Lögberg - 17.11.1938, Qupperneq 2

9
LÖGrBEMx, FIMTUDAOINN 17. N6VEMBER, 1938
Fjárrekstur um
Kaldadal fyrir
30 árum
Eftir Jón Pálsson í Fljótstungu
Fjárrekstrar á haustin voru fyrr-
um miklu erfiöari en nú vegna
þess hve langar voru leiöir i kaup-
staö og oft yfir fjallvegu aö fara.
Komust menn þá oft í hann krapp-
an, í ófærö og hríðum. í þessari
grein segir Jón bóndi Pálsson í
Fljótstungu í Hvítársíðu frá því
er hann fór með fjárrekstur fyrir
30 árum ofan úr Borgafiröi, yfir
Kaldadal til Revkjavíkur. Hafði
íshúsfélagiö viö Faxaflóa, sem Jó-
hannes Nordal stjórnaði þá, keypt
féð.
4
Féð var keypt á fæti eftir átaki
og útliti upp um sveitirnar og verð-
lagt þar af þar til kjörnum trúnað-
armönnum, rekið svo til Reykjavik-
ur og útborgað þar við móttöku í
Sláturhúsirju. Einn af þessum
trúnaðarmönnum félagsins var Jó-
hann bóndi Eyjólfsson, þá í Sveina-
tungu. Hann útvegaði rekstrarmenn
og gerði áætlanir um þær ferðir,
svo að sem minstir yrðu árekstrar í
Sláturhúsinu.
Það var nær miðjum október
1907, sem hann kom til mín og bað
mig um að taka stjórn á rekstri
suður; sagði að í honum mundi
verða 600, flest dilkar, og væri
hann búinn að ráða 3 menn, og
sagðist vonast til að eg yrði sá
fjórði. Eg var tregur til að taka
að mér þenna vanda og mér fanst
það þung ábyrgð svona seint á
husti, yfir langan fjallveg, og menn
alt of fáir. Vildi eg hafa mann
með hverjum hundrað kindum, og
fremur fyrir það, að þetta voru
flest lömb.
Menn þeir, sem hann hafði ráðið,
voru þessir: Jóhannes bóndi á
Hallkelsstöðum, og var eg strax á-
nægður með hann, þekti eg hann
að greind og gætni. Hinir voru
Markús Jónsson, gamall Borgfirð-
ingur og þá kendur við Þorvads-
staði, og Davíð Sigurðsson, austan
úr Árnessýslu. Hafði hann verið
kaupamaður hér í Hvítársíðunni
um sumarið. Með okkur átti að
vera stúlka frá Gilsbakka, Svan-
borg Guðmundsdóttir. Ætlaði hún
til vetrardvalar í Reykjavík.
♦
Snemma morguns 15. október var
lagt upp með reksturinn, sem
geymdur hafði verið í hraunhelli
hjá Hallkelsstöðum um nóttina, og
var nú áformað að fara fyrir Ok.
Var nú strax nokkur töf að kom-
ast yfir brú á Hvítá á Barnafossi,
eins og vænta mátti með svo stóran
rekstur; komumst þó að Augastöð-
um um hádegi. Var þá farið að
dimma í lofti og innan stundar far-
ið að hvessa allmikið af suðri og
skall á með aftaka rigningu. Fékk
eg þar til fylgdar suður á fjallið
Nikulás hreppstjóra Gíslason og
fór hann með okkur suður í Skurði
suðvestur af Okinu. Þar hafði þá
fyrir nokkrum árum dagað uppi
fjárrekstrarmenn úr Reykholtsdal í
aftaka norðanbyl og fenti þar alt
féð og drapst flest. Þeirra víti
vildi eg fyrir hvern mun varast, og
reyndi með mestu herkjum að kom-
ast súður í Brunna. Var nú dag-
ur að kvöldi kominn og sama úr-
fellisrigningin, þar til komið var að
Leirá, sein upptökin hefir suðvest-
ur af Okinu og fellur í Reyðarvatn
fyrir innan Lundareykjadal. Dettur
þá at í einu á dúnalogn og fer að
hlaða niður snjó. Náðum þó dimmu
á efsta grasbalann í Brunnum.
Tjölduðum þar í flýti og heftum
þar hestana. Þarna var þó næsta
óvistlegt, komið allmikið snjókrap,
svo ekki var viðlit að leggjast þar
fyrir til svefns og hvíldar, hold-
votir urðum við því að sitja i
hnökkunum alla nóttina og stúlkan í
söðlinum.
Sama moksturs fannkoman hélst
alla nóttina, þar til bjart var orðið
af degi. Fremur var nú ömurlegt
út að líta. Hestarnir stóðu í sömu
sporum í kviðsnjó við tjaldið og
engin sást kindin, en hornabreiðan
upp úr á balanum hjá tjaldinu.
Nú var úr vöndu að ráða og
komu fram 3 tillögur. Ein var það
að biða þarna byrjar, og var hún
feld með meiri hluta atkvæða.
Önnur var sú, frá Davíð og Mark-
úsi, að reyna að komast Uxahryggi
ofan í Lundareykjadal. Að vísu
höfðu þeir báðir átt heima þar i
dalnum fyrir nokkrum árum En
þeim gátum við ekki treyst til að
rata, og var nú afráðið að fara
sem næst veginum ofan í Þingvalla-
sveit. En sá var nú gallinn á, að
hvergi sást til vegar. Tók eg nú
það ráð að reyna að halda vegi,
tók saman alla hestana, sem voru
8 að tölu, teymdi þá samsíða, svo
brautin yrði breiðari, og svo áttu
hinir að reka féð á eftir.
4-
Nú kom það að góðu liði, að
nokkrar ær voru þarna með, sem
runnu stanzlaust í brautina og svo
lömbin hægt og seint á eftir, og
var sú lest ærið löng. Mér tókst
að halda veginum alla leið niður á
Tröllaháls og vorum við nú öll
komin þar heilu og höldnu. Þá
alt í einu eins og hendi væri veifað
rýkur á með norðanbyl og herðir
frostið. Var nú kominn byr ofan
af hálsinum og gekk nú ofurlítið
betur, þar til við komum að sælu-
húskvíslinni, yfir hana þurftum við
að fara. Hún var orðin uppbólgin
af krapi og alvöknaði féð, og þá
fyrst kastaði nú tólfunum, því
25 oz. $2.15
40 oz. $3.25
G&W
OLD RYE
WHISKY
(Gamalt kornbrennivín)
UOODERHAM & WORTS, LIMITED
Stofnsett 1832
Elzta áfenglsgerð í Canada
This aiivertisement is not Jssued by the (lovernment Liquor Control Com-
mlssion. The Commlsslon is not responsible for statements made as to quality or
products advertised.
ZIG'ZAG
5
Drvals pappír í úrvals bók
C
5'
2 Tegundir
SVÖRT KAPA
Hinn upprunalegi þ u n n 1
vindlinga pappír, sem flestir,
er reykja “Roll Your Own”
nota. BiSjiS um
“ZIG-ZAG” Black Cover
BLÁ KÁPA
“Egyptien’’ úrvals, h v í t u r
vindlinga pappír — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindl-
ingana eins og þeir væri
vafSir I verksmiSju. BiSjiS
um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
snjórinn hlóðst svo í lagðinn, að lá, en í öllum lautum djúpir skafl-
féð dró stóra snjókekki, sem við
urðum að skera burt með vasahníf-
unum okkar og máttum ekki sleppa
þeim úr hendinni, og var nú hægt
farið, og loks þegar komið var að
klaufinni fyrir sunnan Meyjarsæti,
sem liggur ofan á Hofmannaflöt,
var hún orðin svo full af snjó, að
við vorum 2 klukkustundir að kom-
ast ofan á flötina.
Var nú farinn að lifna vonar-
neisti um að komast til mannabygða.
Var nú veðrið ofurlítið farið að
lægja, skall þó á með allsnörpum
vindhviðum ofan af Ármannsfelli.
Bundum við nú upp taumana á hest-
unum og átti Svanborg að fylgja
þeim eftir, og þótti sjálfsagt, að
þeir mundu halda veginum, sem
þeir margir höfðu oft farið.
Eftir svo sem 5 mínútur förum
við að heyra neyðaróp suður í
hrauni, og vissum þá strax að
hestana mundi hafa hrakið út af
veginum, og geng eg á hljóðið,
þar til eg sé hestana og stidkuna
sitjandi á hestbaki. Hestarnir höfðu
stanzað við gjá og var nú stúikan,
sem alt til þessa hafði verið örugg
og ókvíðin, búin að missa svo kjark-
inn, að hú bað mig að reyna að
koma sér til mannabygða sem allra
fyrst. Eg bað nú Jóhannes að taka
nú að sér þann vanda og mátti
segja þrekraun, að reyna að koma
fénu ofan í réttina hjá Bolaklifi,
og var ákveðið að gista í Hraun-
túni. Komum við Svanborg þang-
að í rökkurbyrjun eftir 12 tíma
ferð úr Brunnum. Var þá harð-
viðris norðanbylur, og svo voru
frosin vosklæði okkar, að við urð-
um að setjast á hlóðarsteinana í
eldhúsinu til þess að komast úr
þeim órifnum.
Þarna var okkur tekið með frá-
bærri gestrisni og velvild. Þar bjó
þá Jónas hreppstjóri Halldórsson
og vas eg honum áður vel kunn-
ugur.
-f
Um 2 klst. síðar um kvöldið komu
þangað einnig rekstrarmennirnir og
höfðu komið fénu niður í rétt.
Sami harðviðrisbylurinn hélzt
alla nóttina og til hádegis næsta
dag. Fór þá að rofa til og varð
ratljóst í bygð. Lögðum við nú
upp frá réttinni um hádegi og rák-
ifm niður hraun fyrir sunnan Al-
mannagjá og stóðum yfir fénu
neðst í hrauninu fyrir ofan vellina.
Þar hafði skafið af hæstu bungpim,
svo féð náði þar í lyng og skógar-
brum. 1 Hrauntúni fékk eg vinnu-
mann Jónasar alla leið til Reykja-
víkur, og var bað okkur ómetanleg-
ur greiði. Hafði hann ágætan hund,
sá eini, sem við liöfðum að heiman,
var orðinn þreyttur og okkur ó-
nógur.
Um kvöldið fórum við svo að
Kárastöðum til góðvinar míns Hall-
dórs Einarssonar og konu hans Jó-
hönnu Magnúsdóttur. Var okkur
þar tekið forkunnar vel, eins og
svo oft áður. Morguninn næsta
var nú komið eins og sæmilegt
þorraveður, frost allmikið og bjart
í lofti. En færðin var þannig, að
rifið var af veginunt þar sem hæzt
ar, og því fremur seinfarið. Kom-
um við þó í björtu um kvöldið að
Miðdal og gistum hjá Gísla bónda
Björnssyni, sem mér var áður aö
öllu góðu kunnur, og lánaði hann
mér vinnumann sinn, Einar Jónsson
til viðbótar með reksturinn alla leið
ofan í Reykjavík, því nú voru
lömbin flest búin að gefa frá sér
af hungri og þreytu. Komum við
nú loks til Reykjavikur síðla dags,
og aldrei mun eg gleyma Jóhannesi
Nordal, sem kom á móti okkur meö
þessu hlýja brosi og þakkaði okkur
með mörgum fögrum orðum fyrir
að vera nú þarna komnir með stór-
an fjárrekstur, og hefði hann og
fleiri af félagsmönnum Ishússins
ekki búist við góðum heimtum.
Lætur hann nú 2 menn telja féð
inn í portið, sem hann trúði bezt til
að telja rétt, og vantaði þá aðeins
1 lamb og höfðu Grímsnesingar
fundið það í eftirleit um haustið
inn á afrétt.
Ekki get eg með orðum lýst þvi,
hvað eg var nú lukkulegur að vera
búinn að skila af mér þessum stóra
fjárrekstri að mestu með tölu og
vera nú laus við þá þungu ábyrgð,
sem eg hafði tekið á mig. Daginn
eftir vorum við um kyrt í Reykja-
vík í góðu yfirlæti og var eins og
fólk hefði heimt okkur úr helju.
í Reykjavík sá eg, að í ísafold,
sem út kom 17 okt., var sagt, að 4
menn úr Borgarfirði hefðu lagt á
Kaldadal (Þann dag, sem við fór-
um yfir Okið) með 600 fjár og
væru menn milli vonar og ótta um.
hvern enda það hefði haft í þvi
veðri. Fór eg því til Björns rit-
stjóra og tjáði honum, að hér væri
um dálitla missögn að ræða. Sagði,
að þessi ferð hefði tekist vonum
framar vel, og skrifaði strax í ísa-
fold, að við værum komnir heilir á
húfi til Reykjavíkur með allan
reksturinn.
—'Lesbók 16. okt. 1938.
Miðjarðarhafið er dýpst rétt hjá
eyjunni Malta, þar sem Bretar hafa
flotastöð sina. Hefir verið mælt
þar 4300 metra dýpi.
Day Dream
My friend, you exclaim that I’m
idle,
That my hands are at leisurely
pose ?
Can’t you see I am building a
dreain, friend,
More precious than anyone knows?
that
soul
Can’t you
a-travel
‘Mid gardens all fragrant with
bloom ?
That I’m breathing the perfume of
roses
Though I sit in an undusted room ?
Can’t you see in my eyes all my
dreams, friend?
They lighten the hours all day.
I shall sing as I dust all the morning
’Cause I fashioned a dream by the
way.
Lenora A. Johannson.
Með morgunkaffinu
(Morgunbl. 8. okt.)
Sennilega hafa hinar þrettán
fegurðardrotningar, sem urðu undir
í samkepninni, verið særðar í hjarta
sinu eftir úrskurð dómnefndarinn-
ar. En tvær þeirra, “ungfrú Ung-
verjaland” og “ungfrú Frakkland”
voru særðar í eiginlegri merkingu
þess orðs. — Þannig stóð á þvi:
Þær voru á Roskildevej á leið
frá Korsör til Kaupmannahafnar í
bifreið, er hestur, sem sloppið hafði
yfir limgirðingu, kom í hendings-
kasti á móti þeim og snaraðist á
bílinn, svo að rúður brotnuðu i
honum.
“Ungfrú Ungverjaland” fekk
blæðandi sár á enni, en hin fegurð-
ardrotningin meiddist á öðru hnénu.
Tvær konur voru í fylgd með
þeim. Önnur, frænka “Ungfrú
Ungverjalands,” fekk nokkrar
skrámur, en hin konan, og bílstjór-
inn, sluppu ómeidd.
Elzta tré á jörðunni er á eyjunni
Ceylon. Talið er að tré þetta sé
frá árinu 288 fyrir Kristsburð, og
ætti því nú að vera 2166 ára gam-
alt. í mörg hundruð ár hafa inn-
fæddir menn á Ceylon skoðað tréð
sem heilagt tré og tilbeðið það.
4-
Borgin Venedig á ítalíu er fræg
fyrir það, að hún er bygð á 118
eyjum og í borginni eru 378 brýr.
En það eru tvær aðrar borgir í
Evrópu, sem einnig eru bygðar á
mörgum smáeyjum, Amsterdam og
belgiski bærinn Gent. í Amster-
dam eru um 100 eyjar og 300 brýr
og í Gent 26 eyjar og 270 brvr.
4-
Franskur sérfræðingur hefir
reiknað út hve listaverkin í Vati-
kaninu, höll páfa, séu mikils virði,
og komst hann að þeirri niðurstöðu,
að listaverkin væru 600 miljón
króna virði.
Ný stefnuskrá fyrir Winnipeg
Ekki í von . . . heldur í vissu!
Ef þér viljið fá . . .
Lækkun skatta
Lækkað kaup hækkað aftur
Atvinnu fyrir pilta og stúlkur

GREIÐIÐ 1
TRAVERS
SWEATMAN
fyrir B0RGARSTJ0RA