Lögberg - 01.02.1945, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 1. FEBRÚAR, 1945
7
Hallgrímur Pétursson
Drengir og stúlkur:
Á Seytjándu öld var uppi á
íslandi prestur, sem hét Hall-
grímur Pétursson. Hann var fá-
tækur alla sína ævi og seinustu
árin þjáðist hann af hræðilegum
sjúkdómi — holdsveiki. En þrátt
fyrir alla örðugleika varð hann
frægasta skáld á íslandi í sinni
tíð. Hann var sérstaklega sálma-
skáld.
Séra Hallgrímur var einlægur
trúmaður. Trú hans var innileg
°g sterk. Hann leitaði hugsvöl-
unar í sorgum sínum og sjúk-
dómi, með því að hugsa um guð
°g yrkja ium sögu Krists og kenn-
ingar hans. Hann orkti Passíu-
sálmana um kvalir og fórnar-
úauða frelsarans. Þeir eru ódauð-
legt snilldarverk og urðu ís-
lenzku þjóðinni hjartfólgnari en
nokkur önnur ljóð.
Séra Hallgrímur orkti greftr-
unarsálminn “Allt eins og
blómstrið eina”, sem sunginn er
enn í dag við hverja jarðarför
íslendinga. Hann orkti líka heii-
ræðavísur fyrir unglinga og
munu flestir unglingar á Islandi
kunna þær. Ef til vill, langar
ykkur, drengina og stúlkurnar
vestan hafs, sem kunnið íslenzku,
að lesa og læra þessar heilræða-
vísur.
Eg er R. K. G. S. þakklát fyrir
að senda “Yngstu lesendunum”
ungmenna heilræði Hallgríms
björn jónsson axfjörð
Hann andaðist að heimili sínu
1 hinni svonefndu Hólar-bygð
nálægt Leslie, Sask., 31. des. s. 1.
eftir langa vanJheilsu; hafði ver-
ið rúmliggjandi 14—15 vikurnar
síðustu. Björn var fæddur að
kaenum Ytri-Tungu á Tjörnesi í
Suður-Þingeyjasýslu, 14. febr.
árið 1864. Voru foreldrar hans
þau hjónin Jón Guðmundsson og
Kristín Jóhannesdóttir. Ólst
hann upp undir handleiðslu for-
eldra sinna, sem voru vinnuhjú
1 ýmsum stöðum en þó oftast í
Axarfirði.
Ungur giftist hann, árið 1894,
Petrínu Jónsdóttur, en misti
hana eftir mjög stutta samveru.
Eignuðust þau eina dóttur barna,
ieugu dáin. Árið 1897 giftist
hann eftirlifandi seinni konu
sinni, Valgerði Þorláksdóttur,
settaðri úr Þiátilfirði. Þeim varð
Þessara barna auðið, sem kom-
Ust til aldurs: Kristveig (Mrs.
Guðmundsson) Bankend, Sask.,
Uuðlaugur Stefán, dó árið 1923,
Þorlákur, í föðurgarði, Halldór,
húsettur í Hólar-bygðinni og
hvæntur hérlendri konu, Stein-
grimur, í Canadahernum, og
fréttist síðast til hans á ítalíu.
Auk þessara barna eru 12 barna-
börn og 5 barnabamabörn hans
á lífi.
Þau Björn og Valgerður komu
tú Ameríku árið 1903. Dvöldu
Þuu fyrst í Argyle-bygðinni,
, an>, en tóku heimilisréttarland
í Hólar-bygðinni árið 1910 og
hafa búið þar síðan.
Hjörn sálugi var einkar glað-
^yndur maður og vinsæll í sínu
uagrenni. Hann var mjög laglega
hagmæltur og hafði það til, sem
Hestir landar, að láta fjúka í
hendingum við ýms tækifæri.
Skáldskapur hans var ætíð gam-
ansamur en græskulaus, enda
^ar maðurinn valmenni. Nú
Ijóðnar óðum stefjahreimur ís-
endingsins hér í álfu og nú virð-
^t mér sem við séum ekki ein-
Péturssonar. Fyrsta vísan birtist'
í þessu blaði og hinar seinna.
Ungum er það allra bezt
að óttast guð, sinn herra;
þeim mun vizkan veitast mesx
og virðing aldrei þverra.
Oröasafn.
seytjándu — seventeenth
öld — century
fátækur — poor
ævi — live
þjáðist — suffered
hræðilegur — terrible
sjúkdómur — disease
holdsveiki — leprosy
örðugleikar — troubles,
difficulties
frægast — most famous
tíð — time
sérstaklega — especially,
particularly
sálmaskáld — psalmist
einlægur — sincere
trúmaður — believer
trú — faith
hugsvölun — comfort, consolat-
ion
kenningar — teaching
um kvalir og fórnardauða frels-
arans — history of the passion
snilldarverk — masterpiece
hjartfólgnari — more dearly
beloved
greftrunarsálmur — funeral
hymn
jarðarför — funeral
heilræði — wholesome counsel,
good advice
vísa — verse
Huldukona.
ungis að greftra góða og nýta
einstaklinga, heldur heila kyn-
slóð, sem gengur til grafar.
Margt var vel um þá kynslóð,
sem kom hér til landnáms á
vesturvegum og henni eigum
við mikið að þakka. Hún lagði
undirstöðuna fyrir gengi voru
hér vestra, í fleiri en einum
skilningi. Hún hefur breytt mörk
inni í sáðland, og hún hefur, með
framkomu sinni, aflað kynstofni
vorum þess álits er hann nýtur
íslandi til sóma í álfunni. Erfið
varð þeim lífsgangan, sem flýðu
fátæktina heima til að brjótast
upp úr örbyrgðinni hér vestra.
Mörg voru erviðisárin, og marg-
ir voru erviðleikarnir á fram-
sóknar brautinni. I sumarhitum
og vetrarfrostum urðu þeir að
erfiða og mæta hverju, sem að
höndum bar. Þá blés tíðum kalt
um illa búna íslendinga á vest-
ur sléttunum; þá var stundum
erfitt að afla sér og sínum allra
lífsnauðsynja, þá voru margar
hetjudáðir drýgðar, sem gleymsk
an og þögnin hylur.
Björn sál., varð aldrei auðug-
ur, en hann komst heiðarlega af
með barna hópinn sinn og eyddi
kröftum og ævistarfi til að gegna
skyldum sínum.
Þreyttur og háaldraður er
hann nú genginn til hinztu hvíld
ar. Eitt er eg viss um, að hanr.
vildi að eg vinur hans, mintist
á í þessum minningar orðum og
bæri eiginkonunni ástarþakk'r
hans og kveðjur, henni sem með
fórnfúsu kærleiksþeli annaðist
hann fram í andlátið, henni sem
aldrei vék frá honum í dauða-
stríðinu; henni, serp vakti yfir
honum, sem engill kærleikans
fram til hinns síðasta.
Hann var jarðsunginn frá Hól-
ar Hall, af undirrituðum þann
5. jan. s. 1. Ekkjan hefur beðið
mig að bera öllum nágrönnum
sínum og vinum, er á einn eða
annan hátt veittu henni hjálp í
veikindum eiginmannsins og
vottuðu henni og fjölskyldunni
samúð sína við útförina, sínar
hugheilustu þakkir. Sérstaklega
vill hún minnast Jóns Jóhanns-
sonar og Mrs. Stefánssonar í
þessu sambandi.
H. E. Johnson.
DÁNARFREGN
Sigrún Grímson
Fimtudaginn 14. desember and
aðist Sigrún Grímson, hjúkrun-
arkona við sjúkrahúsið í Grafton.
Bar andlát hennar mjög svip-
lega að, og var hún eins og vænta
mátti harmdauði foreldrum sín-
um og öllum ástmennum. Varð
dauði hennar, eins og hann bar
að, hið þyngsta reiðarslag fyrir
ástmennahópinn allann. Enda
varpaði hann djúpum skuggum
sársauka og saknaðar yfir alla
heimabygð hennar ■ í Mountain,
N.D., og grendinni, og yfir sjúkra
húsið þar sem hún starfaði og
fólkið þar.
Sigrún sál. var mjög góð stúlka
og vel gefin, eins og hún átti kyn
til. Vinsæl var hún og mikils
metin bæði sem heiðarleg ung
stúlka og mikilhæf og umhyggju-
söm hjúkrunarkona. Sorgin og
söknuðurinn var því þungur við
fráfall hennar. Og reyndist for-
eldrum og ástvinum kanns-ke
enn þyngri vegna þess að bróðir
hennar Árni, sem er eina barn
foreldra sinna, auk Sigrúnar sál.,
og er í her Bandaríkjanna, var
nú erlendis í herþjónustu, og
áfar langt að 'heiman.
Sigrún sál. fæddist í Mozart,
Sask., 5. júlí 1922. Þar voru for-
eldri hennar þá búsett. Foreldri
hennar eru Hallgrímur B. Grím-
son og kona hans Anna, dóttir
hinnar mikilsmetnu hjóna, Árn.x
og Guðrúnar Björnson er búa :
næstu grend við Mountain. N.D.
Hallgrímur B. Grímson er af
hinni fjölmennu Grímson ætt,
sem hefir verið næsta fjölmenn
hér í Norður Dakota. En Guð-
mundur Grímson dómari, einn
áf hinum nánu ættingjum hans.
Á barnsaldri vandist Sigrún
á stöðuga þátttöku í guðsþjón-
ustum og sunnudagaskólastarfi.
Var hún um hríð sunnudagaskóla
kennari að loknu sunnudaga-
skólanámi sínu og fermingu.
Hún hélt til dauðadags, ein-
lægri trygð við söfnuð sinn, Vík-
ursöfnuð að Mountain, sem og
var söfnuður foreldra hennar og
annara margra ástvina og ætt-
ingja.
Hin látna unga, vinsæla og
velmetna mær, var jarðsungir.
frá heimili foreldra sinna og
frá kirkju Víkursafnaðar að
Mountain, miðvikudaginn 20.
desember. Mikið fjölmenni ást-
menna, vina og samferðafólks
fylgdi henni harmþrungið til
grafar, þar með nokkur hópur
hjúkrunarkvenna, stallsystra og
samverkafólks frá sjúkrahúsinu
í Grafton. Séra H. Sigmar jarð-
söng.
H. S.
— Af hvaða bókum hefurðu
mest yndi?
— Matreiðslubókinni hennar
móður minnar og ávísanabókinni
hans föður míns.
Lady Llester &tanhope
(Frh. af bls. 3)
Hester var jafn snjöll færustu
mönnum á hestbaki, og var gef-
in fyrir útreiðar. Eftir stutta
dvöl þar í landi sigldi hún til
Jaffa og suður til Jerúsalem, á
meðan hún dvaldi á Gyðinga-
landi, barst hún mikið á í klæða-
burði, var hún í rauðri treyju
lagðri gullborðum, buxurnar
voru gullborðum lagðar, í hvítri
yfirhöfn var hún hin prýðileg-
asta ásýndum, og hún reið í
hnakk, sem var fóðraður með
rauðu flaueli. Vakti hún feykna
eftirtekt hvar sem hún fór,
minnir hún ósjálfrátt á glæsi-
mensku Rikarðs ljónshjarta,
Sir Kenneths soldáns og Editte
Plantaganet, eins og Talisman
Sir Walter Scotts skýrir frá.
Eftir nokkra dvöl á Gyðinga
landi fór hún til Acre á Sýr-
landi, sem er fræg borg frá tíð
krossferðanna. Krossfarendur
tóku hana 1104, Tyrkir náðu
henni aftur 1187, en Ríkarður
ljónshjarta náði henni á sitt vald
1291 og gaf hana í hendur ridd
urum St. Johannesar frá Jeru-
salem, Napoleon mdkli reyndi að
ná borginni á sitt vald 1799 en
varð frá að hverfa.
Á meðan Hester dvaldi í Acre
sat hún í miklu yfirlæti hjá
spánverska konsúlnum. Frá Acre
fór hún til Nazaret og síðan til
Damaskus.
Um þetta leyti fór að brydda
á óvináttu milli þeirra Crawford
Bruce og Dr. Meryon, lækninum
þótti nóg um vináttu þeirra
Hester og Bruce, en kærleikar
höfðu aldrei verið miklir milli
þessara tveggja manna. Hester
sá að hún mundi af þessum á-
stæðum ekki geta haft báða
lengur sem ferðafélaga, svo hún
lét læknirinn fara, en Bruce
veiktist skömmu síðar og varð
hún þá að kalla læknirinn til að
stunda hann.
í Damaskus barst Hester mik-
ið á, lifði hún í hinni mestu
prakt, var hún tilbeðin af íbúun-
um sem nokkurskonar hálfguð,
fyrir glæsimensku hennar og
meðfram fyrir riddaralegac
íþróttir og það að hún bar vopn.
Hana fýsti mjög að fara til
Palmyra, sem er fræg borg í
Sýrlensku eiðimörkinni, en það
voru ýmsar tálmanir á leið
hennar svo það varð ekki af
því fyr en nokkuð seinna. 1813
kom hún því í framkvæmd, þar
var henni tekið með kostum og
kynjum, og þar mun hún hafa
náð hámarki frægðar sinnar,
hún skrifaði vinum sínum og
sagði að hún hefði verið krýnd
“drottning eyðimerkurinnar”.
Eftir stutta dvöl þar sneri hún
til baka og vestur að ströndinni,
drepsótt geysaði þá um landið og
hana fýsti að fara burt frá Sýr-
landi, en þá var að fara út um
þúfur vinátta hennar og Bruce,
sem þreyttur var orðinn á ráð-
ríki hennar og hinu praktuga
hirðlífi,^fékk hann þá og bréf
frá Englandi að faðir hans væri
hættulega veikur og hann beð-
inn að koma heim. Skömmu eft-
ir að Bruce hvarf henni, tók
Hester megna hitaveiki, lá hún
við dauðans dyr svo vikum skifti
og þrír mánuðir liðu þar til hún
var fær um að ferðast. Fór hún
nú burt af Sýrlandi og settist að
í Mar Eleas klaustrinu, við ræt-
ur Lebanon, hún var mjög bil-
uð að heilsu, og lifði hún nu
reglulegu klausturlífi, nágrann-
ar hennar voru bændafólk úr
nágranna þorpum, sem komu fyr
ir forvitnis sakir til að sjá ensku
prinsessuna eins og þeir jafnan
kölluðu hana.
Á næstu árum fara litlar sög-
ur af ihenni, en hún varð æ meir
og meir austurlensk í hugsun og
háttum og fjarlægðist að sama
skapi ættlandinu og öllu því sem
vestrænt var. Einkavinur henn-
ar Dr. Meryon fylgdi henni í
útlegðina, hafði hann aðsetur sitt
í litlu húsi í þorpi einu örskamt
frá verustað hennar og af ritum
hans er það að menn vita raun-
ar nokkuð um hana á þessum
árum, hún hélt sig eina og af-
skekta lengi, en er heilsa hennar
fór batnandi kom ævintýraþráin
aftur, ferðaðist hún þá um Sýr-
land í fjóra mánuði og heimsótti
ýmsa merka staði. Um þetta
leyti var það að hún fór til
Ascalon borgar til þess að leita
að huldum fjársjóð, sem al-
mennt var trúað að þar væn
faílinn, fór hún þennan leiðang-
ur að tilhlutan Tyrknesku stjórn
arinnar og með fullu samþykki
Soldánsins í Miklagarði, var
henni gefið ótakmarkað vald til
þess að haga leiðangrinum eftir
eigin geðþótta, svo rannsóknin
gæti orðið sem nákvæmust.
Lagði hún á stað með makt og
miklu veldi, sveit hennar var
200 manns, en árangurin varð
enginn. Enginn fjársjóður fannst.
og ekkert sem merkilegt var
nema ein myndastytta, sem hún
lét brjóta, því hún vildi ekki að
sá' orðrómur bærist út að hún
væri að safna forngripum fyrir
Englendinga í staðinn fyrir að
vera að vinna fyrir hið nýja
fósturland, eins og hún átti að
vera.
Hrygg í huga yfir afdrifum
leiðangursins, sneri hún nú aftur
til Mar Eleas og settist um kyrt.
Fréttin um það að hún hefði
fyrir alvöru sest að þarna austur
frá barst til Englands, svo um
tveggja ára skeið sótti allur
fjöldi af merku og hátt stand-
andi ferðafólki frá Englandi hana
heim á þessum afskekta stað, og
birti ekki alllítið yfir lífi hennar
við þær heimsóknir. Einn af þeim
sem heimsótti hana var hinn
merki ferðamaður og fyrirles-
ari James Silk Buckingham og
tileinkaði hann henni eina af
bókum siínum, og taldi hann
hana eina fegurstu mynd kvenn-
þjóðarinnar, og fór um hana
mörkum fögrum orðum.
1816 komst hún í miklar fjár-
kröggur, hún var ekki hagsýn
eða sparsöm, eftirlaun hennar
frá stjórninni rægði alls ekki
með þeim lifnaðarmáta, sem
hún hafði, en hún var bjartsýn
í því tilliti og hafði þá trú að
fjárhagslega mundu leiðir opnast
og alt mundi jafna sig. Hún fékk
í arf eftir bróður sinn, sem dó
1809, 10.000 sterlingspund. Þetta
sama ár hvarf Dr. Meryon henni
til Englands og upp frá því sleit
hún öllu sambandi við England,
hún jafnvel lét það boð út
ganga að hún veitti ekki framar
móttöku neinum gestum frá
Englandi, samt tók hún í þjón-
ustu sína enskan mann, Dr.
Newberry, í staðinn fyrir Dr.
Meryon, og var hann með henni
þar til 1819. Þegar hann fór
heim aftur, kom Dr. Meryon
aftur en þá var hún orðin svo
Tyriknesk í allri hugsun og hátt-
um að hann dvaldi aðeins stutta
stund, var það með beggja sam-
þykki að hann hvarf heim aft-
ur.
Um þetta leyti var það að
hún settist a, í húsi einu í Doun
og dvaldi hún þar í 20 ár, og
mátti segja að hún settist í helg-
an stein. En það er all skoplegt
hvernig hún náði þar aðsetri.
Eigandinn var kristinn kaupmað
ur sem hún eitt sinn heiðraði
með því að heimsækja hann. Með
mörgum fögrum orðum hrósaði
hún húsinu og garðinum í kring
og hilóð lofi á eigandann svo
hann varð frá sér numinn og
bauð henni til miðdegisverðar og
næturgistingar. En hún svaraði
því að hún ætlaði að setjast þar
að fyrir fullt og alt, hann tók
þessu sem spaugi fyrst, en að
tveim vikum liðnum er hún enn
sat þar fór hann að verða á-
hyggjufullur, og fór að grenslast
eftir hver fyrirætlun hennar
væri. en hún svaraði því að
hún mundi sitja sem fastast, því
hér ætlaði hún að eiða ævi sinni,
húsið væri algjörlega eftir sín-
um geðþótta, og hér kysi hún að
búa framvegis.
Kaupmaðurinn reyndi uð skýra
það fyrir henni að hann vildi
hvorki selja né leigja núsið, en
hún svaraði honum því að hana
fýsti ekki að kaupa húsið — en
bara slá eign sinni á þaö. Kaup-
maðurinn í vandræðum sínum
reyndi með öllu möguiegu móti
að losast við hana, og hann skrif-
aði stjórnarvöldunum í Mikla-
garði og leitaði aðstoðar þeirra,
að nokkrum tíma liðnum fékk
hann svar frá stjórninni og skip-
un um það að hlýða “prinsess-
unni frá Evrópu í öllu”, að því
svari fengnu hrökklaðist kaup-
maður burt, en Hester sat með
húsið og eignina.
Eftir því sem árin liðu fór
heilsa Hester hnignandi, og fjár-
hagsástæðurnar urðu mjög erfið-
ar, hún einangraði sig nú sem
mest og afsagði nú með öllu að
taka á móti ferðafólki, voru
margir sem fóru langt úr leið
til þess að heimsækja “drottn-
ingu eyðimerkurinnar”. Læknir
einn Dr. Madden að nafni, sem
heimsótti hana, sagði að ástæð-
an fyrir því að Hester eyddi æv-
sinni á þennan hát væri sú, að
henni fyndist nautn í því að ráða
yfir hinum góðhjörtuðu en grann
vitru bændum, sem hún sam-
neytti.
1827 heimsótti Dr. Meryofl
hana aftur, ásamt konu sinni, því
nú var hann giftur, það angraði
hann mikið, er hann sá hinar
erfiðu kringumstæður Hester.
Hinn síðasti Vesturlanda maður
sem með henni var, var nú
dáinn og hún hafði eingöngu
austræna þjóna. Skuldabasl og
langvarandi heilsuleysi hafði
dregið úr henni allann þrótt,
svo nú var ekki sjón að sjá hana
í samanbuðri við það sem var
14 árum áður. Hugur hennar
gagnvart kvennþjóðinni hafði
ekki blíðkast með árunum, hún
leyfði Mrs. Meryon að heim-
sækja sig aðeins einu sinni og
það ekki án mótmæla, á meðan
þau dvöldu á þessum slóðum,
sem voru nokkrir mánuðir, svo
eins fljótt og (kostur var á, fékk
Dr. Meryon heimfararleyfi og
sigldi heim, sem hann bjóst við
að væri í síðasta sinn.
En það átti enn fyrir honum
að liggja að fara austur. 1836
kallaði hún hann austur. Ein-
angrun fjánhagskröggur og
heilsuleysi, er hún átti við að
stríða sló á viðkvæma strengi
vina hennar og þeir gátu ekki
neitað henni þegar hún knúði á
náðardyr þeirra. Skömmu eftir
að Dr. Meryon skildi við hana
í þetta sinni urðu fjárhagsástæð-
urnar svo að hún komst á kald-
ann klaka. Skuldir hennar voru
orðnar svo miklar, að skuldu-
nautar hennar snéru sér til utan-
ríkisdeildarinnar og settu fastar
tekjur hennar eða eftirlaun.
Hún fann sárt til þessa til-
tækis, og fannst sér misboðið.
Hún skrifaði harðorð bréf til
brezka sendiherrans, þingforset-
ans á Englandi og Wellingtons
lávarðar, og síðast skrifaði hún
Victoriu drottningu í miklum
móði, þar sem hún tók það fram
að hún gæti ekki með nokkru
móti liðið það að eftirlaun sín
væru tekin lögtaki, svo hún af-
afsalaði sér þeim í hendur skuldu
nautum sínum af frjálsum vilja.
Nú var hún nauðbeygð að spara
alla hluti og takmarka öll út-
gjöld, varð hún að mestu að
loka upp heimilinu sem hafði
verið svo ríkmannlegt og kostn-
aðarsamt.
Þann 23. júní 1839 kvaddi hún
þennan heim, einstæðingur, án
læknishjálpar. Vinalaus og vin-
um sneydd. Svartir þjónar hjúkr
uðu henni í dauðastríðinu.
Mr. Moore, brezki konsúllinn
í Beirut og trúboði frá Ameríku
voru við útför hennar, sem fór
fram um miðnætti sama daginn
og hún dó, hún var jarðsungin
með lítilli viðhöfn í garðinum við
heimili hennar.
G. J. Oleson.
Glenboro, Man.