Lögberg - 03.01.1946, Síða 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 3. JANÚAR, 1946
4
--------ÍLogberg------------------------
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba j
Utanáskrift ritstjórans: j
EDITOR LfKlBERG ,
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man. ,
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON :
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram I
The “Lögberg’’ is pfinted and published by ■
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent *
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada. j
PHONE 21 804 I
..................
Friður og fæða
...........
‘'Það eru ógurleg ódœma hljóð,
sem eru í hunqruðum manni.”
Þ. E.
Vafasamt mun það, hvað margir í
rauninni geri sér grein fyrir því, hvílíkt
feikna djúp er staðfest milli þeirra, sem
lifa í vellystingum praktuglega og hinna,
sem hungrið í algleymingi sverfur að;
náðarmolarnir eru tíðum fáir og smáir,
og ná heldur ekki nándarnærri til þeirra
allra, er sökum öfugstreymis varðandi
skiftingu auðs og iðju, þurfa hjálpar
við; og það bætir heldur ekkert úr skák,
þótt ójöfnuðurinn sé í ýmissum tilfell-
um lögverndaður, eða sé látinn afskifta-
laus vegna hefðbundinnar venju, sem
á engan rétt á sér; meðan þannig hagar
til, getur þess illu heilli orðið langt að
bíða, að vopnin verði að fullu og öllu
kvödd.
Um miðjan desember-mánuð síð-
astliðinn, flutti Mr. W. A. MacLeod,
upplýsingastjóri hveiti samtakanna
canadisku, tímabært útvarpserindi, er
mikla athygli vakti vítt um þetta mikla
meginland; fól erindið í sér víðtækt
yfirlit yfir viðhorf birgðamálanna í
heiminum, og þá einkum með hliðsjón
af landbúnaðar afurðunum og þeim al-
þjóðasamtökum, sem ganga undir nafn-
inu “Food and Agriculture Organiza-
tion.”
Mr. MacLeod hóf mál sitt með svo-
feldum orðum:
“Eg veit ekki hvað margir gera sér
grein fyrir því, að á þessum tímum
stendur mannkynið við fordyri nýrrar
aldar, hinnar svonefndu atómaldar;
nýting þessarar kyngiorku, er í vissum
skilningi ný, og magni hennar var beitt
í þágu tortímingarinnar; einhverjar
vonir ætti mannkynið þó að geta gert
sér um það, að áður en langt um líður,
verði mætti þessum beint í annan og
viturlegri farveg, komandi kynslóðum
til viðgangs og blessunar.”
Sir John Orr, forstjóri vista- og
landbúnaðarsamtakanna, lét þannig
ummælt:
“Eg get ekki hugsað mér áhrifa-
meira svar gegn atómsprengjunni, en
alþjóðleg birgða- og búnaðarsamtök.”
Grundvöllurinn að hinum alþjóðlegu
birgðamálasamtökum, var í raun og
veru lagður á Quebec-ráðstefnunni,
sem haldin var í október-mánuði síðast-
liönum; að vísu var málið rætt á fundi
við Hot Springs í júní 1943, þar sem
eftirgreind yfirlýsing var afgreidd.
“Þessi fundur, sem haldinn er með-
an enn stendur yfir sú ægilegasta styrj-
öld, sem sögur fa<ra af, hefir yfirvegáð
birgðamál mannkynsins frá öllum hlið-
um, og þá ekki sízt með hliðsjón af
framleiðslu búnaðarafurða, trúir því
statt og stöðugt, að því takmarki megi
ná, er óttinn við skort verði gerður
landrækur, og öllu mannkyni sköpuð
aðstaða til heilsufarslegrar þróunar og
tryggra lífskjara.”
í þessum anda var Quebec-ráð-
stefnan auðsjáanlega háð, og þarf eigi
að efa, að hugur hafi þar fylgt máli, sem
og á Hot Springs-stefnunni; enda sýn-
ist það nú deginum ljósara, að samstilt-
um átökum friðelskandi þjóða, verði æ
meir beitt gegn þeirri óheilla fylgju
mannanna, er gegnum aldirnar hefir
elt þá á röndum — hungurvofunni.
Á báðum áminstum ráðstefnum
varðandi birgðamálin, áttu sæti valdir
erindrekar af hálfu íslenzku ríkisstjórn-
arinnar.
Mr. Noel Baker, ríkisritari brezku
stjórnarinnar, og formaður sendinefnd-
ar þjóðar sinnar á Quebec-ráðstefn-
unni, komst meðal annars þannig að
orði:
“Hungrið skapaði Hitler. Og ryðji
hungur og örvænting sér enn á ný til
rúms svo að kveði, getur slíkt ástand
auðveldlega framleitt fleiri Hitlera og
fleiri Mussolina, er með svikum og u*nd-
irferli gætu komist að leyndardómi
atómsprengjunnar, sem revndar má nú
kallast opinbert leyndarmál, og sprengt
jörðina til agna með líkum hætti og
-nafnar þeirra höfðu því nær tortímt
Evrópu, áður en þeim að lokum var rutt
úr vegi.”
Mannfrelsi án mannlegrar fæðu,
er allsendis óhugsanlegt.
í niðurlagi erindis síns fórust Mr.
MacLeod orð á þessa leið:
“Naumast vænti eg þess, að þau
samtök, sem hér um ræðir, Food and
Agriculture Organization, leysi af hendi
veruleg kraftaverk; en þetta er í fyrsta
skiftið, sem stjórnarvöld flestra þjóða
hafa myndað með sér samtök í því
augnamiði, að bæta lífskjör allra manna
á þessari jörð, engu síður neytenda en
framleiðenda, og af þeirri ástæðu verð-
skulda samtökin álmennt fylgi; en þau
stjórnarvöld, sem heitið hafa þeim ein-
dregnum stuðningi, en bregðast skuld-
bindingum sínum þegar á hólminn kem-
ur, munu naumast verða ellidauð.” —
■■■■■ mn w
Ritfregnir
MI!llllllllllllllllMllllllllllllllimi[lll1llllllllllllliroillllllllllllllllllll!illlllllW!llllllllllll!|lll»'llll!l!lllllllll!nilllllllM
I.
Um jólaleytið kom á bókamarkað-
inn einkar laglegt ljóðakver, “A Sheaf
of Verses,” eftir Dr. Richard Beck, pró-
fessor við ríkisháskólann í North Dak-
ota; eins og titill kversins bendir til, eru
kvæði þessi, sem eru tíu talsins, á enskri
tungu, ljóðræn vel og fáguð í formi;
þau láta ekki mikið yfir sér, en þau vaxa
við vandlegan lestur, og verða brátt
eins og góðir kunningjar; höfundur
þessara ljóða kom fulltíða af íslandi,
og þó hann að vísu nyti hér ágætrar
háskólamentunar, hlýtur það engu að
síður að vekja athygli, hve ágætt vald
hann hefir á hinni ensku tungu, og það
engu síður í ljóði en óbundnu máli; hann
hefir ort mikið á íslenzku, en yrkir al-
veg eins vel á ensku.
Kvæðið “The Pioneer’s Field,” bls.
7, þarf engra meðmæla við:
You walk a sacred ground, tread gently here;
This field was dearly bought. Through sacrifice
Of blood and tears, a nation’s glory rise,
Builded by men who never learned to yield
To any foe — mortal or not of clay.
The toilers story whispers yonder oak,
Rugged as he and bent with heavy years,
Yet broken not, though trembling oft with fears;
A hero garland-crowned by Nature’s hand —
The fearless planter’s worthy monument.
Frá kvæðum þessum andar hlý-
blævi líftrúaðs manns, sem ornar sál
sinni við upprisu sólar.
Kver þetta, sem er hið snyrtileg-
asta að öllum frágangi, er prentað hjá
Columbia Press Limited, kostar 35
cents, fæst hjá höfundinum í Grand
Forks, N.D., eða í Björnsson’s Book
Store, 702 Sargent Avenue, Winnipeg.
II.
Iceland’s Thousands Year, er heiti
á bók, sem út kom rétt fyrir jólin, gefin
út fyrir atbeina Icelandic Canadian
Club og þjóðræknisfélags íslendinga í
Vesturheimi; bókin er búin undir prent-
un af prófessor Skúla Johnson, og er
nafn hans næg trygging þess, að vel og
vandlega sé um hnúta búið; formálsorð
að bókinni ritar frú Hólmfríður Daniel-
son, en annars er innihaldið safn fyrir-
lestra um ísland og íslenzk menningar-
mál, sem fluttir voru í fyrra vetur á nám-
skeiði því, sem Icelandic Canadian Club
starfrækir.
Innihald bókarinnar, auk áminstra
formálsorða, er sem hér segir:
A Geographical Sketch of Iceland,
eftir Ingibjörgu Jónsson. The Coloniza-
tion of Iceland, eftir séra Valdimar J.
Eylands. The Classical Literature of
Iceland, eftir Dr. Richard Beck. The Old
Icelandic Republic, eftir séra H. E.
Johnson. The Introduction of Christi-
anity, eftir séra P. M. Pétursson. The
Colonization of Iceland and the Dis-
covery of America, eftir Ingibjörgu
Jónsson. Snorri Sturluson, eftir séra
H. E. Johnson. The Sturl-
unga Age in Iceland, eftir
Steinunni J. Sommerville.
The Dark Ages in Iceland,
eftir Hólmfríði Danielson.
Hallgrímur Pétursson, eft-
ir séra Valdimar J. Eylands.
The Period of Awakening
and Enlightenment, eftir
Dr. Richard Beck. Icelandic
Literature of the Nine-
teenth Century, eftir pró-
fessor Skúla Johnson, og
loks Freedom and Progress
eftir Capt. W. Kristjánsson.
Af þessu, sem nú hefir
sagt verið, er það einsætt,
hve bók þessi, ekki stærri
en hún er, aðeins 170 blað-
síður, er fjölbreytt að efni
og grípur inn í margt, sem
menningarsögulegt gildi
hefir, varðandi ísland og
þróun íslenzku þjóðarinn-
ar; þetta er ljómandi bók,
bæði að hinum innra og
ytra frágangi; hún á brýnt
erindi til íslenzkrar æsku í
þessari álfu, og þeirra ann-
ara, er fræðast vilja um
ísland og íslenzka þjóð-
menning, en njótg, sín eigi
til fulls í lestri íslenzkrar
tungu; þeir, sem fyrirlestr-
ana fluttu, og þeir, sem að
útgáfunni stóðu, hafa unn-
ið hið þarfasta verk, sem
að makleikum skyldi metið.
Bókin er prentuð hjá
Columbia Press Limited;
hún er prýdd fjölda ágætra
mynda, og kostar aðeins
$1.50. Pantanir ásamt and-
virði, sendist frú Hólmfríði
Danielson, 869 Garfield
Street, Winnipeg.
-----------Í
Siðmenningin sögð að
hafa byrðjað 6000
árum fyrir Krist
Fornfræðingar hafa nýlega
nýlega fundið bygðir Abrahams;
hafa þær verið í Iraq, 400 mílur
í norður frá Ur, og telja forn-
fræðingar þær vera frá 5000—
6000 árum fyrir Krist^ og er upp-
runi menningarinnar með þess-
um fundi færður til baka um
2000 ár, eftir því sem Dr. Naji A1
Asil, umsjónarmaður Iraq-stjórn-
arinnar með fornleyfum og forn-
leyfa rannsóknum, segir.
Formaður nefndar þeirrar er
Iraq-stjórnin sendi á mentamála-
þing sambandsþjóðanna, Dr. A1
Asil skýrði frá, að fornfræðingar
undir leiðsögn og stjórn Seton
Lloyd frá Englandi og Fuad
Safar frá Iraq hafi eftir tveggja
ára rannsókn að færa óyggjandi
sannanir á, að siðmenning, á all
háu stigi hafi átt sér stað fyrir
átta þúsund árum. Við gátum
gengið úr skugga um aldur þess-
arar nýfundnu bygðar á jarð-
lögunum, öskuhaugum og sitærð
og lögun á leirkerum, sem fund-
ust, sagði Dr. A1 Asil.
Menn héldu að Ubaid menn-
ingin hefði verið sú elzta þar til
að Sir Leonard Wolley fann
Sumerian menninguna fyrir hér
um bil 15 árum, en flytur þessi
fundur haná frá 4000 til 6000
ára.
Þessi nýjasti fundur er nálaégt
Hassuna, þar segir Dr. A1 Asil
að menn hafi fyrst byrjað að
yrkja jörðina fyrir 8000 árum,
átt hjarðir nautgripa og byggt
hús úr múrsteini. “Við vitum,
að þessir frumbyggjar voru frið-
samir og að á meðal þeirra voru
bændur og handverksmenn,”
sagði doktorinn. Hann sagði og
að eitt af því sem fundist hefði
og væri í hvað mestu uppáhaldi,
væri sigð, sem væri búin til úr
tinnusteinum og límd saman
með jarðbiki og væri hún með
öllu óskemd, eggin væri enn
aeitt, og væri eins nothæf nú og
hún var fyrir 8000 árum. Þessi
sigð sagði Dr. Asil, er meira en
merkur fornleyfafundur. Hún
er líka hinn fyrsti menningar-
vottur, og megin línuna á milli
farþjóða lífs og búsetu.
Sérfræðingar í leirkerasmíði
hafa safnað saman leirkerabrot-
unum sem fundust og límt þau
saman unz að leirkerin voru
fullger, eins og þau voru fyrir
8000 árum.
Leirker þessi eru nú geymd í
þjóðsafni Iraqs í Baghdad.
Nóg af múrsteini úr bygging-
um í Hossuna hefir fundist, sem
ásamt undirstöðu bygginganna
til þess að gefa all-fullkomna
mynd af byggingafyrirkomulagi
í Hassuna fyrir 8000 árum, sagði
Dr. Asil. Hann sagði, að í íbúð-
arhúsum hefði verið 2—3 her-
bergi, eftir stærð og efnahag
fjölskyldanna, og að hverju
þeirra hefði fylgt dálíitill garður.
Meðal herbergi var frá 6—7 fer-
fet að rúmmáli, en átta fet á
hæð.
Múrsteinninn, sem þau voru
bygð úr var búinn til úr leir í
höndunum. Allir steinarnir jafn
langir, um helmingi lengri en
múrsteinar eru nú, allir með
sama útliti og sama lagi.
Allmikið af gröfum hafa ver-
ið grafnar upp í hinni fornu borg,
og sýndu beinin, að ekki hefði
nema ein persóna verið grafin
í hverri gröf. “Sérfræðingar
hafa rannsakað bein þessi,” seg-
ir Dr. Asil og er sáralítill mun-
ur á þeim og beinum nútíðar
manna, og sáralítill eða enginn
munur á hraustleik og andlegu
atgerfi Hassuna og nútíðar-
manna. Stærð hauskúpu og
heilabús Hassuna manna mjög
lík og nútíðarmanna. Sama er
að segja um hæð. Þar sem að
menningarleyfar frá Ur bera
vott um auðlegð konunga, drotn-
inga, guða, gyðja og presta, þá
stingi þar í stúf við hið óbrotna
líf Hassuna manna. Líklegt taldi
Dr. Asil að frekari rannsókn í
Hussana mundu leiða í ljós margt
fleira í sambandl við þessa frum-
byggja menningarinnar.
J. J. B þýddi.
Rannsókn á Skeiðarár-
hlaupin
Hlaup það í Skeiðará, sem nú
er með öllu lokið, er talið með
minni hlaupunum, sem við og
við koma í ána. En á því hefir
hins vegar verið gerð ýtarlegri
'rannsókn en nokkurn tíma á
Skeiðarárhlaupum áður.
Þegar hlaupið í ánni stóð sem
hæst, var flogið austur yfir
Vatnajökul og verksummerki
skoðuð alt frá Grímsvötnunum
og niður að flæðarmáli. Auk
þessa hafa tveir leiðangrar vís-
indamanna farið austur í könn-
unarskyni. í öðrum leiðangrin-
um voru Pálmi Hannesson rekt-
or, Guðmundur Kjartansson og
Steinþór Sigurðsson. Fyrir hin-
um leiðangrinum var Jóhannes
Áskelsson jarðfræðingur og fór
hann alla leið að Grímsvötnum
og skoðaði verksummerki þar.
Þá var flogið austur yfir Vatna-
jökul í seinusitu viku. í því
flugi sást nýtt sig í jöklinum
nokkuð vestan við Grímsvötn.
Hefir myndast þar 70—100 metra
hvos, sem ef til vill eru nýjar
jarðhitastöðvar. Áður var kunn-
ugt um að Grímsvötn höfðu sig-
ið um 100 metra.
Tjón af flóðinu niður á lág-
lendi varð nokkuð. Símalínur
sópuðust með flóðinu á allstóru
svæði, en viðgerð á símanum er
rm; að verða lokið.
—(Tíminn 2. nóv.)
Tónlistarfélag Akureyrar
hélt aðalfund sinn sl. þriðjudag.
I stjórn voru kosnir: Stefán Ág.
Kristjánsson form., Hreinn Páls-
son ritari og Finnbogi Jónsson.
Starfsemi félagsins hefir gengið
að óskum á árinu. Haldnir hafa
verið 8 hljómleikar á Akureyri
á vegum félagsins, þar af 4 fyrir
styrktarfélaga. Einnig hljóm-
leikar á Húsavík, Laugum og
Kristneshæli. Ef ekkert óvænt
hamlar, munu næstu hljómleik-
ar félagsins verða um jólin: Árni
Kristjánsson píanóleikari og
Björn Ólafsson fiðluleikari.
Tónlistarskólinn tekur til
starfa um áramótin, og þá mun
píanókennarinn Margrét Eiríks-
dóttir koma hingað til dvalar.
Kennari í fiðluleik er enn ekki
ráðinn, og ennþá hafa fáar fyr-
irspurnir borist um kenslu í
fiðluleik, en vonir um að hægt
verði að fá kennara, ef nægileg-
ur nemendafjöldi gerði það
kleift, og ættu þeir, sem vilja
njóta þeirrar kenslu að snúa sér
til einhvers í skólaráði, en það
skipa: Þórarinn Björnsson, form.
Jón Sigurgeirsson og Valgarður
Stefánsson. Einnig mætti snúa
sér til Björgvins Guðmundsson-
ar tónskálds, sem er ráðunautur
félagsins í skólamálum.
—(íslendingur 20. nóv.)
Borgarafundur um áfengis-
málin í Reykjavík og
Hafnarfirði
Að tilhlutun Þingstúku Rvík-
ur var hinn 29. okt. s.l. haldinn
almennur borgarafundur í Lista-
mannaskálanum um áfengismál-
in.
Einar Björnsson setti fundinn
með stuttu ávarpi. Frummæl-
endur voru þeir dr. Matthías
Jónasson, uppeldisfræðingur, og
Sigurbjörn Einarsson, docent.
Fluttu þeir báðir afburða snjöll
erindi. Auk frummælenda tóku
15 aðrir fundarmenn til máls.
Eftirfarandi tillögur voru sam-
þyktar í einu hljóði:
1. “Fjölmennur borgarafund-
ur, halqlinn í Reykjavík mánu-
daginn 29. okt. 1945, skorar á
forystumenn skóla og mentamála
í Reykjavík og forgöngumenn fé-
lagslegra samtaka, að hefja nú
þegar markvissara og öflugra
samstarf en verið hefir, til úr-
bóta áfengisbölinu í bænum og
hjá þjóðinni yfirleitt.”
2. “Fundurinn mótmælir ein-
dregið þeirri ráðstöfun, að leyfð-
ar séu áfengisveitingar á Hótel
Borg.”
3. “Rundurinn skorar á ríkis-
stjórnina að láta lögin um hér-
aðabönn koma til framkvæmda
og framfylgja nú þegar þeirri
grein laganna, sem mælir svo
fyrir, að teljist einhverir milli-
ríkjasamningar koma í bága við
lögin, þá skuli ríkisstjórnin sjá
til, að slíkum tálmunum sé rutt
úr vegi til fullkominnar fram-
kvæmdar laganna.”
Fundinn sóttu um 500 manna
og stóð hann yfir frá kl. 9Vfe til
kl. 12 á miðnætti.
Síðastl. sunnudag var haldinn
almennur fundur um áfengis-
málin í bæjarbíó í Hafnarfirði.
Fundurinn var boðaður að til-
hlutan ýmsra félaga og skólanna
í bænum. Margir ræðumenn
töluðu á fundinum. Að umræð-
um loknum var svohljóðandi til-
laga samþykt einróma:
“Almennur borgarafundur,
haldinn í Hafnarfirði sunnudag-
inn 28. okt. 1945, skorar á félög-
in í bænum að gerast aðilar að
samstarfi er byggisit á eftirfar-
andi atriðum:
1. Vinna gegn áfengisneyzlu í
bænum.
•
2. Sjá um að svo miklu leyti
sem hægt er, að áfengi sé eigi
um hönd haft á skemmtunum
félaga eða ölvuðum mönnum
leyfður inngangur.
3. Félögin feli þeim mönnum
einum trúnaðarstörf, sem eru
reglumenn.”
Fundurinn var mjög fjölsóttur
og ríkti á honum mikill áhugi
fyrir auknu viðnámi gegn á-
fengisneyslunni.
—(Tíminn 2. nóv.)
_________________ )
— Hvernig komst pabbi þinn
að því, að við fórum út í gær-
kvöldi? spurði hann.
•— Þú manst eftir manninum,
sem við ókum á rétt hjá Tjarn-
arbrúnni og hrópaði ragnandi á
efitir okkur. Það var pabbi.