Lögberg - 23.12.1943, Síða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. DESEMBER 1943
11
HÁTÍÐAKVEÐJUR!
H. B. SCOTT
=BAKERY =
Our Producls are Unequalled
WEDDING & BIRTHDAY CAKE SPECIALISTS
Phone 24 126 Sargenl at Agnes
THE
ÐOMINION
BANK
Vér seljum bankaávísani); og ferða
manna peningaávísanir.
Vér veitum sérstaka athygli viðskipta-
reikningum þeirra viðskiptavina, er
búa utan borgar. Upplýsingar fúslega
látnar í té.
Vér bjóðum yður að skifta við oss og
leggja peninga yðar inn í næstu spari-
sjóðsdeild vora.
Utibú í Winnipeg
Main Offire—Main St. and McDermot Ave.
Main St. and Redwood Ave.
North End Branch—Main St. near C.P.R Stn
Notre Dame Ave. and Sherbrooke St
Portage Ave. and Kennedy St.
Portage Ave. and Sherbrooke St
Union Stockyards, St. Boniface

Hittið næsta liðssöfnunarmann að máli
settu marki. Er sú hógværð hans
lofsverð og sæmandi jafn djúp-
skyggnum og þroskuðum fræði-
manni og hann er, en hitt ætla
eg, að það verði frekar lesend-
um að kenna heldur en höfundi,
ef bók þessi nær eigi tiigangi
sínum, svo skarplega og skemmti
lega er þar á efni haldið og hög-
um höndum um málið farið.
Jafnframt skal áherzla lógð á
það, að þessi bók er þannig vax-
in, að henni verða engin veruleg
skil gerð í venjulegri blaðagrein;
hún verður að lesast með at-
hygli, og það oftar en einu sinni,
eigi menn að hafa hennar full
not, þó að hún sé frábærlega
Ijóslega rituð; en hér er svo mik-
ið og margþætt efni tekið til með-
ferðar og skoðað frá svo mis-
munandi sjónarmiðum, að nýr
lestur opnar lesandanum nýjar
víðáttur, eykur skilning hans á
viðfangsefninu og veitir honum
gleggri sýn yfir spaklega hugsun
höfundarins og auðlegð og feg-
urð málmynda hans.
Fyrsti hluti bókarinnar fjallar,
eins og rök standa til, um til-
drögin að landnámi Islands og
um landnámið sjálft; er forsagan
að upphafi íslandsbyggðar þar,
meðal annars, rakin í glöggum
dráttum , og nefnir höfundur
þann kafla frásagnarinnar “Dags
brún norrænnar sögu”. í kaflan-
um “Mannval” ræðir um þá
menn og þær konur, er landið
námu, og gerir höfundur þar
fyllri og réttari grein en áður
hefir gert verið fyrir tilgangi
landnámsmanna með komu
sinni til landsins:
“En hvað vakti þá fyrir öllum
þessum foringjum, sem leiddu
sjálfa sig og fylgdarlið sitt til
meiri eða minni háttar úthlaupa?
Að vísu í upphafi og jafnan öðr-
um þræði frumstæðar mannleg-
ar hvatir: ágirni ti.l herfangs,
landa, auðlegðar. En eftir því
sem víðari útsýn og fleiri kostir
komu í ljós, er meir sótt til ann-
ars konar frama, nýstárlegrar
ryenslu, ríkara og frjálsara lífs,
höfðingsskapar, frægðar, þroska.
Ef vér annars vegar athugum
sögu Norðmanna, í Normandí, á
Suður-ítalíu og Englandi, en hins
vegar menningu og háttu íslend-
inga á Þjóðveldistímabilinu,
dylst oss ekki þessar fyrirmann-
legu hugsjónir, sem heimta frjáls
ara og veglegra hlutskipti til
handa sem flestum mönnum en
unnt var að öðlast meðal nor-
rænna bænda á víkingaöld. Vér
megum gera ráð fyrir, að fynr
þeim mönnum, sem forgöngu
höfðu um að nema ísland, hafi
vakað annað og meira en að
draga fram lífið eða jafnvel bæta
búskaparhag sinn. Þeir ætluðu
sér að lifa þar höfðinglegra lífi
en þeir höýðu átt kost á í heima-
högum sínum. Þessi. hugsjón er
sameiginleg öllum þeim, sem
mótaðir voru af anda aldarinn-
ar og hreifingarinnar. Hún skipti
í raun réttri meira máli til fram-
búðar en mismunur á ætterni og
þjóðerni.”
Sú menning, sem spratt upp á
íslandi á þjóðveldistímanum og
kom fram í bókmenta-afrekum
þjóðarinnar, lagasetningu og
fleiri myndum, átti rætur sínar í
framantöldum hugsjónum land-
námsmannanna um betra og
glæsilegra hlutskipti þeim og
niðjum þeirra til handa, og þær
hugsjónir hafa um margt mótað
þjóðina og hugsunarhátt hennar
fram á vora daga. I hugleiðing-
um sínum um landnám íslands
fer höfundur annars mjög vítt
yfir og er lokakafli þess hluta
bókarinnar afar efnismikill og
eggjandi til umhugsunar, en
hann fjallar um það meginatriði,
hver sé í raun og veru tilgangur-
inn með tilveru hinnar íslenzku
þjóðar frá upphafi vega hennar,
eða með öðrum orðum, um hlut-
verk hennar meðal þjóðanna. Þar
sem þessi kafli á sérstakt erindi
til allra Islendinga, sem vilja
skilja sögu þjóðar.sinnar og hlut-
verk, eru tekin hér upp nokkur
meginatriði úr niðurlagsmáls-
greinum hans:
“Hefði fornmenningin og forn-
bókmenntirnar verði eini til-
gangurinn með sögu og tilveru
Islendinga, hefðu þeir átt að
deyja drottni sínum um 1400. Er
það skipulagsleysi í rannsóknar-
stöðinni eða þrjózku sjálfra
þeirra að kenna, að þeir lifðu af
og lifa enn? Ekki er laust við að
þeim hafi verið fundið þetta til
foráttu.
“Sjálfsagt er fyrir Islendinga
að biðja allrar velvirðingar á
þessu, ef það er breyskleikasynd
sjálfra þeirra eða jafnvel þótt
það sé gáleysi forsjónarinnar. En
getur ekki líka verið, að varnir
finnist í málinu: .tilrauninni hafi
ekki verið lokið? Víst er, að um
margra alda skeið var ekki mulið
undir Islendinga, svo að gruna
mætti, að einhveroindarleg rann
sókn væri á seyði Hver varð
árangurinn? Það er skylt að at-
huga. Var hann ekki annað en
bókmenntir, sem heimurinn vill
ekki líta við og yfirleitt standa
fornritunum að baki, sjálfmennt-
un bláfátæks sveitafólks, sjálf-
stæðisbarátta vopnlausrar smá-
þjóðar, viðleitni til efnahagslegra
umbóta í örsmáum stíl? Ekki
annað? En hver veit, nema á
þessum öldum komi í ljós dýpstu
rök íslenzkrar sögu, tilraun, sem
á sér enn almennara gildi en hin
fyrri? Þarna er að minsta kosti
hægt að athuga eitt fjarstæðasta
dæmi um menningarstarfsemi,
sem sögur fara af. Hér er þjóð,
sem býr við þá örbirgð, að hún
ætti ekki að leyfa sér að sinna
neinu öðru en því, sem verður í
askana látið. En hún virðist
samt enn síður hafa ráð á að af-
rækja andlega hluti, hræðast
minna, að líkaminn sé deyddur
en sálinni glatað. Sjálfstæðisbar-
átta íslendinga er annað dæmi,
sem heita má einstætt, — krafa
og þörf svo umkomulausrar og
smárrar þjóðar til sjálfræðis, sem
var heimska fyrir sjónum margra
hagsýnna manna, en hefir samt
að minnsta kosti um stundarsak-
ir reynzt betur en þeir hugðu.
Með efnalegum framförum, þótt
smávaxnar séu á mælikvarða nú-
tímans og stórþjóðanna, ber ný
tækifæri og vandamál að hönd-
um. Saga íslendinga hefir áður
gengið á misvíxl við sögu annara
Norðurálfuþjóða. Meðan þær
lifðu á miðöldum, bjuggu þeir að
klassiskri fornmenningu. Þegar
þær eignuðust endurreisn, forn-
menntastefnu, fengu allan hnött-
inn að leikvelli, einangruðust þeir
í síðbornum miðöldum. Á síðustu
áratugum hafa gengið yfir. þá
svo hraðfara breytingar, að ein
kynslóð reyndi meiri umskipti í,
högum og háttum en þrjátíu kyn-
slóðir áður. Ýmiss konar freist-
ingar hafa steðjað að, freisting-
ar til valdg, sem áður hafa varla
verið dæmi til í þessu landi,
freistingar jarðneskra muna, sem
kynslóð harðærisins 1880—1890
hefur þótt furðulegt ævintýri. Á
einum vormorgni er einangrun
tíu alda rofin svo hastarlega, að
hamingjan má vita, hversu mörg
ár Þyrnirósa verður að nudda
stírurnar úr augunum. Enn virð-
ist ný tegund tilraunar vera að
byrja.”
Telur höfundur líklegt, að ó-
bornar kynslóðir muni jafna
þeim árum, sem nú ganga yfir
Island, sem örlagastundu við
sjálfa landnámsöldina. Og verð-
ur honum í því sambandi eðli-
lega á að spyrja, hvort íslend-
ingar, er þessi örlagaríku ár lifa,
þekki betur vitjunartíma sinn en
landnemarnir forðum. Vitanlega
fær framtíðin ein, eins og höfund
ur tekur fram, svarað þeirri
spurningu til fullnustu, en vafa-
laust mun hann gera þessari
grundvallarhlið á viðfangsefni
sínu nokkuð frekari skil í seinni
bindum ritsins.
Aðrir aðalhlutar bókarinnar
eru þessir: “Lög”, “Heiðinn dóm-
ur”, “Hirðskáld” og “Þjóðveldi”,
en hverjum þeirra um sig er
síðan skipt í marga smærri kafla,
því að frásögnin er jafn skipu-
leg og hún er fræðimannleg og
snjöll. Er mikinn fróðleik að
finna í öllum þessum hlutum
bókarinnar, en þó gerir höfund-
urinn sér mest far um það að
túlka og skýra viðfangsefni sín,
kryfja þau til mergjar. Tekst hon
um einnig ágætlega að varpa
bjartara ljósi, og oft nýju ljósi,
á hin margþættu rainnsóknar-
efni bókarinnar. Skýringar hans
á því, hvern höfuðþátt ættmenni
Bjarnar bunu áttu í stofnun alis-
herjarríkis á íslandi, eru bæði
sannfærandi og hinar skarpleg-
ustu. I ljósi þeirra verður drjúg-
um auðveldara að skilja stofnun
hins einstæða íslenzka þjóðveldis,
en innsta eðli þess er prýðilega
skilgreint í þessum orðum höf-
undar: “Tvennar andstæður vík-
ingamenningar, — drottnunar-
fýsn og skipulagshæfni gegn ó-
bilgjörnum sjálfræðiskröfum,
einstaklingshyggju og jafnaðar-
vilja — mótuðu meistaraverk
hins forna þjóðskipulags og þjóð-
lífs, hið íslenzka höfðingja-lýð-
ræði (aristo-demokrati).”
íslenzkri lagasetningu, tilgangi
hennar og anda, er lýst af mikilli
Frh. á bls. 15.

Business and Prc ifessional Cards

Drummondvilie CottonCo. LTD. 55 Arthur St., Winnipeg Phone 21020 Manufacturers of BLUENOSE Fish TSTets and Sein Twines H. L. HANNESSON, Branch Mgr. MANITOBA FISHERIES WINNIPEG, MAN. T. Bercovitch, framkv.stj. Verzla f heildsölu með nýjan og frosinn flsk. 303 OWENA ST. Skrifstoftisfml 25 355 Heimasími 55 463
Itlei/ets Stuxlios {aryesl Phefogcuphic Oigcmijaiwn ui Canadn •224 Notre Dame-
Blóm siundvíslega afgreidd THE ROSERY ltd. StofnaS 1905 427 Portage Ave. Winnipeg.
^ MStm il 1, ^

G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir. S. M. Backman, Sec. Treas. Keystone Fisheries Limited 325 Main St. Wholesale Distributors of FRESH AND FROZEN FISH CANADIAN FISH PRODUCERS, LTD. J. H. Page, Manaping Director Wholesale Distrlbutors of . Fresh and Frozen Fish. 3K Chambers St. Offioe Phone 86 651. Res Phone 73 917.

H. A. BERGMAN, K.C. íslenzkur lögfrœOingur • Skrifstofa: Room 811 McArthur Building, Portage Ave. P.O. Box 165« Phones 95 052 og 39 043 Office Phone Res. Phone 88 033 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 166 MEDICAL ARTS BLDG. Office Hours: 4 p.m.—6 p.m. and by appolntment

EYOLFSON’S DRUG PARIC RIVER, N.D. tsienzkur lyfsali Fólk getur pantaS meðul og annaö me8 pósti. Fljðt afgreiösla. ANDREWS, ANDREWS THORVALDSON AND EGGERTSON LögfræOingar 209 Bank of Nova Scotia Bldg. Portage og Garry St. Sfmi 98 291 •

J. J. SWANSON & CO. LIMITED 308 AVENUE BLDG., WPG. • Fasteignasalar. Leigja hús. Út- vega peningalán og eldsábyrgö. bifreiðaábyrgö, o. s. frv. Phone 26 821 DR. A. V. JOHNSON Dentist • 506 SOMERSET BLDG. Telephone 88 124 Home Telephone 202 398

DR. B. J. BRANDSON 308 Medical Arts Bldg Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office tímar 3-4.30 • Heimíli: 214 WAVERLEY ST. Phone 403 288 Winnipeg, Manitoba DRS. H. R. and H. W. TWEED Tannlœknar • 406 TORONTO GEN. TRCST8 BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 26 545 WINNIPEO

Legsteinar sem skara framúr Úrvals blágrýti og Manitoba marmarl Skrifiö eftir verOskrá GILLIS QUARRIES, LTD. 1400 SPRUCE ST. Winnipeg, Man. A. S. BARDAL 848 SHERBROOK ST. Selur Ukkistur og annast um út- farir. Allur útbúnaöur sá beztl. Ennfremur selur hann allskonar minnisvaröa og legsteina. Skrifstofu talsfml 86 607 HeimiUs talsfmi 501 562
A *
DR. A. BLONDAL Physician & Surgeon 602 MEDICAL ARTS BLDG. Sfmi 22 296 Heimili: 108 Chataway Sfmi 61 023 DR. ROBERT BLACK Sérfræðingur I eyrna, augna, nef og h&lssjúkdómum 416 Medical Arts Bldg. Cor. Graham & Kennedy Vlötalstlml — 11 til 1 og 2 til 5 Skrlfstofusfmi 22 251 Heimllissfmi 401 991

v Frá vini Dr. S. J. Johannesson 215 RUBY STREET (Beint suöur af Banning) Talsfmi 30 877 • Vlötalstfmi 3—6 e. h.
\ /
V
GUNDY & PYMORE LTD.
British Quality — Fish Xetting
60 VICTOKIA STREET
Phone 98 211
Winnipeg
Manager, T. R. THORYALDSON
Your patronage will be
appreciated