Lögberg - 15.02.1945, Blaðsíða 7

Lögberg - 15.02.1945, Blaðsíða 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 15. FEBRÚAR, 1945 7 Eldland Stúlkur og drengir: Eg hefi sagt ykkur frá hinum ^iklu jöklum á íslandi, sem rísa UPP af hálendinu. á þeim þiðnar snjórinn aldrei. Vatnajökull á_ís- landi er stærsti jökull í Evrópu. ^að mætti engu síður kalla iandið Eldland, því ísland er naesta jarðeldaland í heimi. Niðri í jörðinni er glóandi, bráðið grjót. Stundum brýsc þessi heita grjótleðja upp um °P og sprungur í jörðinni, ým- ist á jafnsléttu eða í fjöllum, og vellur yfir landið í kring, storkn- ar svo og verður hraun. Þetta eru kölluð eldgos og fJÖll sem gjósa, eru kölluð eld- fjöll. Sum þeirra gjósa ekki kraunleðju, heldur ösku, sem Þeytist hátt í loft upp og fellur Svo niður víðsvegar og getur Jafnvel borist til annara landa. ^rægasta eldfjallið á íslandi heitir Hekla. Hún hefir gosið 22 sinnum, síðan landið var byggt. Stundum er bardagi milli íss- íns og eldsins. Eldgos kpmur upp nndir jöklinum; jökullinn bráðn- ar og stórkostlegt flóð veltur fram í sjó og ber með sér stóra ísjaka. Mesta eldgos, sem sögur fara af á íslandi varð árið 1783 á hálendinu suðvestur af Vatna- jökli. Það stóð yfir í 7 mánuði og kom úr meir en 100 gýgjum. Þá braust upp úr jörðinni meira hraun en dæmi eru til annars staðar í veröldinni. Askan barst alla leið til Afríku og austur Síberíu. Þetta gos olli miklu böli á fs- landi. A'skan huldi landið og eitraði loftið. Gróðurinn dó, 70% af kvikfé landsins fórst; 20% af þjóðinni/dó úr hungri og af hinu eitraða lofti. Sem betur fer hafa engin eld- gos, sem gert hafa skaða, verið á fslandi í seinni tíð. Orðasafn. ♦ eldland — fireland brýst — bursts grjótleðja — moíten rock sprúngur — cracks, crevice jafnslétta — level ground storknar — hardens hraun — lava, lava-field eldgos — volcanic erruption eldfjöll — vblcanoes aska — ashes víðsvegar — far and wide bardagi — battle bráðnar — melts stórkostíegt — tremendous gígur — crater barst — was carried olli — caused böl — distress, calamity huldi — covered eitraði — poisoned. Huldukona. Lækningamiðálöð fyrir Winnipeg og Manitoba ^að er nokkuð síðan að fram- sýnir áhugamenn í Winnipeg og ^nnitoba fóru að finna til þess, sjúkramálum bæjarins og fylkisins væri mjög ábótavant, ^kki aðeins til þess að mæta PÖrfum yfirstandandi tíðar í Peim efnum, heldur einkum til Pess að mæta vaxandi kröfum rnmtíðarinnar í sambandi við eilbrigðismálin og hinar hrað- ara framfarir læknafræðinnar. k4eð þetta fyrir augum bund- Usf nokkrir menn samtökum undir forustu Dr. P. H. T. Thor- akssonar, sem var bæði líf, sái 8 driffjöður í þessu máli, til rekari framkvæmda. í tvö og hálft ár fóru fáar sagn- lr af athöfnum Dr. Thorláksson- fr °g félaga hans, sem voru fá- lr í byrjun, og lenti því verkið mesf á Dr. Thorlákssyni sjálf- Um> en á föstudagskveldið 2. ef)r- s. 1. boðaði Dr Thorláks- son og félagar hans til fundar, rettara væri að segja bauð hapn °S félagar hans á annað hundr- a® naönnum og konum frá Win nipeg og nokkrum mönnum utan mJar> sem mál þessi létu sig Var®a til að hlusta á'skýrslu og hu ins. gniyndir forustumanna máls- Fundurinn var haldinn í þing- usi fylkisins og fundarstjóri var r- Thorláksson, sem einnig er 0rmaður ráðgjafanefndar þessa mafs> sem nú er orðin stór og ahrifamikil. f ávarpi sínu til fundargest- anna mintist Dr. Thorláksson dá- 1 ið á sögu málsins og kom þá ratt í lj ós, að málið var komið u úr deyfðinni og þokunni út í glnðbjartann dag og búið að fá a sig ákveðna mynd og hrein- ann svip. ^egar fundarmenn komu í nndarsalinn var þeim fengin í fjf'n^Ur s^ra Þar sem sagt var frá Ví®fan2sefni fundarins og , nofnum þeirra manna, sem tskju j því. yrsta umtalsefnið var þessi Pnrning: “What is the Medical Center plan”. (Hvað er meint með hinni fyririhuguðu lækninga miðstöð). Fyrri parti þeirrar spurningar svaraði Dr. Bruce Chown sérfræðingur í barna- sjúkdómum, við barna sjúkrahús ið í Winnipeg, á þessa leið. Spursmálið sem hér er um að ræða, er eitt hið þýðingar mesta, sem vér höfum haft með hönd- um, svo þýðingarmikið er það, að nema því aðeins að það nái fram að ganga er engin von til þess, að við hér í Winnipeg, Manitoba og Vesturlandinu, get- um notið til fulls framþróunar þeirrar er læknisfræðin hefir tekið, er að taka og mun taka. Eins og stendur, er hjúkrunar- stofnunum vorum dreift út um allan bæ og kröftunum skipt. Tæki þeirra ekki eins fullkomin og þyrfti að vera. Þegar um vandasama sjúkdóma er að ræða, og kalla þarf sérfræðinga, þá eru þeir oft svo bundnir, að eftir þeim þarf að bíða, oft í margar klukkustundir, sem er ekki að- eins óþægilegt, heldur getur blátt áfram verið skaðlegt, og úr þessu er ekki hægt að bæta á neinn hátt, annan en þann, að sameina kraftana, sem við eig- um yfir að ráða. Færa hjúkrunar- húsin og heilbrigðismálin saman á einn stað. Mynda lækninga- miðstöð þar sem kraftar vorir geti notið sín óskiptir, þar sem þau fullkomnustu tæki, sem þekt eru geta verið almenningi til afnota og þar sem unt sé að veita þá fullkomnustu kenslu í læknis og hjúkrunarfræði, sem völ er á. “Það er ekki til þess ætlast, samkvæmt þessari hugmynd,” sagði Dr. Chown, “að þessi lækn- ingamiðstöð verði til afnota fyr- ir sjúklinga almént utan Win- nipeg borgar og byggða þeirra er næst Winnipeg liggja, nema þegar um sérstök sjúkdómstil- felli er að ræða, sem krefjast meðferðar er annarsstaðar er ekki tök á að veita.” Hann kvað aðaláherzluna vera, að búa svo læknaefnin og hjúkrunarkon- urnar úr garði að þau væru full fær til að annast öll vanaleg sjúkdómstilfelli í heimasveitum fólks þar sem sjúkrahúsvist væri væntanleg með fulltingi og að- stoð fylkisstjórnarinnar. Síðari hluta spurningarinnar, “What is the Metical Center plan?” svaraði prófessor M. S. Osborn, kennari í byggingafræði (Arohitecture) við háskóla Mani toba fylkis. Eftir að lýsa afstöðu sinni til málsins og biðja þvi gæfu og gengis, sýndi hann. og skýrði uppdrátt af hinni væntan- legu lækna miðstöð, sem sýndi hvernig hann og forstöðunefndin hefði hugsað sér fyrirkomulag og húsaskipun miðstöðvarinnar. Hann gat þess að sjálfsagt þætti að reisa þessa miðstöð þar sem læknaskólinn og hið almenna sjúkrahús. nú stæðu og væri hugmyndin að þær tvær stofn- anir yrðu partar í miðstöðinni, þegar hún kæmist upp. Svo sýndi hann aðrar byggingar í suður og austuf frá þeim tveimur. Var þeim prýðilega fyrir komið, og mynduðu ekki aðeins smekklega heild, heldur verða sannarleg bæjarprýði. Professor Osborn sagði að hug- myndin væri, að kaupa allt land og þau hús sem á því væru suður að Notre Dame Avenue, austur að Sherbrook Street, norður að William Avenue að sunnan og svo langt vestur frá Emily St., sem með þyrfti fyrir miðstöðina. Hann benti á, að þar sem umferð á Notre Dame Ave. og jafnvel á Sherbrook St. og enda á William Ave, sem að öllum líkindum mundi aukast, gæti kdmið til þess að raska ró þeirri, sem æskileg væri að hvíldi ávalt yfir slíkum stað, þá hefði verið áformað að planta skógarbelti eitt hundrað fet á breidd meðfram Notre Dame Ave. að norðan, meðfram Sherbrook St. að vestan og William Ave. að sunnan og eins langt vestur og þörf krefði. Þannig er hugmyndin að inni- lykja þessa lækninga miðstöð Winnipeg, Manitoba og Vestur- fylkjanna trjálundi, eða trjá- veggjum, að minsta kosti á þrjár hliðar. Innan þessa trjálundar verða: 1. Læknafræðideild Manitoba háskólans. 2. Hið Almenna sjúkrahús Win- nipeg borgar. 3. Barnaspítali Winpipeg borg- ar. 4. Spítali fyrir krabba veikt fólk og rannsóknarstofa í sam- bandi við þá ægilegu yeiki. 5. Miðstöðvar sjúkrahús fyrir tæringarveikt fólk. 6. Sjúkrahús fyrir fólk í aftur- bata (rólfært fólk). 7. Sjúkrahús fyrir andlega bil- að fólk — Geðveikrahæli. 8. Heilbrigðismála rannsóknar- stofur Manitoba fylkis. Auk þess sem nú er talið, er vonast eftir, að stofnanir þær, sem hér á eftir eru nefndar, hafni sig einnig innan trj áveggj anna í lækningamiðstöðinni áður langt um líður: 1. St. Joseph’s spítalinn. 2. Fæðingarstofnun, annað hvort í sambandi við Almenna sjúkrahúsið eða sérstök stofnun. 3. Tauga- og sálarfræðlsstofn- un. 4. Heilbrigðisdeild Winnipeg borgar, í samfélagi við barna sjúkrahúsið. 5. Sérstök deild til athugunar í sambandi við börn og unglinga sem efu á batavegi. Deild sú á að standa í sambandi við barna- sjúkrahúsið. 6. Sjúkrahús fyrir fólk með smitandi veiki. 7. Rannsóknarstofur miðstöðv- arinnar. 8. Stofnun til heilla mannfélags málum (Social Welfare Unit). 9. Shriners’ sjúkrahús fyrir krippluð börn. Það er vert að taka fram, að þó að áformað sé að færa stofn- anirnar, sem nefndar hafa verið saman í hina sameiginlegu mið- stöð, þá er ekki meiningin Nað þær séu allar undir einni yfir- stjórn, heldur að þær haldi áfram undir samslags yfirráðum og þær eru nú, og að hver og ein þeirra hafi sína sjúklinga eins og áður var, en eigi allar aðgang að þeirri fullkomnustu þekkingu, sem völ er á og þeim fullkomnustu tækj- um sem þekt eru í hvaða grein heilsu- og læknisfræðinnar, sem um er að ræða. Annað spursmálið sem rætt var á þessum fundi var: í hvaða sambandi stendur þessi fyrirhugaða miðstöð við læknisfræðilega kenslu og læknis fræðilegar rannsóknir? Spurningu þessari svöruðu þeir H. P. Armes forseti Mani- toba háskólans og Dr. A. T. Mathers Dean læknafræðisdeild Manitoba háskólans. Sýndi há- skþla forsetinn fram á hversu áhrffa auðugt slíkt spor, sem það, er hér væri um að ræða væri fyrir háskólann sjálfann, og það ekki aðeins frá læknisfræðilegu sjónarmiði, heldur líka alment talað. Dr. Mathers flutti mjög ítar- legt erindi er sýndi skýrt fram á hina margvíslegu og víðtæku þýðingu er stofnun slíkrar mið- stöðvar, sem hér væri um að ræða hlyti að hafa í för með sér. En hann lagði sérstaka áherzlu á nytsemi hennar í sambandi við kenslu og undirbúning læktia. Tók hann fram, að eitt höfuð skilyrði þeirrar kenslu, væri að hún færi fram í fullu samræmi við hinar fullkomnustu vísinda- legar rannsóknir, ef læknar, sem útskrifuðust, ættu að geta full- nægt kröfum samtíðar sinnar að tækjum og kringumstæðum til þpss væri ábótavant eins og stæði og að úr því yrði ekki bætt, nema með einhug og samtökum, slík- um sem þeim er hér væri um að ræða, en með þeim fengnum, mætti ekki aðeins bæta úr því sem ábótavant væri nú, heldur hefja kensluna í læknisfræðinni á það stig, að hana væri hvergi fullkomnari að fá. Þriðja og síðasta spursmálið, sem rætt var á þessum fundi hljóðaði þannig: Hvaða hag hefir fólk yfirleitt af þessari hugmynd. Spurningunni svöruðu þeir D. G. McKenzie fyrrum ráðherra opinberra verka í Manitoba og héraðsdómari J. M. George frá Morden, Man. Bentu báðir ræðu- mennirnir á hin margvíslegu hlunnindi, sem fólk yfirleitt yrði aðnjótandi frá slíkri stofnun, en sérstaklega væri það þó'eitt, sem slík stofnun veitti almenningi, og hver einasti maður þráði og það væri full vissa um það að ef alvarleg sjúkdómshætta vofði yfir þeim, eða þeirra þá ættu þeir kost á að njóta þeirrar full- komnusiu læknishjálpar, sem læknavísindin þektu. Eg hefi nú leitast við að skýra frá þessu máli eins og það hefir komið mér fyrir augu og eyra, leitast við að draga fram þessa djörfu, víðtæku og stórkostlegu hugmynd eins skýrt og föng eru á, og vona eg að það hafi tekist svo, að lesendur geti fyllilega áttað sig á henni. En eg get ekki skilist svo við þetta mál, að minn- ast ekki á þá afburða forustu, sem málið hefir notið. Þegar Dr. P. H. T. Thorláksson tók við þessú máli fyrir tveimur og hálfu ári síðan, var það form- laus draumsjón í hugum og a tilfinning fleiri eða færri manna og kvenna um að eithvað þyrfti endilega að gjöra í þessu efni, en það var Dr. Thorláksson, sem leiddi það út úr þokunni og gal' því fast form — hreina mynd — mynd svo djarfa og stórslegna, að líka hennar er hvergi að finna í Canada, og ekki heldur í Bánda ríkjunum með sama fyrirkomu- lagi. Hann gjörði meira en gefa þessu máli mynd og form, hann hefir aflað því fylgis líka. í þessi tvö og hálft ár, sem hanp hefir haft forustu máls þessa með höndum hefir hann eytt þremur kvöldum í viku í 130 vikur, til þess að tala við fólk um málið og fá menn og konur, félög og stjórnir til að leggja því lið og auk þess ritað bréf til einstakl- inga og félaga, sem hann sjálfur veit ekki hvað eru mörg, því til fulltingis, og nú þegar mál þetta er lagt fyrir almenning þá er það enginn smávegis liðsafli sem fylg ir því úr hlaði. Hér eru sýnis- horn: University of Ma-nitoba. The Faculty og Medicin University of Manitoba. Winnipeg General Hospital. Childrens Hospital of Winnipeg. Shriners’ Hospital for Crippled Children. Departmqnt of Health and Public Welfare. Provence of Manitoba. Manitoba Sanatorium Board. Cancer Reliel and Reserch Institdte. St. Boni- face Hospital. Department of Health. Winnipeg Federated Budget Board. Winnipeg Foun- dation. Winnipeg Suburban Municipal Association. The Union of Manitoba Municipalit- ies. Manitoba Federation of Agriculture. Women’s Organ- ization. Winnipeg Board oí Trade, both sections. Council of the City of Winnipeg. Associated Service Club of Manitoba. Mani- toba Hospital Service Associat- ion. Manitoba Hospital Associat- ion. Manitoba Medical Associat- ion. Winnipeg Medical Associat- ion. Manitoba Pool Elevators. Manitoba Teachers Federation. Auk stofnana þeirra og félaga, sem nú er getið, er fjöldi ein- staklinga í Winnipeg og víðs- vegar út um Manitoba fylki auk margra af embættisbræðrum Dr. Thorlákssonar, sem máli þessu eru hlyntir. Eg segi ekki að Dr. Thorláks- son hafi leyst alt þetta feikilega verk af hendi einn, því það hefir hann sjálfsagt ekki gjört, heldur notið góðrar aðstoðar á ýmsum sviðum. En hann hefir að minni hyggju gjört mest af því sjálfur, og beint því braut að því tak- marki, sem það hefir nú náð, og það er að kunna vel til verks, og vera landsins hnoss. Jón J. Bíldfell. Thomas Gintjee: Fyrsta fallhlíf arstökk mitt Eg á að stökkva út úr flugvél í fyrsta sinni sem vopnaður fall- hlífarhermaður. Eg spenni á mig fallhlífina og herði upp hugann, svo að mér finnst eg verða að eins konar turni, sem hlaðinn er úr orku og trúnaðartrausti. En einhvern veginn er það nú svona samt, að heldur finnst mér, að sá turn ætli að vera óburðugur, þegar eg nálgast flugvélina. Dap- ur í bragði klifra eg upp í hana og sezt meðal manna, sem eru þugulir og daprir í bragði. Eg kannast við manninn, sem situr andspænis mér. Hann er fílefld- ur burðajötunn. Núna er hann lúpulegur eins og músarungi. Þarna situr náungi, sem alltaf hefur haft spaugsyrði á vörum og vaki'ð óstöðvandi hlátur fél- aga sinna. Þessa stundina er hann alvarlegur og þögull eins og gröfin. Eg get ekki varist brosi, þegar eg sé, að eg á að stökkva fyrstur út úr flugvél- inni! Eg fer að velta því fyrir mér, hvenær eg muni seinast hafa bragðað mat. Satt að segja finnst mér maginn í mér vera alveg galtómur. Hnéin á mér titra. Mér verður litið út um dyrnar á flugvélinni, sem eru opnar, og eg sé jörðina snarsnú- ast langt fyrir neðan okkur. Hugsanir mínar eru allar á ringulreið, þegar eg heyri kallað: Standið upp! Uppréttir! Samtíðin. Fréttabréf frá íslandi (Frh. af bls. ,3) fimm ára gömúl, Jón maður hennar er enn við góða heilsu og vinnufær þótt kominn sé hann yfir áttrætt. Margrét Jóhannes- dóttir frá Efra-Nesi, móðir Guð- mundar bónda á Þorgauksstöð- um og Jóhannes bóndi í Efra- Nesi, hún komin nokkuð yfiv áttrætt. Jón Guðmundsson, mað ur hennar en enn á lífi og vinnur enn, þrátt fyrir háan aldur. Þá tel eg síðast Helgu Guðbrands- dóttur frá Hvítadal, Sturlaugs- sonar, ekkju Böðvars kaupmanns Þorváldssonar á Akranesi. Þeirra son er hinn vel kunni Haraldur kaupmaður á Akranesi. Frú Helga var móðursystir þess á- gæta læknis Dr. Brandsson í Winnipeg. Allar þessar látnu merkiskonur áttu niðja, sem flestir eru nú komnir á sextugs- aldur og allar höfðu þær látið af heimilisstjórn eftir fjölda mörg búskaparár og mikið ævi- starf. Síðastliðinn vetur lézt á Upp- sölum í Hálsasveit Þorsteinn Þor steinsson frá Hofsstöðum Arna- sonar, um sjötugt, hann var hjá börnum sínum, sem þar búa ógift. Þorsteinn átti við lang- varandi brjóstveiki að búa. Þá lést í vor Markús Jónsson, kenndur við Þorvaldsstaði í Hvít ársíðu, kominn yfir áttrætt. Hann var einhleypur alla ævi. Fluttist hann úr Lundarreykja- dal í Hvítársíðu fyrir meira en hálfri öld og flutti aldrei úr þeirri sveit eftir' það, Markús var búinn að óska þess að fá að deyja undir berum himni, hon- um varð að ósk sinni, einn sói- ríkann blíðviðrisdag er hann á ferð frá Fróðastöðum að Síðu- múla en hneig örendur jafn- snart og hann kom heim að Síðumúlabæ. Þessi útslitni ein- stæðingur átti hvorki efni eða orku til þess að bjargast á eigin spítur, sýndist því skapadægur hans bera að á réttum stað og stundu. Ennfremur lézt í sumar Vigfús Auðunsson bóndi á Kvígs- stöðum í Andakíl. Vigfús var sonur Auðuns Vigfússonar frá Grund í Skorradal. Vigfús á Kvígsstöðum var kominn nokk- uð á áttræðisaldur. Kona hans var Margrét Jónsdóttir, ættuð úr Múlasýslu, voru þau bræðra- börn hún og Einar skáld Kvaran. Líka má geta þess að bráð- kvaddur varð í Borgarnesi í vor einn af nafnkenndari mönnum þar, Gottskálk Björnsson smið- ur. Hann var sonur Björns Gott- skálkssonar sem bjó á Stóra- Hrauni, mikill bóndi á sinni tíð. Eins og fyr leiði eg hjá mér að skrifa um þau þjóðmál, sem efst eru á baugi. Það er efni blað- anna að skýra þau á ýmsa vegu. Ómurinn af fullveldishátíðinni á Þingvöllum 17. júní í vor hefur nú fyrir löngu borist til ykkar vestur um haf. Þeim eina full- trúa ykkar, prófessor Richard Beck mæltist þar vel og sköru- lega er hann fyrir hönd allra sinna landa vestan hafsins flutti bróðurkveðjur og vinaorð, sem bárust með útvarpinu um land allt. Slíkir sendiboðar megna best að blása nýju lífi í gamlar glæður. ~n Þess má geta að prófessor Beck kom aðeins skyndiför hing- að í Borgarfjörð, en því miður gafst honum ekkert ráðrúm til þess að átta sig til fullnustu, á Borgfirskri náttúrufegurð, en heildarsvipur héraðsins blasir skýrt fyrir allra augum frá þeim samkomustað sem Borgfirðingar hafa valið norðan megin Hvítár í Ferjukotslandi. Á fjölmennu íþróttamóti, sem haldið var þar í sumar var það sem Richard Beck birtist í ræðustóli, en kom þav og fór sem skyndigestur. En margir voru þó sem þökkuðu hon um komuna, þar sem hann mætti sem fulltrúi ykkar. Og fyrir öll- um þeim kveðjum, er hann tók að sér að fljúga með hingað og héðan, á vængjum vindanna, hefur hann nú gert góð skil. Þar sem eg er einn meðal hinna mörgu sem átti þess kost að sjá og heyra þennan merka mann, vil eg bæði fyrir mína hönd og okkar Borgfirðinga færa honum þökk fyrir komuna og bestu kveðjur. Að síðustu kveð eg ykkur öll, bæði konur og karla í vinarhug og góðri von um það að ykkar bíði bjartari dagar og að þeir dagar séu óðum að nálgast. Verið þið allir blessaðir og sæl- ir. Ykkar með vinsemd, Kr. Þ.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.