Lögberg - 04.01.1940, Blaðsíða 1

-H
PHONE 86 311
Seven Lines

-
CO^ , pry 2 Ul^GV
,vn3 ‘
Cot-

For Better
Dry Cleaning
and Laundry
53. ÁRGANGrUB
LÖGBERG, FJMTUDAGINN 4. JANÚAR, 1940
NÚMER 1
Lögberg flytur íslendingum innilegar nýárskveðjur
Ægilegur landskj álfti
á Tyrklandi veldur ólýsanlegum
hörmungum og líftjóni
Á miðvikudaginn i fyrri viku
orsakaði landskjálfti geysilegar
hörmungar og líftjón í Anatolíu-
fylkinu á Tyrklandi; borgir og
bæir jöfnuðust við jörðu, auk
þess sem þrjátíu þúsundir
manna létu líf sitt, en um fjöru-
tíu þúsundir sættu mismunandi
meiðslum; gaddgrimdar frost
jók mjög á vandræðin og fraus
margt fólk i hel, er flúið hafði
klæðlítið og illa til reika út á
landsbygðina. Forseti hins tyrk-
neska lýðveldis brá skjótt við,
er kunnugt varð um þenna sorg-
lega atburð og hélt til þeirra
stöðva þar sem landskjálftinn
gerði mest spjöll, til þess að
takast persónulega á hendur
nauðsynlegustu líknarráðstafan-
ir.
Rauðakross félagskapurinn
hefir þegar hafist handa og kom-
ið tyrknesku stjórninni til ómet-
anlegs liðs í tilefni af þessum
Finnar strádrepa
rússneska hersveit
Símað er frá Helsingfors á
mánudaginn þann 1. þ. m., að
tvo síðustu daga hins nýliðna
árs hafi staðið yfir geigvænleg
stórorusta á austurvígstöðvun-
um, er endað hafi á þann veg,
að finski herinn hafi strádrepið
því nær heila sveit rússnesks fót-
gönguliðs, og náð á vald sitt
kynstrum af rússneskum her.
gögnum; rússnesk fótgönguliðs-
deild telur 15 þús. manns; einna
snörpust varð orusta þessi í
skógunum umhverfis Kianta-
vatn.—
í sömu símfregn er þess getið,
að fylkingar rússneskra hernað-
arflugvéla, hafi sýknt og heilagt
varpað sprengjum yfir ýmsar
finskar borgír, svo sem borgina
Vasa, sem liggur vestanvert við
Bothnia-flóann, auk þess sem
sprengjum hafi rignt niður á
sjúkravagna Rauðakrossfélagsins
hér og þar um landið. — Þannig
eru ávextir rauðmenningarinnar
rússnesku!
Stríðslán canadisku
þjóðarinnar 1940
Samkvæmt yfirlýsingu frá fjár-
málaráðherra sambandsstjórnar-
innar, Hon. J. L. Ralston, er
þegar hafinn undirbúningur að
lánsútboði hér í landi vegna
þátttöku Canada í styrjöldinni
gegn Þjóðverjum; er svo fyrir-
hugað, að sala veðbréfa í þessu
augnamiði fari fram snemma á
hinu nýbyrjaða ári. Formaður
söfnunarnefndar verður Mr. RaL
ston, og hefir hann sér til að-
stoðar fimm fyrverandi fjármála-
ráðherra sambandsstjórnar, þá
Rt. Hon. Thomas White, Hon.
Sir Henry Drayton, Hon. Charles
A. Dunning, Rt. Hon. R. B. Ben-
nett og Hon, E. N. Rhodes; auk
þess eiga sæti í nefnd þessari
allir fjármálaráðherrar fylkja-
stjórnanna.
ofanskráðu hörmungum, en for-
seti Týrklands hefir jafnfraint
gefið í skyn, að svo geti auðveld-
lega farið, að hann verði knúður
til að leita alþjóða ásjár; ekki
sízt ef landskjálftarnir brjótist
út á ný og valdi með því við-
tækara tjóni.
Taylor dómari
látinn
Síðastliðið mánudagskvöld lézt
snögglega að heimili sínu hér í
borginni Mr. Fawcett G. laylor,
dómari í Konungsrétti Manitoba-
fylkis, 62 ára að aldri; fyr um
daginn hafði Mr. Taylor verið í
nýársheimsókn, hjá fylkisstjóra
og kendi sér þá einkis meins.
Mr. Tavlor stundaði um skeið
málafærslustörf í Portage la
Prairie, og átti uin tímabil sæti
á fylkisþingi fyrir Portage la
Prairie kjördæmið; hann var um
hríð leiðtogi ihaldsflokksins i
Manitoba. Mr. Taylor tók þátt
í styrjöldinni frá 1914 og gegndi
þar yfirhershöfðingjastöðu; lét
hann sér að loknu stríði einkar
hugarhaldið um kjör heimkom-
inna hermanna, og kom á því
sviði ýmsum umbótum fram. í
dómarastöðu var hann skipaður
i stjórnartíð R. B. Bennetts.
Hinn látni dómari naut góðra
vinsælda hvar sem leið hans lá.
Nýjuátu fréttir
Á nýársdag undirskrifaði hans
hátign George Bretakonungur til-
skipan um það, að aliir vopn-
færir karlmenn á Bretlandi frá
19 til 28 ára aldurs, skyldi vera
albúnir til herþjónustu hvenær,
sein kallið kynni að koma á yfir-
standandi ári.
•
Fyrsta sveit hins canadiska
sjálfboðaliðs, er nýlega komin til
Bretlands; kom þangað í tvennu
lagi; ferðin gekk ákjósanlega, og
viðtökurnar hlýjar af hálfu
brezkra her. og stjórnarvalda;
af hálfu hinnar brezku stjórnar
tóku opinberlega á móti hinum
hraustu og mannvænlegu son-
um Canada-þjóðarinnar þeir
Winston Churchill flotamála-
ráðherra, og Anthony Eden ráð-
gjafi sjálfstjó rnarþjóðanna
brezku.
Á vesturvigstöðvunum var alt
gersamlega tíðindalaust um há-
tíðirnar; einungis smávægilegar
skærur hér og þar; veður all-
kalt og byljótt með köflum.
•
Símað er frá Rómaborg, á
þriðjudaginn, að um 800,000
rússneskra hermanna séu sam-
ansafnaðar á landamærum
Afghanistan, og að Stalin sé nú
staðráðinn í því að leita land-
vinnniga austur á bóginn til þess
að reyna með þvi að endur-
heimta eitthvað af virðingu þeirri
heima fyrir, sem hann hefir tap-
að vegna hrakfaranna á Finn-
landi.
Framtíð Lögbergs
í Lögbergi, sem út kom 26. október síðastliðinn, skýrði
stjórnarnefnd útgáfufélagsins frá þeim alvarlegu fjárhags-
legu vandræðum, sem Lögberg er statt í. Hún benti á, að
ef bót yrði ekki tafarlaust ráðin á.þeim vandræðum, þá
lægi ekkert annað fyrir blaðinu en bráður dauði.
Það er svo stutt síðan að sú tilkynning var birt, að
tíminn hefir enn ekki leyft að hægt væri að leita til nema
tiltölulega fárj-a þeiipa, sem líklegir eru taldir til að veita
blaðinu fjárhagslegan stuðning. Það á því langt í land að
takmarkinu sé náð, og er enn tvísýnt, hvort að því verður
náð, þvi þörfin er svo stór og svo brýn. Á hinn bóginn
hefir komið í ljós svo mikil velvild til blaðsins og svo glögg-
ur og víðtækur skilningur á því, hvað hér er í húfi, að það
gefur ástæðu til þess að vona, að þetta átak reynist ekki
Vestur-fslendingum um megn.
Með þessum áramótuin byrjar nýr árgangur. Gangi
hlutasalan nægilega vel til þess að Lögberg geti haldið
áfram, er allra hluta vegna æskilegast, að breytt verði um
stærð blaðsins með byrjun árgangsins. Méð þessu númeri
verður því blaðið fært aftur upp í sína gömlu stærð.
Það má enginn skilja þessa breyting þannig, að tak-
markinu sé þegar náð, eða að enn sé nokkur vissa fengin
fyrir því, að því verði náð. Það er langt frá að svo sé.
Þessi breyting er gerð í viðurkenningarskyni við þá mörgu
vini blaðsins, sein þegar eru búnir að ljá því svo'drengilegan
stuðning, að þeir hafa kveikt vonarneista um, að Lögberg
geti haldið tilveru sinni. Hún er gerð í þeirri von, að hún
verði- hvatning til athafna þeim vinum blaðsins, sem enn
er eftir að leita til.
H. A. Bergman,
B. J. Brandson,
Flora Benson,
Stjórnarnefnd,
Press, Limited.
The Columbia
Kveðja til Bretlands
(Greeting to Britain)
Dedicated to Canadian Icelanders
Serving With the British Colors.
Bretland, óðal drengskapsdáða,
dýrast frelsis meginvé,
enn er synjað allra náða,
eyjan kær í bláum Hlé.
Níðingshöndin hyggst að ráða
högum þínum. — Fjær það sé;
hefndin dísa heiftarbráða
hvern þinn óvin felli á kné.
öllum heimi ógnar hætta,
alt er frelsi í nauðum statt;
ægi-herlið illra vætta
er til hinztu sóknar kvatt:
fjöturinn höggva þúsundþætta,
þann sem Fenrisúlfinn batt,
láta alt hið endurbætta
ofan brotið, sundurflatt.
Þinna dætra, þinna sona,
þetta, Bretland, er þó dáð:
beztu heimsins vísi vona
var með þeirra höndum sáð;
brezkar þjóðir, karl og kona,
kyntu frelsis orð um láð.
Á það að þagna, eyðast svona,
á það að kefjast, verða smáð?
Þúsundraddað því skal neita.
Þín skal hugsjón lifa enn.
ótalraddað hylli heita
henni allir frjálsir menn.
ótal-þúsund augu leita,
England, þín um hvelin tvenn;
fylgd í orði og verki veita,
vit það, allir góðir menn.
Rís þú alt af eins og klettur
öndvert féndum, göfga þjóð,
hvar sem himins helgur réttur
heimtar þinna sona blóð.
Skjöld þinn enginn bletti blettur,
Berð’ ’ann hreinan frægðarslóð.
Enn mun drottins dómstóll settur,
dæmd þér sigurlaunin góð.
SNÆBJÖRN JÓNSSON,
Beykjavik, ísland.
(Nov. 1939—Not published hefore)
“c-* ✓ i-.v”
oogumaho
Eins og íslendingar muna var
kosin niu (9) manna nefnd á
þjóðræknisþinginu i fyrra, og
henni falið það á hendur, ef hún
sæi sér fært, að gangast fyrir
því að láta semja og gefa út sögu
íslendinga í Vesturheimi. Var
jafnframt bent á sérstakan mann
sem hæfastan til þessa verks;
það var skáldið og rithöfundur-
inn Þ. Þ. Þorsteinsson.
Nefndin hófst handa tafar-
laust og bvrjaði á því að rann-
saka möguleikana til þessa fyrir-
tækis.
Tvent var það, sem i upphafi
varð að fá tryggingu fyrir: í
fyrsta lagi fé til þess að standast
kostnaðinn, sem-hlýtur að verða
geysimikill; i öðru lagi samvinna
allra flokka og sem flestra leið-
andi manna.
Höfðu margir veika trú á því,
að þetta tækist, en fyrir ötula
framgöngu góðra manna og ósér-
hlífinna, hepnaðist hvorttveggja.
Fjármálaatrrðinu varð borgið
með höfðingssgap eins nefnd-
armanna, og í nefndina bættust
menn, sem fremstir standa hver
í sínum flokki og viðurkendir
eru sem áhrifamiklir leiðtogar
meðal Vestur.fslendinga. Frá
þessu hefir áður verið skýrt og
er óþarft að endurbirta nöfn
þeirra manna, sem hér er átt við.
Fjármálin og samvinnan voru
þeir sterku fætur, sem fvrirtæk-
ið varð að standa á; þegar það
hvorttveggja var fengið, virtist
björninn unninn. Var þá hinn
tilvonandi söguritari ráðinn til
starfsins frá fyrsta april 1939;
eru því níu (9) mánuðir síðan
verkið var hafið. Þótt hér sé
um afar viðtækt og viðfangs-
mikið verk að ræða og undir-
búningur undir það þurfi langan
tíma og mikla fyrirhöfn, mun
samt mörgum þykja mál til kom-
ið að skýrt sé frá þvi hvernig
starfið gengur eða byrjun þess.
Eins og fyr er frá skýrt er
það Þ. Þ. Þorsteinsson, sem sög-
una ritar. Hefir hann með bók-
inni “Vestmenn” og Brazilíu
sögu sinni sýnt þá hæfileika á
þessu sviði, að erfitt mun verða
að benda á nokkurn annan
mann, sem til þess væri betur
fallinn. Honum til aðstoðar í
leiðbeinandi samvinnu eru þeir:
Dr. B. .1. Brandson, H. A. Berg-
man, lögfræðingur og séra Rögn-
valdur Pétursson, en formaður
fármálanefndarinnar er Á. P.
Jóhannsson. Soffonías Thorkels-
son ábyrgist kostnaðinn þangað
til fé kemur inn fyrir bókina. Er
það höfðinglega gert.
Söguritarinn varð óhjákvæmi-
lega að verja miklum tíma til
undirbúnings verkinu áður en á
því yrði byrjað. Hann varð að
lesa ósköpin öll af blöðum og
tímaritum og safna að sér gögn-
um og skilríkjum. Þar næst
varð hann að vinna úr þessu
verkefni; bera saman eina frá-
sögnina við aðra, því ýmislega
er frá sagt og ekki altaf sem
glöggast eða greinilegast. Þá
þurfti hann næst að hugsa sér
hvernig fyrirkomulag sögunnar
ætti að vera; að því búnu varð
að skapa nokkurs konar beina-
grind, tengja alt saman i réttum
hlutföllum og síðan aði holdfylla
beinagrindina, ef svo mætti taka
til orða.
Þetta er svo yfirgripsmikið
verk að fæstir geta gert sér um
Kveðja að heiman
Reykjavik, 31. des. 1939.
Icelandic Consulate,
910 Palmerston Ave.,
Winnipeg, Man.
Beztu nýársóskir og þakklæti til
Vestur-íslendinga.
Ágústa og Thor Thors.
það nokkra greinilega hugmynd.
Við þetta hefir Þ. Þ. Þorsteins-
son unnið síðan í april og hefir
hann nú lokið við breinagrind-
ina í fyrstu bók sögunnar að
mestu leyti. Er þá eftir að tengja
saman og holdfylla hana, sem er
mikið verk og útheimtir alllang-
an tíma. Að þessu búnu verður
alt handritið fengið í hendur rit-
nefndinni, og les hver meðlimur
hennar það vandlega, skrifar við
það athugasemdir sínar ef nokkr-
ar eru, gerir tillögur um brevt-
ingar, ef þurfa þykir; óskar, ef
til vill, að eitthvað sé felt úr eða
einhverju bætt við.
Að þessu búnu halda ritnefnd-
armenn fund með söguritaran-
um, ræða hvert atriði fyrir sig
og ráða því til lykta.
Hér hefir, í örstuttu máli, ver-
ið sagt frá aðferðinni við verk-
ið og eins hvað ágengt hafi orð-
ið fram á þennan tíma.
Nú hefir nefndin valið sér-
staka menn til þess að komast í
samband við fólk viðsvegar um
bygðir íslendinga bæði í Canada
og Bandaríkjunum, í þeim til-
gangi að leita aðstoðar allra,
sem til þess fást, við söfnun á
gögnum og heimildum til þess-
arar söguritunar. Eins og áður
hefir verið sýnt fram á, er hér
um að ræða verk, sem hefir
afarmikla erfiðleika og marg-
þættan undirbúning í för með
sér.
Væntanlega gerir allur þorri
manna sér grein fyrir þvi, að
hér er á ferðinni hreyfing, sem
alla snertir. Hér hefir verið
hrundið af stokkunum smíði,
sem flestir Vestmenn hafa séð
í huganum jafnvel frá þvi fyrst
að landnám hófst eða vestur-
ferðir byrjuðu.
Fram að þessum tíma hafa
ekki fundist ráð né möguleikar
því til framkvæmda; en nú er
svo langt komið að áfram verður
haldið, og vamtanlega telja sér
það allir sjálfsagða skvldu að
láta hendur standa fram úr erm-
um og láta ekkert ógert, sem
fyrirtækinu sé nauðsynlegt, og
mögulegt er i té að láta.
Til þess að alt það, sem í þess-
ari landnámssögu þarf að vera,
geti komist þangað, verður að
knýja á dyr hjá öllum Vest-
mönnum, fjær og nær, sem ein-
hver gögn kunna að hafa, ein-
hværja sögu hafa að segja, eitt-
hvert merkilegt æfintýri kunna
að muna, einhverja leiðréttingu
eða viðbót gæti gefið við það,
sem þegar hefir birzt í land-
námsþáttum vorum; einhver
merkileg bréf eða skjöl hafa
undir höndum o. s. frv. Allar
slíkar uplýsingar eru eins og
lækir og lindir, sem beina þarf
í sameiginlegan farveg, því hver
um sig — þótt lítil sé — getur
skapað sérstakan blæ á aðallit-
inn i meginstraumi sjálfrar sög-
unnar.
Og þetta má ekki dragast; fyr.
ir því eru tvær góðar og gildar
ástæður: f fyrsta lagi fækkar
óðum landnemum og frumbyggj-
um í hverri bygð, og í hvert
(Framh. á 5. bls.)