Lögberg - 16.12.1943, Blaðsíða 7

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 16. DESEMBER, 1943
7
Útdráttur úr fréttaskýrslu upplýsinga
ráðuneytisins á Íslandi
Nýbyggingar.
Fjárveiting.. til nýbygginga á
vegum var 4,2 milj. kr. Meginið
af fé þessu hefir verið notað,
en þó ekki alt, bæði vegna þess,
að nægur vinnukraftur hefir
ekki fengist og einnig liggja til
þess ýmsar aðrar orsakir.
Við Krýsuvíkurveginn hefir
ekkert verið hægt að vinna,
hvorki í ár né í fyrra vegna
skorts á verkamönnum. Ekki hef-
ir verið hægt að halda áfram að
leggja veginn yfir Siglufjarðar-
skarð af sömu ástæðum og einn-
ig vegna snjóþyngsla á háskarð-
inu, en þangað er vegurinn nú
kominn. Ætl)anin var, að Fljóta-
vegurinn yrði í sumar lagður
alla leið heim að Hraunum, ysta
bænum í Fljótum, en ekki er
víst, hvort það getur orðið.
Mikið fé hefir verið veitt til
Vestfjarðavegarins, sem liggja á
frá Arngerðareyri um Langadal
og Þorskafjarðarheiði, svo að
hann níái að sameinast vega-
kerfinu í Austur-Barðastrandar-
sýslu. I sumar hefir flokkur unn-
ið að lagningu vegarins að norð-
an, en lítið hefir verið unnið að
sunnanverðu.
Ætlunin var að byrja í sumar
að leggja Oddsskarðsveginn, sem
á að liggja milli Eskifjarðar og
Ness í Norðfirði, en vegna fólks-
eklu og annara ástæðna hefir
það ekki orðið.
Nú síðustu dagana var byrjað
að vinna að vel að Hafnarfjalls-
veginum milli Akraness og Borg-
arness. Verður unnið þar eitthvað
^fram á haust.
600 þús. krónur voru á fjár-
lögum veittar til vinnu við veg-
ina yfir Vatnsskarð og Öxnadals-
heiði. I sumar verður að líkind-
um lokið við 5 km. nýjan vegar-
spotta á Vatnsskarði norðan
Vatnshlíðarvatns. Á Öxnadals-
heiði verður nýr vegur lagður
frá Grjótá og niður fyrir Bakka-
sel. Kemur þessi spotti í góðar
þarfir, því að á þessum kafla
teppist norðurvegurinn fyrst á
haustin.
í Breiðdal verður vegurinn
gerður akfær alla leið að Beru-
firði. Unnið var að því í sumar
að leggja veg milli Fáskrúðs-
fjarðar og Reyðarfjarðar. Er
hann nú kominn niður að sjó við
Kolmúla. Er þaðan hægt að fara
á bátum til Eskifjarðar og Reyð-
arfjarðar.
Norðfjarðarvegurinn um Við-
fjörð hefir verið endurbættur, og
hafa verið um hann áætlunar-
ferðir í sumar.
I Skagafirði hefir verið full-
gerður vegur um Viðvíkursveit,
svo að nú er bílfært á vetrum
frá Sauðárkróki og alla leið að
Hjaltadalsá.
Bygðar brýr.
Fjárveiting til brúa var á síð-
ustu fjárlögum um 700 þús. kr.
en vegna erfiðleika á útvegun
efnis hefir ekki verið hægt að
framkvæma eins mikið og ráð
var fyrir gert.
í Vopnafirði voru þessar ár
brúaðar: Vesturdalsá, Böðvars-
dalsá, Austurdalsá og Skjald-
þingsstaðaá. í Vestur-Skaftafells
sýslu: Eldvötn og Eldvatnsskorur
í Meðallandi. Á Ljósavatnsskarði.
Kambsá og Tjarnará. Á Mýrum:
Urriðaá. Dalir: Laxá í Hvamms-
sveit. Vestfirðir: Bjarnardalsá í
önundarfirði, Langadalsá á Vest-
fjarðarvegi við ísafjarðardjúp.
Væntanlega verða bygðar nú í
haust 1—2 nýjar brýr á Kjalar-
nesveginum og einnig að líkind-
um ný brú yfir Varmadalslæk í
Rangárvállasýslu.
Þá hafa brýrnar yfir Hólmsá og
Leirvogsá báðar verið gerðar tví-
breiðar.
Viðhald vega.
Til viðhalds vega voru á síð-
ustu fjárlögum veittar 3,3 milj.
króna, en vegna aukinnar um-
ferðar og aukins kostnaðar verð-
ur viðhaldskostnaðarinn ekki
undir 9 milj. krónum. Árið 1939
var viðhaldskostnaðurinn tæp
800 þús., 1940 ca. 1,3 milj., 1941
ca. 3,75 milj. og 1942 ca. 7,7
milj. Herstjórnin hér hefir á
þessum árum greitt um það bil
helming kostnaðarins.
Umferðin á vegum landsins,
einkum norðanveginum, hefir
aukist stórum.
í júlímánuði var umferðin á
norðurveginum helmingi meiri
en í sama mánuði í fyrra.
Tíðarfar sunnanlands hefir
verið þannig, að erfitt hefir ver-
ið að halda vegunum við. Þurk-
ar hafa verið svo miklir, að þótt
einhver spotti hafi verið heflað
ur, þá hefir hann orðið jafn-
slæmur og áður eftir nokkra
daga, vegna þess, hve mikið rýk-
ur upp við umferðina. Hinsveg-
ar er gagnslítið að bera ofan í
vegina án þess að þeir séu hefl-
aðir.
Vegamálastjórnin hefir nú að
nafninu til 19 veghefla til um-
ráða, en 7 þeirra eru úr sér
gengnir, og hefir ekki, þrátt fyr-
ir ítrekaðar tilraunir, tekist að
fá í þá nýjar vélar. Vonandi verð-
ur hægt að fá til lar.dsins fleiri
hefla.
Nýjar vélar.
í ágústmánuði síðastliðnum
komu til landsins 3 vélar, svo
nefndar “jarðýtur”, og eru þær
eign vegamálastjórnarinnar. Er
þetta stórar vélar um 10 smálest-
ir að þyngd, og mjög stórvirkar.
Hverri vél fylgja tvær stórar
skóflur, sem taka um 3 rúm-
metra hvor. Eru þær hentugar
til að flytja vegarefni stutta leið.
Á vetrum má nota vélarnar til
snjómoksturs.
Vélarnar eru hentugar 4il veg-
arlagningar á þurrlendi, melum,
holtum og skriðum.
Vegamálastjórnin hefir um
tíma í sumar haft yfir 6 slíkum
vélum að ráða, 2 hafa verið not-
aðar á Öxnadalsheiði, 1 á Vatns-
skarði, 1 í Eyjafirði, 1 á Hafnar-
fjallsvegi og 1 um tíma við Sand-
skeið.
Vélar þessar kosta um 60 þús.
kr. hver. Borga þær sig upp á
skömmum tíma, því að þær spara
svo mikinn vinnukraft. En þær
koma ekki að notum nema við
vegagerð, sem stendur yfir sam-
fleytt í alllangan tíma.
Ætlunin er einnig að fá hing-
’að til landsins grafvélar til þess
að nota við að moka á bíla.
Háar tölur.
Af eftirfarandi tölum má sjá
það, að þau eru mörg dagsverk-
in, sem unnin eru í vegavinnu
hér á landi. Árið 1939 voru unn-
in við vega- og bvúargerð 93
þúsund dagsverk, 1940 122 þús.
dagsverk,1941 174 þús. dagsverk
og 1942 201 þús. dagsverk.
Flugið í ágúsi.
Landflugvél-Flugfélags íslands
flutti í ágústmánuði 375 farþega,
og var á flugi alls 85 klukku-
stundir.
Hún fór 21 ferð til Akureyrar,
7 til Egilstaða og 2 til Horna-
fjarðar.
Sjóflugvélin' var í síldarleit
allan mánuðinn, og hafði hún að-
setur á Akureyri. Fór hún í 2
sjúkraflutningaferðir.
Embæiti, sýslanir m. m.
Árni Pálsson prófessor við Há-
skóla Islands hefir fengið lausn
frá embætti fyrir aldurssakir. í
stað hans hefir dr. Jón Jóhannes-
son verið settur prófessor frá 15.
sept. að telja.
Jóhann Gunnar Ólafsson bæjar
fógetafulltrúi í Hafnarfirði hefir
verið skipaður sýslumaður í ísa-
fjarðarsýslu og bæjarfógeti á ísa-
firði frá 1. okt. þ. á.
Valgeir Björnsson bæjarverk-
fræðingur í Reykjavík hefir ver-
ið kosinn hafnarstjóri í Reykja-
vík.
Bæjarráð Reykjavíkur hefir
samþykkt að leggja til við bæjar-
stjórn, að Helgi Sigurðsson verk-
fræðingur verði skipaður for-
stjóri fyrir hitaveitu- og vatns-
veitu bæjarins.
Nokkur mannalái.
Estíva Björnsdóttir, húsfreyja,
Þingeyri.
Jón Jónsson bóndi að Vestra-
íragerði, Stokkseyri.
Þórarinn Bernódusson, Vest-
mannaeyjum.
Þórunn Elfar, húsfreyja, Rvík.
Þorsteinn Þorsteinsson, Beru-
stöðum, Holtum. * .
Kjartan Vigfússon frá Seli.
Þórarinn Jónsson, Steinboga,
Garði.
Jónina Guðný Jónsdóttir Fjall
seli í Fellum.
N Magnús Gíslason frá Efstadal.
Guðmundur Þ. Runólisson,
Hvanneyri.
Jón Jónsson formaður, Iragerði
við Stokkseyri.
Guðmundur Eyleifsson fyrrum
skipstjóri, Reykjavík.
Matthildur Guðmundsdóttir,
Fossi, Síðu.
Vigfús Sigurðsson trésmiður,
Egilsstöðum í Fljótsdal.
Steinunn Guðlaugsdóttir frá
Þingeyri.
Olgeir Júlíusson fyrverandi
hafnarvörður, Akureyri.
Bogi Daníelsson smiður Akur-
eyri.
Thórstína Jackson Wallers:
íslenzkri konu, prófessor við fjölmennaáta
háskóla Bandaríkjanna veitiát ný sæmd
Síðastliðið vor, var Dora S.
Lewis, prófessor í heimilishag-
fræði og hússtjórn, við New
York háskólann, í borginni New
York, kjörin forseti Heimilis
Hagfræðisfélags Bandaríkjanna,
sem er það fjölmennasta félag í
þeirri grein í lndinu og er aðal
skrifstofa þess í höfuðborg
Bandaríkjanna, Washington.
Þessi ábyrgðarmikla staða er að-
eins ein af þeim mörgu störfum
sem prófessor Lewis gegnir og er
það eðlileg afleiðing af tiltrú
þeirri og áliti, sem hún hefur
áunnið sér fyrir sitt yfirgrips-
mikla starf í s. 1. tuttugu ár svo
nú er hún þekkt um land alt
sem frábær sérfræðingur í sinni
grein, brautryðjandi sem aldrei
kannast við tálmanir eða erfið-
leika, ötull leiðtogi meðal eldri
og yngri í öllu því sem tryggir
velferð heimilisins, svo sem sam-
vinnu milli foreldra og barna.
Prófessor Lewis er ávalt boðin
og búin til þess að leiðbeina þeim
ungu, greiða spor þeirra frá heim
ilinu til nágrennisins og þaðan
stig frá stigi út í víðtækara um-
hverfi og er aðal tilgangur þessa
starfs að gera ungdóminn full-
komnari sem einstaklinga og nýt-
ari meðlimi þjóðfélagsins í heild
sinni.
Prófessor Lewis er dóttir ís-
lenzkra frumbýlinga, fædd í
grend við þorpið Milton í 'Cav-
alier sýslu í Norður Dakota. Fað-
ir hennar var Sumarliði, gull-
smiður, Sumarliðason frá Kolla-
búðum í Þorskafirði. Sumarliði
var vinsæll og velmetinn maður
bæði á íslandi og meðal íslend-
inga í Ameríku. Séra Friðrik
Bergmann skrifaði ítarlega um
hann og starf hans í Almanak
Ólafs Thorgeirssonar, 1917. Hann
var æskuvinur Séra Matthíasar
Jochumssonar, sem fórust þann-
ig orð um hann: “Helzti sonur
Sumarliða frá Kollabúðum.”
Móðir prófessors Lewis, enn á
lífi háöldruð í borginni Seattle á
Kyrrahafsströndinni, er Helga
Kristjánsdóttir frá Dalsmynni í
Isafjarðarsýslu, dóttir merkis-
hjónanna Kristjáns Franzsonar
og Hallfríðar Jónsdóttur.
Ung að aldri giftist prófessor
Lewis ungum Bandaríkjamanni,
Lee Clare Lewis, sem hún hafði
þekkt frá barnæsku og verið
samferða á mentabrautinni.
Hann tilheyrði velmetinni fjöl-
skyldu sem átt hafði rætur í
þjóðlífi Bandaríkjanna frá fyrstu
tíð. Sambúð þeirra hjóna var að-
eins nokkra mánaða, þá fór hr.
Lewis sem liðsforingi í her Banda
ríkjanna til Frakklands, í sam-
bandi við fyrra veraldarstríðið.
Þar hlaut hann heiðursmerki fyr-
ir hrausta frammistöðu en auðn-
aðist ekki að hverfa aftur til
föðurlands síns. Hann féll á víg-
vellinum og hvílir á Frakklandi.
Prófessor Lewis hefir ekki
gifst aftur. Minningin um ást og
heimili sem var hennar í vor-
blóma lífsins hefur vakið hjá
henni sterka löngun til þess að
Dora S. Lewis
hjálpa öðrum til þess að stofna
eins fullkomin og farsæl heimili
og möguleikar leyfa. Stórblaðið
“Oregon Journal” fórust þannig
orð um hana eitt sinn í ritstjórn-
argrein:
“Kona ein er stödd í hinu víð-
áttumikla Oregon ríki á afmælis-
degi sínum. Sumum myndi ef til
vill finnast að hún ætti ekki að
halda upp á daginn, því árin hafa
flutt henni margar raunir. Einn
af krossunum í amerískum her-
manna grafreit á Frakklandi
merkir staðinn þar sem ungi
maðurinn hennar hvílir; von
þeirra og draumar um börn og
framtíðar heimili hafði snöggan
enda — en síðar hefur hún hjálp-
að aragrúa af ungu fólki víðs-
vegar um land til þess að stofn-
setja heillarík heimili. Hugrekki
og framtakssemi til almennings
heilla eru kostir, sem hún hefir
til að bera í ríkum mæli. Hún er
ein af þeim kvenhetjum sem með
næmum skilningi, þolinmæði og
atorku notar síná miklu hæfileika
til þess að greiða fótspor sam-
ferðafólks síns, auka von og styrk
og löngun til þess að njóta á full-
komnari hátt þess sem lífið hefur
að bjóða.” Prófessor Lewis hefur
helgað heimilinu í víðtækari
skilningi krafta sína þar til nú
að starf hennar er viðurkent af
sérfræðingum í hússtjórn og
heimilishagfræði um allt land.
Prófessor Lewis útskrifaðist úr
hússtjórnardeild kennaraskóla
Washington ríkis 1920 og hóf
kenzlustarf í þeirri fræðigrein í
því ríki og sýndi hún brátt sér-
staklega hæfileika. Eftir eins árs
kenzlu var hún skipuð yfirkenn-
ari í hússtjórnardeildinni við
kennaraskólann í borginni
Cheneé í ríkinu Wash-
ington og gengdi hún því starfi
í fjögur ár. I lok þessa ofan-
skráða tímabils byrjaði hún fram
haldsnám við Columbia háskól-
ann í New York og hlaut þar
meistarastig 1926. Frá 1927—29
hafði hún yfirumsjón yfir kvenna
deild háskólans í Hawaii eyjun-
um og einnig var hún þar að-
stoðarprófessor í hússtjórnar-
deildinni. Árið 1929 hvarf hún
aftur til Washington ríkis og
Mynd þessi er af Milchell B. 25 sprengjuflugvélinni, sem
víðkunn er fyrir árásir sínar að degi til.
Hafði umsjón og eftirlit á kenzlu
í hússtjórn fyrir mentamáladeild
Washington ríkis, gengdi hún því
starfi frá 1929 til 1933. 1933—34
var henni veittur Laura Spelman
Rockefeller námsstyrkur og
stundaði framhaldsnám við há-
skólann í borginni Cincinnati,
einnig við Minnesota háskólann
og Kennaraskóla Columbia há-
skólans. •
Árið-1934 var prófessor Lewis
útnefndur af hinni sameinuðu
mentamálanéfnd Bandaríkjanna
í Washington til þess að hafa
aðal umsjón yfir hússtjórn og
heimilis hagfræði í ríkjunum á
Kyrrahafsströnd Bandaríkjanna
og gegndi hún því starfi frá
1937 til 1939 að henni bauðst
staða sem prófessor í mentamál-
um og forseti hússtjórnardeildar
New York háskólans í borginni
New York. Hún var sú fyrsta
kona sem fékk prófessorstitil í
ofanskráðri deild við þenna há-
skóla, sem er fjölmennasta menta
stofnun landsins. Prófessor Lewis
hefur nú verið við þenna háskóla
í fjögur ár og áunnið sér þar
sinn vanalega orðstýr fyrir dugn-
að, framsýni og atorku og þó
ekki sízt hæfileika til þess að fá
eldri og yngri til þess að hafa
sterkan áhuga fyrir verkefni
sínu, með öðrum orðum, þegar
Dora Lewis er annars vegar þá
verða lærisveinarnir svo hrifnir
að þeir gefa sig við lærdómnum
með lífi og sál.
Prófessor Lewis hefur skrifað
mikið í ýms mentamála tímarit.
I ritgerð sem birtist eftir hana í
tímariti miðskólanema Kali-
forníu sagði hún: “Sérstök
áherzla hefir verið lögð á það að
víkja frjá þefirri hugmynd að
heimilishagfræði og hússtjórn til
heyri aðeins sérstakri deild. Leit-
ast hefur verið við að gera þá
grein að sterkum þræði sem
vefði sig inn í mentakerfið svo
að námsfólkinu lærðist að meta
hvað það þýðir að gera heimilin
viðfeldnari og að skilningur
þeirra yrði næmari fyrir listræni,
innkaupum á því sem að heimil-
inu lýtur svo sem matvælum,
fatnaði, húsmunum og öllu þess-
konar. Einnig þekking á því
hvernig best er hægt að nota það
sem fyrir hendi er. Sömuleiðis
aukin þekking á barnauppeldi,
þroska þeirra og vellíðan.Áhersla
hefur verið lögð á að auka samúð
meðal fjölskyldunnar og vaxandi
skilning á þýðingu heimilisins
bæði gagnvart einstaklingum og
þjóðfélaginu í heild sinni.”
1 sambandi við það að kenna
ungdómnum sparnað, nytsemi og
skilning á gildi hlutanna segir
prófessor Lewis: “Eg er sann-
færð um að einhver markverðasti
þátturinn í því að leiðbeina ung-
dómnum er að kenna þeim að
meta og gagnrýna gildi þess
marga sem umkringir ungling-
ana svo að þeim lærist að skilja
hvað það er í raun og veru sem
þyngst er á metunum hvort sem
það snertir einstaklinginn, heim-
ilið eða fjölskylduna. Nú í seinni
tíð höfum við séð á allar hliðar
dýrkun auðæfanna þar til svo
er komið að fjöldi eyðir mest-
megnis æfi sinni til þess að safna
sér peningum sökum þess mis-
skilnings' að hamingja og vel-
líðan sé grundvölluð á því að
vera auðugur. Aðrir harma þungt
fátækt sína. Tilgangur okkar er
að færa æskunni heim sannin um
það að peningar hafa aðeins
gildi hlutfallslega við það hvað
þeir gera mögulega vellíðan og
ánægju. Þeim ungu þarf að lær-
ast að skoða það sem keypt er
í ljósi þess hvað það er nota-
drjúgt, og hvað mikið gildi það
hefur í sambandi við ánægjulega
og farsæla sambúð hjá fjölskyld-
unni. Það ætti að vera hægt að
gera þeim ljóst að gildi þess sem
keypt er felst aðallega í því hvað
notadrjúgt og þarflegt það er á
einn eða annan hátt. Þeim ungu
þarf að skiljast að fjölskyldan
getur notið ánægju og vellíð-
unar jafnvel þó að möguleikarnir
til þess að kaupa hitt og þetta
séu takmarkaðir. Æskan ætti að
læra að gera sér grein fyrir því
að farsælt líf byggist meira á
næmum skilningi að hagnýta sér
sem allra best það sem milli
handa er og margt af því sem
kastar .tólfunum milli hamingju
og óhamingju á ekki rót sína að
rekja til peninga.”
I ritstjórnargrein eftir prófess-
or Lewis sem birtist nýlega í
mentamálatímaritinu “Journal of
Educational Sociology”, segir
hún sem fylgir: “En á ný erum
við á alvarlegum tímamótum.
Við leggjum alla okkar krafta
fram til þess að yfirstandandi
stríð nái sigursælum endalokum
og einnig gerum við okkur ljóst
að við þurfum að tryggja.okkur
friðinn, sem sagt, sigra öll þau
flóknu málefni sem liggja fyrir
friðarborðinu. Við erum samhuga
um það að fylgjast með aðal atr-
iðunum sem verið er að berjast
fyrir. Við viljum leitast við að
hjálpa yngri og eldri í gegn um
uppfræðsludeildir okkar.
Við erum öll á sama máli hvað
því viðvíkur að vinna sigur í
stríðinu. Fjölskyldur og einstakl-
íngar leggja til sinn skerf. Þátt-
taka hvers og eins verður að
byggjast á þeirri sannfæringu að
hver einstaklingur hafi sína byrði
að bera til þess að úrslit stríðsins
verði á þann hátt sem við æskj-
um eftir.”
Prófessor Lewis ferðaðist til ís-
lands 1933 og lagði leiðir sínar
aðallega, eins og við fleiri Vestur-
íslendingar, þar sem föður og
móðurfólk hennar átti ættstöðv-
ar. Hún hefur í hyggju að heim-
sækja ísland aftur og kynnast
betur landi og þjóð.
Rit háskólans sem prófessor
Lewis útskrifaðist frá í ríkinu
Washington fórust nýlega þannig
orð um hana: “Vinir og bekkjar-
systkyni Doru Lewis minnast
hennar sem fríðrar stúlku með
ljóst hár og blá augu. Hún var
prúð og vingjarnleg í fram-
göngu og naut almennra vin-
sælda í skólanum.” Þetta sama
má segja um prófessor Lewis enn
í dag. Hún er fríðjeigskona með
blátt áfram framkomu og alúð-
legt viðmót. Viðkynning við hana
færir manni heim sanninn um
það að það eru persónulegir eig-
inleikar hennar sjálfrar sem eru
aðal þátturinn í því hvað mikinn
orðstýr hún hefur getið sér. Hún
er fáorð um sjálfa sig og verk
sín, aðeins kemur það fyrir að
hún minnist þess að halda námi
áfram og komast langt á menta-
brautmni, því hafi verið nokkuð
sem maður hennar hvatti hana
til að gera. Manni dylst ekki að
starf hennar sem snertir heimilin
fjær og nær er það sem hún hef-
ur helgað líf sitt.