Lögberg - 08.03.1945, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 8. MARZ, 1945
5
AI I 4 VUVI
rVCNNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
^átttaka kvenna í íslenzk-
um þjóðræknismálum
“Þótti þér kerlingarnar taka
UPP í sig?”
Eg var á leiðinni út úr Good
Templara húsinu af síðasta fundi
^jóðræknisþingsins, þegar eg
heyrði þessa setningu. Eg leit
við og sá tvo karla á tali úti í
horni. Svipur þeirra lýsti van-
þóknun en var þó um leið svo
vandræðalegur • að eg gat ekki
annað en brosað.
Auðheyrt var að þessir tveir
voru af gamla skólanum — hin-
um aldagamla skóla þar sem sú
hugsun ríkir.að það sé alls ekki
s*mandi, að konur láti til sín
heyra á mannfundum; þær megi
aÖ vísu sækja slíka fundi en
þeirra hlutverk sé að hlusta með
Whlýðilegri respekt og lotningu
a ræður og stjórnvísindi karl-
mannanna. Það er ekki ýkja-
mörg ár síðan það var talið til
tíðinda að kona flytti ræðu eða
heitti sér fyrir opinberum mál-
Uru. Það var talið varasamt að
sleppa þeim út á þær götur; þær
gaetu ekki stjórnað geði sínu og
vantaði jafnvægi í hugsun. Ef að
honunni tókst vel að láta í ljósi
skoðanir sínar þá var sagt að hún
8®ti hugsað og flutt mál sitt eins
°g karlmaður og þótti það mikið
hrós!
Sem betur fer er nú þessi hugs
unarháttur að hverfa. Þátttaka
kvenna í mannfélagsmálum fer
vaxandi með degi hverjum. í
meðferð þeirra mála, sem þær
hafa beitt sér fyrir, hafa þær
sannað að þær standa ekki að
haki karlmanna að dómgreind,
festu í skapgerð og hugsjóna-
gnótt.
Vestur-íslenzkar konur yfir-
leitt, hafa borið mikla tryggð ti
^ttlands síns og íslenzkra erfða
tslenzkar mæður og ömmur hafc
hent börnum sínum íslenzku 0£
þ®r hafa kent þeim að bera virð-
mgu fyrir ættstofni sínum og þí
um leið fyrir sjálfum sér. Þæi
hafa kunnað að meta gildi móðui
mafs síns og þjóðararfs fyri]
hörn sín. Það er mikið þeim ac
þakka að íslenzkan heldur enr
velli vestan hafs og við erun
enn í sæmilegu fjöri í þjóðernis-
legum skilningi.
Eftir fundargerningum Þjóð-
ymknisfélagsins að dæma, virðas'
konur hafa tekið lítinn þátt
inni skipulögðu þjóðræknis-
starfsemi, sérstaklega hin fyrsti
ar eftir að þessi félagsskapur va]
stofnaður. Þó gengu margar kon
Ur í félagið, en þær voru sjaldar
°snar eða skipaðar í nefndi]
Sem uokkru máli þóttu skipta o^
munu sjaldan hafa leyft sér af
aka til máls á þingum félagsins
un þetta ástand hafa stafað ai
Pessum gamladags hugsunar-
mtti, sem hér hefur verið vikif
að.
Nh í seinni tíð hefur orðif
mikil breyting á afstöðu fólk;
gugnvart kvennþjóðinni og þÉ
einnig í Þjóðræknisfélaginu. Ní
er ekki eins mikið á því, at
pað sé lítið tillit tekið til þeirrc
a e>ns fyrir þá sök að þær eri
vennmenn; þess er ekki talir
Porf, ag j þessum málum þurf
f aðgreina fólk samkvæmt því
verju kyninu það tilheyrir. Þa?
1 a nú flestir svo á, að konui
a nt sem karlar eigi rétt á skoð-
uuum Sínum, rétt til að láta þær
tjosi
°g rétt til að beita sér fyi
ahugamálum sínum.
Konur hafa sannað í þjc
* nisstarfsemi sinni eins
,eiri felagslegri starfsemi
t*r oru verðugar hins vaxan
rausts, sem þær nú njóta. Sta
J° raeknisfélagsins myndi ver
.f1? minna ef konur gæfu þ
að í sitt °g stuðning. E
a starfsemi félagsins og deili
þess er starfræksla íslenzkuskóla.
Flestir þeir kennarar, sem að
þeim starfa eru konur. Forsetar
tveggja deilda félagsins og einn-
ar sambandsdeildar þess eru kon-
ur. I fjögur síðastliðin ár hefur
kona skipað sæti í stjórnarnefnd
Þjóðræknisfélagsins og konur
eiga sæti í milliþinganefnd í
fræðslumálum. Síðastliðin þrjú
ár hefur kona safnað auglýsing-
unum fyrir Tímaritið með frá-
bærum dugnaði. Og nú er það
farið að tíðkast að konur sæki
ársþing félagsins, sem erindrekar
deilda sinna eða sem gestir.
Eins og ofanskráð tilvitnun
gefur til kynna, hika nú konur
ekki við að láta skoðanir sínar
í ljósi ef þeim finst þess þörf.
Þátttaka þeirra í umræðum- á
þingi hefur verið stillileg og hóg-
vær og verð eg þó að segja að
karlmennirnir þar, hafa ekki alt-
af gefið þeim gott fordæmi hvað
stillingu og hógværð snertir.
Hið nýafstaðna þing var fjöl-
sótt og skemtilegt og vona eg að
karlarnir tveir, sem voru að
stinga saman nefjum um afskifti
kvenna af þjóðræknismálum,
fyrirgefi mér þótt eg hafi brosað
að því hve hugsunarháttur þeirj’a
er trénaður og í ósamræmi við
nútímann.
Þvottadagur
Aðgætni þarf að viðhafa í sam-
bandi við þurkun þvottsins. Um
leið og þvottinum er rent í gegn
um vinduna er ráðlegt að raða
honum í þvottakörfunni á þann
hátt að þægilegt sé að hengja
hann upp. Koddaverin eru látin
sér, þurkurnar sér o. s. frv. Ef
veðrið er gott ætti að hengja
þvottinn upp úti og láta ferska
loftið leika um hann, þurkaðu
öll óhreinindi af snúrunni, og
hengdu hvíta þvottinn þar sem
sólin nær að skína á hann en
mislita þvottinn í skugga.
Um leið og flíkin er hengd upp
skal hrista úr henni mestu hrukk
urnar. Hengja skal þvottinn
þannig, að ekki teigist á honum
eða hann verði fyrir óþarfa
sliti. Ekki skal festa þurkur og
koddaver upp á hornunum, held-
ur leggja yfir snúruna. Skyrtur
eru festar upp á lafinu, buxur á
buxnahaldinu, sokkar á tánum,
kjólar á herðatré. Ekki skal
klemma rayon og ullar flíkur á
snúruna en leggja yfir snúruna,
þannig að hvergi teigist á efn-
inu. Prjónaðar flíkur eru ekki
hengdar upp, en lagðar á borð,
teigðar í sína upphaflegu lögun
og látnar liggja á borðinu þar til
þær eru þornaðar.
\
Þættir um mataræði
Samkvæmt þeim heilbrigðis-
reglum, sem gefnar eru út af
Dept. of Health and Public Wel-
fare þarfnast manneskjan, til
þess að viðhalda heilsu sinni, dag
lega þeirrar fæðu sem hér segir:
Mjólk: x/2—1 pottur.
Eitt egg: (Að minsta kosti
þrisvar eða fjórum sinnum á
viku).
Ávextirc Orange, Grapefruit
eða Tómötur og aðrir ávextir,
nýir, þurkaðir eða niðursoðnir.
Garðmatur: Kartöflur og tvær
aðrar tegundir af garðmat.
Kjöt og fiskur — Ost og þurk-
aðar baunir og peas má stundum
hafa í staðinn fyrir kjöt og fisk.
Cereal og brauð, helst úr heil-
hveiti.
Smjör og fíta: 2 til 3 matskeið-
ar.
Sykur, aðeins nóg til þess að
gera matinn lystugann.
Vatn: 4 til 8 glös.
Lýsi fyrir börn. (Á veturna er
einnig holt fyrir foreldra að taka
inn lýsi því í því felst sólskins
fjörefnið D).
Ræða eftir Dr. Helga
P. Briem
(Frh. af bls. 4)
stríð, sáum við enn Bretland sem
okkar aðalvernd ög skjól. Við
höfum goldið nokkuð afhroð, því
yfir 260 íslendingar hafa týnt
lífi beinlínis fyrir morðsýki Þjóð-
vérja, en síðan eg kom hingað
hafa bæzt við 12 menn og 3 kon-
ur. Þetta svarar til að Canada-
menn hefðu misst 26 til 28 þús.
fallinna manna í stríði og Banda-
ríkjamenn 275 þúsundir, en til
allrar hamingju er mannfall
þeirra ekki orðið svo mikið enn,
en mun vera um helmingur þess.
Það er því ekki að ófyrir-
synju að íslendingar sögðu:
“Volduga Bretland, vor vörn og
vor granni
vak yfir Norðursins óðali og
manni”.
því fram til síðustu ára hugsuð-
um við, og aðrir, ekki um Banda-
ríkin, sem það stórkostlega her-
veldi, sem það hefir nú orðið í
hinni miklu baráttu milli góðs
og ills.
Og þar sem eg hefi nú talað um
fortíð og nútíð, ætla eg að segja
nokkur orð um framtíð okkar.
Við höfum reynslu af þeim
tveimur stórveldum, sem telja að
Island sé á áhrifasvæði sínu.
Hvorugt hefir nokkurn tíma
reynt að þjaka kosti okkar og
hefði það þó verið hægt. Það
er til gömul lýsing á íslandi frá
12. öld, þar sem Adam af Brim-
um segir um íslendinga: Fjöllin
eru skrauthallir þeirra, en fá-
tæktin þeirra virkisveggir.
Yfirleitt er það svo, að við ds-
lendingar eigum ekkert það sem
hægt er að ásælast til brotí-
flutnings. Þetta var mikill virkis-
veggur þegar ásælnin milli ríkja
var meiri en hún er nú. Við eig-
um erfitt með að hugsa okkur að
við munum eiga nokkuð það í
framtíðinni, sem hægt væri að
girnast. Það eina er aðstaða Is-
lands í heiminum og hana vilj-
um við gjarnan varðveita, svo að
hver sá sem fer með friði sé þar
boðinn og velkominn. Til þess að
undirstrika þetta erum við ný-
búnir að gera samning um að
flugvélar megi lenda á íslandi,
alveg eins og skip allra þjóða
hafa mátt leita þar hafnar.
Hitt er þó annað að þegar Þjóð
verjar báðu um að fá að hafa
flugstöð á íslandi var því neitað
árið 1938, þrátt fyrir harða mál-
sókn, því við vissum að annað
bjó að baki þeirri málaleitan. Sú
neitun hafði heimssögulega þýð-
ingu, því enginn veit hvernig or-
ustan um Atlantshafið hefði far-
ig ef Þjóðverjar hefðu átt bæki-
stöð á íslandi.
Hygg eg að allir Islendingar
hafi álitið hvorutveggja afstöð-
una sjálfsagða. En hinu er ekki
að neita, að það að við tókum
rétta afstöðu varð okkur og bar-
áttunni gegn myrkravöldunum í
heiminum til mikillar blessunar.
Þegar við stofnuðum lýðveldið
sem einhuga þjóð og við líklega
mestu þátttöku í nokkurri kosn-
ingu meðal lýðfrjálsra þjóða, var
það í vissu um það, að verndar-
þjóðir okkar væru að sigrast á
glæpafélagi Þjóðverja og að við
mundum njóta þeirrar sömu
verndar, sem við höfum ætíð
notið síðan land byggðist, þ. e.
verndar Engilsaxa, er hafa hreins
að höfin af sjóræningjum og nú
hafa tvisvar á 30 árum brotið á
bak aftur ræningjaflokkana í
Evrópu.
Þessi vissa okkar um hina
nýju dögun fékk mjög ánægju-
lega staðfestingu áður en þjóð-
veldi okkar var 10 vikna gamalt.
Þá virti forseti voldugasta ríkis-
ins í heiminum, Franklin Roose-
velt, Island þess að bjóða ný-
kjörnum forseta okkar í heim-
sókn til sín ásamt utanríkisráð-
herranum og fylgdarliði. Forseta
okkar var tekið með allri þeirri
virðingu og veitt öll sú sæmd,
sem hægt var að veita þjóðhöfð-
ingja hinnar voldugustu þjóðar.
Það var jafnvel svo, að einhver
blaðasnápur kvartaði undan því,
Frá vinstri til hægri: Montgomery marskálkur og utanríkis-
ráðherra Breta, Anthony Eden.
að þjóðhöfðingjum vinveittra
stórvelda hefði ekki verið sýndur
jafn mikill sómi og forseta ís-
lands.
Fyrir mér verður það ætíð ó-
gleymanleg stund, er eg sá ís-
lenzka fánann stíga hátíðlega að
hún á ráðhúsi New York borgar,
ráðhúsi'stærstu og ríkustu borg-
ar í heiminum, meðan þjóðsöng-
ur íslands var leikinn af hljóm-
sveit. Þá fann eg:
“Vort land er í dögun af annari
öld —
Nú rís elding þess tíma sem
fáliðann virðir”
En Einar Benediktsson heldur
áfram:
“Vor þjóð skal ei vinna með
vopnanna fjöld,
en með víkingum andans, um
staði og hitðir”.
Við fengum einnig staðfestingu
á þessum orðum. Fyrsta kvöldið,
sem forsetinn okkar var í Wash-
ington var haldin fyrir hann
veizla í Hvíta húsinu og átti hún
að standa til kl. 10 um kvöldið.
En Roosevelt forseti sleppti ekki
Sveini Björnssyni fyrr en um
miðnætti og er þeir kvöddust,
Roosevelt forseti og Sveinn
Björnsson tveimur dögum síðar,
urðu 2—3 mínútur, sem áætlað-
ar höfðu verið til kveðjunnar að
45 mínútna viðstöðu. Við vitum
því að íslendingar hafa eignast
og eiga eftir að eignast menn,
er geti haldið uppi okkar hlut
án vopna, en með viti og dreng-
skap. Þetta á þó ekki aðeins við
um heimaþjóðina. Þjóðin hérna
megin hafsins hefir einnig fengið
sinn ríkulega skerf af víkingum
andans. Og eins og eg gat um
áður virðist hugur þeirra ekki
beinast að auðsöfnun, heldur að
því að halda uppi menningu sem
kennarar og prófessorar, guðstrú
sem prestar, heilbrigði sem lækn-
ar, réttlæti sem dómarar og sann-
leika sem vísindamenn.
Engir taka því þeirri alþjóða-
samvinnu, sem ráðgerð er eftir
stríðið með meiri fögnuði en við.
Stórveldin geta gengið óstudd
um langan tíma. Smáríkin geta
það ekki. Við ráðgerum því þátt-
töku í vinsamlegu samstarfi eft-
ir getu okkar og gleðjumst yfir
því, að búast má við að allar
þjóðir taki höndum saman um
það að bæla niður ræningja-
flokka með lögregluvaldi eins og
Bretar hafa lengi gert einir af
giftu og drengskap á höfunum.
En allt þetta ytra er þó aðeins
hljómurinn er ber vott um að
bjallan sé steypt úr góðum málmi
sprungulaus og feirulaus. Það er
okkar mesta sjálfstæðismál að
stjórna þjóðarheimilinu svo að
enginn líði skort, hvorki líkam-
lega né andlega, að allir heimilis
menn fái notið þess atgervis, sem
guð hefir gefið þeim og að við
lærum að láta náttúruöflin og
vélarnar starfa undir hönd og
huga til að notfæra okkur þau
gæði, sem góður guð hefir gefið
okkur.
Þið munuð öll hafa heyrt um
hina stórkostlegu nýsköpun at-
vinnuveganna á íslandi. Ennþá
eru það ekki nema ráðagerðir,
sem sérstök nefnd hefir verið
skipuð til að vinna að. En með
þeim ráðagerðum er áhuga
þjóðarinnar beint að þessum mál-
um, eins og ef kastljósi væri
varpað á það atriði, sem er und-
irstaða framtíðarvona íslenzku
þjóðarinnar. Við höfum hvorki
numið landið né sjóinn nema að
öðlitlu leyti, en þar fær íslenzka
þjóðin ótakmarkað verksvið um
langan aldur.
Það er stundum talað um það
að ísland hafi verið “okkúperað”
er Bretar, Canadamenn og Banda
ríkjamenn settu herafla þar í
land. Eg þefi stundum sagt blöð-
unum hérna fyrir sunnan línuna
að ísland hafi aldrei verið her-
tekið og að óhugsanlegt sé að
þjóðræðisþjóðirnar hertaki
nokkra þjóð. ísland hefir notið
herverndar en það er allt annað,
því sá her hefir aldrei beitt sér
í okkar innanríkismálum né ósk-
að að beita sér.
Við höfum því verið lausir við
hertöku og vonum að aðrar þjóð-
ir verði það einnig, þó að sjálf-
sögðu þurfi erlent lögreglueftir-
lit þar sem ræningjaflokkar hafa
náð tökum á fólkinu.
Þó flögrar að mér sú hugsun
að Islendingar hafi hertekið
nokkurt svið erlendis. Þeir hafa
ekki gert það með vopnabraki
og kúlnahríð heldur með góðum
gáfum og manngildi. Því hvert
það sæti sem íslendingur skipar
vel, er hertekið af íslendingum.
Hvort sem það er ráðherra eða
verkamaður, bóndi eða læknir,
kaupsýslumaður eða prófessor,
sem starfar með sóma í sínum
verkahring, þá hefir. Island unn-
ið þar akur, sem æ mun bera
þess einhver merki.
Og þó að svo fari um byggðir
og bæ,
að bragur vor þagni og tunga
vor gleymist,
samt verður í skauti þér eitthvað
það æ
af íslenzkum hug, sem þú fóstrar,
og geymist,
kvað Stephan G. Stephanson til
Ameríku.
Vil eg svo biðja guð að halda
sinni hendi yfir íslenzku þjóð-
erni og þeim löndum, þar sem
það hefir fest rætur.
Afmœlisgjafir til Betel febr. 1945
Mr. og Mrs. K. Bjarnason Betel
$25.00. Mrs. Guðfinna Jónsson,
Betel $5.00. Mrs. Guðrún Sigurð-
son, Betel $5.00. Mrs. Ásdís
Hinricksön, Betel $5.00. Mrs. Guð
rún Goodman, Betel $4.00. Mrs.
Margrét Árnadóttir, Betel $3.00.
Mrs. Anna Jónasson, Betel
$5.00. Mrs. Karolína Ásbjörnson,
Betel $5.00. Mrs. Guðný Joseph-
son, Betel $3.00. Mr. Hannes
Gunnlaugsson, Betel $2.00. Mr.
Sigurður Sigurðsson, Betel $5.00.
Mr. Kristján Kjernested, Gimli,
árgangur “Hlín”. Lúterska kven-
félagið “Framsókn” Gimli. 1.
marz 1945. Skemtileg heimsókn.
Allir á Betel þakka kvennfélag-
inu kærlega fyrir. “In memory
of Dr. B. J. Brandson from
friends at Gardar N.-D. Jonas
Bergman $5.00. Theo. Thorleif-
son $5.00. Mr. og Mrs. John H.
Johnson $5.00. Mr. og Mrs. Helgi
Laxdal $25.00. Mr. og Mrs. M. S.
Johannesson $5.00. Mr. og Mrs.
Fred G. Johnson $5.00. Mrs.
Hildur Johannesson $5.00. Mrs.
Kristín Snydal $5.00. Mrs. Elín
Éinarson $5.00. Mrs. Kristín
Breiðfjord $2.00. Mrs. S. J. Ólaf-
son $5.00. S. T. Gíslason $2.00.
Mr. og Mrs. Eivi Jonasson $2.00.
Mrs. Sigríður Myrdal $1.00.
Martha Myrdal $1.00. Mr. og Mrs.
Steini Myrdal $1.00. Mr. og J. G.
Hall $5.00. Mr. og Mrs. Jacob
Hall $1.00. Mr. og Mrs. B. M.
Melsted $10.00. Mr. John Mattías-
son $10.00. Mrs. Anna ísfeld $10.-
00. Sig. Sigurðson $50.00. Mr. og
Mrs. Ben Helgason $5.00. Mr. og
Mrs. H. S. Walter $2.00. Mr. og
Mrs. Stefán Melsted $10.00. Mr.
Sigm. Guðmundson $1.00. Mrs.
G. B. Olgeirson $5.00. Mr. og
Mrs. John B. Snydal $25.00. Mr.
og Mrs. J. S. Snydal $5.00. G. A.
Guðmundson $5.00. Mr. Albert
Bjarnason $5.00. Johnson Broth-
ers $2.00. Mr. og Mrs. J. K. Ólaf-
son $25.00. Mr. og Mrs. Henning
Gunhus, Edinburg, N.-D. $15.00.
Mr. og Mrs. Frank Hall $2.00.
Mr. og Mrs. Karl Magnússon
$10.00. Alls $282.00.
Mrs. Veiga Swanson, Blaine,
Wash. “Áheit, with best wishes
and Gods blessing” $2.00. Hall-
dór Johnson, 1034 Dominion St.
$25.p0. J. Ólafsson, 110 Cordova
St. $5.00. Mrs. Albert H. Smith,
344 Carlton St. $25.00. Samskot á
þrítugustu afmælishátíð Betel í
Fyrstu lútersku kirkju, Winni-
peg, 1. marz 1945 $251.35. Lofað
af Soffoníasi Thorkelssyni í
Byggingarsjóð Betel, sem borg-
ast á einn þriðji hvert árið 1945,
1946 og 1947. $5,000.00.
Nefndin þakkar innilega fyrir
allar þessar afmælisgjafir.
J. J. Swanson, féhirðir.
308 Avenue Bldg., Wpg.
FJÖLSKYLDU
STYRKURINN
Mikilvœg skilaboð til foreldra
Þann 1. júlí, 1945, eða því sem næst, byrjar
sambandsstjórnin í Ottawa greiðslur sam-
kvæmt hinum nýju fjölskyldustyrks lögum.
Ef fæðing einhvers af börnum yðar hefir
ekki verið skrásett hjá Vital Statistics deild-
inni, er nauðsynlegt að gera það strax, því
að öðrum kosti geta greiðslur dregist.
Vindið að þessu bráðan bug!
Dragið ekki á langinn; það er yður í hag,
að sinna þessu umsvifalaust. Séuð þér í vafa
um skrásetningu barna yðar skuluð þér
skrifa Department of Health and Public
Welfare, Vital Statistics deildinni í Winnipeg;
látið fylgja nafn, fæðingardag og fæðingar-
stað hvers barns, ásamt nöfnum foreldra.
Þóknun fyrir þessar eftirgrenslanir er smá-
vægileg.
Department of Health and Public Welfare
HON. IVAN SCHULTZ, K.C., Minister