Lögberg - 04.01.1940, Blaðsíða 4

4
LÖGBERGr, FIMTUDAGINN 4. JANÚAR, 1940

I------------ILögbErB----------------------
GefiS út hvern fimtudag af
'J’ITE COLiUMBTA PRESS, LIMITKD
«»ó Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBEHG, 695 Sargent Ave.,
Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The '‘Lögberg’’ is printed and published by
The Columbia Press, Limited. 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Eitt á enda ár vors
lífs er runnið
Plinu sinni enn liefir Tími konungur
lagt á líkfjalir liðið ár, og kvatt á vettvang í
þróunarsögu þjóða og landa annað nýtt í
staðinn; saga hins nýliðna árs, var á mörg-
um sviðum blökk og blóði drifin; saga
hermdarverka og níðingslegrar ósvífni; saga
sáttmálsrofa og svika við heilög tilverurétt-
indi einstaklinga og þjóða, þar sem “Andinn
frá Berlín”1 og Moskva svo hafði þroskast í
öfuga átt, að slík firn minna öllu öðru frem-
ur á ljóðlínur Gríms Thomsen í hinu tröll-
aukna kvæði hans, Stokkseyrar-reymleikinn
“Svo var þar mikill Satans kraftur,
að saltaðir gengu þorskar aftur.”
Ilið nýliðna ár hefir fylgt þjóðréttind-
um Albaníu til grafar; það hefir einnig ver-
ið vakandi vitni að útför Czechoslóvakíu og
Póllands, og skömmu áður en síðustu vitar
Jiess brunnu út, varð það líka hlutskifti þess,
að vera vitni að því, er rússnesk rauðmenn-
ing stofnaði til fjörráða við Finnland, án
þess að átylla væri til; ekkert af þessu,
hversu ömurlegt sem það er, slær Tíma
konungi skelk í bringu; með köldu rólyndi
er hann sér þess fullvitandi, að seint og síðar
meir verður það hans göfuga hlutskifti, að
fægja og græða sárin.
Vel og viturlega er Tíma konungi lýst í
kvæði Shelley’s, því, er Grímur Thomsen
íslenzkaði:
“Reginhaf tímans! Þínar öldur árin
eru, þín selta mannkyns beizku tárin.
Botnlausa djúp, þú Jaðmar feigðarjönd
og flytur unnvörp upp á bleika strönd,
þú gleypir alt, en græðgin sefast lítt,
því gamla selurðu upp og heimtar aftur
nýtt,
viðsjált í logni, voðalegra þó,
er velta upp stormar þínum undirsjó,—
og til þess allri vorri er varið æfi
að velkjast hvíldarlaust á þínum sævi.”
Ömótmælanlega má heimfa'ra ljóðlínurnar
hér að ofan “Þú gleypir alt, en græðgin
sefast lítt,” upp á Adolf Hitler og Josef
Stalin, og þessvægna eru þeir samsekir um
þann óvinafagnað, er gervalt mannkyn nú
horfist í augu við.—
Góðu heilli var saga gamla ársins engan
veginn einhliða; hún ber þess vitni í aldir
fram, að enn voru við lýði þjóðir, er fórna
vildu öllu í þágu frelsis og mannréttinda;
þessar þjóðir voru Bretar, Frakkar, Canada
og aðrar sjálfstjórnarþjóðir brezku veldis-
heildarinnar; það skal verða hlutverk þeirra
og hins unga árs, að sökkva á fertugu dýpi
Jieim óheillaöflum, er skotið höfðu rótum
með einveldisþjóðunum, og leggja með því
varanlegan grundvöll að friði á þessari fögru
jörð; endurreisa þjóðbandalagið, eða endur-
skapa nýtt þjóðbandalag, er betur fullnægi
kröfum breytts við'horfs og breyttra tíða.—
Og nú á hin friðsama, canadiska þjóð
einu sinni enn í stríði gegn máttarvöldum
myrkurs og vfirgangs; hún hefir af fúsum
og frjálsum vilja skipað sér í brjóstfylking
þeirra J)jóða, er dýpsta bera lotningu fyrir
fæðingarrétti hins frjálsborna manns án til-
lits til hnattstöðu eða ytri aðstæðna; hún
berst fyrir málstað, sem óhugsandi er að
bíði lægra hlut.
Eining canadisku þjóðarinnar kom fag-
urlega í ljós á aukaþinginu, sem kvatt var til
í haust^vegna stríðsins við Þýzkaland, og
sú eining í orði og athöfn mun aukast og
margfaldast með hverjum líðandi degi unz
yfir lýkur og takmarki frelsisstríðsins er
náð.—
A þeim tímamótum, sem canadiska
þjóðin nú er stödd, sýnist ekki óviðeigandi,
að rifja upp niðurlagsorðin úr ræðu Mr.
Kings, er hann flutti í þinginu um þær
mundir er Canada sagði Þýzkalandi formlega
stríð á hendur; en þau voru á þessa leið:
“Tvenn öfl hafa frá alda öðli verið að
verki í mannheimum; afl hins illa og afl þess
góða; ef vér eigi tökum höndum saman og
berjumst til þrautar til útrýmingar hinu illa
afli eigum vér það á hættu að hið góða verði
grafið fyrir fult og alt.”
Finnlandsbréf
EFTIR CHRISTIAN GIERLÖFF
Þetta stórfróðlega Finnlandsbréf, sem
birtist í Morgunblaðinu í Reykjavík þann
2, desember síðastliðinn; varpar skíru Ijósi
á þróunarsögu finsku þjóðarinnar síðan hún
enduírheimti frelsi sitt að aflokinni heims-
stjörjöldinni frá 1914. Nú á þessi harðsnúna
þjóð, sem þráði að búa í friði. og átti heimt-
ingu á því að búa að sínu í friði, í h'eilögu
frelsisstríði fyrir tilveru sinni gegn rússncsk-
um rauðfylkingum, er einkis svífast og láta
daglega rigna sprengjum yfir gamalmenni,
konur og börn er ekkert hafa til sakar unnið.
Samúð allra góðra ma/nna, hvar sem þeir eru
í sveit settir, streymir til finsku þjóðarinnar
á þeim krossgötum, sem hún nú er stödd.
—Rltstj.
♦ ♦ ♦
Helsingfors í október.
I.
Hvergi hefir þjóðfrelsi haft gagngerðari
áhrif á framfarir þjóðarinnar en í Finnlandi
og á Islandi síðustu 20 árin, frelsið sem ley.s-
ir öfl úr læðingi og gefur fólki hug og d.jörf-
ung til framkvæmda.
Merkisdagarnir í sambandi við frelsi
Finnlands í ófriðarlokin eru þessir: 6. des.
1917, þegar frelsissamþyktin var gerð; 16.
maí 1918, þegar frelsisstríðinu lauk, og að
síðustu er friðurinn var saminn í Dorpat
1920.
Hversvegna gerðu Svíar ekki í’’innland
að lýðríki um aldamótin 1200?
Astæðan til þess mun hafa verið forn
menning landsins, eins og hún lýsir sér í
Kalevala- og Kanteletar-kvæðunum. Með
þessum forsendum gáfu Svíar Finnum jafn-
rétti sem .samborgurum sínum í hinu sænska
ríki, og bráðlega rétt til þátttöku, í konungs-
kosningu.
Finnar kusu fulltrúa á fyrsta löggjafar-
J)ing Svía 1435, og árið 1581 varð Finnland
sérstakt stórfurstadæmi. Árið 1640 fengu
Finnar sérstakan háskóla í Abo, og tvéim
árum síðar fengu þeir fyrstu biblíujiýðing
sína. Finska var mál mentamannanna alt
fram á 18. öld. En þá sigraði sænskan, nema
hvað finskan var alþýðumálið eftir sem áður.
Þessar fáu sögulegu staðreyndir gefa skýr-
ingu á því, hvernig á því stóð, að Finnar
höfðu svo mikil áhrif á líf sænsku þjóðar-
innar, bæði í menningar- og hermálum. All-
ar merkustu ættir Svía, sagði sænskur rit-
höfundur eitt sinn, komu frá Finnlandi.
Og svo kom Rússa-tímabilið.
Hvernig stóð á því, aði Alexander I. hét
Finnum því, að 'þeir skyldu fá að halda
sjálfstjórn og sinni eigin löggjöf, er hann
lagði Finnland undir sig 1808—09. Þannig
var farið að vegna þess eins, að menningar-
þjóð átti í hlut. Og Finnum tókst að halda
þjóðmenning sinni í heiðri, og sjálfstjórn.
Arið 1860 fékk landið sérstaka mvnt, og
sjálfstæða tollöggjöf, og þing Finna kom ár-
lega saman eftir 1863. Þá var og finsk
tunga viðurkeijd í opinberu lífi þjóðarinnar.
Tuttugu árum seinna var ákveðið að finska
og sænska skyldu vera jafnréttháar. En síð-
an varð finskan smátt og smátt aðalmálið.
Árið 1878 var lögleidd almenn herskylda
í landinu. P’engu finnar }>á sérstakan her, er
eigi varð sendur út fyrir landamærin, nema
með samþykki þingsins. Þjóðin hafði inn-
lenda stjórn og J)ing, og voru lög þingsins
lögð fyrir stórfursita Finnlands, keisarann
í Pétursborg (Finnar nefna borg }>á enn því
nafni, en hvorki Petrograd eða Leningrad).
Þessi ríkistengsli, sem í rauninni var
“personal- union” fyrst vúð Svía og síðan
við Rússa, hélzt fram á síðustu áratugi 19.
aldarinnar. En þá komu herriaðarandi
Rússa, þjóðrembingur og afturhald til skjal-
anna. Þessi öfl kiptu úr viðgangi Finna,
og sköpuðu úlfúð milli }>eirra og Rússa.
Hvernig gátu nokkrar framfarir }>rifist und-
ir svipum kósakkanna! Margir minnast
finskra vina frá þeim tímum, hve beygðir
þeir voru, og hvern ótta þeir báru í brjósti
um 'það, að altaf væri einhver njósnari á
næstu grösum. Samt héldu Finnar ótrauðir
áfram löggjöf sinni undir sænskum áhrifum,
og reyndu að komast áfram eins og bezt
gegndi.
II.
Síðan þeir fyrir 20 árum fengu frelsi
sitt hafa þeir í ríkum mæli unnið upp kyr-
stöðu fyrri ára. Að vísu töpuðu þeir mesta
markaðinum fyrir framleiðslu sína, sem áður
var í Rússlandi. Og fjármagn landsins
minkaði í brot af fyrra verðmadi. En eins
og Mannerheim hershöfðingi töfraði fram
her vorið 1918, fótgöngulið, sjólið, lofther,
skotlið, landamæravörslu og strandgæslu,
eins stjórnuðu Finnar aðdáanlega málum
sínum eftir ófriðinn og borgarastyrjöldina,
gegnum kviksyndi kreppuáranna, bæði innan-
og utanríkismálum, fjármálum,
iðnaðarmálum og félagsmálum.
Hér var nýtt ríki í blómgun.
Að flatarmáli er Finnland
(ninna en Sviþjóð, stærra en
Noregur, en strjálbýli svipað og
i Noregi. Þar eru nærri 9 íbú-
ar á hvern ferkílómetra, en í
Finnlandi rúmlega 9. Það eru
skógarnir og iðnaðurinn i sam-
bandi við skógarhöggið, sem
skapað hafa grundvöllinn að
fjárhagslegri viðreisn landsins.
Sögunariðnaðurinn sexfaldað-
ist árin 1917—1937, og trjá-
kvoðuiðnaður fimmfaldaðist,
pappírsframleiðsla ferfaldaðist,
en timburiðnaður sjöfaldaði
tekjur sínar sinar í 9 miljarða
finskra marka á ári. Ríkið er
mesti skógaeigandinn, og rekur
mikla iðju í sambandi við þá.
En annar iðnaður ferfaldaði
tekjur sínar i 12 miljarða finskra
marka á ári. Við timburiðnað-
inn unnu 33,000 manns, en nú
80,000, við annan iðnað voru
73,000 en nú 128,000 manns.
1 kreppunni 1930 voru um
90,000 atvinnuleysingjar í land-
inu, í janúar 1932 voru þeir
27,000, í júlí 1932 24,000 og í
júlí 1936 aðeins 17,000.
Skógurinn hefir verið hjálpar-
hella Finna, og eru framfarir
þeirra í skógrækt geysimiklar.
III.
Mestar hafa framfarirnar orð-
ið á sviði landbúnaðarins. Yfir
3/5 af öllum bændum landsins
eru smábændur er hafa ekki yfir
10 hektara af landi. En aðeins
0.3% bændanna eiga stórjarðir
sem eru yfir 100 hektarar. Árið
1937 var rúmlega helmingur
bændanna leiguliðar. En nú eru
yfir 90% sjálfseignarbændur.
Með einum lögum voru 100,000
leiguliðar gerðir að sjálfseignar-
bændum. En nýræktin þessi 20
ár hefir alls orðið 600,000 hekt-
arar, eða 30,000 hektarar á ári.
f Finnlandi, sem í Frakklandi,
eru það snjába>ndurnir er mynda
kjarnann i hernum. Þeir berjast
fram í rauðan dauðann, fyrir
hinu litla heimili sínu og fyrir
þjóð sinni, og gefa aldrei upp
von meðan þeir draga andann.
Fram til 1917 fengu Finnar
mest af korni sínu frá Rússlandi.
Nú geta þeir bjargað sér að
mestu sjálfir með korn. Hefir
rúguppskeran tvöfaldast, en
hveitiuppskeran hefir aukist úr
6,000 tonnum í 210,000 tonn.
Smjörframleiðslan hefir þrefald-
ast, ostaframleiðslan fimmfald-
ast. Eru Finnar orðnir frægir
fyrir ostagæði sín. Búfjárafurð-
ir jukust árin 1932—1936 úr 4Ú2
miljarð marka í 6% miljarð.
Sama er sagan á ótal sviðum.
Á þessum 20 árum hafa járn-
brautir landsins lengst um 50%,
símalinur fertugfaldast að lengd,
gufuskipastóll fjórfaldast. 1700
kílómetrar af vegum hafa verið
gerðir, en fjöldi flutningabíla
hefir tólffaldast. Tekjur af
skemtiferðafólki hafa aukist úr
106 milj. í 250 miljónir.
IV.
Á sviði mentamála eru fram-
farirnar greinilegar, er ráðnar
verða af tölum.
Nemendafjölgunin er t. d. mik-
11 í búnaðarskólum, unglinga-
skólum, lýðháskólum. Þar hefir
nemendatalan tvöfaldast. Lýð-
háskólarnir höfðu mikil áhrif á
ófrelsistímunum, og svo er enn.
Þeir hafa 3,000 nemendur. Verk-
legir skólar hafa 18,000 nemend-
ur, og hefir þeim einkum fjölg-
að síðustu 10 árin. Rikisháskól-
inn í Helsingfors hafði 230 kenn.
ara og 3,200 stúdenta, en hefir
nú 369 kennara og 6,500 stúdenta.
Nemendum verzlunarháskólans
hefir fjölgað úr 204 stúdentum
i 705 og nemendum tekniska há-
skólans úr 600 í 1,000.
Og líkamsmenningin. Stórir
íþróttavellir voru 100 í landinu,
eru nú 500. Félagatala íþré>tta-
félaga var samtals 53 þús., en er
nú 260 þús. Læknatala hefir
tvöfaldast, en tala tannlækna
þrefaldast.
Finnar fóru þá skynsömu leið,
sem Osc. Jæger prófessor ráð-
lagði á sinum tíma í Noregi:
Lágt verðlag, lág laun — lág
laun, lágt verðlag. Og sem lægsta
skatta. Olnbogarúm fyrir fram-
tak manna. Verðlag hefir verið
furðanlega lágt í Finnlandi. Þeg-
ar gengið var ákveðið 1925,
komu fram raddir um það, að
markið ætti að fara upp i 100%
gengi. En sem betur fer var
ekki horfið að þvi ráði. Hafa
Finnar hrósað happi yfir þvi.
Árið 1932 voru þjóðartekjurnar
metnar 14 miljarðar marka, en
árið 1936, 20 miljárðar. Altaf
tekjuafgangur á fjárlögum, verzl-
unarjöfnuður hagstæður, erlend-
ar skuldir lækkandi frá þrem
miljörðum marka 1933 í 811
miljónir 1938.
Það er skiljanlegt að Finnar
segi nú, eftir allar þessar fram-
farir og velsæld síðustu ára:
“Og svo skyldi þetta dynja
yfir!”
Velgengni Finna á undanförn-
um árum hefir sprottið af undir.
okun þeirra á fyrri árum. Hún
er ávöxtur af því er hin forna
mikla stéttaskifting milli efna-
manna og öreiga hvarf; af þvi að
stéttabaráttu var eytt og borg-
arastyrjöld til lykta leidd, og tví-
skifting þjóðar hætti, og mynd-
aðist af Lappohreyfingu og
kommúnisma.
Velgengni þeirra hefir verið
ávöxturinn af markvissri fram-
farabaráttu, sterkri stjórn, sem
hefir haft glöggan skilning á
fjármálum og atvinnumálum, og
af miklum félagslegum umbót-
um.
Af þessu öllu saman hafa
F’innar þessi 20 ár uppskorið
þjóðhamingju sína. Stefnuföst,
samhent þjóð.
Finni einn komst svo að orði:
“Driffjöðrin í öllum okkar
framförum hefir verið lífslöngun
vor, O’g sú athafnaþrá sem gagn-
tekur þann, er ræktar sína eigin
jörð. Smábóndanum vegnar
betur ef hann á jörð sína sjálf-
ur, heldur en Ieiguliðanum.
Finska þjóðin er gömul þjóð.
En í þjóð vorri lifir enn skap-
andi æskueldur, dugur og djörf-
ung.”
Það er ósk heimsins, að þessi
dugmikla þjóð fái að lifa í friði
og vinna í friði að framförum
sinum.
Pierre Flandin
Þessi stjórnmálamaður hefir
einkum vakið athygli fyrir tvent:
hve langur hann er (6 fet og 6
þumlungar) og hve ungur hann
komst á framfæri í stjórnmálum.
Þegar hann var fyrst kosinn á
þing, 1914, var hann aðeins 25
ára og yngstur allra manna á
þingi. Og þegar hann myndaði
stjórn árið 1934, sem sat í átta
mánuði, var hann yngsti forsæt-
isráðherrann, sem nokkurntima
hafði verið i Frakklandi.
Flandin er foringi hinna svo-
nefndu “vinstri-lýðveldissinna.”
Hann er lögfræðingur og nam
lögfræði í Englandi og einn
þeirra fáu frönsku stjórnmála-
manna, sem tala vel ensku. Því
að franskir stjórnmálamenn
halda að jafnaði fast í það, að
franskan eigi að vera alþjóðmá!
stjórnmálamanna og hirða því
Iítt um að læra önnur mál. Árið
1915 varð hann forstjóri fyrir
sameiginlegum flugmálum sam.
herjanna í styrjöldinni. — Hann
hafði oft verið ráðherra, er hann
myndaði hina fyrstu stjórn sína
1934 og hefir gegnt bæði fjár-
mála-, verkamála, verzlunarmála-
og utanríkismálaráðherra em-
bætti.
Flandin þykir stjórnsamur
maður og samvizkusamur, en þó
betri til þess að vinna undir
stjórn annara en sin sjálfs. —
Mönnum urðu vonbrigði að ráðu-
neytisstjórn hans 1934, en hins-
vegar þótti hann gefast ágætlega
sem ráðherra í stjórnum annara.
Annars segist hann sjálfur hafa
miklu meira gaman af að fljúga
en að fást við stjórnmál. Hann
gekk í flugherinn undir eins og
styrjöldin hófst og stýrði þar
sprengjuflugvél þangað til hann
var gerður að yfirmanni flug-
málanna. Og þrítugur að aldri
varð hann skrifstofustjóri flug-
málaráðuneytisins.
Síðan fór hann að gefa sig að
fjármálum og varð fjármálaráð-
herra i stjórn Lavals 1931 og
sömuleiðis í stjórn Tardieu. f
þjóðstjórn Dommergue var hann
verkamálaráðherra. Og þegar
Gastounet varð að segja af sér,
í nóvember 1934, varð Laval til
þess að mynda nýja stjórn. Og
þegar Sarraut myndaði stjórn
sína gerði hann Flandin að utan.
ríkisráðherra og i því embætti
hefir hann getið sér mestan orð-
stír til þessa. En hann á sjálf-
sagt eftir að koma mikið við
sögu franskra stjórnmála hér
eftir, “ef hann fitnar ekki meira
og verður ekki enn latari,” eins
og Poul-Boncour sagði.
-—Fálkinn.
Avarp
til finsku
þjóðarinnar
Á þessum alvarlegu tímum,
þegar hin finska þjóð með aðdá-
anlegri ró og hugprýði stendur
á verði fyrir sóma sínum og
sjálfstæði, hlýtur hugur hvers
norræns manns að vera gagntek-
inn af samúð og virðingu fyrir
henni. íslendingar, sem eru
yzti útvörður norrænnar menn.
ingar í vestri, eins og Finnar
eru það i austri, hafa um langan
aldur fylgt örlögum Finnlands,
frelsisbaráttu þess og viðreisn,
með vakandi athygli og vináttu-
hug. Þótt vér séum svo fá-
mennir og lítilsmegandi, að vér
getum ekki sýnt hug vorn í
verki, viljum vér ekki láta hjá
liða að segja hvað oss býr í
brjósti. Því sendir nú hin is-
lenzka þjóð bróðurkveðju um
hendur Norrænu félaganna í
báðum löndunum. Vér biðjum
þess, að hið eilífa réttlæti og sú
gifta, sem til þessa dags hefir
vakað yfir þjóðum Norðurlanda
og leitt þær til sjálfstæðrar
menningar og þroska, haldi nú
og æfinlega hendi sinni yfir
hinni finsku þjóð, og að hún
komi út úr hverri þeirri eldraun,
sem fyrir henni kann að liggja,
með hreinan skjöld, aukinn sam-
hug og vaxandi þrótt.
Reykjavik í nóv., 1939.
Ávarpið var undirritað af fjöl-
mörgum þektum mönnum, for-
mönnum þingflokka, forseta AL
þingis, þingmönnum, biskupi, há-
skólakennurum, ýmsum embætt-
ismönnum og forstöðumönnum
stofnana, ritstjórum blaðanna,
o. fl o. fl. — Frá Akureyri og
Siglufirði bárust margar undir-
skriftir undir skjal þetta, er
deildir Norræna félagsins og stú-
dentafélögin gengust fyrir.
—Morgunbl. 3. des.
Grímur Eyfjörð
Skarð er fyrir skildi,
skammur fyrirvarinn;
frá oss ertu farinn
fyr en margur vildi.
Sakna bezta bróður
bygðir landsins fríðar,
viðstaddur og víðar
vinafjöldinn hljóður.
öllum hlutum ofar,
eftir langa kynning,
merk og fögur minning,
manninn dáinn lofar.
Einn af vinum hins látna.
J