Lögberg - 09.07.1942, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 9. JÚLÍ. 1942
KAUPIÐ ÁVALT
LL MCEL
THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD,
HENRY AVENUE and ARCYLE STREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551
Eyfjörð
og Skagfjörð
Eftir Iíristinu í Watertoum.
(Framhald)
Eiríkur kom nú inn. Hann
Jón er korninn með rabítana,
segir hann. Hvað á að gera
við þá? sagði Ásta. Þú átt að
eiga þá, Jón minn, sagði Eirikur.
Smiðaðu nú hús handa þeim
og litlar kvíar. svo getur þú leik
ið við þá milli þess sem þú ert
að vinna. Jón varð himin glað-
ur. Þakk, þakk fyrir, sagði hann.
Er nú ekki gaman að vera úti á
landi og eignast skepnur, sagði
Eiríkur. Þú mátt líka eiga
flekkótta lami)ið, sem þér þykir
svo faliegt. ósköp eruð þið góð
að gefa .mér svona mikið, sagði
Jón nú á eg þrjá gripi. Já, þú
verður einhverntíma bóndi í lagi,
sagði Eiríkur. Eftir þetta sá
enginn annað en að Jón væri
ánægður. Rabitamir eru svo
skrítnir og gjöra svo margt sem
er hlægilegt. ,Svo liðu nokkrar
vikur, þá fékk litli Jón að fara
heim til sín. Mamma tók hann
á faðm sér og kysti hann. Eg
sé þér líður vel; þú ert svo
frjálslegur. Já, það er gaman
úti á landi, bara þið væruð þar,
eg þarf nú samt að mjólka tvær
kýr kvöld og morgna, sagði Jón,
og setti varirnar ,í ofurlitla totu.
Það er gaman, sagði mainma, að
geta gert alla vinnu og gert alt
sem ifyrir kemur. Eg veit þú
hefir gaman af skepnunum og
þjóna þeim. Eg hefi gaman af
þeim öllum, sagði Jón, en mest
gaman hefi eg af hestum og
lömbum og litlu rabitunum
mínum. Mér þykir vænt um
það, sagði mamma. Þegar eg
var ung, þótti mér mest gaman
þegar litlu lömbin eltu mig og
kálfar bauluðu, þegar þeir sáu
mgi koma; eg færði þá úr ein-
um stað í annan, klappaði þeim
og kembdi þeim og gaf þeim
falleg nöfn. Eina kvigu kallaði
eg Prýði, og aðra Ljómalind. Eg
fann svo mikla ánægju í því að
vera góð við skepnurnar, eg vona
þú verðir líkur mér í þessu.
Guð vill við séum góð við bless-
uð dýrin, þau geta ekki sagt til
meina sinna, en hafa þó svo
mikið vit. Það er dæmalaust
gaman að hafa fallegar skepnur.
Já, þegar eg er orðinn stór,
sagði Jón, viil, eg hafa allar sortir
af skepnum og vera þeim góður.
Það er blessan og gæfa, sagði
mamma; það eru til margar sög-
ur af hestum og tryggum hund-
um, sem oft hafa bjargað lífi
herra sins og lagt sitt eigið lif i
sölur þeim til hjálpar; taktu
að þér dýrin eins og góður hirð-
ir. Guð launar tífalt fyrir mál-
leysingjann, segir máltækið. Svo
sagði Jón mömmu frá eignum
sdnum, rabítunum og lambinu.
Já, Jón minn, sagði mamma, þú
ert orðinn rikur strax; hvað ætli
seinna verði? Eg fæ mér land
einhverntíma, sagði Jón, mér lík-
ar landlífið svo vel; svo eigið
þið að koma og vera hjá mér;
það verður gaman. Þar er nóg
pláss, maður getur séð svo langt.
í borgunum er svo þröngt. Mað-
ur sér ekki út úr augunum fyrir
fnisum og byggingum. Það er
gott að vera úti á landi, sagði
mamma; víðsýnið gefur manni
frelsi og létta lund. Systur Jóns
gáfu honum nú bolta og munn-
hörpu, svo nú fór hann glaður
til baka og undi vel hag sínum.
Jón og Halldór gerasl vinir.
Svo var það einn dag að Hall-
dór gekk austur í skóg að fá sér
smávið til plantana. Timinn
leið, ekki kom Halldór til baka.
Það fór að dimma. Hvernig
stendur á þessu? segir Ásta;
hann Halldór kemur ekki. Eg
skal fara og finna hann, sagði
litli Jón. Við skulum bíða enn
litla stund, sagði Ásta, en ekki
kom Halldór. Svo Jón hljóp á
stað niður vgeinn og út að skóg-
arbelti, sem var milu frá húsinu.
Hann kallar, Halldór, en ekkert
svar kemur. Jón hleypur enn
góðan spöl og kallar enn á ný:
Halldór! Halldór- Þá svarar
hann: Komdu, Jón. Jón hleyp-
ur á hljóðið þar til hannsérhvar
Halldór stendur. Þvi kemur þú
ekki heim, hjónin eru orðin
hrædd um þig. Er ekki þetta
undarlegt, sagði Halldór, eg sem
ætlaði ^heim með greinarnar, þá
var eg alt í einu kominn á hól,
sem eg ekki þekti. Sá eg þá eg
hafði tapað áttunum. Komdu
nú fljótt, hjónin bíða með ó-
þreyju. Svo komu þeir að skóg-
inum. Þetta er ekki runnurinn,
sagði Halldór. Víst er það skóg-
urinn, sagði Jbn, þú ert viltur.
Það hefir aldrei áður komið fyr-
ir mig, sagði Halldór. Sérðu nú
ljósið þarna, sagði Jón. Já, en
eg veit ekkert hvar það er. Það
er luktin á dyrustaf hússins,
sagði Jón. Þeir greiddu nú spor-
ið heim. Eirikur var úti er
þeir komu. Hvað gengur að þér
frændi? segir hann, að vera úti
á víðavangi svona seint. Eg er
kominn, sagði Halldór, og það er
honum litla Jóni að þakka að
eg varð ekki að útilegumanni i
nótt; það er létt að villast á
þessar sléttu, þar sem ekki er
hægt að átta sig á nokkru. Nei,
það er ekki að undra þó einhver
villist þar sem móbilur og silki-
sokkar eru að rúinera landið.
Já, já, sagði Eirikur og hló. Þú
ert furðu hnittinn' i kvöld, karl-
inn. Eg hélt þú létir ekki þess-
háttar trufla þig. Þú munt hafa
nóg um þína daga, þó fólkið
gangi á silkisokkum. Það er nú
minst, sagði Halldór, eg hefi
aldrei heyrt getið um aðra eins
silkiöld og þessa; það er mikið
að skynsamir menn skuli geta
svamlað gegnum þetta stjórn-
lausa hafrót hógómans, blessað-
ur Halldór minn, sagði Ásta, þú
ert eins og karlinn, sem sagðist
þurfa að bera áhyggjur allra
bæjarbúa. Það er leiðinlegt verk
sagði Halldór, en hver getur ver-
ið áhyggjulaus nú á dögum.
Það skrjáfar í silkireifunum og
marrar í flugvélum; eg held eg
segi eins og gamla Herdís á Vaði.
Þeir kunna alt nema að temja
sjálfa sig. Allir fóru að hlæja.
Góði Halldór minn, sagði Ásta,
farðu nú inn og fáðu þér nær-
ingu og farðu svo að hvílast; eg
er viss um það liggur betur á
þér á morgun. Eg vil ekkert
nema injólkursopa, sagði Hall-
dór. Svo gekk hann til h\álu, en
gat ekki sofnað. Heyrðu Jón
litli, kallaði hann, komdu og
kúrðu hjá mér í nótt, eg get
ekki sofið. Það skal eg gera,
sagði Jón og flýtti sér að skifta
um rúm. Halldór heyrði að
Jón var eitfhvað að tauta. Hvað
ertu að segja, krakki. Eg er að
ilesa bænina mína, sagði Jón.
Hvaða bæn? spurði Halldór.
Faðirvorið, þú víst kant þá bæn.
Já, við öll lærðum það í æsku,
sagði Halldór. Stundum les eg
það. Svo sofnaði Jón, en Hall-
dór vakti og var ekki rólegur.
Heyrðu Jonni, sagði hann, því
sofnarðu svona fljótt; heldurðu
að eg hafi verið hálfa mílu frá
skóginum. Eg held það, sagði
Jón og fór aftur að draga and-
ann þungt, Jonni; eg sá dálítið
skritið þarna austur af hólnum.
Hvað sástu? sagði Jón. Eg sá
dýr. Sástu dýr? sagði Jón og
glaðvaknaði. Hvað dýr var það?
Hreindýr með stórum hornum.
Var það stórt? spurði Jón. Nei,
eg held það sé ungt, það var
styggt og tók að hlaupa er það
sá mig. Við skulum ná því á
morgun, sagði Jón. Hvernig
ættum við að ná þvi? spurði
Halldór. Við skulum veiða það
í reipi, sagði Jón. Pabbi segir
það sé stundum gert. Það
mætti reyna það, en líklega verð-
ur það farið þegar við komum
þangað á morgun Nú vil eg
sofna, sagði Jón og sneri sér til
veggjar. Eg get ekki sofnað,
sagði Halldór. Lestu bænina,
sagði Jón, við skulum lesa hana
háðir. Svo látu þeir Faðirvorið
stilt og seint og lásu það tvisvar,
og litla, fallega versið, sagði Jón,
það er svona: Eg fel í sérhvert
sinn sál og líkama minn í vald
og vinskap þinn, Guð; vernd og
skjól þar eg finn. Svo sofnaði
Jón og Halldór litlu seinna.
Eftir þetta var Faðirvorið með
fleiri bænum lesið á kvöldin í
litla herberginu hans Halldórs.
Morguninn eftir þegar Halldór
vaknaði, fór hann að hugsa um
hvað skrítið það væri. Mér er
svo hlýtt til hans litla Jóns,
hann er svo þíður og gæfur, þó
hann sé fjörugur og kærir sig
hvergi þó eg urgi mig við hann
stundum, enda skammast eg
mín þegar eg er styggur við
hann; eg vildi eg hefði verið
mýkri í orði við drengina mina,
þeir hefðu þá kanske verið
hændari að mér en iþeir eru, en
mér þykir vænt um að móðir
þeirra var mild og blíð við þá,
enda er hún nú að uppskera
launin af sinni góðu lönd, þar
sem þeir keppast um að hafa
hana hjá sér. Því var eg þessi
rosti alla tíð, en hún svo geð-
prúð og stilt? Hún sagði eg
gæti lagað lund mína, en eg
vildi ekkert um það heyra. Eg
verð nú samt að halda mér í
skefjum hérna og vera þakklát-
ur að þau eru góð við mig
Þetta var Halldór að hugsa í
rúmi sínu.
Svo var það seint um morgun-
inn eftir að Halldór sagði fólk-
inu frá dýrinu, að piltar lögðu á
stað með reipi og veiddu dýrið
og komii þvi heim; var því bú-
inn til afkimi í griparéttinni.
Margir komu að sjá dýrið og
dáðust að þvi. Litili Jón var
allur á hlaupum kringum dýrið,
gaf því alls konar fæðu, varð
dýrið spakt og tamið á nokkrum
tíma; kom þegar á það var kall-
að; át brauð og sykurmola. Nú
hafði litli Jón verulega gaman
af landlífinu og un^i vel hag
sínum. Það veit hamingjan,
hugsaði hann, þegar eg er orð-
inn stór skal eg lifa á landi.
Eg vil vera frjáls og sjá viðáttu
og hafa margar skepnur og fara
vel með þær. Svo skulu mamma
og pal)bi vera hjá mér og stúlk-
ur líka; það verður gaman.
Er það ekki undarlegt, sagði
Ásta við Eirik, hvaða vald hann
litli Jón hiefir yfir honum Hall-
dóri frænda, sem vanalega er ó-
lempinn við unglinga. Jón vef-
ur honum um fingur sér og ólm-
ast við hann eins og krakka;
Hann litli Jón vinnur alt með
góðlyndinu, sagði Eiríkur. Hann
er undur gott barn, sagði Ásta,
siiglaður og viljugur og ekki
mikið gleyminn, eins og krakk-
ar eru þó stundum. Hann er
gott mannsefni, sagði Eirikur,
enda gera foreldrar hans sér
miklar vonir með hann að vissu
leyti til. Faðir hans sagði eitt
sinn við mig: Eg hefi aildrei
óskað þess að hann Aðalsteinn
minn verði nokkurt veraldlegt
mikilmenni, þvi það er alt of
margt til af vindþembum, sem
láta mikið yfir sér, en vinna
lítið gagn; heldur óska eg hann
verði réttvis og sannorður. Þetta
mun rætast, sagði Ásta.
(Framhald)
l
Starfsemi
Eimskipafélags
Islands
Eftir Guðmund Vilhjálmsson,
framkvæmdarstjóra.
Um Eimskipafélag íslands hef-
ir verið allmikið skrifað upp á
síðkastið. Hefir í sumum blað-
anna komið frain harðorð gagn-
rýni á þetta fyrirtæki. — Hefir
því jafnvel verið brugðið um
okur og að það væri búið að
missa sjónar á hinu uppruna-
lega markmiði sínu, sem sé að
halda uppi siglingum með heill
alþjóðar fyrir augum.—
Höfuð ástæðan til þessarar
gagnrýni mun vera sú, að árið
1940 græddi Eimskipafélagið all-
mikið fé, eða rúmar 3 miljónii
króna.
Aðrir halda því fram, að gróð-
inn hafi verið á fimtu miljón
króna, og bæta þeir við ágóðann
vátryggingarsjóði félagsins,
vegna sjálfsáhættu þess, en þæi
fullyrðingar hafa verið hraktar
af ýmsum, en þó að engum bet-
ur en Brynjólfi Stefánssyni, for-
stjóra Sjóvátryggingarfélagsins,
sem tvímælalaust er fróðastur
allra hérlendra manna um
tryggingarmál. —
í eftirfarandi línum mun eg
gera tilraun til að ræða starf-
semi Eimskipafélagsins í fortíð
og nútíð, og jafnframt reyna að
draga upp mynd af þvi, sem við
blasir eftir stríðið.
í 'síðustu heimsstyrjöld 1914—
1918 græddist Eimskipafélaginu
mikið fé, enda var aðstaðan við
siglingamar milli íslands og
Bandaríkjanna þá miklum mun
betri en hún er nú. — Þá sigldu
skipin beina leið, án iþess að vera
í herskipafylgd, og fór á af
þessum orsökum miklum mun
minni tími í siglinguna heldur
en nú er. Þá voru heldur ekki
þær geysilegu tafir við afgreiðslu
skipa í Reykjavíkurhöfn, sem nú
eiga sér stað.
H e(r(n a ða rvátryggingargjöld
skipa voru þá hæst 2y2%, en nú
eru au 4%. Áhættuiþóknun
skipshafna á ihættusvæðinu var
þá aðeins 70 kr. á mánuði að
meðaltali til hvers skipverja, en
er nú 60 kr. á dag til yfirmanna
og 40 kr. á dag til undirmanna
í millilandasiglingum og i er-
lendum höfnum, en 100 krónur
á mánuði í strandsiglingum við
ísland. Þá var kostnaður við
fryggingu skipshafna smámunir
einir, en nú er þessi kostnaður
um 20 þúsund krónur fyrir
hverja ferð. í ifyrra stríði kom-
ust vinnulaun við Reykjavikur-
höfn hæst í kr. 1.48, en nú er
tímakaupið í dagvinnu kr. 2.65
en kr. 3.93 í eftirvinnu og í
helgidaga- og næturvinnu kr.
4.94. Þrátt fyrir þetta hefir
Eimskipafélag íslands ekki tekið
hærri frmagjöld af kornvöru en
kr. 131.86 á smálest, til allra
hafna á fslandi, en í síðustu
heimsstyrjöld voru þessi farm-
gjöld kr. 160.00 til Reykjavíkur
eingöngu, og við þau bættist þá
strandferðafarmgjald til annara
hafna, sem nam um 55 kr. á
smálest.
Eins og fyr er tekið fram, þá
græddi félagið allmikið fé í síð-
ustu heimsstyrjöld. Strax eftir
stríðið var hafist handa um
byggingu á nýrra “Goðafossi.”
Fullsmíðað kostaði skipið um
2,6 miljónir króna og var þá
tekinn mikill hluti stríðsgróðans
til að afskrifa skipið niður í kr.
1,600,000.00. Nokkur áranna
frá 1920—1939 var allmikill
halli á rekstri félagsins og 1930
var svo komið að grípa þurfti til
nálega alls varasjóðs félagsins
til afskrifta á skipum félagsins,
sem fóru franv samkvæmt þeim
venjum, sem erlendis tíðkast um
þessa hluti. Árið 1931 voru svo
eftirstöðvar af varasjóði teknar
til afskrifta. Þar með var allur
gróði heimsstyrjaldaráranna
horfinn og til þess að unt yrði
að byggja nýjasta skip félagsins
“Dettifoss,” sem nú er orðinn
tæplega 12 ára, varð að taka nál.
alt andvirðið að láni og var lán-
ið uppsegjanlegt með 6 mánaða
fyrirvara. Auk andvirðis “Detti-
foss” skuldaði Eimskipafélagið
iþá um hálfa miljón króna i
Hollandi (eftirstöðvar af and-
virði “Brúarfoss”) og 400 þús-
und krónur hvíldu á skrifstofu-
byggingu félagsins í bönkunum
hér. Árið 1932 fór reksturinn
að ganga betur, og má telja að
hann hafi verið allgóður alt fram
á síðari hluta ársins 1941. Árið
1933 tókst félaginu að fá í Lon-
don sextíu þúsund sterlings-
punda lán með mjög hagkvæm-
um kjörum. Lán þetta gerði fé-
laginu kleift að greiða að fullu
eldri skuldir sem voru með há-
um vöxtum og jafnframt að
Iflytja allar vátryggingar frá
Kaupmannahöfn til London. Við
þetta sparaðist árlega mjög mik-
ið fé og má segja að lántaka
þessi hafi valdið straumhvörfum
að þvi er afkomu félagsins snert-
ir, þvi auk þess að losna við
skuldir sem hægt var að krefja
inn með stuttum fyrirvara, og
spara mikið fé í vöxtum og
njóta hagkvæmra vátrygginga,
þá græddust einnig á þriðja
hundrað þúsund króna á gengi,
við að greiða upp lán á “Detti-
foss” í Danmörku.
Ymsar raddir hafa heyrst um
það, að félagið ihafi vanrækt
að eignast skip áður en striðið
skall á. Um þetta er það að
segja, að hagnaður sá, er varð
á rekstri ifélagsins, safnaðist
saman í íslenzkum krónum í
bönkunum hér og sökum hinna
miklu gjaldeyrisvandræða, sem
ríktu fyrir stríðið, fengust þess-
ir peningar ekki yfirfærðir. Þeg-
ar félagið samdi um byggingu á
nýju vöruflutninga- og farþega-
skipi þá varð að fá alt andvirði
skipsins að láni erlendis sem og
einnig tókst, en af smíði þess
varð (þó ekki, vegna styrjaldar-
innar — svo sem kunnugt er.
öðru máli gegndi um eldri skip.
Til kaupa á þeim var lán er-
lendis ófáanlegt og eins og áður
er fram tekið voru bankarnir
hér þess ekki megnugir að yfir-
færa peninga. Jafnvel var erfið-
leikum undirorpið að fá yfir-
færslur til óhjákvæmilegra
iflokkunarviðgerða skipanna,
enda þótt aðeins um smáupp-
hæðir væri að ræða.
Skömmu eftir að yfirstandandi
styrjöld hófst, var hafist handa
um siglingar til Vesturheims.
Flutningsgjöldin voru ákveðin
25% hærri en gegnumgangandi
flutningsgjöld voru fyrir stríð.
Segja má að siglingar þessar
hafi í byrjuninni gengið allvel.
Skipin sigldu ein síns liðs hindr-
unarlaust og tóku ferðirnar um
45 daga frarn og aftur, en upp
á síðkastið hafa þær tekið um
70—80 daga.
Stríðstryggingariðgjöld skip-
anna í Ameríkuferðum voru til
að byrja með 3/4% fyrir ferð-
ina, en eru nú 4%. Stríðsáhættu
þóknun til skipshafna var einn-
ig í þessum ferðum lítil í byrjun,
en hún er nú eins og áður er
fram tekið 60 krónur á dag til
yfirmanna en 40 krónur á dag
til undirmanna. Þess hefir
einnig verið getið hér að framan
að stríðstrygging skipshafna
kostar nú um 22 þúsund krónur
fyrir ferðina, en þessi trygging
var mjög ódýr þegar siglingar
hófust til Vesturheims. 1 byrjun
stríðsins og árið 1940 fengu
skipin mikinn flutning til New
York. Bandaríkjamenn keyptu
á þessu tímabili mikið af lýsi og
síld og tókust við þá hagkvæm-
ir samningar um flutninginn.
Flutningar þessir voru hinn
mesti styrkur fyrir félagið. Síð-
astliðið ár keyptu Bandaríkin
aðeins helming af þorskalýsis-
framleiðslu landsins og nú munu
vera litlar líkur til að Banda-
ríkin kaupi nokkuð af þessa árs
lýsisframleiðslu.
Snemma á árinu 1940 tók
Eimskipafólagið tvö hentug
brezk skip á tímaleigu til Bret-
landssiglinga og voru leiguskil-
málar mjög hagkvæmir til að
byrja með, en leigan fór þó
stöðugt hækkandi þangað til
brezka ríkið tók í sínar hendur
rekstur iskipanna siðastliðið
sumar. Á árinu 1940 og fyrri
hluta ársins 1941, tók félagið
einnig nokkur önnur skip á
leigu frá Bretlandi, en hvert
skip þó aðeins fyrir eina ferð.
Skip þessi fluttu vörur frá Bret-
landi til íslenzkra innflytjenda
en jafnframt gríðarmikið af vör-
um til setuliðsins.
E.s. “Brúarfoss” var alt frá
stríðsbyrjun til síðustu árainóta
i siglingum milli íslands og Bret-
lands. Vegna skipaskorts til
fJutninga á nauðsynjavörum frá
Ameríku he'fði ef til vill mátt
segja að meiri Iþörf hefði þó
verið að hafa skipið í Ameríku-
ferðum, en sakir ónógs frysti-
rúms í nefndum leiguskipum fé-
lagsins, var taiið bráðnauðsyn-
legt að skipið héldi áfram Bret-
landssiglingum svo landsmenn
gætu komið frystum fiski og
frosnu kjöti á brezkan markað.
Stríðstrygging skipsins hafði
smám saman 'hækkað og var hún
í ágústmánuði 1940 komin upp
\erzlunarskola
NÁMSSKEIÐ
Það borgar sig fyrir yður
að 1 eita upplýsinga á
skrifátofu Lögbergs, við-
víkjandi námsskeiðum
við beztu verzlunarskól-
ana í Winnipeg ....
Veitið þessu athygli»
nú þegar.
XWAMMWA>/AOAWMWOAM>AMVAMAAAMA