Lögberg - 30.06.1938, Qupperneq 5

LÖGBEiBG, FIMTUDAGINN 30. JÚNl, 1938.
5
menn hafa. Þar sem löng göng eru
)>ykir nauÖsynlegt atS opna þessi
göng svo loftstraumur fáist í gegi'-
um efri og neðri göngin.
ÞaS J>ótti mér einkennilegt við
þessa námu a<5 hvergi sást stór reyk-
háfur í námubyggingunum, og ekki
heldur í ýmsum smærri byggiugum
félagsins. Hér mun þess ekki þörí,
því allar vélar eru hreyfðar mieð
rafurmagni, og líklega hiti fram-
leiddur, þar sem hans þarf. Raflýs-
ing er hér í öllum byggingum, og í
flestum húsum námumanna. Ryk
sást hér hvergi í námubygingunum,
sem víSa er kvartaS um í verksmiSj ••
um. Allar vélar voru hreyfSar meS
vatnsleiSslu, sem tók burtu rykit.
bæSi uppi og niSri.
Rafurmagn er leitt hingaS frá
Great Falls í Winnipegánni, og er
þaS um 6o mílur héSan. Nokkrar
námur eru hér umhverfis og eru
sumar þeirra starfæktar, en aSrar
lagSar niSur, því þær hafa ekki
borgaS sig. Þessi náma er sögS á
góSum framfaravegi og fer batn-
andi. Eftir opinberum skýrslum
mun vera flutt héSan 6o þúsund
dollara virSi á mánuSi til jafnaSar
yfir áriS, og má búast viS aS þar
sé ekki of hátt fram taliS, því tollur
mun tekinn af því eins og flestu
öSru nú á dögum.
-t-
Eg lagSi á staS heimleiSis 9. júní
kl. 7 aS morgni. Þrjár flugvélar
fara þaSan daglega, en mér var ráS-
iS til aS fara meS þeirri fyrstu, því
hún flytti póst og væri því vissa
fyrir aS bílferS yrSi strax til Win-
nipeg frá Lac du Bonnet. ÞaS
reyndist líka svo.
Sýni var nú betra en þegar eg fór
austur, og fleira aS sjá. Vélin fór
stóran krók til námubæjar sem heitir
Bissett og tók þar póst. ÞaS er
snotur bær viS allstórt vatn, og var
aS sjá aS þar væru tvær námubygg-
ingar sín viS hvorn enda bæjarins,
en ekki veit eg hvort þær eru starf-
ræktar. Margar slíkar byggingar sá
eg á þessai leiS, enda munu tæki-
færin vera hér óteljandi, en heppnin
misjöfn, því stórfé þarf til aS koma
þessum iSnaSi á staS, en árangurinn
óviss. Var mér sagt aS margar
þessar námur væru yfirgefnar.
ViS fórum fram hjá Great Falls
aflstöSinni, og eftir þaS yfir Winni-
pegánni til Lac du Bonnet. Þar
breytist landslagiS snögglega. Þar
fyrir austan má kalla tóm hraun og
ófærur, en fyrir vestan bæinn er
fagurt land og víSa vel ræktaS. Vélin
fór stóran bug yfir bænum svo eg sá
hann vel; betra útsýni getur maSur
varla fengiS en aS fljúga lágt yfir
bæ. Hann er mjög reglulega bygS-
ur, og götur sýndust vel uppgjörSar.
Sama landslag má kalla alla leiS
vestur aS RauSará, en þó er þar
nokkuS grýtt land meS köflum.
Eg hefi oft heyrt menn tala um, aS
námiuvinna væri þrælavinna, sem
varla væri samboSin hvítum mönn-
um. Ekki get eg litiS svo á. Eg sá
marga vinnu í Winnipeg hér fyr á
árum sem var verri, og eins úti á
landi. Eg hefi nú átt kost á aS
athuga námuvinnu bæSi hér og viS
Flin Flon, og get ekkj séS aS hún
sé neitt erfiSari eSa óhollari en flest
erfiSisvinna í stórbæjunum. Átta
tima vinna á dag ætti ekki aS vera
ofætlun ungum og hraustum mönn-
um, þótt þeir þurfi aS hreyfa hend-
urnar; enda er þar margt aS gjöra
sem ekki krefur mikillar áreynslu.
Gamlir menn fá ekki vinnu viS þess-
ar námur. Þeir þykja seinir aS læra
handtök sem þeir eru óvanir áSur,
stirSari í hreyfingum og ólíklegir til
aS endast lengi. En miklu þykir
hér skifta aS geta haft vanan mann
sem lengst viS sama verkiS.
Ekki varS eg annars var en aS
fólk yndi hér vel hag sínum. KaupiS
er hærra en kostur er á annarsstaS-
ar, og líklegt aS þaS haldist. Er því
vel hægt aS leggja talsvert til siSu
árlega, ef skynsamlega er aS fariS.
Og þaS hygg eg margir hafi í
hyggju, aS safna sér þar sparifé, svo
þeir geti byrjaS búskap eSa ein-
hverja þá iSn er þeim likar betur
eftir nokkur ár.
ÞaS eru mikil auSæfi, sem fólgin
eru í þessum klöppum, og nú má
heita aS þaS sé aSeins byrjaS á aS
vinna þau og hagnýta. En hvaSa
gagn gjöra nú öll þessi auSæfi land-
inu ? Því munu flestir svara svo aS
þau gefi fjölda manns atvinnu, og
aS gulliS auki auSlegS landsins, og
þar af leiSandi hagsæld fólksins.
ÞaS fyrra er rétt, þótt litlu muni til
atvinnubóta. En þaS síSara er tví-
sýnna. Gull er eins og allir vita, sá
ónýtasti málmur sem úr jörSu er
grafinn. ÞaS er ekki teljandi sem
hann er notaSur til iSnaSar. Fyrr-
um var hann mest notaSur til
skrauts og semi gjaldeyrir. Nú er
hann minna notaSur til skrauts, og i
sumum löndum bannaSur til þeirra
hluta. Til gjaldeyris manna á meSal
mun gull nú hvergi notaS, aS minsta
kosti ekki hér i Canada. RíkissjóS-
ur safnar ekki gulli. FylkissjóS-
irnir ekki heldur. Þeir safna skuld-
um, sem fólkið á aS borga. ÞaS eru
einstakir auSmenn og' auSfélög sem
safna gullinu. En hvaS gjöra þeir
viS þaS? Þeir safna því í örugga
geymslustaSi, og búa svo um aS
þjófar og ræningjar finna þaS ekki.
ÞaS verSur því aS litlu meiri notum,
en þótt þaS lægi kyrt í klettunum
ÞaS hefir engin áhrif á verSlag eSa
framleiSslu almennings.
Gnðm. Jónsson
frá Húsey.
lslendingar austan hafs
og vestan
ÞaS er undarlegt aS í mleir en
mannsaldur hefir stór hluti íslenzku
þjóSarinnar lifaS í fjarlægri heims-
álfu, haldiS viS þjóSern; sínu, unn-
aS íslandi meS djúpri og fölskva-
lausri einlægni, og margoft stutt
frændur sína í gamla landinu viS
þýSíngarmikil átök. Islendingun-
um vestan hafs hefir veriS fremur
litill gaumur gefinn. FjarlægSin
var mikil, og erfiSleikarnir miklir
fyrir landana vestan hafs aS koma
heim. Ef til vill hefir þetta veriS
orsök þess, aS í hugum m&rgra
mann var AtlantshafiS ólmandi áll.
Landarnir, sem voru komnir vestur
yfir, voru samkvæmt þeim hugsun-
arhætti gersamlega ’horfnir og höfðu
enga þýSingu fyrir fólkiS, sem eftir
var á íslandi.
En á þessu er aS verSa breyting
og hún er aS þakka mönnum báSum
megin hafsins. Vestan megin hefir
starfiS þó veriS meira. Miklu fleiri
menn hafa komiS i heimsóknir aS
vestan, heldur en fariS hafa frá Is~
landi vestur. Og þó hafa fæstir
þeirra manna, sem gist hafa landa
vestan hafs veriS mikilvægur þáttur
í baráttu þeirra fyrir þjóSerninu.
En nú eru aS verSa tímamót í
þessu efni. I vetur, sem leiS, skrif-
aSi stjórn hinnar ungu æskulýSs-
hreyfingar, Vökumanna, til Alþing-
is, og báSu um fastan styrk alt aS
4,000 kr. árlega til aS ’haldiS yrSi
Uppi gagnkvæmumi heimsóknum yfir
hafiS. ÞaS má telja svar viS þess-
arí ósk, aS á síSara þinginu var veitt
ákveSin fjárhæS, er stjómin ræSur
yfir í þessu skyni. Skömmu áSur
hafSi mentamálaráS veitt Guttormi
Guttormssyni 1000 kr. skáldalaun,
sem þó voru liSur í viSleitninni aS
fá hann heim nú í sumar, enda er
fjárhæS sú, sem Alþingi veitti, eins
konar áframhald af gerSum menta-
málaráSs.
Ef til vill hafa menn ekki veitt
því eftirtekt, aS þaS er viSburSur í
lífi Islendinga þegar skáld vestan-
hafs er settur á bekk meS skáldun-
um hér heima. MeS þessu litla at-
viki, er AtlantshafiS brúaS í þessu
efni. Hér eftir vona eg aS öllum
finnist eSlilegt aS skáld og rithöf-
undur vestanhafs hafi full borgara-
réttindi í andans heimi á íslandi.
Eg vil nefna þrjú atvik af ótal
mörgum, þegar íslendingar vestan
hafs hafa lyft þungum byrSum til
gagns og gleSi fyrir okkur, sem
heima búum á íslandi. Nefni eg þá
fyrst stuSning þeirra viS stofnun
Eimskipafélags íslands. I öSru lagi
Leifs myndina, sem Bandaríkin gáfu
sem fullnaSarkvittun um aS þau
viSurkendu Amerikufund íslend-
inga. Og í þriSja lagi vil eg nefna
Amerísku sýninguna, þar sem stuSn-
ingur landa vestan hafs er nú þegar
orSinn ómetanlegur og mun þar þó
meira eftir fylgja.
Mér skilst aS báðum megin hafs-
ins sé nú einlægur áhugi fyrir því
aS auka gagnkvæmt samstarf Is-
lendinga báSum megin Atlantshafs
og aS þetta samstarf geti orSiífcmiklu
fjölþættara en þaS hefir nokkurn-
tíma veriS. ÞaS er einn liSur i
þessari starfsemi, aS svo hefir talast
til, aS eg fari í kynnisför til landa
vestur um haf í sumar og reyni aS
vera kominn á þjóSminningardag
þeirra í byrjun ágústmánaSar. SiSan
jnun eg næstu vikurnar þar á eftir,
ef engin forföll hindra, heimsækja
eins margar bygSir Islendinga eins
og eg get komist yfir. Eg vil fara
þessa för í því skyni aS reyna aS fá
sem gleggsta hugmynd um sam-
starfsmöguleikana yfir hafiS, hvaS
viS getum sótt vestur og hvaS þeir
geta sótt hingaS heim. Mér finst
sennilegt, aS eftir slíka för sé tölu-
vert auSveldara fyrir þá, sem standa
í landsmálastörfum hér á landi, aS
stySja á heppilegan hátt hina gagn-
kvæmu samstarfsviSleitni Islend-
inga austan ’hafs og vestan.
Eitt atriSi álit eg nauSsynlegt í
þessu efni, og þaS er aS gæta hlut-
leysis um' innri málefni þeirra, sem
heim eru sóttir. ÞaS er eSlilegt, aS
landar vestan hafs hafi mismunandi
skoSun á stjórnmálum, trúmálum,
baráttumálum stéttanna o. s. frv.
En þessi skoSanamunur landanna
vestan hafs má ekki ná til þeirra,
sem héSan koma. Þeir hafa ein-
ungis eitt mál aS stySja, og þaS er
þjóSerniskendin. Menn fara vestur
umi haf i heimsóknir og kynningar-
ferSir til aS hitta íslendinga, til aS
stySja íslendinga og þiggja stuSn-
ing þeirra, en ekki til aS taka þátt í
nokkrum innbyrSis átökum þeirra,
sem sóttir eru heim. ÞaS leiSir af
sjálfu sér, aS landar aS vestan munu
framvegis eins og hingaS til gæta
sömu varasemi hér á Islandi, eins og
þeir jafnan hafa gert.
Á þeim vandasömu tímum, sem
nú standa yfir, finna allar þjóSir
aukna þörf til aS standa saman, til
aS safna öllumi, sem eru af sama
bergi brotnir til sameiginlegra átaka.
Sú sterka viSIeitni, sem kemur fram
af hálfu íslendinga austan hafs og
vestan til aS rétta bróSurhönd yfir
hafiS og þiggja og veita hlýtt hand-
tak, er ein ánægjulegasta sönnunin
um lífsgildi hins íslenzka kynþáttar.
/. /.
—Nýja dagbl. 4. júní.
Islenzkur “beitarhúsa-
maður” sem gekk í
herinn
Framan viS mjóa, látlausa af-
greiSsluborSiS á skrifstofu íslenzka
sendiráSsins í Kaupmannahöfn get-
ur tíSum aS líta álhliSa fólk í ýms-
um reindum. Flest eru þaS íslend-
ingar, ungir og gamlir, konur og
karlar. Sumir bera á sér sniS iSju-
leysis og allsnægta — aSrir ekki.
Fyrir nokkrum dögum1 stóS þarna
kotroskinn karl, meS samanbund-
inn strigapoka undir annari hend-
inni. Ef hann hefSi ekki talaS aSra
eins strigapoka-íslenzku og raun var
á, minti hann í fasi og ytri sjón
meira á beitarhúsamann ofan af
Hólsfjöllum en nokkra aSra stétt
manna í íslenzku þjóSlífi. Og þó
var þetta um hávor í hjarta heims-
borgarinnar.
•f
Mér lék strax forvitni á aS vita
hver.þessi náungi væri og hvaSa
iSju hann stundaSi og náSi honum
afsíSis fyrir milligöngu góSs manns.
ÞaS væri aS vanþakka gjafir guSs
aS halda því fram, aS “beitarhúsa-
m&Sur’’ væri myrkur í máli, eSa
styrfinn, enda þótt íslenzkan væri
nokkuS rySguS í kverkunum á hon-
um. Fyrir eina sígarettu lét hann
dæluna ganga meS slíkum skelfing-
um, aS eg fékk vart ráSrúm til aS
segja: já og amen, nema endrum
og eins. KvaSst hann heita Jóhann
Þorvaldsson og vera fæddur og
uppalinn aS Hellu á Árskógströnd.
Æfisagan var í aSalatriSum á þessa
leiS:
—Eg var enginn unglingur, eng-
inn óviti þá, er ógæfan sótti mig
heim. Hún sat fyrir mér dulbúin
og lævís viS alfaraveg voriS 1911.
Þá fór eg meS nokkrum sveitungum
mínum inn á Akureyri, og þar álp-
aSist eg inn á samkomu hjá Hjálp-
ræSishernum í einhverju hugsunar-
leysi. En þaS tilgangslausa ráp olli
straumhvörfum í lifi mínu og eg
iSrast þeirra spora meSan eg lifi.
Á þessari samkomu var eg svo
hrifinn, svo gagntekinn af hrein-
leikahugsjóninni — þessu þvotta-
húsi syndanna — aS eg gekk um-
svifalaust í herinn og skuldbatt mig
til aS helga honuffni starfskrafta
mina . . . Þegar heim kom, hlógu
allir aS mér — og síSan var eg
aS athlægi flestra, sem mig þektu
meSan eg dvaldi heima á Fróni.
Fyrst i staS lét eg mér þaS í léttu
rúmi’liggja, en síSan leiddist mér
þaS. Verst var þó, aS hafa sjálfum
sér einum' um aS kenna.
-f
HaustiS 1911 sigldi eg hingaS til
Hafnar til náms viS Kadet-skóla
HjálpræSishersins. Kenslan var ó-
keypis. Oddur í ISnó var mér sam-
tiSa á skólanum — mesti sómamaS-
ur.
VoriS eftir fór eg heim og hóf
störf í þjónustu hersins á Aust-
fjörSum, SiglufirSi, Akureyri og
víSar. Vetur og sumar fór eg fót-
gangandi um allar sveitir austur-
lands og seldi bækur. ÞaS voru oft
erfiSar ferSir og harla lítiS upp úr
þeim aS hafa. En eg var léttur upp
á fótinn og góSur skíSamaSur og
kom hvorttveggja sér vel og betur
en eldmóSur trúarvissunnar á þess-
um ferSalögum ! Enda var þá runn-
in af mér mesta víman.
Svo kvæntist eg danskri herkonu
1914. Hún var liSsforingi, og í
miklurn metum innan hersins. Hern-
um á eg því aS þakka góSa eigin-
konu — og annaS ekki. En hún
hefir jafnan veriS heilsuveil og
vegna veikinda hennar fluttum viS
alfarin hingaS til Hafnar seinni part
vetrar 1916. SiSan höfum viS veriS
hér.
Þegar hingaS kom, áttum1 viS eina
yfirsæng og sex hundruS krónur i
peningum. ÞaS voru allar eigurnar,
allir möguleikarnir — og konan
veik. Hún var flutt frá skipsfjö'
beint á sjúkrahús.
4-
Nú var aS duga eka drepast—og
eg dapst ekki. Herinn sá sér ekki
fært aS sjá mér fyrir veraldlegu
veganesti, sem fátækum manni meS
veika konu er óhjákvæmilegt. Eg
leigði mér því herbergiskompu,
sagSi mig úr íhernum og fór aS leit-
ast fyrir utni atvinnu. Eftir skamma
eftirgrenslan fékk eg vinnu á bók-
bandsstofu og vann þar þangaS til
eg setti á stofn mína eigin bókbands-
vinnustofu. Batt eg framan af
aSallega fyrir skólabókasöfn og síS-
an dálítiS fyrir Finn Jónsson pró-
fessor og Pál Melsted. Þeir mæltu
síSan með mér við sendiráðið hér
um aS láta mig sitja fyrir því, sem
þaS þyrfti aS láta binda, — og er
eg kom hingaS upp í þessa skrif-
stofu í fyrsta skifti stóS þannig á,
aS sama dag ætlaði sendiherrann aS
senda bækur i band. Þær bækur
fekk eg aS binda og síSan hefi eg
bundiS flestar bækur fyrir sendiráS-
iS, og þær bækur eru einu kynnin,
sem eg hefi af landi mínu og þjóð.
—ÞaS er gott aS binda fyrir sendi-
ráðiS — og nú er þar mín aSalvinna.
-f
ViS hjón á/ttum saman tvær dæt-
ur. önnur er 19 ára, hin 21. Sú
yngri er aumingi. Hún á bágt, og
er sér og okkur öllum til mikilla
þyngsla. Eldri dóttir okkar stund-
ar hér nám viS háskólann. Hún
nemur þýzku og frönsku og ætlar aS
lúka kennaraembættisprófi i þeim
fræSum. Hún er dugleg og hugsar
ekki um annaS en bækur og próf.
Mér var kleift að kosta hana ti'.
náms af því hún gat búiS heima.
Stundum stríði eg henni á þvi, aS
þaið sé einn ljóður á hennar ráSi,
sem tungumálakonu, og þaS er að
hún skuli ekki kunna orS í íslenzku.
AuSvitað er þaS eins mikiS mín sök
eins og hennar. Þegar hún var á
fjórSa árinu kunná hún nokkurn
veginn jafnmikiS í báðum málunum,
en svo veiktist hún og lá hálft ár á
sjúkrahúsi. A meðan gleymdi hún
því, sem hún kunni í íslenzku og
lærði það aldrei siðan.
hudson’s bat
This Rdverti8ement 1« not inserted by the Government Liquor Control
Commission. The Commission is not responsible for statements made as to
quality of products advertised.
Mér ferst nú heldur ekki um aS
tala — því sjálfur er eg á góSum
vegi aS gleyma mínu móSurmáli —
þvi er nú fjandans ver. En mig
langar alt af heim, hefi altaf viljaS
fara heim og væri kominn það fyrir
löngu, ef ekki væri konan, konan,
maður. Hún þolir ekki loftslagiS
heima, eða eittihvaS annaS.
En svona átti þaS alt aS fara.
HjálpræSisherinn varð til þess að
flæma mig frá allsnægtum lausa-
menskunnar í föSurlandi minu út í
basl og erfiðleika heimfflishaldsins
i framandi landi — þar sem mér
hefir þó famast sæmilega, þrátt fyr-
ir alt.
Konan mín hefir aldrei sagt sig
úr Hernum, en hún borgar ekkert
til hans nú í seinni ár. Annars
verSa flestir aS borga 10% af því,
sem þeir innvinna ser — og þar er
nú gengið eftir!
Já, eg er sæll, sæll — hallelúja!
Þettajvar rödd úr hópnum, sem
bíSur viS mjóa afgreisluborSiS.
ÞaS á hver sína sögu — en sumir
segja þær aldrei!
S. B.
—Morgunbl. 3. júni.
A
LIBERAL
ALLOWANCE
For Your
OLD V
WATCH
Watch styUs
changs tool
TRADE IT IN
/woNEW
BULOVA
17 |*w*l>
»29«
Jfu/c/í 8/,'a/,
THORLAKSON and BALDWIN
Watchmakers and Jeiocllcrs
699 SARGENT AVE.
WINNIPEG
I THOSE WHOM WE SERVE |
IN THE FIELD OF COMMERCIAL PRINTING M
AND PUBLISHING BECOME LASTING FRIENDS =
BECALSE- |
OVER THIRTY YEARS EXPERIENCE IN ENGRAV-
ING, PRINTING AND PUBLISHING IS PART OF
THE SERVICE WE SELL WITH EVERY ORDER ||
WE DELIVER. =
| COLUMBIA PRESS LIMITED |
= 695 SARGENT AVENUE - WINNIPEG - PHONE 86 327 =