Lögberg - 18.11.1943, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGlNh 18. NÓVEMBER 1943.
Útdráttar ur fréttaskýrslu upplýsinga-
ráðuneytisins á Íslandi
Nýi Siúdenlagarðurinn vígður.
Vígsla Nýja Stúdentagarðsins
fói fram 30. júlí s. 1. Eru þá 15
mánuðir- liðnir síðan fyrstu
skóflustungurnar voru teknar að
grunni hússins. “Æfintýrinu er
lokið á farsælan hátt”, eins og
form. byggingarnefndarinnar orð
aði það í vígslu ræðu sinni.
Athöfnin hófst með því að
gestir söfnuðust saman í and-
dyri Háskólans klukkan rúm-
lega átta síðdegis. Hafði bygg-
ingarnefndin boðið til vígslunn-
ar öllum þeim, er hevbergi höfðu
"gefið, en ýmsir þeirra gátu þó
eigi verið viðstaddir af ýmsum
orsökum. Herra ríkisstjórinn,
sendiherra Dana, aðalræðismað-
ur Finna og allmargir aðrir, er
á einhvern hátt höfðu lagt Garði
lið, voru og viðstaddir. Frétta-
mönnum útvarps og blaða var
einnig boðið. Meðan gestirnir
söfnuðust saman í anddyrinu, lék
Lúðrasveitin Svanur við inn-
göngudyrnar.
Frá Háskólanum var síðan
gengið í skrúðgöngu að Nýja
Stúdentagarðinum. Gekk Lúðra-
sveitin í fararbroddi, en þar næst
var stúdentafáninn borinn. Á
eftir honum gekk hópur stúd-
enta í tvöfaldri röð, þar á meðal
flestir þeir stúdentar, sem nú
búa á Garði, en þeir eru 22.
Næstur þeim gekk herra ríkis-
stjórinn, þá byggingarnefndin og
loks aðrir gestir. Er komið var
að aðaiinngöngudyrum Garðs,
klufu stúdentar raðir sínar og
mýnduðu hlið, er ríkisstjórinn
gekk um og á eftir honum aðrir
gestir. Um leið og ríkisstjórinn
gekk upp tröppurnar, heilsuðu
fánaberi með stúdentafánanum.
Þegar er inn var komið, var
sest að veislu í sal á efstu hæð
hússins, en sá salur verður not-
aður sem nokkurskonar setustofa.
Próf. Alexander Jóhannesson
setti hófið og bað próf. Ágúst H.
Bjarnason að vera veislustjóra.
Próf. Ágúst bað gesti þá rísa úr
sætum sínum og hylia ríkisstjór-
aíin, sem sýnt hefði samkomunni
þann heiður að vera viðstaddur.
Ríkisstjóri þakkaði, árnaði Garði
og stúdentum allra heilla og bað
gesti að lokum að minnast fóst-
urjarðarinnar.
Þá gaf veislustjóri próf. Alex-
ander Jóhannessyni, formanni
byggingarnefndar, orðið. Fluti^
formaðurinn ítarlega skýrslu um
undirbúning og tildrög þess, að
hafist var handa um að reisa
þessa byggingu, undirtektir al-
memnings og færði að lokum
öllum, er á einhvern hátt höfðu
stuðlað að því að Garður kæm-
ist upp, kærar þakkir.
Að lokinni ræðu sinni, afhenti
formaður byggingarnefndar
Garðsstjórn Nýja Garð til um-
sjár og afnota fyrir stúdentá Há-
skólans. Fékk hann Garðsstjórn
til varðveislu bók eina milda, er
í eru skráð öll gjafaherbergi,
gefendur þeirra og skilmálar
þeir, sem gjöfunum fylgja. For-
Vísitalan.
Kauplagsnefnd og Hagstofan
hafa nú reiknað út framfærslu
vísitöluna fyrir ágústmánuð og
maður Garðstjórnar veitti bók-ler það tveim stigum hærra en
inni og Nýja Garði viðtöku og | júlívísitalan var.
flutti byggingarnefnd þakkir fyr-
ir sitt mikla bg ágæta starf.
“Stúdentar áttu sjálfir hug-
myndina að byggingunni, og nú
er það þeirra að varðveita hana
og gera Garðinn frægan. Þeir
hafa átt við mikla örðugleika
að stríða síðan þeir mistu gamla
Garð, en nú eru þeir loks komn-
ir heim, og allt er orðið gott. Þá
mintist hann á, að enn væri
margt ógert, m. a. vantaði al-
gerlega húsgögn í Garðinn.
Að lokinni ræðu formanns
Garðsstórnar, talaði rektor Há-
skólans. Flutti hann fyrir Há-
skólans hönd öllum beztu þakkir
er hér höfðu lagt hönd á plóginn,
og ekki hvað síst próf. Alexander
Jóhanessyni, sem væri mesti
“byggingameistari háskólans.
Taldi hann byggingu Garðs
glæsilegt dæmi þess hversu þjóð
in ynni háskóla sínum.
Ritari Stúdentaráðs, stud. mag.
Krjstján Eldjárn, flutti síðan fyr-
ir hönd háskólastúdenta bestu
þakkir öllum þeim, er lagt hefðu
fram fé og annan stuðning til
þess að koma þessari byggingu
upp. Hann kvað stúdenta hér
að mestu leyti vera algera þiggj-
endur, en þó teldu þeir þetta
ekki ölmusu, heldur merki þess,
að þjóðin vildi við stúdenta kann-
ast og teldi þeirra þörf í þjóð-
félaginu. “Því að þjóð vorri vinn-
um vér allt vort starf”, sagði
Kristján að lokum.
Magnús Sigurðsson, banka-
stjóri ávarpaði stúdenta og
benti þeim á, að meðlætið gæti
verið hættulegt. Nokkrir erfið-
leikar væru hverjum stúdent til
góðs.
Að þessum ræðuhöldum lokn-
um, var staðið upp frá borðum
og gestir skoðuðu bygginguna.
Eftir það var aftur sest að borð-
um og skemtu menn sér vel og
lengi við söng og ræðuhöld. —
Fluttu þá m. a. ræður ríkisstjór-
inn og sendiherra Dana. Fór hóf-
ið hið besta fram og var rausn
byggingarnefndar almennt lofuð
af gestum.
Verzlunarjöfnuðurinn.
Samkvæmt bráðabirgðayfirliti
Hags^pfu íslands nam innflutn-
ingur í júlímánuði 17,7 milj. kr.,
en útflutningur 29,7 milj. Verzl-
unarjöfnuðurinn í júlí hefir því
verið hagstæður um 12 millj.
króna.
Sjö fyrstu mánuði þessa árs
hefir innflutningurinn alls num-
ið 137,9 milj.'kr. en útflutning-
ur á sama tíma nemur 139,8 milj.
Verzlunarjöfnuðurinn hefir því
verið hagstæður það sem af er
árinu um 1,9 millj. kr. Á sama
tíma í fyrra var verzlúnarjöfn-
uðurinn hagstæður um 0,6 millj.
kr. Þá nam innflutningurinn 121
millj. en útflutningurinn 121,6
millj. kr.
Vísilölunefnd.
Hinn 18. ágúst skipaði fjár-
málaráðuneytið 3ja manna nefnd
til að athuga hvort grundvöllur
undir útreikningi framfærslu-
vísitölunnar sé réttur og sann-
gjarn. Á nefndin að skila áliti
og tillögum til ríkisstjórnarinn-
ar.
Formsður nefndarinnar er dr.
pil. Ólafur Dan Daníelsson, yfir-
kennari, en auk hans eiga sæti í
nefndinni þeir Árni S. Björnsson,
cand. polit, og Torfi Ásgeirsson
hagfræðingur.
Skipun nefndar í fangelsismál
landsins.
Dómsmálaráðherra hefir ný-
lega skipað nefnd til þess að
rannsaka fangelsismál landsins
í heild og gera tillögur um skip-
an þessara mála frarrfvegis.
í nefndinni eru: Gústaf A.
Jónasson, skrifstofustjóri; Svein-
björn Jónsson, hæátaréttarlög-
maður; Jónatan Hallvarðsson,
sakadómari, Vilmundur Jónsson,
landlæknir, próf. Guðjón Samúel
son, húsameistari ríkisins, og er
Gústaf A. Jónasson skrifstofu-
stjóri, formaður nefndarinnar.
Nýjar bækur.
'Nýlega er út komin bók að
nafni “Bjarni á götunni” eftir
þingeyska skáldið Sigurjón Frið-
jónsson og er hún í íjórúm köfl-
um.
Fyrsti káfli bókarinnar heitir
Húsatkvæði til vordísarinnar. Er
það ljóðaflokkur.
Næsti kafli, er nokkur ævin-
týri, í óbundnu máli. þriðji kafl-
inn heitir: Barnið á götunni ljóð
í óbundnu máli, en fjórði og
síðasti kafli bókarinnar heitir:
“Nótt í veitingahúsi”. Er þessi
kafli samtal tveggja næturgesta
og er þar að finna greinargerð
skáldsins fyrir lífsskoðun sinni.
í prentun er nú þriðja bók
ljóðmæla Sigurjóns, “Heyrði ,eg
í hamrinum”. Fyrsta bókin kom
út 1939 og önnur 1940.
Sigurjón Friðjónsson er nú
tæplega 76 ára að aldri.
Þegar Churchill var í Reykjavík
Eflir H. W. Morton.
Enski blaðamaðurinn H. V. Morton er einhver kunnasti blaða-
maður Breta, og er það því tæplega nein tilviljun að upplýsinga-
ráðuneytið brezka bauð honum, ásamt rithöfundinum og blaða-
manninum Howard Spring, að ferðasi með Churchill iil móts
við Roosevelt á sumrinu 1941. Um þessa för hefir Morton ritað
bókina "Atlantic Meeting" og hér fer á eftir kaflinn um ísland,
cða raunar kaflinn um Reykjavík, því að Morion virðist hafa
ciaðið við í Reykjavík allan daginn en ekki farið út úr bænum
með forsætisráðherranum.
Minningarrit S. í. S. t
Samband ísl. samvinnufélaga
hefir gefið út myndarlegt minn-
ingarrit um fjörutíu ára starf-
semi sína. Hefur fulltrúum ís-
lands erlendis verið sent minn-
ingarrit þetta.
íslandsklukkan.
Halldór Kiljan Laxness hefur
sent frá sér nýja skáldsögu með
þessu nafni. Er hún byggð utan
um lífssögu Jóns Hreggviðsson-
ar, sem uppi var á síðari hluta
17. aldar og fram yfir 1700, og bjó
á Hvalfjarðarströnd.
Last of a Series of Advertisements Explaining the Reasons
for Beer Rationing
CO-OPERATION WILL HELP EVERYBODY
The Government of Canada has reduced the amount
of beer available to the people of Canada. Brewery
sales are limited to 90% of the beer consumed in the
twelve month period ending October 31st, 1942. Each
and every hotel in Manitoba is rationed on a monthly
basis.
Your co-operation in helping to observe this mandate
of the Dominion Government is asked for.
MD 111
Nokkur mannalát.
Jónas Jónsson, Ytri Njarðvík.
Anna Soffía ólafsdóttir, fyrrv.
Ijósmóðir.
Lýður Árnason frá Hjallanesi.
Markús ívarsson, framkvstj.
Vélsm. Héðinn.
Benoný Benonýsson, kaupmað-
ur, Reykjavík.
Björn Jónsson hieppstjóri
Stóru-Seylu, Skaga.
Kristín María Sigurðardóttir,
húsfreyja, Hafnarfirði.
Guðrún Guðmundsdóttir, hús-
freyja, Hjálmsstöðum, Laugar-
dal.
Sigríður Gísladóttir, frá öxna-
hrygg í ölfusi.
Þorgeir Þorsteinsson bóndi,
Hlemmiskeiði.
Bjarni Hjaltalín, fiskimatsmað-
ur. Akureyri.
Gunjiar Juul lyfsali, ísafirði.
H. E. Smith, bankafulltrúi,
Reykjavík.
Ingibjörg Kristjánsdóttir Bald
urshaga, Blönduósi.
%
%
<OG
V
&
&
&
Snemma morguns komum við
að glæsilegu landi, þar sem
hörkuleg fjöll eru skorin og svið-
in ‘ af völdum hraunflóða. Þetta
var annar góðviðrisdagur ferð-
arinnar og einasti sólskinsdagur-
inn, frá sunnudeginum, þegar
guðsþjónustan fór fram um borð.
Evjar, sem sjaldan njóta sól-
ar, rísa við auganu í sólskini
^íns og Öskubuska í öllu sínu
stássi, rétt eins og landið vilji
sýna sig í sinni skammvinnu,
óvenjulegu dýrð, áður þokunótt
og rigninga skellur aftur á. Svona
var það um ísland, laugardags-
morguninn 16. ágúst, þegar við
sigldum inn djúpan flóa um sjó
sem var líkastur þeim, sem
hugsa mætti sér að hafi baðað
strendur íþöku hinnar fornu.
Það þurfti ekki annað en líta á
hin veðurbitnu fjöll, hin trjá-
lausu klettasvæði, kaldar mýr-
arnar. og hóla og hæðir, til að
ímynda sér að svona dásamleg-
ir sumardagar koma sjaldan á
þessu norðlæga eylandi.
Mr. Churchill ætlaði til
Reykjavíkur, höfuðborgarinnar,
til að skoða herinn og svipast
um í landinu. Fyrir fáum vik-
um höfðu Bandaríkin tekið
höndum saman við oss Breta
um að vernda ísland fyrir óvin-
unum með því að setja þar her
á land og þeirri ákvörðun að
hervernda amerískar skipaíest-
ir til íslands. Þegar Mr. Churc-
hill hafði lýst þessari ákvörðun
þeirra í þinginu í júlí hafði hann
kallað hann “einhvern þýðing-
armesta atburðinn frá stríðs-
bvrjun”. Nú kom hann beint frá
fundi sínum og forsetans til að
skoða eina landið, þar sem brezk-
fur og amerískur her störfuðu í
sameiningu.
“Prince of Wales” varpaði
akkerum frammi á firði, en við
stigum um borð í tundurspilli,
sem flutti okkur til höfuðborg-
arinnar. Mr. Churchill, Sir John
Dill, SJir Wilfrid Freeman og
hinn föngulegi liðsforingi Frank-
lin D. Roosevelt yngri voru
mestir virðingarmenn þeirra, sem
.í land fóru. Tundurspillirinn ösl-
aði af stað út fagran fjörð,
krækti fyrir skaga og stefndi nú
á fjarlæga strönd, þar sem hvít
borg sást blika í sólskininu niðri
við sjóinn. Það var með mikilli
eftirvæntingu að við horfðum á
borgina nálgast með hverri mín-
útunni, um leið og við leiddum
að því getur, hvernig höfuðborg
íslands myndi líta út.
Því miður eru Norðurlönd mér
lokuð bók. Eg hefi alltaf kosið
heldur að ferðast um Miðjarðar-
a hafslöndin. Auðvitað vissi eg að
Island og Danmörk höfðu verið
í konungssambandi, unz Þjóð-
verjar réðusL inn í Danmörku
1940, þegar íslendingar rufu
tengslin og kusu sinn eigin ríkis-
stjóra. Eg vissi líka, að ísland
er eitt hinna fáu landa heims —-
ef það er ekki hið eina? — sem
heldur ekki her. En eg hafði
ekki minnstu hugmynd um
hvernig eyjan lítur út, eða
hverju íslendingar líkjast. Eg
hafði ekkert furðað mig, þótt eg
hefði séð hreindýr á götum
Reykjavíkur — og raunar hálf-
bjóst eg við því. Einhvernveginn
er það svo, að það er þessi óvissa
sem er einhver mesta unun við
öll ferðalög. Þessi inngangur í
hið ókunna land. Það gerist ekki
á hverjum degi nú á tímum, að
maðúr kemur til lands, sem
rekur ekki ferðaskrifstofu í Re-
gent Street og ekki auglýsir
:‘egurð sína með stórum gljá-
myndum eða ferðalög og
skemmtistaði í sannfærandi
smápésum. Satt að, segja mundi
eg aðeins eina staðreynd um Is-
land — og það var kannske skrít-
ín staðreynd — nefnilega þá, að
á íslandi hófst ferðalag Jules
Verne “inn í miðdepil jarðar”.
En það var yndislegt að vera á
leið til borgar, sem átti yfir
slíkum minningum að búa.
Við sigldum inn í litla höfn,
|iðandi af starfi, en í baksýn
voru naktar hæðir, eins lausar
við trjágróður og billiardborð.
Frá sjónum að sjá voru húsin
smá þrifaleg og hvítleit. Þegar
tundurspillirinn kom inn á
höfnina, sáum við heiðursvörð
sjóhers, landhers og flughers á
hafnarbakkanum og að baki
þeirra mikla mannþyrpingu á
götum, í gluggum og um borð
í hverju einasta nærliggjandi
skipi. Þarna stóðu þúsundir ís-
lendinga. Það var lostið upp
gífurlegu fagnaðarópi, þegar
Mr. Churchill steig á land.
Þegar hann hafði skoðað her-
vörðinn, ók hann af stað í bíl
til að heilsa upp á Ríkisstjórann,
Svein Björnsson. Frá svölum
íslenzka þinghússins ávarpaði
hann, að uppástungu Ríkis-
Stjóra, mikinn mannfjölda og
lofaði því, að meðan á -ófriðn-
um stæði, skyldi Bretland og
Ameríka vernda ísland, en að
ófriðnum loknum ábyrgjast
sjálfstæði þess. Síðan ók hann
af stað til að skoða her og líta
á landið sjálft.
Við Howard Spring helguð-
um okkur aftur á móti Reykja-
vík og það með glöðu geði eftir
að hafa lengi verið fangar um
borð, og Reykjavík birtist okk-
ur eins og glampandi samband
af París og New York. Þetta er
lítil borg — íbúarnir eru 40
þúsund — bersýnilega efnuð og
störfum hlaðin og algerlega ó-
lík nokkuru því, sem eg hafði
búizt við að sjá. í stað kulda-
klæddra íbúa á hreindýrasleð-
um, tyggjandi hvalaspik, sáum
við okkur til undrunar margar
tízkuklæddar stúlkur með ekta
ljóst hár og furðulegasta úrval
af höttum. Á þessi ljósu höfuð
var tyllt höttum, sem voru ekkl
stæri en eldspýtustokkar allt
upp í hatta á stærð við boga
skotmörk, þar voru hattar, sem
ætla mætti að gerðir hefðu ver
ið fyrir leikbrúður og hattar,
sem í rauninni voru ekki annað
en taubútar. Hvaðan komu
þeir? Eg hafði ekki kjark í mér
til að spyrja, en ef þeir koma
frá Englandi, eins og flest annað
í búðunum, þá verð eg að furða
mig á því að vér skulum geta
framleitt þá og flutt út um úfið
haf á ófriðartímum. Það er víst
þetta, sem kallað er að halda
útfiutningsverzluninni gangandi.
Ófriðurinn beitir okkur undar-
legustu hrekkjabrögðum. í Eng-
landi ganga nú þúsundir kvenna
berfættar og taka sig aðdáanlega
út. En á íslandi, þar sem maður
allra hluta vegna á helzt von a
því að sjá hlýja ullarsokka, geng-
ur undantekningarlaust hver ein-
asta stúlka í silkisokkum. Við
rákumst á búðir, fullar af silki-
sokkum, “Made in England”. og
það voru margir búðargluggar>
þar sem ekkert annað var sýnt.
Það er auðvitað við því að
búast, að þegar allri framleiðslu-
getu þjóðar er beint að hergögn-
um, muni hygð og þokki lífsins
fjara út smátt og smátt, eins
og gerzt hefir í Englandi. Það
er einnig við því að búast, að' a
eylandi, sem flytur inn meginið
af neyzluvörum sínum og allar
ónauðsynlegar vörur, muni lífið
verða hversdagslegt. En við ger-
um okkur það ekki ljóst, hversu
langt við erum komnir frá líf1
fyrirstríðsáranna, fyrr en við
komum til landa eins og Ný-
fundnalands og íslands, þar sena
skemmtiferðafólk kom sjaldan
áður fyrr, þar sem enn er hægt
að kaupa glys fyrir peninga.
Það sem olli okkur enn meiri
uncjrunar ðn búðiir, sðm sem
hægt var að kaupa smjör 1
pundatali, stóra osta, svínslærn
dósir með íslenzku kavian,
potta af rjóma, súkkulaði og
jafnvel ljósmyndafilmur, voru
þó bókabúðirnar í Reykjavík.
Þær eru svo mar^ar og vel bók-
um búnar, að þær væru til sóma
fyrir hvaða enska borg sem er
þótt hún væri 2—3 sinnum stærri
en Reykjavík. Það er eftirtektar-
vert, hversu margt fæst þar bóka
á erlendum tungumálum, einkum
á ensku og þýzku. Þarna sáum
við heilan. glugga, fullan af ensk-
um bókum, og okkur var sagt að
þær væru ekki keyptar af her-
mönnunum okkar, heldur af ís-
lendingum sjálfum.
ísland hlýtur að vera mennt
aðasta land heimsins og hið
undarlegasta að andlegu inn-
ræti, ef nokkuð er að marka tölu
prentaðra bóka á nef hvert.
Þarna er prentað eitt bindi fyr'
ir hverjar 466 sálir, en sam-
kvæmt því virðast Englending-
ar allt að því ólæsir með sínar
3205 sálir fyrir hverja bók og
Ameríkumenn blátt áfram
skrælingjar með eina bók fyr'
ír hverja 12.497 íbúa. En til
allrar hamingju er ekki einhlitt
að byggja á slíkum staðreynd'
um. En þær sýna þó að íslend-
ingar þjást af óvenjulega al'
mennu hungri eftir prentuðu
máli, ekki einungis á íslenzku,
heldur og á erlendu máli. Mer
var líka sagt, að það væri ekk1
Látið ekki tækifærið ganga
úr greipum yðar!
Verzlunarmennlun er ómissandi nú á dögum, og
það fólk, sem hennar nýiur, hefir aeiíð forgangs-
réii þegar um vel launaðar siöður er að ræða.
Það margborgar sig, að finna oss að máli, ef þér
hafið í hyggju að ganga á verzlunarskóla; vér
höfum nokkur námskeið iil sölu við frægusiu og
fullkomnusiu verzlunarskóla vesian lands.
The Columbia Press Limited
Toronio og Sargent, Winnipeg
Ifc