Lögberg - 08.08.1940, Blaðsíða 4

4
LÖGrBERG, FIMTUDAGINN 8. AGÚST, 1940
-----------HösbEtB----------------------
Gefi8 út hvern fimtudag af
THK COL.LM1UA l'HHSS, LdMlTKlt
tt»5 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EUITOK UOGBERG, 695 Sargent Ave.,
Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg" is printed and published by
Tbe Columbia Press. Limited, 69 5 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Minni Islands
fía fia flutt á Gimli 5. ágúst 1940
af Gwlrúnu II. Finnsdóttur.
Vestur-lslendingar hafa í dag haldiS
heilagan fslendingadaginn í 51 ár. Þeir
hafa valið sín beztu skáld til að kveða lof-
kvæði um tsland og fram að deginum í dag,
hafa þeir fengið sína vitrustu og málsnjöll-
ustu menn til að ma4a fvrir minni föður-
landsins og heimaiþjóðarinnar. Flestar þær
ra*ður, ef ekki allar, hafa verið svo saman-
þjappaðar af mannviti og málsnild, að þær
a*ttu skilið að vera gefnar út, eins og nokk-
urskonar hugvekjur okkur hér til þjóðræknis-
legrar sáluhjálpar.
Tveir landstjórar Canada hafa komið
til Gimli, talað hér sérstaklega til Islend-
inga. Það vill svo til, að þeir lúvarður
Dufferin og lávarður Tweedsmuir voru báð-
ir -fluggáfaðir mentamenn, rithöfundar og
skáld, sem létu sig skifta óvenju mikið and-
leg málefni þessarar ungu þjóðar, sem hér
er að vaxa upp og festa rætur. Báðir þessir
göfugu mienn, dáðu fornaldarbókmentir Is-
lendinga og höfðu sérstaka trú á manngildi
afkomenda hinnar gáfuðu, frjálsu og hraustu
fornþjóðar, sem íslendingasögurnar segja
svo snildarlega frá. Fornöld Islands slær
ljóma á Islendinga í augum mentaðra manna.
Hið glæsilega landnám Islands og lýðræðis-
veldið, stendur sérstætt á spjöldum sögunn-
ar.
Landnámsmenn íslands voru miklir
hugsjónamenn, hin sterka ^jálfstæðishvöt
þeirra og ákveðna lífsskoðun hvað snerti
mannréttindi og einstaklingsfrelsi, var í al-
gerðri mótsögm við einræði og ofríki Har-
aldar konungs hárfagra. Forfeður okkar
möttu andann fram yfir efnið; þeir lögðn í
sölurnar eignir og óðul, yfirgáfu föðurland,
frændur og vini og sigldu skipum sínum út
til Islands, eyðilandsins, sem stóð eitt sér
norður í höfum eins og minnismerki yfir
horfnu meginlandi. Þar var loftslagið kald-
ara og gróðnrinn lægri, en þar út í norðrinu
gat andi manna vaxið og víkkað, frelsishug-
sjónir, vit og manndáð lifað og þroskast.
Vestur-lslendingar skilja allra manna bezt
hug landnemans, þeir hafa sjálfir siglt yfir
víð höf og horft á nýtt land, horft á fram-
tíðarlandið rísa úr sæ — þeir þekkja eftir-
sjána og söknuðinn, sem fylgir því að skilja
við föðurland sitt, og þeir þekkja líka vor-
hug landnemans og framtíðardrauma.
Það hvílir töfra og æfintýrablær yfir
landnámi Islands. Við skulum hugsa okkur
að landið hafi staðið klætt litskrúði miðnæt-
ursólarinnar; hrikafegurð þess hafi verið
vafin mjúkum bláma, sem seyðir og togar
hugann og lætur menn langa að ferðast
lengra og lengra inn í landið, lætur menn
þrá að sjá hvað hinumegin býr við hæð-
irnar. Við getum hugsað okkur að hvítir
faldar jöklanna, hafi borið við bláan, heiðan
himininn, fjöllin hafi þá tylt sér á tær,
klædd eldroða sólarinnar og fjólubláum
skuggum næturinnar. Langir bjartir firðir
og blá sund skorist inn í landið og endur-
speglað fegurð fjallanna, litskrúð þeirra og
ljóma. Við augum blasti grænn gróður,
skógar og víðir klæddu þá landið milli fjalls
og fjöru. — Þegar þau Ingólfur Arnarson
og Hallveig Fróðadóttir stigu á land, fögn-
uðu þeim kliðkviður sumarmorgunsins, fugla-
söngurinn, skvaldur lækjanna, árniður og
og dunur fossanna blönduðust við ölduhljóð
hafsins og mynduðu hljómsveit. Þeir vold-
ugu samstiltu tónar, hafa látið vel í eyrum
þreyttra ferðamanna og kvéðið gleði og ör-
yggi inn í huga þeirra og hjörtu. — Jörðin
hefir verið mjúk undir fótum mæðranna,
sem ýmist báru eða leiddu sér við hönd litlu
börnin sín, sem sólargeislarnir hafa kyst á
glókollana og golan boðið velkomin með því
að strjúka mjúklega um vanga þessara fram-
tíðar Islendinga. Konurnar hafa horft yfir
landíð og hugsað fram í tímann, ef til vill
hefir eitthvað svipað hvarflað um huga
þeirra og vísa St. G. St.: “Hvamms og hóla
land, húms og sólarland! Landið, sem mín
vígð er vinna, vöggustöðin barna minna!”
Ijandnám íslands blessaðist og blómg-
aðist. Á kringum 60 árum var landið og
albygt af úrvals fólki, lýðveldi stofnað og
Alþingi sett. Þessi unga þjóð var sér þess
fyllilega meðvitandi að sönnu frelsi fylgir
mikil ábyrgð og sjálfstjórn, ekki einungis
í þjóðfélaginu, heldur líka fyrir hvern ein-
stakling. “Sjálfur leið sjálfan þig.” Sjálf-
ræðið var sú hugsjón, sem foramenn dýrkuðu
af allri alvöru, sjálfræði sem stjórnaðist af
viti, lögnm og hugprýði. — “Byrði betri ber
at maður brautu at, en sé mannvit mikit”,
segir í Hávamálum, sem eru nokkurskonar
heimspekilegt sambland af siðfræði og vara-
bálk, er kennir þá göfgi í hugsun og hátt-
prýði, að allir Islendingar ættu að kunna
Hávamál eins og faðirvorið. Geislastafir
vitsmuna og frelsishugsjónir lýstu veginn,
sem þjóðin lagði leið sína um. Hvernig
þau náðarmeðul reyndust Islending-um og
þjóðþrifum þerra á lýðveldstímabilinu, er
gömul saga, margsögð og marglesin, en þó
aldrei um of, því þaðan hefir streymt sú
andlega lífæð íslenzku þjóðarinnar, sem hefir
aukið henni krafta á þyngstu reynslustund-
.unum. Menn hafa dáð að verðugu skáldskap
og sagnalist fornmanna, lögfrasði þeirra og
virðingu fyrir lögum og landsrétti, íþróttir
þeirra og hreysti, siglingar, sjómensku og
landafundi, vinfestu, frændrækni og orð-
heldni, andlegt þrek og heilbrigði í hugsun
og hversu einkennilega oft hraustustu, vopn-
fimustu og vitrustu menn, afs'týrðu vígaferl-
um á þeirri skálmöld, þegar heiður ættanna
var varinn með sverði og manngjöldum. Og
engu minna aðdáunarverðar eru fornaldar-
konurnar, sem stóðu við hlið manna sinna,
sterkar og frjálsar, héldu í hönd með börnum
sínum, fylgdu að málum frændum og vinum
og stjórnuðu heimiluiri sínum með skörungs-
skap og risnu. Erfiði landnámsáranna
þroskaði sjálfstæði þeirra og frjálsmann-
legt uppeldi, jók á fegurð þeirra og atgjörfi.
Enda dáðust fornmenn að atkvæðamiklum
konum, kemur J>að víða í ljós í fornsögun-
um. I brúðkaupi þeirra Þorkels Eýjólfs-
sonar og Guðrúnar Ósvífursdóttur, kom Þor-
kell auga á Gunnar Þiðrandabana, sem var
sekur maður, er hafði verið sendur Guðrúnu
'til halds og trausts, þar til hann kæmist
utan. Þorkell hafði aftur á móti lofað að
hafa hendur í hári Gunnars, ef hann yrði á
vegi hans. Þorkell bað menn sína að hand-
taka Gunnar, en Guðrún lét sér hvergi
bregða, stóð upp af brúðarbekknum og hét á
sína menn að veita Gunnari lið. Þarna
stóðu brúðhjónn andspænis hvort öðru með
fylktu liði, og var lið brúðarinnar miklu
mannfleira. Snorri goði var þarna staddur,
en honum varð aldrei ráðafátt; gekk hann á
milli manna og stilti til friðar og sagði Þor-
keli að leggja ekki svo mikið kapp á þetta
mál. “Máttu sjá hversu mikill skörungur
Guðrún er, ef hún ber okkur báða ráðum,
fær þú aldrei slíkrar konu sem Guðrún er,
þótt ]m leitir víða.” Það hreif, sem Snorri
ráðlagði; veizlan hélt áfram eins og ekkert
hefði í skorist. En Gunnar sndu þau utan
og gaf Þorkell honum skip með allri áhöfn,
að ráði Guðrúnar. Þóttu ]>au hjónin bæði
vaxa af þessum viðskiftum, að dómi almenn-
ings. — Sama kom oft fram í hjúskapar-
málum, konur réðti sjálfar hverja þær völdu
sér. Þegar ólafur Pá bað J)orgerðar dóttur
Egils Skallagrímssonar, svaraði Egill að
hún réði sjálf um giftingu sína. “Því það
er eggum manni færi að fá Þorgerðar án
hennar vilja. ” Þótt Egill væri stórlátur,
ráðríkur og harður í horn að taka, kúgaði
hann ekki dóttur sína, enda var hún lík föð-
ur sínum að gáfum og skapfestu.
Skörungsskapur, höfðingsháttur og
drenglyndi formæðranna kemur svo víða í
ljós í fornsögunum, að auðsætt er hversu
almenn }>au lyndiseinkenni hafa verið. Enda
lögðu fornkonurnar ósvikinn skerf til að
móta þjóðlífið. Þær ólu snildar menn og
konur, sem sýndu á margvíslegan hátt með
framferði sínu, heimilisbrag og uppeldisáhrif
mæðra sinna.
Þeir, sem ekki finna blóð sitt renna ör-
ara, við að athuga lífsjirótt og stórmensku
þessara horfnu kynslóða, eru gerðir úr
“skrítnum steini.”
“Þar er vort upphaf, afl og þor,
æskan, sagan, ljóðin.”
“Enginn veit hvað átt hefir, fyr en mist
hefir.” Svo varð fyrir Islendingum eftir
að þeir töpuðu lýðræði sínu. Saga þeirra
frá þeim tíma er saga margra þjóða, sama
sagan, sem er að ské víðsvegar í heiminum
núna, ástæður og afleiðingar þær sömu.
Menn hafa nú séð hvernig njósnarar Nazista
og Kommúnista, þessir vinnumenn var-
menskunnar, hafa setið á svikráðum um öll
lönd og jafnvel þar, sem menn hefði sízt
grunað, hefir þeim tekist að ná fótfestu.
Þeir hafa níðst á gestrisni og góðvild þeirra
þjóða, sem eigi ólu á stalli, inni í leyni-
klefum þjóðfélagshatur, öfund, græðgi og
valdafýkn. Ahrif þessara sendiboða ein-
ra'ðisins hafa svo unnið eins og andlegt átu-
mein víða um lönd nú á dögum, og hjálpað
þessari ógeðslegu einræðissameiningu til að
rífa á hol, hverja þjóðina á fætur annari
með slíku grimdaræði, að sverð-
in gerð af köldu stáli gráta rauð-
um tárum í höndum þeirra, er
fremja níðingsverkin. Og ein-
staklingarnir, sem falla fyrir
slíku fláræði að slá sér í hóp
svikara, eru veilur þjóðfélagsins,
sem vinna á móti frelsi og fram-
þróun andans. “Versta syndin,
vesalmenskan” lætur þeim sýn-
ast —
“—að Prelsið sé bölvun og
óskin ein
sé áfram að vera þræll.
Svo djúpt er þá sokkið, sem
sökkva má
og sýnt hverja endingu hlaut.
Úr glötuðu lífi fer glötuð sál
inn á glataða eilífðarbraut—”
Innanlandsófriður veikti sið-
ferðisþrek íslenzku þjóðarinnar
á Sturlungaöldinni,- Valdafýkn
sumra þeirra manna, sem fóru
með lög og rétt þjóðarinnar, varð
embættisskyldum þeirra yfir-
sterkari. Þessar veilur í þjóð-
félaginu, gáfu að lokum Hákoni
gamla Noregskonungi tækifærið,
sem lengi hafði verið setið um,
að ná yfirráðum yfir fslandi.
Ekki skeði það þó fyrirhafnar-
laust, því fslendingar vörðust og
börðust á móti ráðum Hákonar.
Þegar augu þeirra opnuðust fyr-
ir því, hvað var að ske. Sumir
þeir menn, sem verið höfðu full-
miklir vinir hans, breyttu á móti
boði hans og manni, þegar til al-
vörunnar. kom. En það var um
seinan. Sturlungaöldin var bú-
in að gleyma heilræðum Þorgeirs
Ljósvetninga goða þegar hann
afstýrði innanlandsófriði á Al-
þingi árið 1000. Þá var heldur
enginn Einar Þveræingur til að
bregða fæti fyrir slægvitur ráð
Hákonar konungs og njósnara
hans, eins og Einar gerði þegar
Ólafur Haraldsson helgi hafði
nærri því náð undir sig fslandi
með sínum djúphugsuðu ráðum
árið 1024. En þá voru íslend-
ingar samtaka, svo enginn skaði
skeði lýðræði þeirra. Ef svo
hefði verið ástatt á Sturlunga-
öldinni hefðu fsiendingar ekki
tapað lýðræðinu með því að
skrifa undir Gamla sáttmála,
sem löggilti konungssamband
milli fslands og Noregs 1263.
Breytingin, sem kom á stjórnar-
farið var í raun og veru sú, að
fslendingar töpuðu goðorðum
sínum í konungshendur, hann
varð allsherjar goði yfir íslandi,
en framkvæmdarvaldið var eftir
sem áður í höndum innlendra
manna, þeirra, sem goðorðin
höfðu átt. Alþingi stóð óbreytt
og fór með löggjafar- og dóms-
valdið. ÖIl mál fslendinga áttu
að vera dæmd innanlands. Auk
þess var Hákon gamli nógu vit-
ur stjórnmálamaður til að veita
þessum nýju þegnum sínum
ýmisleg hlunnindi í Noregi, sem
voru aðgengileg. En það varð
skammgóður vermir, því það fór
svipað með Gamla sáttmála og
ýmsa aðra skrifaða samninga,
sem hafa verið virtir aðvettugi.
Það leið ekki á löngu þar til
konungsvaldið byrjaði að troða
íslendingum um tær.
En Sturlungaöldin, þessi brot-
sjóaöld í lífi íslenzku' þjóðarinn-
ar skildi fslendingum eftir fleiri
erfðir og betri heldur en Ganria
sáttmála, og borgaði i aðra rönd-
ina ríkulega fyrir syndir sinar.
Þá voru fslendingasögurnar
færðar í letur og einn frægasti
allra Sturlunga, Snorri Sturlu-
son meistari íslenzkra tungu,
bragfræðingur og snillingur í sögu
stíl skildi þjóðinni eftir ritverk
sín. Fyrir það erfðafé hrennur
heilagur eldur um nafn og minn-
ingu Snorra Sturlusonar á með-
an islenzk tunga er töluð, með-
an íslenzka þjóðin hefir eyru til
að heyra og augu til að sjá. —
Víg Snorra Sturlusonar var eitt
af mörgum leyniráðum Hákonar
konungs. Það níðingsverk hefir
íslenzka þjóðin harmað öldum
saman og aldrei getað gleymt.—
Hvað þjóðinni varð Jningt í
skapi yfir því, að tapa sínum
fornu lögum, má marka af
mörgu, en þó kannske ekki sízt
þvi, hversu stöm tunga islenzku
skáldanna varð þá um langan
tima. Skáld íslendinga stein-
hættu að fara utan og kasta
ljóma yfir hirðir konunga með
viti sínu og skáldskaparlist, eins
og ílendingar höfðu gert á liðn-
um öldum, alla leið frá Agli
Skallagrímssyni og niður til
Snorra Sturlusonar.
Enda fékk nú þjóðin nýtt
verkefni til að þreyta krafta sína
við, útlent ofríki, sem varð is-
lenzku þjóðinni meiri og þyngri
fjötur um fót eftir því sem aldir
liðu fram. Þeir menn, sem vöktu
og reyndu sitt ýtrasta til að
vernda lög og rétt íslands gegn
útlenru ofríki, ofbeldi og ólögum,
áttu í vök að verjast gegn hnefa-
rétti. Trúnaðarskyldan var ís-
lendingum í blóð borin og lika
það að standa við orð sín og
eiða. Virðingin fyrir lögum og
rétti var þeim inngróin, og það
er athyglisvert, að fyrsta bókin,
sem rituð var á íslenzka tungu
voru lög. Landslögin var sam-
þykt á Alþingi 1117 að rita og
á næsta vetri var Vígslóði og
Tleira af lögum ritað og safnið
kallað Hafliðaskrá, bókin nefnd
eftir ritaranum.
Eftir að Gamli sáttináli hafði
verið svo gersamlega fótum troð-
inn að útlendir ribbaldar skip-
uðu göfugustu embætti landsins
og notuðu vald sitt til að fremja
glæpi, þáj tóku fslendingar ráðin
í sínar hendur og létu til skarar
skriða, þegar fram úr hófi
keyrði, ráku þessa svokölluðu
embættismenn af höndum sér,
eða drópu þá, en aldrei fyr en
öllu velsæmi og lögum landsins
hafði verið margsinnis ofboðið.
Þótt saga íslenzku þjóðarinn-
ar, á löngu tímabili sé á sumum
sviðum stórkostleg harmsaga,
sýnir hún á öllum öldum að
þjóðin, sem fæddist og ólst upp
við lýðræði og sjálfstjórn, glat-
aði aldrei með öllu þeim æsku-
áhrifum og uppeldiserfðum. Þeir
aðalsmenn andans, sem gáfu líf
sitt og lífsstarf til að verja frels-
ishugsjónir þjóðarinnar voru
“óskabörn fslands, sómi þess,
sverð og skjöldur” um langar
aldir. Ef saga þeirra hefði ver-
ið sögð og rituð af samskonar
list og fslendingasögurnar voru
skráðar, þá hefði mönnum verið
yfirleitt kunnugra um hverja
snildarmenn og konur íslenzka
þjóðin hefir átt á öllum tímuin.
Þeir menn og J?ær konur, sem
báru blys fyrir þjoðinni frá 14U()
til 1800 — frá Svarta dauða fram
yfir móðuharðindin voru hetjur
og hraustmenni, sem í engu
stóðu að baki forfeðra sinna, úr-
valsinanna fornaldarinnar. Á
því tímabili sýndi íslenzka
þjóðin, að hún var ósigrandi
kraftur, sem bjó yfir gáfum og
andlegu jafnvægi, líkamlegri
hreysti og ósegjanlegu úthaldi,
sem þoldi og lifði af óútmálan-
legar kvalir og hörmungar, und-
ir harðstjórn og kúgun, drepsótt-
um og dauða, hafísa og harð-
indaára, eldgosum og öskufalli,
hungri og horfelli, sem alt til
sainans herjaði á þjóðina eins og
hamrammar ófreskjur. Maður
stendur hljóður og undrast
þann lífskraft og það andans
magn, sem þjóðiri átti í fórum
sínum, að þrátt fyrir allar hörm-
ungar, sem yfir hana dundu, af-
hendir hver einasta öld þeirri
næstu andlegt erfðafé, skáldskap
og bókmentir, sem er unun að
lesa, ekki einungis sökmn þess
hversu vel sum þau gömlu skrif
eru ort og rituð, heldur líka
engu síður, að þar má lesa í lín-
um og Ijóðum að hugsanir og
hugsjónir skáldanna, sem tala
fyrir munn þjóðarinnar eru ó-
brjálaðar og standa á gömlum
inerg. Vitaskuld urðu yrkisefn-
in önnur, með breyttu stjórnar-
fari, og nýjum áhrifum og öðr-
um aldarhætti. f kjölfari ka-
þólsku kirkjunnar voru ort helgi-
kvæði, sum þeirra Jirungin af
hetjumóði og andagift og ágæt-
lega kveðin. Sögukvæðin voru
mestmegnis rímnaskáldskapur-
inn, sem byrjaði á 14. öld og
gleðisöngvar þjóðarinnar voru
vikivakarnir, ástarkvæði og
danslög, sumir vikivakarnir voru
snildarlega ort kvæði og hin
fornu viðlög gáfu þeim heillandi
fegurðarblæ. Sálmakveðskapur-
inn kom siðar, en íslenzku skáld-
unum lét ekki sú list i fyrstu
betur en það, að Guðbrandur
Þorláksson Hólabiskup hét á
skáldin með alvarlegri áminn-
ingu, að gleyma eigi í sálmun-
um allri ljóðalist. Og þar kom
að, að sum sálmaskáldin urðu
innblásin og töluðu frá hjart-
anu. Miðalda sögustíllinn sýnir
að ímyndunarafl skáldanna lék
stundum, lausum hala, en svo
einkennilega vill til, að sumar
kynjasögurnar gætu verið spá-
dómar fram í tímann, um ýmis-
legt, sem vísindi og verkfræði
þessarar aldar hafa látið rætast.
Þjóðsögurnar sýna hugsunarhátt
alþýðunnar betur heldur en
nokkuð annað. Þær sýna trúna
á manndáðir og frelsi. Hvíta
hnoðið, sem hugur þjóðarinnar
heldur um og fylgir, eru sjálf-
stæðisjjrá og menningarhugur
fslendinga. f æfintýra- og ridd-
arasögunum kennir útlendra á-
hrifa mikið, enda bárúst allir
stórstraumar erlendis frá, til fs-
lands. Endurreisnartimabilið í
Evrópu hafði inikil áhrif og góð
á íslandi. Svo voru önnur áhrif
miður holl, sem komu þar líka
við. Með Stóradómi 1564 komst
líflátsæðið út til íslands og siðar
djöflatrúin og galdrabrennurnar,
sem alt til samans veiklaði and-
lega heilbrigði þjóðarinnar. Þó
ekki eins mikið og ætla mætti.
íslendingar eiga yfir þeim skap-
kosturn, að búa, að mæta örðug-
leikum æðrulaust, færast í auk-
ana eftir því sem meira bjátar á,
vaxa og magnast við hverja
raun, enda kom sú andlega aðal-
menska íslenzku þjóðinni að
góðu haldi á 17. og 18. öldinni.
Danska konungsvaldið reið ekki
við einteyming á þvi timabili.
Með siðaskiftunum tókst kon-
ungsvaldinu að ná algerðum yf-
irráðum yfir kirkjunni; notaði
það vald til að sölsa undir sig
jarðeignir íslenzku kirkjunnar
og færðist á ýmsan annan hátt
í aukana. Lagaboðum konungs
var þrengt samþykkislaust upp
á þjóðina, eins og t. d. Stóra-
dómi. Verzlunareinokunin reið
f hlað 1602, en þó færðist fyrst
skörin upp í bekkinn með ein-
veldisskránni 1662. Þar var sið-
asti naglinn rekinn í líkkistu
Gamla sáttmála. fslendingar
voru neyddir frammi fyrir nökt-
um spótsoddum til undirskrift-
ar, þrátt fyrir öflug mótmæli og
löglegar mótbárur. Einokunar-
tímabilið varð þjóðinni þungt í
skauti. Stjórnarfarið svo misk-
unnarlaus kúgun, að markmiðið
virðist hafa verið, að svifta J)jóð-
ina ráði og rænu og jafnvel líf-
inu. En 17. öldin, sem byrjaði
með harðindum og hörmungum
og endaði með harðindum og
einokunarstjórn, var glæsileg
bókmentaöld. Þjóðin var rík af
lærdóms- og gáfumönnum,
skáldum og rithöfundum, sem
unnu að endurreisn fslands, báru
fyrir brjósti menningu og fram-
farir á andleguin og verklegum
sviðum i þjóðlífinu. Þeim var
vel kunnugt um að innlend
menning var eina vörnin gegn
útlenda valdinu, sem vann að
því að afmanna þjóðina. Enda
ifór það svo að það voru menn
með mönnum, sem síðar byrjuðu
að brjóta hlekkina af höndum
þjóðarinnar, þeir Skúli land-
fógeti og Jón Eiríksson, Jiegar
þeir fengu losað um verzlunar-
böndin 1787. Hetljulund Skúla
og skörungsskapur, ásamt áhrif-
um Jons í danska stjórnarráð-
inu, kom íslenzkum málum í
betra horf, landinu til hags og
heilla. Enda varð Skúla að orði
þegar hann frétti um lát Jóns:
“Nú er úti um ísland.” Var nú
J>ar komið, sem einna mest hefir
reynt á þolrif og lífskraft þjóð-
arinnar, þar sem hún stóð þjáð
°g þjökuð eftir eldregn og
þrautir 18. aldarinnar, sem gekk
i garð með Stórubólu, og eftir