Lögberg - 21.03.1940, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. MARZ, 1940
3
lofa þeim sjúku að deyja drotni
sinum.
I>á er óhætt að telja með mik-
dmennum og sein átti mikinn
Þátt í félagsmálum Dakota fs-
lendinga og var hér uppalinn og
dó hér, og það er Magnús lög-
'naður Brynjólfsson; það er ekki
ofsagt, að hann var einn sá bezti
°8 afkastamesti íslenzkur lög-
niaður, sein uppi hefir verið, og
sá maður þurfti ekki að taka
l'aksæti fyrir nokkrum, af hvaða
l'jóðflokki sem var. Þar að auki
Var Magnús sérlega góður íslend-
,ngur og unni íslenzkum bók-
'nentum og íslenzkum hetju-
skap, enda var hann sjálfur
sannkölluð hetja. Og eitt veit eg
^yrir víst, að landar voru sjálf-
Sagðir og velkomnir skjólstæð-
ingar Magnúsar, ef einhver þurfti
a<5 reka réttar síns eða varð að
Gnhverju leyti fyrir skakkafalli.
Þá var að leita Magnúsar og
hans ráð vanalega réðu úrslit-
um og óvíst að hann hafi æfin-
*ega gert það að peningaspurs-
^áli. En landar hafa ekki enn
fundið köllun hjá sér að heiðra
nimningu hans á einn eða annan
hátt.
há er einn enn, sem landar
hefðu vel mátt sýna einhverja
v*Öurkenningu látnum, og það
er Jóhannes Jónasson, alment
kallaður læknir; hann var að
'ísu ólærður að öðru leyti en
hG st'in hann hafði sjálfur aflað
Ser- En hann var þar vakinn
°g sofinn, reiðubúinn hvaða á-
reynslu og örðugleikum það var
háð, að komast þangað sem hann
'ar kallaður og reyna að lina
l'jáningar og hjálpa, ef auðið
var.
t*aer eru af öllum ótaldar míl
rnar> sem Jóhannes lækni
gokk með litlu ineðalatöskun
sina meðal landa hér á fyri
aium, í hvaða veðri sem var, o
'ernig sem hann sjálfur va
iyrir það kallaður; þá var har
a® komast þangað sem einhve
'ar veikur og reyna að gera þa
)ezta, sem hann gat og efti
eztu vitund, og það oft fyri
llUð eða ekki neitt.
Þá er eitt, sem við Vestur-ís-
endingar í heild og jafnvel
einiaþjóðin líka, höfum gert
okkur til minkunar, og það er að
ata gröfina hans Gests Pálsson-
ar gleymast og glatast. Það er
e ki svo að skilja að þeim látnu
þo þe}r vissu eitthvað í þetta
* eða annað, þá mundi þeim
'ggja það í léttu rúmi og líta á
aU þetta grjóthrúgald mannanna
Seni hlægilegan hégóma, og Gest-
í ,e^^i sizt. Hann var “einmana
.lU,i” í lífinu og hann er það
dauðanum; hann var skáld
'e’uleikans, viðkvæmni og til-
^uninga og enginn hefir túlkað
,)e nr einstæðingsskap og örvænt-
lngu yfirgefinnar mannssálar
e,ns 0g hann í hinu litla og á-
8æta kvæði “Betlikerlingin”
^g augað var svo sljótt sem þess
sl°knað hefði ljós
i stormbilnum trylta um lífsins
voða ós;
það hvarflaði glápandi, stefnu-
laust og stirt
og staðnæmdist við ekkert svo
örvæntingar myrkt.
Og þrátt fyrir alt, þá var þó
Gestur augasteinn íslenzku þjóð-
arinnar meðan hans naut við,
sem skáld og ritsnillingur og
stór gáfumaður, og hefði þess-
vegna ekki verið nema rétt að
reisa honum minnisvarða og láta
hann ekki liggja alveg “óbættan
hjá garði.”
Og eitt er vist, að hann hefði
engu síður átt þá viðurkenningu
skilið en sumir minni spámenn,
sem verið er að halda uppi eða
niðri með afarstórum og dýrum
steinum.
Og eitthvað svipað þessu hefir
máske Kristinn skáld Stefánsson
hugsað þegar hann orti hið ágæta
kvæði “Gröfin hans Gests”, sem
eg læt hér fvlgja:
Jú, hér er gröfin, hælar rekn;r
niður
við höfðalag og fótagaflinn
merkin,
og visnu stráin, vindsins nöldur
kliður
pr vottur hvers vér metum snild-
arverkin
er staurar tveir, er fúinn festist
viður,
þá fjölgun ára vefur gleymsku
serkinn.
Vér lesum “Vordraum”, látum
oss það duga,
með lofi annars vanagjarna
huga.
Oss langar ekki að flytja úr
hagnaðsfæri,
en finna aðferð þá, sem pening
treyni,
og láta hann Gest sem látinn ei
hann væri,
en lifði ennþá, vinna fyrir steini.
Það naumast yrði á samvizkunni
særi,
að segja, ef það tækist helzt í
leyni.
Ef ekki eigna oss sómann af því
sjálfum,
hve sæmdin verður jöfn i tveim-
ur álfum.
Ef verkin sjálfs hans, sögurnar
og kvæðin
vér seljum ei svo nægi fyrir
varðann,
þá dugar ennþá tveggja hæla
hæðin.
Vér höldum oss við gamla mæli-
kvarðann:
Vér trúum því, að það sé fólks-
ins fæðin,
er fyrirtækjum geri köstinn
harðann.
Svo losnum vér við töf og eyðslu
orða
og altaf fáum tíma; til að borða.
Eg býst nú við að sumir hverj-
ir, einkum þeir, sem eru miður
góðgjarnir í minn garð, álíti að
eg sé með þessum athugasemd-
um að leitast við að veita þess-
ari minnisvarða hugmynd K.N.s
banatilræði, en það er alls ekki
tilgangurinn, því eg get vel og
vil unna K. N. allrar virðingar,
J. J. SWANSON
('reiðið snemma atkvæði. Merkið seðilinn með X
Published by authority of Wm. Goodale, Official Election Agent.
íslendingar eru hvattir til
jiess að fylkja sér um
f r a m b j ó ð endur C.C.F.
flokksins; flokksins, sem
samkvæmt stefnuskrá
sinni berst fvrir bættum
kjörum almennings; fé-
lagslegum og efnahagsleg-
um umbótum í lífi allra
manna; flokksins, sein
reiðubúinn er að leysa
Gordions-knúta stríðssókn-
arinnar, og leggja grund-
völl að þjóðfélagslegri jiró-
un að stríðinu loknu.
dreiðið atkvæði í Suðnr-Mið-Winnipeg með fram-
bjóðanda C.C.F. flokksins :
sem hann á, því fyrst og fremst
var hann að mörgu leyti stór-
einkennilegur og að vissu leyti
stakur maður, og hann á áreið-
anlega sína sögu sem frumlegt
og fyndið kímniskáld, en hann
er engin leiftrandi stjarna á
himni íslenzkra bókmenta, og
hann er alls ekki stórslcáld. Tn
eitt átti hann sérstaklega fram
yfir aðra hagyrðinga og skáld,
að hann gat ort skop og skens
og jafnvel meinlegar visur um
menn og málefni, og um það
'sem einmitt mörgum hverjum er
viðkvæmast, eins og kirkjuna og
prestana, og hlotið almennings
hrós og prís fyrir, og það meira
að segja hjá sjálfum prestunum.
Ekki átti aumingja Bólu-
Hjálmar þessu láni að fagna,
eða Þorsteinn Erlingsson, sem
var hrakinn og hrjáður fyrst
framan af í almenningsálitinu
fvrir hverja setningu, sem ekki
féll í löð og lima við kreddur
kirkjunnar.
En alt er gott sem breytist til
batnaðar.
Mountain, N. Dak.,
i febrúar 1940.
J. B. Holm.
Skörulegar
konur
Laxdæla segir svo frá Þorgerði
Klgilsdóttur, að hún tæki við bús-
forráðum í Hjarðarholti og bætir
þessu við: “Hún hlutaðist til
um fátt, en jiað varð frain að
ganga, er hún vildi.”
Mér kom þessi frásögn í hug,
þegar eg heyrði í útvarpi, að
stúlkur í dönskum kvennaskóla
hefðu nýlega látið greipar sópa
um bækur Martins Nexö “öreiga-
skálds,” þær sem risu á rönd i
hillum skólans, og borið þær á
bál. Þessi höfundur, sem hefir
verið merkisberi jafnaðarmanna
og kommúnismans á Norður-
löndum, hefir undanfarna tíð
kropið að fótskör Stalins og bót-
mælt herferð Rússa til Finn-
lands. Þessu endemi vildu
stúlkurnar í skólanum mótmæla
og létu verkin tala, með aðstoð
heilagrar reiði.
Þessar stúlkur mættu eigi
verða piparmeyjar, því að þær
virðast til þess fallnar, að fæða
syni með “hjörtum sem duga.”
Þessar hugumstóru meyjar
hafa ef til vill verið í aðra rönd-
ina að reka hefndir fyrir kyn-
systur sína, sem var vinnukona
hjá Martin Nexö í fyrravetur eða
hittiðfyrra. Sú þerna kom fyr-
ir lögreglurétt fyrir tilstuðlan
konu Martins sagnaskálds, sem
kennir sig við Nexö. Kona
skáldsins ákærði þernuna fyrir
að hafa hlaupið á brott úr vist-
inni og fyrir stuld á kápu hús-
freyjunnar, sem vera mundi úr
tæfuskinnum. Þernan játaði
þessu með þeim forsenduin, að
hún hefði verið svelt við úrgang
matar, roð og ugga, soð og syrju
og svikin um kaup. Þessari við-
búð fylgdi ilt atlæti og híbýla-
kuldi.
Eigi gat danska fréttin um
dóminn, — hefir sennilega verið
skilorðsbundinn.
En Nexö, jafnréttisskáld, er
kunnur fyrir sögur, sem svo eru
gerðar, að í þeim eru efnamenn
soramarkaðir fyrir illa aðbúð við
lítilmagna, — og óhófslíf.
Sjálfur er þessi blekbyttuhá-
seti svo í skinn kominn, að und-
irhakan nær niður undir brjóst
og kinnfyllurnar eru eins og
nýrmörvar á úrvalsdilk að fvrir-
ferð og fituinagni.
Hann hefir bersýnilega etið
annað en roð og ugga.
Þessi náungi virðist vera inn-
rættur svipað þvi sem alþýðu-
snápar í einu ógæfulandi, sem
æsa fólk upp til verkfalla til þess
að sprengja upp kaup, en sitja
sjálfir um tækifæri til að fá
fólkið til að vinna hjá þeim
sjálfum fyrir lægra kaup en taxt-
inn ákveður t. d. við húsabygg-
ingar hjá forkólfunum.
Þessur dönsku meyjar eru
sýnilega gæddar hæfileika til
þess að geta reiðst á þann hátt,
sem svarar nokkurnveginn til
þeirrar vandlætingar, sem Meist-
arinn hafði til brunns að bera,
þegar hann rak okrarana út úr
helgidóminum — með reiðisvip.
Þess væri þörf, að þessar
meyjar kæmu allar til landsins
sem vér hyggjum og ílendust
hér, til þess að verða mæður
drengja, sem hera mundu í
brjósti hjörtu, sem duga mundu.
Þessi bálför úti þar í Dan-
mörk minnir mig á atvik eitt í
skrifstofu Einars Benediktsson-
ar skálds. Þá var nýútkomin
klámsaga ein, sem kölluð var
skáldsaga, svo gróf, að furðu
sætti, að nokkur stúlka skyldi
hafa hana undir svæfli sínum.
Einar mælti þá, og var rödd hans
sem lúðurhljómur:
“Alstaðar þar, sem menning
er til að dreifa, myndi þessi bók
vera gerð upptæk og borin á bál,
—nema hér á landi. Hér má
bjóða fólki allan óþverra, án
þess að nokkuð sé að gert.”
Þess er enn að geta, að þing-
maður einn í Danmörku bar upp
á þinginu tillögu þéss efnis, að
Martin Nexö yrði sviftur skáld-
styrk, sem hann h^|ir haft. Sá
þingmaður hefir eigi viljað þola
það, að blekfiskurinn sortulitaði
sundin blá, á kostnað fjárveit-
ingavaldsins.
Þessi þingmaður hefir tekið
sig fram uin það, sem vorir
þingmenn láta undir höfuð
leggjast.
Hér eru, að tilstuðlan alþing-
ismanna, klámskáldin höfð í há-
vegum >ig verðlaunuð, um skör
fram ef þau æsa til verkfalla og
róa undir þeirri bölvun og smán,
sem runnin er undan rússnesk-
um rifjum. M. ö. o. landráða-
menn eru aldir hérlendis á kraft-
fóðri.
Gamburmosar gefa af sér töðu,
gnóg er i mærðarhlöðu. —
Svo kvað Bólu-Hjálmar.
Hve langt mundi skitin skör
þurfa að fara upp í bekkinn hér
hjá oss, til þess að heilög reiði
hæfist handa og léti til skarar
skríða með atbeina manndóms.
sem þorir og nennir að láta
hendur standa fram úr ermum?
Guðmundur Friðjónsson.
—íslendingur 2. febr.
Mannanöfn, menning
og saga
i.
Nafnið Evripides hafði mis-
prentast. Varð þetta til að minna
mig á að eg hafði fyrir löngu
ætlað að láta í ljós aðdáun mina
á grískum nafnagiftum. Hið
mikla skáld fékk nafn sitt af
því, að hann fæddist í sjóferð
þar sem heitir Evripos,*en það
þýðir falla-, strauma- eða kviku-
sund. Það er ekki ólíklegt, að
Grikkir hafi í þeirri tegund
menningar, sem kemur fram í
heitum einstaklinganna, verið
öllum öðrum fremri. Heitin
þýddu vanalega eitthvað það,
sem æskilegt þótti og aðdáanlegt,
að maðurinn væri eða hefði til
að bera. Og stundum áttu þau
einstaklega vel við, eins og þegar
sá sem frægastur varð og ágæt-
astur grískra stjórnenda hét
Perikles, en það þýðir alfrægur.
En vinkona hans hét Aspasia,
en það þýðir: hin aðlaðandi,
elskulega, kyssilega. Eða þegar
hinn mikli visinda- og vitkunar-
frömuður hét Aristoteles: hið
bezta að sér ger. En hið rétta
nafn Platóns var Aristoteles: hið
bezta frægur. En það nafn spek-
ingsins, sem altaf er notað, vað
aðeins viðurnefni og þýðir:
breiður. En menn greinir á um
hvort nafn það eigi við breidd
ennis eða herða. — Eitt hið
allra bezta nafn grískt er Arist-
evs, og þýðir sá sem beztur er
eða bezt gerir; en ekki hefir
neinn af þeim, sem frægastir
urðu í grískri sögu, svo heitið.
önnur eins snild og speki og i
mannanöfnunum grisku kom í
norrænni menningu aðeins fram
í goðanöfnum, og þá einkum
gyðjanna. Nöfnin Frigg, Sif,
Sjöfn, Iðunn, Nanna taka á að-
dáanlegan hátt fram það, sem
góð kona hefir til síns ágætis.
En Syn aftur á móti, það sem
ekki er gott að verða fyrir.
II.
Um grísk inannanöfn mætti
mikið rita og fróðlega, en eg ætla
aðeins að nefna eitt til. Alki-
biades gæti þýtt: sá sem bæði er
sterkur og hugrakkur, en þó öllu
fremur: hinn ofsafulli ofbeldis-
maður. En þessu nafni hét sá,
sem mestur atkvæðamaður varð
í grískri sögu, og þó til ills.
Hann var sjálfur Aþenumaður,
en varð þó til þess að kenna
Spartverjum ráðin til að sigra
Aþenuborg, sem var komin vel
á veg til að verða heimsveldi,
líkt og Róm varð seinna. En þó
má ekki gleyma því, þegar dæma
skal um Alkibiades, hversu
heimskulega sainborgarar hans
breyttu gagnvart honum. Þeir
kölluðu hann heim og ætluðu
thonum lífiiát, sennileíga fvrir
lognar sakargiftir, þegar hann
var lagður af stað sem foringi
þess leiðangurs, er hann sjálfur
hafði verið hvatamaður að, og
vafalílið virðist að sigufsæll
hefði orðið með hans forustu.
En þá hefði Grikkjum auðnast
það, sem Rómverjar urðu til að
gera seinna, leggja undir sig
ítalíu, Karthagóborg, og svo á-
fram. Það er nokkuð íhugun-
arvert, að í hinu mikla sögu-
verki Þúkydidess, er hin kom-
andi heimsstærð Rómaborg, sem
hafði þó þá verið til í nokkrar
aldir, ekki nefnd á nafn. En
það er síður ástæða til að undr-
ast þó að erfiðlega gangi að sjá
hvað framtíðin ber í skauti sínu,
þegar þess er gætt hve illa mönn-
um gengur að læra það, sem
saga fortíðarinnar ætti að geta
anlega fróðlegan hátt hvernig
hinar sifeldu deilur og styrjaldir
Grikkja sín á milli urðu til þess
að eyðileggja hina merkilegustu
menningu, sem fram hafði kom-
ið á þessari jörð. Og þó eru
stórþjóðir Evrópu nú að leika
upp aftur sama leikinn, þó að í
miklu stærra stíl sé og með
miklu stórvirkari eyðileggingar-
aðferðum — jafnframt því sem
í austrinu er að rísa ægilegra
heimsveldi en nokkuð sem verið
hefir áður, og hinni nauðsynlegu
forustu hins h\áta mannkyns-
þáttar er hin mesta hætta búin.
III.
Eg leyfi mér að halda, að ó-
friður þessi, sem nú geysar,
mundi aldrei hafa komið upp,
ef til hefði verið gleggri og víð-
tækari skilningur á eðli og sögu
lífsins, og þá sérstaklega á hin-
um tveimur stefnum, Helstefnu
og Lífstefnu, og þvi, hvert leiðir
iiggja, eftir því hvorri er fylgt.
Víst er, að nú er verið á glötun-
arvegi. í ófriði og með ófriði
verður aldrei sá sigur unninn
sem þarf. Sigur sannleikans er
hið eina, sem bjargað getur. En
sannleikurinn, sem er guð al-
máttugur þar sem hann er þeg-
inn og ræður öllu, er því miður
svo litils máttar og á svo erfitt
uppdráttar á Helvegi, þar sem
hverskonar lygi og misskilning-
ur verður uppi og er i mestum
metum.
4. febrúar.
Helgi Péturss.
•—Sd.blað Visis, 18. febr.
♦ BORGIÐ A
LÖGBERG y
^usineöB
DR. B. H. OLSON
Phones: 35 076 . 906 047
Consultation by Appointment
Only
•
Heimili: 5 ST. JAMES PLACE
Winnípeg, Manitoba
Dr. P. H. T. Thorlakson DR. B. J. BRANDSON
205 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone 22 866 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office tímar 3-4.30
• Res. 114 GRENFELL BLVD. Phone 62 200 Heimiii: 214 WAVERLET ST. Phone 403 288 Winnipeg, Manltoba

DRS. H. R. & H. W. TWEED Tannlœknar • 406 TORONTO GEN. TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 26 545 WINNIPEG DR. ROBERT BLACK SérfræCingur I eyrna, augna, nef og hálssjúkdðmum 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham & Kennedy ViCtalstlmi — 11 til 1 og 2 til 5 Skrifstofusfmi 22 251 Heimilissími 401 991

DR. A. V. JOHNSON Dr. S. J. Johannesson
Dentist 806 BROADWAY
• Talsimi 30 877
506 SOMERSET BLDG. Telephone 88 124 Home Telephone 27 702 • ViCtalstími 3—5 e. h.

DR. K. J. AUSTMANN 410 MEDICAL ARTS. BLDG. Stundar eingöngu, Augna- Eyrjia-, Nef og Háls- sjúkdðma. H. A. BERGMAN, K.C. íslenzkur lögfræOingur •
ViCtalstimi 10—12 fyrir hádegi 3—5 eftir hádegi Skrifstofusimi 80 887 Heimilissimi 48 551 Skrifstofa: Room 811 McArthur Building, Portage Ave. P.O. Box 1656 Phones 95 062 og 39 043

J. T. THORSON, K.C. A. S. BARDAL
islenzkur lögfrceSingur 848 SHERBROOOKE ST.
• 800 GREAT WEST PERM. Bldg. Phone 94 668 Selur líkkistur og annast um út- farir. Allur útbúnaCur sá beztl. Ennfremur selur hann aiiskonar minnisvarCa og legsteina. Skrifstofu talsimi 86 607 Heimilis talsími 501 662
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLIX>„ WPEG.
•
Fasteignasalar. Leig-ja hús. tft-
vega penlngal&n og eldsábyrgO af
öliu tægi.
PHONE 26 821
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST„ WINNIPEG
•
pœoilegur og rólegur bústaOur
í mAObiki borgarinnar
Herbergi $2.00 og þar yfir; meC
baCklefa $3.00 og þar yfir.
Agætar m&ltlCir 40c—60c
Free Parking for Ouesta