Lögberg - 14.05.1942, Side 7

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 14. MAÍ. 1942
A eg að gæta
bróður míns?
Eftir séra Jón Auðiins
“Þá sagði Jahve við Kain:
Hvar er Abel bróðir þinn?
En hann mælti: Það veit
eg ekki, á eg að gæta
bróður míns? Og lutnn
sagði: Hvað hefir þú gjart?
Hegr, blóð bróður þíns
hrópar til mín af jörð-
unni!”
Kain hefir framið fyrsta inorð-
á jörðunni, hann Hefir myri
bróður sinn og stendur yfir blóð-
ugu líki hans. En eftir myrkur
haturs, afbrýðisemi og heiftar
að birta af nýjum degi í sálu
hans, því að innra með honum er
að vakna meðvitund um. að hann
haifi framið ódæði, þar er að rofa
fyrir skilningi á því, að hann
hafi framið glæp.
Kain stendur á frumstigi hins
hálf-vilta manns og hann hefir
íagt hendur á bróður sinn án
þess að finna, að þifÖ var ódæðis -
verk. f þeim efnum hiefir hann
litlu meiri meðvitund um mis-
muin góðs og il'ls en dýr merk-
Urinnar. En þar sem hann
'Stendur yfir lífvana líkama
einkabróður sins. rofar fyrir
undursamlegri tilfinmng i sálu
hans, þar ler sektarmeðvitundin
að vakna. fy.rsti skilningsvottur
inn á synd bróöurbanans og
fyrsti hrollurinn yfir að sjá
niannsblóði úthelt er að altaka
sál hans.
Þá hljómar hræðileg ásökun
fyrir eyrum hans: Hvar er Abel
bróðir þinn? — Og lostinn skelf-
ing svarar hann: Á eg að gæta
bróður míns?
Það skiftir engu máli hvorl
þessir atburðir hafa raunveru-
tega gerst með þeim hætti, sem
fyrsta Mósebók greinir frá, en
hitt skiftir hér öllu máli, að hér
er meistaraleg lýsing á því heil-
aga augnabliki, þegar mannvera,
sem stendur á mörkum dýrs og
manns, vierður maður, gæddur
samvizku og sál, gæddur við-
hjóði manmsins á þeiim verknaði,
sem dýrinu er eðlilegur og sjálf-
sagður
Þannig er þessi fornhelga
harmsaga hinna fyrstu bræðra á
jörðunni jafnframt sagan af
einhverjum dýi’ðliegasta áfang-
anum, sem mannkynið hefir náð
á þroskaferli sínum
Tímarnir liðu, öld af öld og ár-
þúsund af ársþúsundi, því að
geisilangur vegur liggur á milli
Kains, sem ispyr undrandi yfir
hki Abels: Á eg að gæta bróður
míns? — og MannsSonarins. sem
dó á smánartrénu austur á Gol-
gatha, fyrirgalf kvölurum sinum
(>g lét sjálfur lífið fyrir liræður
«ina.
“Á leg að gæta bróður míins?”
Það er næsta athyglisvert að
gefa því gaum. hvernig íslenzka
þjóðin hefir svarað þessari
spurningu og skilið hana.
Fram að árinu 1000 bjuggu
allflestir íslendingar við Ása-
trúna forjiu, lifðu að einhverju
talsvierðu leyti eftir þeim lögum,
seni hún setti þeim, og aðhyltust
að einhverju verulegu leyti þá
lífsskoðun, sem hún boðaði
þeim. Þótt drengskapardygðin,
siem Ásatrúin lagði sérstaka á-
herzlu á, væri á ýmsan hátt mjög
ófullkomin og næsta varhuga-
verð dygð, eins og hún reyndist
í framkvæindinni, var sitt hvað
gott um hana að segja. En sá
atrúnaður, sem hvatti til víga og
nianmablóta og dýrkaði hefndina
sem heilaga lífshugsjón, var
naumast líklegur til að lyfta
niönnum hátt yfir bróðurbanann
Kain.
Árið 1000 leið heiðinn siðui
nndir lok sem þjóðarátrúnaðui
a íslandi og kristnin var lögtekin
nieð friðsamlegra hætti en nokk-
Ursstaðar þektist í öðrum lönd-
11 ni álifunnar. Og það er yfir
allan efa hafið, að beztu og vitr-
ustu menn í landinu, sem Jiannig
höstuðu átrúnaði feðra sinna og
fleygðu l'yrir borð eldgömlum
arfi ættanna, sem þeim gat eng-
an veginn verið sársaukalaust,
stigu þetta spor vegna þess, að
af vígaferlum og hryðjuverkum
Sögualdarinnar höfðu þeir sann-
færst um. að hin unga þjóð, i
eylandinu norður við íshaf, yrði
að læra nýtt mat á mannslífinu
ef hún ætti að standast, og yrði
að læra annað svar en hún enn-
þá kunmi við hinni þýðingar-
rniklu spurningu: Á eg að gæta
bróður míns?
í rúmar níu aldir hefir þjóðin
siðan búið við kristna trú, og lef
borið er saman við hefndar-hug-
sjónir forfeðranna eru áhrifin
auðsæ.
í þessu sambandi get eg ekki
stilt mig um að vitna til orða
eins af gáfuðustu rithöfundum
vorum af þeirri kynslóðinni, sem
nú má tialjast hafa náð miðjum
aldri. í ræðu, sem hann flutti í
erlendu útvarpi fyrir nokkrum
árum, setti hann fram þá full
yrðing, að engin þjóð álfunnar
hefði fjarlægst hugsunarhátt
Ásatrúarinnar eins mikið og ís
lendingar, og að nútímamenning
þeirra bæri þess skýran vott, að
mieð þeim hefði þróast fremur en
öðrum þjóðum “sá mjúki mátt-
ur, sem nefndur er mildi. Hann
heldur því fraim, að frá öndverðu
hafi íslendingar átt mikið af
karlmensku og stillingu. Þeim
arfi hafi þeir ekki glatað, en að
í þrautum þjóðarninar hafi mild-
in þróast. (Guðm. Kamban,
Vörður, í marz 1926).
Annar rithöfundur, látinn fyr-
ir fáum árum. einn fremsti
þeirrgr kynslóðar, sem nú er lið-
in undir lok, er sömu skoðunar.
Og því til stuðnings, hve vald
hinnar mildu. kristnu hugar-
stefnu sé ríkt með ísl. þjóðinni,
bendir hann á þá staðreynd, að
samúð alþýðunnar, þegar hún
las fornsögurnar, hafi ekki fylgt
þeim mönnum, sem hæst báru
hugsjónir Víkingaaldarinnar,
heldur þeim, sem í einu voru
atgervismenn, gáfumenn og ó-
gæfumenn. og hann segir: “Yfir
endurminningunum um þessa
menn hafa fslendingar ausið öll-
um þeim skilningi, þeirri mann-
úð og mildi og þeim brjóstgæð-
um, sem búa í sálurn þeirra.”
(E. H. Kvaran. Morgunn, VII, 1).
Enn langar mig til að vitna
til eins af skáldunum. sem eng-
an veginn var talinn kristið trú-
arskáld, og var rammíslenzkkur
i hugsun og hjarta. Hann kveð-
ur í sambandi við skírn sonar
síns á þessa leið:
“Þó þætti okkur vænst, að þú
ættir þann auð,
sem ekki*er með fémunum tal-
inn:
þá iblessun. sem hlýst fyrir hjálp -
semi í nauð
við ihræddan og fóttroðinn val-
inn . . .”
\
Þarna sjáum vér í rammís-
lenzkri sál, hve djúp ítök þar á
sá “mjúki máttur, sem nefndui
lar mildi.” (Þorst. Erlingss.,.
Þyrnar).
Eg hefi nefnt dæmi af þessum
þrem andans mönnum þjóðar-
innar, sem þó.voru hvorki klerk
ar né sálmaskáld, til að sýna,
hve djúptæk áhrif hin kristna
mildi og mannúð hefir haft á
ísl. þjóðina og hvernig hún hefir
svarað spurningunni, sem vakn-
aði -í sálu fyrsta bróðurbanans
á jörðunni: Á teg að gæta bróð-
ur míns? Þess vegna skyldi það
engan furða, þótt vopnlaus þjóð,
sem öðrum fremur hefir tamið
sér “þann mjúka mátt, sexn
nefndur er mildi,” eigi örðugl
með að átta sig á þeim djöful-
lega leik, sem nú er leikinn i
heiminum. og verði lostinn þög-
ulli skelfing, þegar sá grimmi
leikur hittir hana sjálfa, eins
•og nú -hefir orðið siðustu vik-
urnar hér hjá oss. En ef hin
sanna inenning er að nokkru
metin, skal það verða talið oss
til gildis. að hér á landi hafa
ekki ifarið fram aftökur í meira
en hundrað ár, og fara væntan-
lega aldnei fram hér aftur, en
þeim mun dýpni hlýtur harmur
vor að vera yfir þeim atburðum,
sem i löndunum umhvérfis oss
eru að gerast, og á hafinu nálægl
vorum eigin ströndum.
Á ag að gæta bróður míns?
Hann kunni að svara þeirri
spurningu ungi skipstjórinn, sem
bað um að sár bróður síns væri
bundiin á meðan honum var
sjálfum að blæða út. En hvern-
ig svara þeir menn spurningunni,
sem ábyrgðina bera á því, að nú
drekkur bæði haf og jörð blóð
saklausra manna, en tár og grát-
stunur fylla heimili friðsamra
borgara, jafnvel í hlutlausum
löndum?
Hvað er þetta, sem vér sjáum?
Fyrii þúsundum eða tugþús-
undum ára stóð fyrsti bróður-
baninn lostinn skelfing yfir líki
bróður síns. Hefir inannkynið
ekkert lært á þeim óratíma, sem
síðan er liðinn?
Þá heyrði hann þó rödd úr
dulardjúpum óendanilieikans fyr-
ir ofan kalla til sín þes-sum voða-
legu orðum: “Blóð bróður þíns
hrópar til mín af jörðunni!”
Er þessi rödd hljóðnuð? Eða
heyriir en-ginn hana nú? . . . Nei,
hljóðnuð er hún ekki. en i ófrið-
arlöndunum er vigdynurinn svo
tryllingsliegur, að menn heyra
hana ekki. Og þó hrópar sama
röddin enn, sem forðum hrópaði
til Kains, rödd Hans, sem hið
efra þjáist með mönnunum i
þrautum þeirra og hörmungum.
Hvernig bregðast þjóðirnar
við þeirri rödd?
Eg hefi áður á það minst, og
rökstutt það mieð dæmum,
hvernig þróun hinnar kristnu
hugarfarsmildi hefir kent vorri
ifámennu þjóð að fyrirlíta blóðs-
útheltingar og blóðhefndir sem
svívirðilegt athæfi, ósamboðifj
mannlegu lífi og skoða -hverskon-
ar herbúnað se.m vott um ástand.
sem mannkynið ætti fyrir löngu
að vera vaxið frá, en eg fullyrði
áf eigin reynd, að þær þjóðir,
sem alist hafa upp við að skoða
hernaðinn sem sjálfsagða nauð-
syn, skilja illa hugarfar íslend-
inga i þessum efnum. Það er
ekki langt siðan útlendingur
spurði mig, hvort vér fslending-
ar værum yfirleitt þeirrar skoð-
unar, að hernaðurinn ætti ekki
að eiga sér stað. Mér fansl
hann skilja jafn illa svar mitt
og eg geri ráð fyrir að eg hafi
skilið spurningu hans, sem hon
um fanst eðlileg en mér hneyksli.
Nú er föstunni lokið i kristn-
um löndum. Þeir, sem að ein-
ihverju leyti tóku þátt i kristni-
haldi kirkjunnar, hugleiddu “þá
kvöl og dapran deyð. sem drott-
inn fyrir öss auma leið.”
Vér hugleiddum þjáningar
sorganna sonar. Vér tignuðum
hann, sem færði fórnina miklu
á hæðinni austur í löndum, og
í lífi hans, sem var þrungið sorg,
vegna þess að það var fult af
samúð og kærleika, lásuni vér
fegursta svarið, sem á jörðunni
he-fir verið gefið við hinni miklu
spurningu: “Á eg að -gæta bróður
míns?” . . . Þar sáum vér ljóða-
ljóð elskunnar letrað yfir ásjónu
hins deyjandi Guðssonar. Feg-
urð sorgarinnar sáum vér og
heilög tár.
Og þegar vér sáum þessa
inynd hans á bakgrunni styrjald-
arbrjálæðisins, sem nú ,e,r að
komast í algleyming á jörðunni,
sáum vér einnig að þangað ligg-
ur leiðin, ekki að ofsækja aðra
menn og baka safclausum sorg,
heldur að gæta bróður síns, bera
þjáningar hans ef með þarf og
láta samúðina og elskuna ráða
hugarfari -sínu og athöfnum.
Mannkynið hefir lítið lært
enn, það er enn eins og á byrj-
unarstigi, enn eins og barn í reit'-
um, og því hljóta enn að bíða
þess miklar þrengingar. Eitt
þýðingarmesta sporið er vafa-
laust það. að því lærist að meta
mannslíifið öðruvísi en enn er
gert og finna þá voðalegu sekt,
sem því fylgir að gerast bróður-
bani. En þangað til það er lært
mun bræðrablóð hrópa af jörð-
unni upp í himin Guðs og hafið
óma lík-söngsljóð. sem vekja
-sorgþrungið bergmál í sáluin
æðri heima, þar sem með hinu
stríðandi mannkyni er barist,
þar sem synd þess og niðurlæg-
ing er þekt, og einnig sorg þess
og harmur.
Guð veiti frið þeim, sem fall-
ið hafa af völdum hernaðarins,
huggun þeim, sem bera harm, -—
og mannkyninu öllu, að sU
mynd, siem fastan brgeður upp
fyrir oss af hinum -fyrirgefandi
(fórnandi Guðssyni, risti óafmá-
anlegu letri í hjörtu mannanna
þann mikla meginsannleik, að
mér ber að gæta bróður míns,
og gæta hans í Jesú nafni.
—(Lesbók).
Nokkur
minningarorð
Pitt framferði þekti eg í fimtiu ár,
sem frómleiki og trúmenska prýddi
en hvíldin er fengin og nú ertu nár
við næðinga lífsins er stríddi.
pótt mentun ei fengir né metorðin h i
Þitt manngildi gulli var dýrra,
það sigur er mestur þá föllum við frú
og flytjum til heimkynna nýrra.
(D. II.)
Þann 8. febrúar síðastliðinn
andaðist Jóhannes Josephson
eftir talsvert langa vanheilsu, á
heimili sínu 748 Elgin Ave., Win-
nipeg, hvar hann hafði búið i
hartnær 50 ár.
Jóhannes var sonur Jóseps .t
Háfvastöðum í Borgarfirði syðra
en ólst upp að mestu hjá stór-
bóndanum Þórði Þorsteinssyni á
Leirá. En þá Jóhannes hafði
náð l'ullorðins aldri byrjaði hann
búskap á jörð þeirri er heitir Ás
í Melrakkasveit og sama vor gift-
ist hann Þuríði dóttur Jóns Sig-
urðssonar og Helgu Gisladóttur,
er bjuggu ein 40 ár á Ferstiklu á
Hvalfjarðarströnd. Litlu seinna
byrjuðu mjög áberandi og erfið
árferði og framtíðarhorfur því
fremur daufar þar “heima ”, en
fréttir bárust að vestan um vel-
líðan manna og góða framtíðar-
möguleika, sem orsakaði ferða-
hug í mörgum manni á þeim
dögum, og tóku Jóhannes og
Þuríður sig þá upp og fluttu ti!
Vesturheims, höfðu þau fyrir
4 börnum að sjá, en lítil efni,
sem vart dugðu til ferðarinnar
vestur. En eins og það var al-
gengt á þeim árum, að fólk flytti
til Ameríku og stæði hér uppi
með tvær henduf tómar, eins
hikaði ekki Jóhannes held-ur, og
kom svo hingað til Winnipeg ár-
ið 1887 með konuna og börnin
öll.
Næsta dag bauðst Jóhannesi
daglaunavinna gegn sæmilegu
kaupi, þvi bæði var um mikla
vinnu að ræða á því timabili og
einnig hitt, að verkgefendur sóttu
hart eftir íslendingum, sem
fengu snemma á sig gott orð
fyrir dugnað og trúmensku á
öllum sviðum. Vann Jóhannes
í mörg ár að byggingavinnu og
reyndist ávalt mjög ötull og sam-
vinnuþíður.
Skömmu eftir komu sína hing-
að vestur fór að draga dimt ský
fyrir gleði- og hamingjusól Jó-
hannesar, þvi nú veiktist konan
og börnin öll í illkynjaðri og
hastarlegri taugaveiki, sem lagði
þau 511 i gröfina. Var það mörg-
um, sem til þektu hin mesta
undrun að Jóhannes gat afbor-
•ið slíkt reiðarslag. En fyrir
traustið til skaparans og sanna
geðprýði, sem Jóhannés átti ávalt
í ríkum mæli, tókst honum að
þola sorgina þungu og söknuð-
inn mikla; að visu veiktist hann
nokkru seinna svo þungt að
læknar hugðu honum ekki bata-
von, en samt lifði Jóhannes þetta
af, og lifði meir en 40 ár eftir
það, og vann af kappi vetur og
sumar.
Laust fyrir aldamótin giftist
Jóihannes í annað sinn og gekk
að eiga Ivatrínu Jónsdóttur, sem
einnig hafði verið gift áður og
mist mann sinn. Þeim Jóhannesi
og Katrínu varð ekki barna auð-
ið, en 4 börn ung tóku, þau
hjón til fósturs, sem öll fengu
að njóta beztu umönnunar til
fullorðins ára. Mun endurminn-
ing æskuáranna verða þeim ávalt
hugljúf og blessunarrík, þvi á
því heimili fengu börnin að njóta
kriistilegrar uppfræðslu? skóla-
göngu og góðrar aðhlynningar i
foreldrahöndum. — Já — vér
öll, sem þektum Jóhannes og
Katrinu konu hans og urðum
þeim samferða á líf-sleiðinni,
þökkum þeim af hjarta fyrir
hjálpfýsina, glaðværðina og góð-
vildina.
Áður en eg enda þessar fáu
línur, skal þess minst, að Jó-
hannes varð nú á þessu síðasta
hausti að isjá á bak sinni ást-
kæru eiginkonu, mun það hafa
verið 27. október, þá Katrín var
kölluð “heim” — og hann svo
fullum þrem mánuðum seinna.
Með hugljúfum endurminn-
ingum í hjörtum fósturbarnanna,
ættingja og ótal vina, mun lengi
geymast þökk til þessara dygð-
ugu, öldruðu hjóna, sem vér nú
kveðjum í síðsta sinn.
—G. J.
Prestur nokkur segir frá
því, að mestu vandræði, sem
hann hafi komist i yfir prédikun,
hafi verið einu sinni, er gömul
kona ákveðin á svipinn, kom i
kirkju til hans og settist á fyrsta
bekk. Þegar prestur hóf ræðuna
tók gamla konan upp hjá sér
heyrnartæki, upp úr tréstokk,
sem hún var með. Hún skrúf-
aði saman heyrnartækin og hag-
ræddi þeim. Eftir að hún hafði
hlustað á tvær eða þrjár mínút-
ur, tók hún af sér heyrnartækin,
skrúfaði þau í sundur og stakk
þeim ofan í stokkinn aftur. En
presturinn varð að halda ræð-
unni áfram — en það segir prest-
urinn að hafi verið eitt af þvi
erfiðasta, sem fyrir sig hafi
komið, að ljúka við ræðuna, eftir
að hafa fengið þessar móttökur
hjá gömlu konunni.
LÍKKISTA ÚR GULLI
er nýlega fundin í konungsgröf-
um i Egiptalandi. Það var frakk-
neski vísindamaðurinn próf.
Montet, sem fann, og er þeim
fundi jafnað til Tutankhamen-
J'undarins hérna um árið. Kistan
fanst i Tanis og í grafhúsinu,
sem varðveist hefir með öllu, er
ein konungsgröf. Þegar prófess-
orinn kom inn i grafhýsið, fann
hann líkkistu úr skíru gulli á
altari úr kalksteini. Hjá henni
'fann hann tvær beinagrindur
með mörgum gimsteinum.
Tanis fanst fyrir 70 árum og
hefir síðan verið merkilegasti
fundarstaður fornmenja á
Egiptalandi. Tanis var, griskt
nafn á borginni við Nílar-hólm-
ana í norðvesturhorni Egipta-
lands; er sú borg einatl nefnd
sem dæmi um það, hve feikna
langt Egiptar gátu flutt stein-
dranga þá er þeir höfðu til graf-
hvelfinga og bautasteina, alla
leið frá grjótnáminu í efsta
Egiptalandi. Hún er þegar nefnd
í elztu sögu Egipta. Ramses II.
og aðrir Faraóar af 19. konungs-
ætt (um 2100 f. Kr.) létu reisa
þar stórkostlegar byggingar, t. d.
stórt Set-musteri og fræga bóka-
höll. Þegar Grikkir stofnuðu
Alexandríu (Alexander mikli),
laut Tanis í lægra haldi og 174
e. Kr. jöfnuðu Rómverjar hana
við jörðu.
Þrátt fyrir það, þó nafn Psus-
ennes konungs væri ritað með
helgiletri á gullkistuna, þá koin
það þó í ljós, er kistan var opn-
uð, að það var Shishak konung-
ur, sem lá í kistunni. Var hið
smurða lík hans skreytt mörg-
um girnsteinum. Farao Shishak
var stofnandi 22. konungsættar-
innar. Hann var ættarhöfðingi
Ifrá Libýu, sem herjaði á Egipta-
land 945 f. Kr. og náði þvi á sitt
vald. Til þess að ætt hans.yrði
lögmæt, þá kvæntist hánn dóttur
Faraós Psusennes II., er menn
hugðu í fyrstu að lægi í gull-
kistunni og var síðastur af 21
konungsættinni, en Shishak
steypti honum af stóli. önnur
dóttir Psusennes giftist (um 960
f. Kr.) Salómó konungi til að
staðfesta þann sáttmála inilli
fsrael og Egipta, sem Salómon
hafði gert. Eftir því er það mág-
ur Salómons konungs, sem ligg-
ur í gullkistunni ríkulega
skreyttur og órotnaður.
% CT
V
roÓD PRINTING
1&KJKJLS .v_towinattentio^'S
its s'
symmetry
arguments.
Wben in ne
ed ot printing
call • •

HONE 86 327 -8