasta mannsbarn
þjóðar vorrar hefir látið lífið.”
•f
^Bþíópía heldur áfracn sinni
þungu krossgöngu upp Höfuðskelja-
staðinn. Engin niðurlæging er til,
sem hún hefir ekki orðið að þola.
Eg legg allan þann kraft, sem sál
mín á til, í þau mótmæli, sem eg ber
nú frapi fyrir allar þjóðir jarðar-
innar.”
•f
KOO, fulltrúi Kína:
“Stjórnin i Kína telur það afar
mikilsvarðandi mál að þetta ofbeld-
isverk sé ekki talið réttmætt. Sér-
hvert spor, sem stigið er i þá átt að
afsaka eða viðurkenna sem alþjóða-
stefnu vægðarlaust ofríki væri til
þess að gefa ofríkisöflunum byr
undir báða vængi.”
Haile Sclassic
JORDAN,
fulltrúi Nífja Sjálands:
“Hér er verið að snúia aftur af
leið menningarinnar og inn á braut
villimenskunnar. Það virðist sem
vér séui.u stundum býsna likir ihin-
um óargadýrunum. Það ráðabrugg,
sem hér er á seyði, er í beinni mót-
sögn við samábyrgð þá, sem er sál
og hjarta þjóðbandalagsins.”
\ ÚR RÆtíU HALIFAX :
j “Það er skylda Frakklands og
I Stóra Bretlands að vernda heiminn
| frá eyðileggingu stríðs og styrjalda.
j Það getur ekki heppnast þótt reynt
| sé, að fá alþjóða viðurkenningu fyr-
ir þeim háleitu hugsjónum, sem
þjóðbandalagið hélt fram.”
-f
“Þegiar það kemur fyrir, eins og
hér á sér stað, að tvær stefnur rek-‘
ast á: annars vegar stefna, sem er
óhagkvæm, þótt hún sé trú einhverri
hárri hugsjón og hins végar stefna,
sei:n felur í sér ihagkvæman sigur til
friðar, þá blandast mér ekki hugur
um þiað að hin fyrnefnda hljóti að
lúta í lægra haldi fyrir hinni síðar-
nefndu.”
-f
Frá hagsmunalegu sjónarmiði eru
yfirráð ítalíu yfir svo að segja allri
Eþíópíu skeður atburður; hvernig
sem'wér kunnum aÖ líta á þetta í
sjálfu sér þá verðum vér að viður-
kenna það.
Það er engu máli gagn að fárast
um það, sem orðið er.”
-f
“Eina aðferðin, sem fulltrúar
þjóðbandalagsins geta beitt til þess
að hnekkjia aðstöðu ítalíu, væri sú
að beita sameiginlegu hervaldi; með
öðrum orðuim: að leggja út í stríð.
Sú stefna kemur ekki til nokkurra
mála, og henni mundi enginn mað-
ur í ábyrgðarstöðu í nokkru landi
mæla bót.”
-f
“Mér dylst það alls ekki að i
minu eigin landi, og ef til vill víðar,
eru þeir margir, sem finst það brot
á velsæmi að aðhafast nokkuð, sem
í þá átt geti miðað að viðurkenna
rétt Italíu til þessarar hertekningar.
Eg virði þessa skoðun þeirra, en eg
get ekki orðið henni samþykkur.”
-f
“Brezka stjórnin vonar að fulltrú-
ar þjóðbandalagsins séu henni sam-
dóma um það, að spurningin um
viðurkenning á rétti ítaliu yfir
Bþiópíu sé slík, að ihver einstakur
meðlimur þjóðbandalagsins verði i
þvi efni að breyta eftir eiginn geð-
þótta, samkvæmt sínum eigin kring-
umstæðum og sínum eigin skuld-
bindingum.”
-f
BONNETT,
fulltrúi Frakka:
“Vér höfum gert alt, sem oss er
unt. — — Vér fylgjum brezku
stjórninni að málum í þeirri trú að
þær kringuimstæður séu nú fyrir
hendi, sem leyfi hverjuin einstakl-
ingi að haga sér eins og honum sýn-
ist — það er oss sérstakt tilfinninga-
ntál að stjómandi Eþíópiu, Haile
Selassie skuli vera hér staddur.”
f
MUNTERS,
fulltrúi Póllands:
“Mikill meiri hluti fulltrúanna er
á þeirri skoðun, þótt það taki þá
sárt, að hver fuilltrúi út af fyrir sig
verði að haga sér í þessu mál eftir
eigin kringumstæðum. Dómstóll
þjóðbandalagsins hefir ekki verið
beðinn að fella dóm um eðli rnáls-
ins sjálfs né heldur á nokkurn hátt
að taka til baka það sem hann sjálf-
ur hefir samþykt. Vér höfuim ein-
ungis verið beðnir að láta í ljós
skoðun vora um það hvort einstakl-
ingar skuli hér aðeins framfylgja
eigin skoðun.”
“Og hann gekk út og bar kross sinn til svokallaðs
Höfuðskeljastaðar, þar sem þeir krossfestu hann ”
Sig. Júl. Jóhannesson þýddi úr Free Press.