Lögberg - 01.02.1945, Side 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 1. FEBRÚAR, 1945
5
ÁHLGAMÁL
LVCNNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Bezta hveitið —
lélegasta brauðið
Þetta er fyrirsögn á grein, sem
birtist í Winnipeg Free Press,
fyrir nokkrum dögum. í þessari
deild Lögbergs, hefur oft verið
vikið að því, hve áríðandi það
væri fyrir heilsufar fólks að það
neytti brauðs, sem væri ríkt af
bætiefnum. Til þess að undir-
strika það, sem áður hefur verið
sagt um þetta efni, er hér birtur
útdráttur úr ofannefndri grein.
“Upplýsinga starfsemin í sam-
bandi við mataræði í Canada,
hefur brugðist vonum manna, að
minsta kosti í einu mikilvægu
atriði. Fyrir ári eða svo, var
mikið talað um þá yfirsjón að
nema bætiefnin burt úr hveit-
inu þegar það er malað, en slíkt
hafði í för með sér lélegra brauð.
Stjórnin mælti svo fyrir að korn
skyldi þannig malað, að það héldi
að mestu leyti bætiefnum sín-
um, og fólk var hvatt til að nota
aðeins (Canada approved) mjöl,
eða kaupa brauð, sem búið vav
til úr því. Margt fólk var þeirr-
ar skoðunar að þetta nýja hveiti-
rajöl væri almennt notað og að
Canada búar yrðu þeirra hlunn-
inda aðnjótandi, sem því var
samfara.
Það vakti því meir en litla
undrun er fólk fékk vitneskju
una það, að 90% af því brauði,
sem neytt er í Canada, er enn
búið til úr hinu gamla óendur-
bætta hveiti, aðeins 7% af brauði
er búið til úr (Canada approved)
hveiti og 3% úr heil'hveiti, að
því er frá er skýrt í blaðinu
Saturday Night.
Bretland og Bandaríkin, fara
eftir andstæðum reglum í þessu
efni%og í þessum löndum notar
almenningur hveiti, sem gerfi-
bætiefnum hefur verið bætt í.
Jafnframt því, sem fólk í Canada
finnur til metnaðar yfir því að
framleiða bezta 'hveiti í heimi,
þá sætta 90% af íbúum landsins,
sig við það að nota hveiti sem í
niikilvægum atriðum er lélegra
en það, sem Bandaríkjamenn og
Bretar búa til brauð sín úr.
Utlitið skiftir jafnan nokkru
máli og þetta gildir einnig um
gamlar og nýjar brauðtegundir.
Nýfallin -mjöll er táknræn upp
a hreinleikapn og fólkið kaupir
þess vegna hvítt brauð, vegna
þess hve aðlaðandi það er, á að
hta. Bakarar hafa auglýst mjög
(Canada approved) brauð en
þeir selja fólkinu þá vöru, sem
það sækist eftir.
Ástandið í þessu sambandi er
engan veginn æskilegt, því það
er viðurkent af sérfræðingum.
hve brauðið sé nauðsynlegt til
viðhalds heilsunni. Vísindamenn
staðhæfa að samkvæmt gömiu
mölunaraðferðinni, tapi hveitið
allmiklu af næringargildi sínu
Sé stjórninni það í raun og veru
alvara að hlutast til um, að al-
nienningur verði aðnjótandi
þeirra fæðutegunda, sem líkleg-
astar eru til að koma heilbrigði
almennings að sem mestu gagni,
þa verður hún að gera eitthvað í
þá átt, er útiloki það að almenn-
ingur sætti sig við brauð sem
snautt er af bætiefnum.”
Bretland og Bandaríkin leggja
auðsjáanlega mikla rækt við það,
verið tekið fram, mæla margir
hver við annan á svipaðan hátt
°g maður þessi; þeir sem heyra
1 fjarlægð niðinn af “fosshljóði”
^nannhróðurs, hörpusláttar og
lúðurþyts, og annara virðingar-
naerkja.
Minnir þetta alt mjög á ugn-
hngana með þræðina gyltu og
borðana.
S. S. C.
að aðeins bætiefnaríkt hveitimjöl
sé notað til brauðgerðar. Cana-
diska þjóðin sem framleiðir eins
og áður er sagt, bezta hveiti í
hekni, má ekki undir neinum
kringumstæðum sætta sig við
það, að bætiefnin séu numin í
burt, úr þessu góða hveiti, þegar
það er malað. Eftirspurnin eftir
(Canada approved) hveiti verður
að aukast. Hvert einasta heimili
í landinu ætti að nota þetta
hveitimjöl.
Húsmæður ættu að gera sér
það að reglu að kaupa einungis-
(Canada approved) hveitimjöl
eða brauð, sem búin eru til úr
(Canada approved) hveiti eða
heilhveiti.
MESTI MAÐURINN I
HEIMINUM
Eftir Marion Doolan
Það var á föstudag, á fundi
lestrarklúbbsins. Einhver var
nýbúinn að flytja erindi um
Chiang-Kai-shek, hershöfðingja.
Konurnar sátu við að prjóna og
voru að ræða um mikla menn.
Þessi spurning fór hringinn í
kring: “Hver heldur þú að sé
mesti maðurinn, sem nú er uppi
— og hvers vegna?” Mörg stór-
menni heyrðust nefnd á nöfn —
Roosevelt — Churchill — Eisen-
hower — McArthur. Seinast kom
röðin að Mörtu, þar sem hún sat
kyrlát og feimin úti í horni.
Marta, lítil, gráhærð og fremur
ófríð — móðir tveggja liðsfor-
ingja í Bandaríkja hernum, svar-
aði spurningunni og um leið sló
feimnisroða um andlit hennar.
“Eg held,” sagði hún, “að mesti
maðurinn — mesti maðurinn i
heiminum sé—maðurinn minn.”
Það fór þytur um herbergið,
því næst varð dauðaþögn svo
heyra hefði mátt títuprjón falla.
Ein konan flissaði og hætti svo
snögglega og varð skömmustu-
leg. Það varð þögn aftur þangað
til fundarstjórinn sagði vingjarn-
lega: “Þú hefir gefið okkur um-
hugsunarefni Marta”. Og svo var
fljótlega breytt um umtalsefni.
Enginn spurði Mörtu að því
hvers vegna hún hefði sagt þetta.
Við þekkjum allar hjónaband
hennar og hversu hamingjusamt
það er. Við höfum allar séð Jón
horfa á Mörtu — og séð hana
horfa á hann. Við höfum komið
á heimili þeirra og strax og við
höfum komið inn úr dyrunum,
höfum við fundið friðinn og ást-
úðina, sem þar ríkir. Og samt
höfum við aldrei getað reiknað
út, hvað það var, sem gerði það
að verkum, að hjónaband þeirra
bar af öllum hjónaböndum sem
við þekktum til.
Hann er eins og fólk er flest,
bara meðaldra maður, með hár,
sem farið er að þynnast, lotinn í
herðum og dálítið þreytulegur.
Hann er maðurinn, sem þú sérð
á strætisvagninum, burðast heim
með matvæli úr “Cash and
Carry” verzluninni í borginni.
Hann er maðurinn, sem lánar
þér sláttutækið sitt til þess að
slá grasflötina við húsið þitt eða
hjálpar til við ýms félagsleg sam
tök í nágrenninu, í þágu stríðs-
ins. Hann er bara Jón — maður-
inn hennar Mörtu.
Þangað til þennan dag, á fundi
lestrarklúbbsins, hafði eg aldrei
skilið til fullnustu ástæðuna fyr-
ir hamingju þessara hjóna. En
samt er þetta svo auðskilið. Hún
sér mikinn mann í honum —
Jóni manninum sínum. Hann
aftur á móti sér yndislega konu
í henni — Mörtu konunni sinni.
Þessar tvær manneskjur meta og
virða hvora aðra — og dýrðar-
ljóminri, sem stafar af ástríki
þeirra, vermir og blessar hjörtu
allra, sem koma í návist þeirra.
•
Móðir við son sinn, sem hún
finnur inni í búri:
— Að hverju ertu að leita?
— Engu.
—Jæja, þú finnur það í blikk-
kassanum, sem kökurnar voru í.
Verzlun, er seldi vörtumeðai,
fékk eftirfylgjandi bréf frá við-
skiptavini:
— Eg er mjög ánægður með
meðal yðar. Eg hafði vörtu á
brjóstinu, og er eg hafði notað
6 flöskur af meðali yðar, flutti
hún sig aftur á háls, og nú nota
eg hana fyrir skyrtuhnapp.
Merk kona á níi œðis-
afmæli
Á góðum og vinlegum bú-
garði, nálægt Blaine, Wash., dvel
ur ein af elstu landnámskonum
Argyle bygðarinnar í Manitoba,
Canada. Hún er María Sigurðs-
son, ekkja Hjartar sál. Sigurðs-
sonar.
Þann 25. nóv. s. 1. varð hún
90 ára. Börn hennar nágrannar
og vinir, minntust hennar þenn-
an merkisdag — heimsóttu hana,
færðu henni blóm og aðrar gjaf-
ir, eða sendu henni skeyti. Hún
er til heimilis hjá dóttur sinni,
Málmfríði, Mrs. Elmer Shulnier,
sem stóð fyrir afmælisfagnaði,
ásamt systrum sínum, Sigrúnu
Runólfson frá Seattle, og Hólm-
fríði Lindal frá Portland, Oreg-
on. Fjórða systirin, Kristín Lín-
dal í St. Helens, Oregon, var
fjarstödd og Sigurður bróðir
þeirra í Sask., Canada. Annar
bróðir, Óskar, er dáinn fyrir
nokkrum árum. Barnabörn
Maríu enu 9 og barnabarnabörn
4.
María Sigurðson ,var fædd og
uppalin á Ingjaldsstöðum í
Bárðaardal, Suður-Þingeyjar-
sýslu á Íslandi. Foreldrar henn-
ar voru hjónin Sigurður Eiríks-
son bóndi þar, og kona hans
Guðrún Erlendsdóttir, bónda á
Rauðá, Sturlusonar. Sigurður
var bróðir Önnu Eiríksdóttur
móður Finns prófessors og Klem-
ensar sýslumanns, Jónssonar. —
Móðir Guðrúnar Erlendsdóttur,
var Anna Sigurðardóttir frá
Gautlöndum, systir Jóns alþingis
manns. — Börn þeirra Sigurðar
og Guðrúnar á Ingjaldsstöðum
voru 12. Elst þeirra var Kristín
á Sandhaugum í Bárðardal, ljós-
móðir þar í 54 ár, dáin 1939, um
nírætt. — Börnin ólust upp við,
ervið kjör, í harðíndum þeim
sem yfir gengu á tímabilinu, sem
vesturflutningar hófust. Faðir
Maríu dó þegar hún var 16 ára.
Fjölskyldan dreyfðist — María
vann fyrir sér á ýmsum stöðum,
kynntist Hirti Sigurðssyni, og
giftist honium rétt eftir tvítugs
aldur. Þau bjuggu um það bii
4 ár í Mjóadal og fluttu þaðan
til Ameríku með tvær dætur,
Sigrúnu og Málmfríði, og móður
Hjartar, sem var ekkja. Þau
n-ámu land í Argyle nýlendunni
árið 1883 eða 84, og bjuggu þar
í 27 ár. Eins og flestir aðrir ísl.
landnemar byrjuðu þau efna-
laus, sem svo er kallað. En þau
áttu trú á framtíðina, dugnað og
kjark í hverri þraut, og dyggðir
þær og heilladísir, sem til sigurs
leiddu í baráttunni. Þessi saga
hefur svo oft verið skráð í minn-
ingum okkar Vestur-íslendinga,
bæði í bundnu og óbundnu máli.
1 Argyle byggð ólu þau María
og Hjörtur upp 6 góð og vel
gefin börn, tóku virkan þátt í
öllurn helstu félagsmálum, og
auðsýndu gestrisni og hjálpsemi
svo sem efni og ástæður framast
leyfðu. Árið 1911 fluttu þau vest-
ur til Blaine, Wash. Þar höfðu
tvær elstu dætur þeirra sezt að
nokkru fyr. Þau keyptu land og
reistu bú að nýjiu, í öðrum stíl
en áður, og við betri skilyrði.
Heimilið var vinsælt og gestris-
ið, sem áður. Þegar maður henn-
ar dó, 1919, fór María til barna
sinna, sem bera hana á höndum
sér. Hún heldur óvenju vel bæði
líkama og sálar atgjörvi. Hún
vinnur margt í höndunum, fylg-
ist með því sem er að gerast í
heiminum og hefur áhuga fyrir
því sem fróðlegt og skemtilegí
heyrist í útvarpi. Hún hefur
lesið mikið o’g hugsað og ígrund-
að margt. Hún er náttúrugreind
kona, og ágætlega verki farin.
Svo er hún svo föst og traust í
lund, og hefur svo óbilandi trú
á sigur hins góða, að holt er að
eiga' samleið með henni. Hún
miðlar öðrum af stillingu sinni
og öryggi, þó mörg hafi verið
raun og reynsla á langri ævi-
leið — og á viðburðaríku tíma-
bili í heiminum. Börn hennar,
og vinir nær og fjær, þakks
henni ástúð, þrek og dug, ásamt
ótal góðum minningum um glað-
ar samverustundir. María Sig-
urðson skipar með sóma sæti
meðal elztu ísl. landnámskvenna
vestanhafs.
Jakobína Johnson,
Seattle, Wash.
MINNINGARORÐ
Jón Sigurðson
Fæddur 21. jan 1924
Dáinn 5. okt. 1944
Þessi ungi maður er hér um
ræðir og örfá minningarorð eru
helguð, var sonur Jóns Sigurðs-
sonar frumherja og póstaf-
greiðslu manns í Víðisbygð í
Manitoba og eftirlifandi ekkju
hans Sigrúnar Sigurðsson, nú bú-
sett í Selkirk, Man.
Hann var aðeins 11 ára að
aldri er faðir hans andaðist.
Hann vann að búinu í Víðir,
með móður sinni og systkinum,
gekk stöðugt á barnaskólann í
Víðisbygð; en síðar gekk hann á
skóla í Riverton og lauk þar
ellefta bekkjar prófi. — En þá
fékk hann atvinnu í Winnipeg,
fyrst hjá Mac Leods, en síðar hjá
Wesibern Steel Corporation en þar
vann hann unz hann innritaðist
í flugher Canada í des.-mánuði
1943. — Stundaði svo flugæfing-
ar í Toronto, og Trenton, Ont.,
alls um 6 mánaða bil, en hlaut
honorary discharge 31. maí 1944,
en gekk tveim dögum síðar, eða
2. júní inn í sjóher Canada. Hann
var við æfingar í H.M.C.S.
Ghippawa, Winnipeg, í Port
Arthur, Ont., og síðast í Corn-
wallis, N.S., en þar andaðist hann
snögglega 5. okt. 1944, réttra 20
ára gamall.
Mrs. Sigrún Sigurðson móðir
Jóns flutti úr Víðisbygð 1942, til
Selkirk bæjar. Þar dvelur hún
nú ásamt nokkrum ung-þroska
börnum sínum. Systkini Jóns
eru:
Líndal, til heimilis í Vancouver
B.C.
Jóhann, í Winnipeg.
Baldwin, í R.C.A.F. í Evrópu.
Torfi, í her Canada nú í Fort
Garry.
Sigurður, kennari a, Lundar
Man.
Björn Franklin, og Marinó,
heima.
Systur hins látna voru:
Mrs. W. Le Blance, Winnipeg.
Mrs. J. Halldórsson, Vdðir
Man.
Guðrún, starfandi í Winnipeg.
Helga, heima hjá móður sinni.
Jón var mikill að vallarsýn, og
hinn karlmannlegasti, líktist.
hann um margt föður sínum, er
var hinn mesti atgjörfis-maður
og leiðtogi og um margt sérkenm
legur og stórfeldur maður, er
mörgum mun seingleymdur
verða, því hann var maður dreng
lundaður.
Þessi ungi maður naut álits
og hylli samferðamanna sinna,
hvar sem hann fór og kyntist.
Hann var vandaður til orða og
verka, og átti á sér almennings-
orð fyrir að vera ábyggilegur
til orða og athafna; er þungur
harmur kveðinn að móður hans
og systkinum við sviplega og
óvænta burtför mannvænlegs
sonar og bróður. Hann var harm-
dauði þeim öllum er þektu hann.
Líkamsleýfar þessa unga vinar
voru sendar til Selkirk. Útförin,
sem var undir stjórn Mr.
Langrills útfararstjóra, fór fram
í Víðir, Man. Séra B. A. Bjarna-
son stjórnaði útförinni, og flutti
kveðjumál — og jós moldu. Jón
var lagður til hinztu hvíldar við
hlið föður síns.
Hann er kvaddur með djúpum
söknuði af móður og systkinum
og mörgum kunningjum og vin-
um.
S. Ólafsson.
Eggert Stefánsson
söngvari heimsækir
Norður Dakota
i.
Laust eftir hádegi mánudaginn
þann 22. janúar, daginh eftir að
honum hafði verið haldið hið
virðulega og fjölsótta kveðjusam
sæti í Winnipeg, lagði Eggert
Stefánsson söngvari af stað það-
an suður og austur á bóginn. Var
ferðinni fyrst heitið til Mount-
ain, Norður-Dakota, en þar hafði
þjóðræknisdeildin “Báran” efnt
til almennrar söngsamkomu fyr-
ir hann þá um kvöldið í sam-
komuhúsi bæjarins.
í för með söngvaranum voru
Guðmundur Stefánsson, bróðir
hans, Miss Snjólaug Sigurðsson,
píanóleikari, Arinbjörn S. Bár-
dal og dr. Richard Beck. Gekk
ferðin suður yfir landamærin
ágætlega, því að bæði var veð-
ur hið besta og þjóðvegir greið-
færir, og Aarinbjörn hinn örugg-
asti keyrslumaður, þó kominn sé
hátt á áttræðisaldur. Liðið var
á dag, þá er ekið var inn í hina
söguríku byggð íslendinga í
Pembina-héraði, og fagnaði hún
hinum góða gesti frá íslandi með
einu hinu fegursta og litbrigða-
ríkasta sólarlagi, sem augað fær
litið á víðfeðmum sléttusænum
á þessum tíma árs. Þótti söngv-
aranum þetta mjög hrífandi sýn
og fögur. Honum varð einnig
starsýnt á ýms íslenzk menning-
armerki, svo sem kirkjur og
skóla, er farið var fram hjá á
leiðinni til Mountain.
Þegar þangað kom var haldið
rakleiðis heim á prestssetrið til
þeirra dr. Haraldar Sigmar og
frú Margrétar, en bráðlega komu
stjórnarnefndarmenn þjóðræknís
deildarinnar á vettvang, með for-
manninn, Hjört T. Hjaltalín, í
broddi fylkingar. Siðan dreifð-
ust komumenn á heimili þau, þar
sem þeim hafði verið búinn næt-
urstaður, en það var í gistivin-
áttu eftirfarandi hjóna: Mr. og
Mrs. Stefán Indriðason, Mr. og
Mrs. Haraldur Ólafsson, Mr. og
Mrs. W. M. Guðmundsson og Mr.
og Mrs. W. G. Hillman.
Þegar komið var á samkomu-
staðinn á tilsettum tíma um
kvöldið, var þar fyrir fjöldi
manna, þrátt fyrír það, að sveita
vegir voru á mörgum stöðum
ógreiðfærir mjög vegna snjó-
þyngsla. Gat þar að líta fólk
viðsvegar úr byggðinni, og suma
komna alllangt að, svo sem frá
Cavalier.
Að tilmælum forseta þjóð-
ræknisdeildarinnar, hafði dr.
Beck samkomustjórn með hönd-
um. Bauð hann songvarann
hjartanlega velkominn í nafni
byggðarmanna, deildarinnar og
sóknarprestsins dr. Sigmar, er
eigi gat sótt samkomuna vegna
lasleika (hafði legið rúmfastur
daginn áður), og sem vara-ræðis
maður Islands í Norður-Dakota.
Síðan lýsti samkomustjóri löng-
nm og merkum listamannaferli
Eggerts Stefánssonar, landkynn-
ingarstarfi hans í þágu íslands
erlendis, brautryðjendastarfi
hans í tónmenf heima á Islandi
og áhuga hans á íslenzkum sjálf-
stæðismálum. Því næst kom
söngvarinn fram á söngpallinn
og var honum tekið með mikl-
um fögnuði.
Söng hann fyrst nokkur þjóð-
lög, en síðan hvert lagið af öðru,
meðal annars stórbrotin lög og
áhrifamikil eins og “Sverrir kon-
ungur” eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson, “Leiðsla” eftir Sig-
valda Kaldalóns og “Gígjan” eft-
ir Sigfús Einarsson, að fá ein
séu talin. En um söngskrána í
heild sinni má með sanni segja,
að hún var bæði löng og hin
merkasta. Mun fleirum en þeim,
sem þetta ritar, hafa þótt “Sverr-
ir konungur” sunginn á mjög sér-
stæðan og jafnframt tilkomu-
mikinn hátt, og fundist sem §tolt-
ur hreystiandi hins dáðrakka
konungs og Birkibeina-höfðingja
iifði þar i tónum. Þá hófðu marg-
ir orð á því, hversu fallega þeim
hefði þótt “Draumalandið” sung-
ið, að annað dæmi sé nefnt. Síð-
asta lagið á söngskránni var hið.
dáða og vinsæla lag Sigvalda
Kaldalóns, bróður söngvarans,
“ísland ögrum skorið”, sem einn-
ig tókst hið besta, enda höfðu
menn hlakkað mikið til að heyra
hann syngja það. En þó hann
hefði mjög örlátur verið á söng-
inn þetta kvöld, komst hann
eigi hjá því að syngja enn eitt
Lag, og valdi þá fagurt og merki-
legt lag efitir Sigvalda Kaldalóns,
lag hans við “Þótt þú langförull
legðir” eftir Stephan G. Stephan-
son, og féii það sýnilega í góða
jörð hjá hinum gömiu sveitung-
um skáldsins.
Miss Snjóiaug Sigurðsson ann-
aðist undirieikinn á píanó af
mikilli leikni og smekkvísi, og
fór það ekki fram hjá mönnum
hver snillingur hún er.
En Eggert Stefánsson lét eigi
við það sitja að bjóða tilheyr-
endum sínum þetta kvöld upp a
tiiþrifamikinn söng, sem hlaut
verðugar og ágætar undirtektir
af þeirra hálfu. Hann varð einnig
góðfúslega við tilmælum um það
að lesa upp hinn fagra og til-
finningaríka ástaróð sinn til ís-
lands, “Óðinn til ársins 1944”.
Sló óðurinn auðsýnilega á næma
strengi í brjóstum áheyrenda,
ekki síst hinna eldri, sem fæddir
voru og uppaldir á íslandi, og
þekktu því af eigin reynd nokk-
uð til sjáifstæðisbaráttu hinnar
íslenzku þjóðar, og allir hlýddu
á upplesturinn með mikiili at-
hygli, enda höfðu margir orð á
því, að höfundur hefði lesið óð-
inn af mikilli snilld. Eftir sam-
komuna féllu einnig einum af
hinum greindustu og fróðustu
mönnum byggðarinnar þannig
orð um óðinn við þann, er þetta
ritar, að hann væri. að sínum
dómi, meistaralega saminn.
Söngsamkoma þessi var þvi
mikill viðburður í félagslífi
byggðarinnar, og voru menn
mjög þakklátir söngvaranum fyr
ir þá velvild og þann sóma, sem
hann hafði sýnt þeim með komu
sinni, enda hylltu þeir hann
þákklátlega í samkoníulok, en
samkomustjóri þakkaði honum í
þeirra nafni og óskaði honum
fararheilla. Jafnframt voru menn
þakklátir Miss Snjólaugu Sig-
urðsson fyrir að hafa komið og
aðstoðað söngvarann jafn ágæt-
lega og raun bar vitni.
Að samkomunni lokinni sett-
ust menn að ríkulegum véiting-
um, sem Kvenfélagskonurnar á
staðnum veittu öllum ókeypis af
mikilli rausn, og skemtu menn
(Frh. á bls. 8)