Lögberg - 01.02.1945, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 1. FEBRÚAR, 1945
Minningarorð um Björn Methúsalemsson
SIGURBJÖRN ÞORGRlMSSON
HINN RATVÍSI
Það hefir dregist úr hömlu, að
eg minntist góðvinar máns,
Björns Methúsalemssonar frá
Bustarfelli í Vopnafirði, sem
safnaðist til feðra sinna þann
23. júlí síðastliðinn; leiðir okkar
höfðu að meira og minna leyti
legið saman í tveimur heimsálf-
um, svo að segja frá barnæsku;
milli heimila okkar og fjöl-
skyldna á Islandi, stóð djúprætt
vinátta, sem eg skjótt komst að
raun um af umgengni við Björn
h^itinn hér vestra, að eigi hafði
kulnað á nokkurn hátt; enda var
skapgerð Björns slík, að engum
duldist, að hvar, sem hann fór,
var hreinlundaður drengskapar-
maður á ferð.
Björn var fæddur á einu hinna
fornfrægu höfðingjasetra austan
lands, Bustarfelli í Vopnafirði;
hann var í heim þennan borinn
þann 22. dag maí-mánaðar árið
1887. Foreldrar hans voru þau
sæmdarhjónin Methúsalem Ein-
arsson og Elín ólafsdóttir, er um
langt skeið sátu með rausn og
prýði áminst höfuðból; í þeirri
tíð var mannmargt á Bustarfelli
eins og svo oft áður; auk hús-
ráðenda og barna þeirra, var þar
margt hjúa, og oft og einatt mik-
ill fjöldi gesta, því heimilið lá
í raun og veru í þjóðbraut; var
þá oft glatt á hjalla og mikið um
söng; stofuorgel var ú bænum,
og tveir eldri bræður Björns, þeir
Ólafur og Einar, höfðu fengið
nokkra tilsögn í hljóðfæraslætti;
söng Björn þá jafnan með, og
var þegar á unga aldri gæddur
óvenju hreimfagurri rödd; og
þegar þeir Bustarfells bræður
komu á heimili mitt í réttunum
— við höfðum líka orgel, — var
þráfaldlega leikið á það, og sung-
ið fram á rauða nótt.
Björn Mathúsalemson kom
vestur um haf árið 1906, og tók
sér þá bólfestu í Winnipeg; gaf
hann sig þá fyrstu árin að verzl-
un, og farnaðist vel; hann bjó
yfir ríkri menntaþrá, og stund-
aði nám við Wesley College
1913—T4. Hvarf hann þá frá
námi og flutti til Ashern 1917.
Þann 8. apríl 1918 kvæntist
Björn og gekk að eiga ungfrú
Bergljótu Sigurgeirsdóttur Pét-
urssonar frá Reykjahlíð, hina
glæsilegustu konu; þeim varð
eigi barna auðið; þau stofnuðu
til heimilis í Ashern, og dvöldu
þar mestan hluta samverutím-
ans, og nutu jafnan virðingar í
héraði; gaf Björn sig þar ýmist
við verzlun, eða búpenings- og
vöruflutningum.
Bjöm Methúsalemsson var
með fágætum söngvinn maður,
og raddmagn hans slíkt, að þar
komst fátt til jafns við; hann
brann yfir styrkri þrá til söng-
náms, og hefði vafalaust komist
langt í þeirri grein, ef aðstæð-
ur hefðu verið fyrir hendi; en á
honum sannaðist, eins ■ og svo
. BJÖRN METh
Fæddur 22. maí 1887
Falli hetja í val
ei harma skal
né glata merki manns
og minning hans,
er gerst var í geð
• sú gáfa léð,
að glæða gleði og yndi
með glaðlyndi.
Lyfti hann á flug
með listamanns hug
vonum vorbjörtum
í vina hjörtum.
Átti hann þar ítök
ein og sérstök,
sem voru verðmæti
frá viti og innræti.
Björn Methúsalemsson
mörgum öðrum listrænum ís-
lendingum, hið fornkveðna, “að
kóngur vill sigla, en byr hlýtur
að ráða”.
Björn var á ýmsa lund fast-
heldinn á forna siði; að því er
trúmál áhrærði varð hanum ekki
þokað um fet; frá því að hann
kom vestur, var hann heilsteypt-
ur meðlimur Fyrsta lúterska
safnaðar, og í kirkju þess safn-
aðar voru honum sögð og sungin
hin hinztu kveðjumál; um þau
annaðist vinur hans og um eitt
skeið kennari, séra Rúnólfur
Marteinsson.
Á vettvangi hinna veraldlegu
mála, var Björn allra manna sízt
skorðaður í nokkum flokkslegan
ramma; hann tók hverri nýjung
á því sviði, er honum virtist
horfa til mannfélagslegra um-
bóta, með innilegum fögnuði og
léði henni óskipt lið; hann fann
sárt til yfir þeirri ójöfnu skipt-
ingu arðs og iðju, er samferða-
sveit hans varð að sætta sig við,
og taldi það hina fyrstu og æðstu
borgaraskyldu, að láta einkis
þess ófreistað, er ráða mætti að
einhverju leyti bót á misréttinu;
og hlut sinn lét hann ekki fyr en
þá, er í fulla hnefana væri kom-
ið.
Fráfall Björns frá Bustarfelli
kom ástmennum hans og vinum
mjög að óvörum; hann veiktist
snöggléga þann 20. júlí og var
fluttur á sjúkrahús í Winnipeg
daginn eftir, en þann 23. júlí
kvaddi hann hina jarðnesku til-
veru, virtur og harmaður af þeim
öllum, sem átt höfðu því láni að
fagna, að eiga með honum sam-
leið. Útförin fór fram þann 25.
júlí frá Fyrstu lútersku kirkju,
að viðstöddu miklu fjölmenni.
Auk ekkju sinnar, frú Bergljót
ar, lætur Björn eftir sig fjögur
systkini: Ólaf, bókhaldara, á
Akureyri, Halldór, verksmiðju-
eiganda í Winnipeg, Methúsalem,
bónda á Bustarfelli, og Oddnýju
Aðalbjörgu, húsfreyju í Ytri-
Hlíð í Vopnafirði.
Vertu sæll, gamli góði vinur,
og hafðu þökk fyrir alt og alt.
E. P. J.
Dáinn 23. júlí 1944
Átti hann einróma;
sem oft bar á góma,
lýða lofdóma
í landnámi hljóma.
þó skal mínu mest
í minni fest
er best hélt bygðarvelli
frá Bustarfelli.
Drenglund hans og trygð
var á bjargi bygð,
sem eigi brim bifar;
en á bjargið skrifar
ljóð og líknstafi,
við ljós frá úthafi;
um sælan sumardag
við sólarlag.
Far þú heill heima
um hljómsins geima
á vængjum vorboðans;
vormorgunroðans.
Bak við brimlöður,
af bróður og föður
leiddur, hönd í hönd,
um himins lönd.
S. E. Björnson.
Eftir F. Hjálmarson
• Frh.
Það var komið undir lágnætti
þegar við komum hingað þetta
vor, eða jöfnum beggja, eins og
fólkið orðaði það. Þegar sól skín
mitt á imillum eykta, (-eyktir
’ þrjár klukkustundir), átta eyktir
í sólarhring, þá hefði réttur
stundavísir átt að benda á hálf
ellefu að kveldlagi, þó við syst-
kinin værum seint á ferð þetta
vorkveld, þá sýndist þó vera enn
löng stund til háttatíma sólarinp-
ar, hún rann í allri sinni almætt-
is kvölddýrð norðarlega yfir
Tjörnesið og stefndi út á Gríms-
eyjarsund, þangað sem hún geng-
ur í sjóbað fyrir stutta stund,
um þetta s’keið ársins. En þegar
hún rís úr baðinu tekur hún
stefnuna djúpt fyrir þá Rauða-
núp og Rifstanga á Melrakka-
sléttu. Til aðdáunar um þessa
fögru vornótt hefði mátt segja,
þá var vor, og vornótt, veðrið
einsýnt og bjart. Það sem lifði af
þessari yndælu nótt, gistum við
hjá ykkur hjónunum hérna, við
bestu atlot, næsta dag var heið-
ríkt loft og hæg sunnan gola,
klukkan átta um morguninn lögð
um gið á heiðina, þú fylgdir okk-
ur upp á heiðarbrúnina og sýnd-
ir okkur stefnuna yfir hana,
langt í austri rís Þistilfjarðar
fjallgarðurinn, hann er vestri
anmur þeirrar sveitar, þarna
stendur hann, þetta íturvaxna
undursmíði íslenzkrar náttúru.
en millum hans og okkar lá heið-
in gráskjöldótt að lit, þú bentir
okkur, og sagðir: þarna langt
austur sjáið þið þrjár hæðir, þær
heita Múlar, við vestasta múlann
er heiðin sögð hálfnuð á milli
bygða. Héðan sem við stöndum
er stefnan sem þið eigið að fara
yfir þennan heiðarhörg á vest-
asta múlann, vestan undir hon-
um stendur kotbærinn Múli þar
í heiðarþögninni, sem sjaldan
heyrist annað en Tófu gagg og
sauðfjárjamur, hokra þau Jón
Björnsson og ráðskona hans,
Björg, dóttir Rifs-Jóhönnu. Ef
þið verðið farin að finna til lúa
þegar þið komið þangað, þá skui-
uð þið thvíla ykkur þar um stund,
þau verða góð við ykkur húsráð-
endurnir þar, þó híbýli þeirra
séu ekki aðlaðandi. Frá þessu
heiðarbýli liggur vegurinn rétt
norðan við þessar hæðir, sem eg
hefi nú nefnt og sýnt ykkur,
haldið ykkur með veginum, þeg-
ar þið komið að austasta Múl-
anum, sjáið þið alldjúpt skarð í
fjallgarðinn, það heitir Einars-
skarð, um það liggur vegurinn,
en beygist svo norður með fjall-
garðinum að austan, norður að
Garðsárini, sem rennur niður í
Garðsdalinn, henni fylgið þið
svo, hún leiðir ykkur heim að
bænum Garði í Þistilfirði. Nú
hefi eg sagt ykkur til vegar, og
óska að ykkur gangi vel yfir
heiðina, þið ættuð að öllu sjálf-
ráðu, að vera komin að Garði
klukkan tíu í kvöld. Þegar við
kvöddum þig réttir þú systir
minni dálítinn böggul, og sagðir
konan mín bað mig að afhenda
þér þetta, það er' víst svolítill
matarbiti, sem þið eigið að borða
meðan þið eruð á heiðinni, þetta
þáðum við með því þakklæti,
sem við höfðum vit á að offra
ykkur hjónunum, fyrir góða góð-
vild, svo snérum við saman bök-
unum, þú gekkst heim, vestur,
en við austur á eyðimörkina,
en ekki höfðum við gengið lengi,
þegar ok'kur varð eins og ósjálf-
rátt að horfa til baka, en hvað
sáum við þá, ekki neitt af því,
sem okkur var kærast að sjá,
æskusveitin okkar, Tjörnesið, var
horfið úr sýn, hvergi sjáanlegt
í sjóndeildarhringnum, við höfð-
um hlotið að ganga það af okk-
ur, tína því, þegar við hurfum
yfir heiðarbrúnina, sár harmur
greip um hjörtu okkar við þessa
óvæntu sýn, þarna stóðum við
á snjóskjöldóttri heiðinni eins og
ráðviltir útlagar og þektum ekk-
ert af því sem við sáum þar í
nágrenninu hjá okkur, nema
fjöllin þrjú, sveitarverðina ykk-
ar Axfirðinga, þau Hafrafell,
Sandfell og Þverárhyrnu.
“Við skulum halda áfram,”
sagði systir mín, “það er ekki til
neins að standa hér og væla yfir
því sem tapað er og horfið, við
þurfum aldrei að búast við því
að lifa alla æfina í æskusveit
okkar, og þó okkur þyki hún
fögur, þá eru margar sveitir
landsins okkar eins fagrar og
hún, eða þótti þér ekki Axar-
fjörðurinn með græna skóga og
gróin tún, eins fagur og Tjörnes-
ið okkar, við erum nú að ganga
út í lífið til að skoða myndir þess,
komdu nú, við skulum haldá eitt
hvað í austuráttina.”
Við keptum austur götuslóð-
ann eins hart og f^etur okkar
toguðu, og vorum komin austur
að heiðarkotinu Múla, um mið-
degi. Við fundum lítið til lúa þó
slæmt væri gangfærið. Okkur
kom saman um það að gera ekk-
ert vart við okkur 1 þessu heið-
arhreysi, enda sáum við þar ekk-
ert lifandi, annað en leiðinlega
flekkóttann hund, sem gó að okk-
ur, urraði og lét illa. Þegar við
vorum bomin þar skamt austur
með Múlanum, settumst við nið-
ur á þúfu og borðuðum part af
nestinu, sem Sandfellshagahjón-
in gáfu okkur og töluðum um
það með þakklátum bug, að það
myndi vera það bezta matar-
kyns, sem þau ættu til í búinu
sínu, þegar við lögðum af stað
frá þúfunni, sem við höfðum
setið á, fundum við til mikils lúa
í fótunum, sárinda strengir frá
öklum til knésbóta heftu mikið
ferðhraða okkar, við stauluð-
umst þarna austur með múlan-
um, hægt og bítandi, (eins og
sagt er um hesta, sem labba lötur
hægt, og grípa sér munnfylli af
grasi úr götubökkunum, sem þeir
ganga um) “kemst þó hægt fari”,
segir máltækið, og eins það að
viljinn dragi hálft hlassið, við
reyndum að gera vilja okkar eins
léttann aksturinn og við gátum.
Enda var hann búinn að draga
okkur austur fyrir alla Múla og
gegnum Einarsskarðið, þá var
sólin gengin í þvervestur, komið
miðaftan dags, samt vakti enn
ófarinn fjórðungur heiðarinnar,
rétt fyrir framan okkur. Eftir
alllanga stund vorum við komin
norður að Garðsánni þar sem
hún hossar sér með miklum há-
vaða austur úr Þistilfjarðarfjall-
garðinum, niður í Garðsdalinn,
þaðan sem við vorum nú stödd,
lá Garðsdalurinn beint í austur,
barmafullur af geislum vorsólar-
innar, benti hann okkur á sveit-
ina, sem við vorum að flytja í,
í henni átti eg að lifa og þrosk-
ast í tólf ár. Þegar við höfðum
náð til áarinnar, hættum við aö
skipta okkur af götuslóðunum,
sem við vorum að elta 1 ótal
krókum millum fannanna þenn-
an dag, niður dalinn stauluðumst
við með hvíldum, eitt sinn þegar
Ólöf systir mín stóð upp af þúf-
unni, sem hún hafði setið á, sagði
húnr
'“Við skulum reyna að staulast
nokkra faðma ennþá, eg held að
þúfunni, sem eg sat á, hafi verið
farið að dauðleiðast að sitja und-
ir mér.”
Eftir margar þúfna setur, kom
umst við að Garði í Þistilfirði,
klukkan ellefu um kvöldið, blaut
upp á kné og leirug upp á
haus. Eg minnist þess enn með
þakklæti, hvað innilega vel okk-
ur var tekið í Garði, við vorum
strax klædd úr bleytunni og hátt-
uð niður í rúm, konan gaf okkur
nýmjólk að drekka, á öðrum góð-
gjörðum höfðum við enga lyst,
þau systkinin, svefninn og róin,
aldavinir þeirra sem lúnir eru,
heimtuðu okkur í arma sína,
næsta morgun vöknuðum við
hress og heilbrigð. Svefninn og
hvíldin höfðu núið úr okkur
harðsperru strengina, nóttina,
sem við gistum í Garði, hjá Guð-
mundi bónda Einarssyni og
Kristínu konu hans. Þessi gest-
risnu hjón fluttust nokkrum ár-
um síðar til Ameríku og bjuggu
í Álftavatns, eða Grunnavatns
bygðunum hér 1 Manitoba, nú
dáin fyrir mörgum árum. Dag-
ínn, sem vio íorum frá Garö1..
náðum við Ólöf systir mín í til-
vonandi ársvist okkar, að Ytra-
Álandi í Þistilfirði. Hún í eld-
húsið en eg í • kvíabólið.
Eg er sami drengurinn, sem þú
íyigdir hérna upp á heiðarbrún-
ma fyrir rúmum þremur árum,
nú hefi eg sagt þér ferðasögu
okkar systkinanna héðan fra
Sandfellshaga austur í Þistiifjörð
vorið 1875.”
Þá var vor og vornótt,
veðrið einsýnt og bjart.
Nú er haust og haustnótt,
húmið tvísýnt að art.
“Nú er eg næturgestur þinn í
annað sinn, bóndi góður, og á
austurleið eins og þá, útsýnið yfir
sveitir 'landsins er að vísu ömur-
legra nú, en þegar eg var hér á
ferð síðast.”
Þegar eg hafði þulið ailann
þennan ferðapistil minn til enda,
sagði bóndinn.
“Nú hefir þú sagt mér svo
greinilega frá þessu atviki, að eg
man eftir því, eins og það hefði
skeð í gær. Eg er glaður yfir því,
að sjá þig aftur svona mikið
stærri og mannslegri, en þú varst
þá.”
“Þegar málhvíld varð á milli
mín og bóndans, sagði Sigur-
björn.
“Viljið þið að eg rauli eina
rímu áður en við háttum?”
“Já, blessaður,” sögðu allir.
Sigurbjörn fletti upp á elleftu
rímu í Jónsvíkinga rímunni,
þar sem þeir Hákon jarl Sigurðs-
son og Jómsvíkingar hittust og
börðust á Hjörunavogi við Nor-
veg 986. Ríman er kveðin undir
hringhendum braghætti og byrj-
ar svona:
Andinn gnísu vaknar við,
vítt á hnísu láði,
herjans dísa hretviðrið
heitt upp rísa náði.
Þegar Sigurbjörn hóf að kveða
hlustuðu víst öll þau eyru, sem
þá voru stödd í baðstofunni í
Sandfellshaga, kvæðamaðurinn
hafði bæði há og fögur hljóð,
mælti vísuorðin svo skírt fram,
lagði svo hreina áherzlu á stuðla
skipun bragsins að það var unun
að hlusta á hann. Þegar eg hafði
heyrt Sigurbjörn kveða um
stund, sannfærðist eg um, að
það var satt, sem Árni á Ferju-
bakka hafði sagt mér, að hann
Sigurbjörn gæti kveðið stórhríð-
arihljóðið og fleira ömurlegt burt
úr þönkum samtíðar sinnar og
fyrir það væri hann aufúsu gest-
ur allra, sem hann gisti hjá. Með-
an Sigurbjörn kvað heyrðist
hvorki dynur frá vindinum, sem
rendi sér fótskrið út á baðstofu
þakinu, né ískur í ýlustrái við
glugga, klukkan mun hafa verið
hálf tólf þegar kvæðamaðurinn
hafði lokið við rímurnar, þær
eru fjórar að tölu og innihalda
eitt þúsund og eitt hundrað og
ellefu vísur, við sem hlustuðum
á kvæðamanninn, vorum þakk-
lát fyrir langa kvöldvöku, stutta
á meðan hann kvað, áður en
háttað var, gengum við Björn
bóndi og Sigurbjörn út á bæjar-
hlaðið, veðurútlitið var hið sama,
millum himins og jarðar sást
ekkert annað en þokumökkur-
inn, og geislastafurinn frá ljós-
inu á stofuborði bóndans Ðjörns
í Sandfellshaga. Við Sigurbjörn
vorum rekkjunautar þessa nótt,
hann lá við stokk, en eg við þil,
þegar eg var háttaður sneri eg
mér til þilsins, sofnaði strax og
várð sivefninn vær.
Snemma næsta morgun vakn-
aði eg við það, að rekkjunautur
minn var að klæða sig, þegar
hann hafði lokið því. gekk hann
mjög hægt fram úr baðstofunm,
allir virtust sofa, og sumir hrutu,
þegar Sigurbjörn kom inn, vakn-
aði bóndinn, og spurði hann
hvernig veðrið væri.
“Það er alveg sama veðurút-
lit eins og í gær, og vindurinn af
sömu átt. Þér er best að halla
þér niður í rúmið þitt aftur,
klukkan er ekki sex, og dagur
rís ekki fyr en klukkan átta, um
þennan tíma ársins, og svo sileppi
eg ykkur ekki fet frá heimili
mínu í fangið á heiðinni í svona
veðurútliti,” sagði bóndinn.
“Það er vel ratandi, hver mað-
ur með fullu viti, ætti að geta
ratað, þegar vindur blæs, af
hvaða átt sem er, ef þeir þekkja
nokkrar áttir,” sagði Sigurbjörn.
og hallaði sér um leið niður í
rúmið.
“Vindurinn er svo miklu hvass
ari, þýngri, kaldari og sterkari
uppi á heiðinni, en hann er
hérna niður við bæinn, í skjóli
við hana,” sagði bóndinn.
“Já, eitthvað dálítið hvassari,”
sagði Sigurbjörn.
Eftir alllanga stund virtist fara
að birta af degi, heimilisfólkið
fór að klæða sig. Hjónin voru
komin á fætur, Sigurbjörn sat á
rúminu fyrir framan mig, leit
um öxl sér til mín, og sagði:
“Ætlar þú ekki að klæða þig
í dag?”
“Jú,” svaraði eg.
“Þér er þá best að rumskast
eitthvað í þá áttina, piltur minn.”
Þetta lét eg hann ekki segja
mér tvisvar, því mér fanst það
liggja í orðum hans að eg væri
svo latur að eg myndi ekki nenna
því að hengja utan á mig fötin.
Litlu seinna var borinn á borð
morgunmatur fyrir okkur þrjá,
bóndann og okkur Sigurbjörn,
meðan við vorum að borða,
beindi bóndinn tali sínu að
Sigurbirni, og spurði:
“Ertu staðráðinn í því að leggja
á heiðina í dag?”
“Já,” svaraði hann, “það yrði
fremur förukerlingarleg saga
sem gengi af mér hérna um
sveitina, ef það spyrðist að eg
alþektur ferðaslarkari hefði set-
ið veðurteptur hérna undir heið-
Sjötíu punda Rocket sprengja, sem brezki flugherinn er
frægur fyrir.