Lögberg - 28.02.1946, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 28. FEBROAR 1946
------------ Hogberg-------------------
GefiS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjóranfl:
EDITOR LÖGBERG
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
PHONE 21 804
Ræða
flutt við setningu 27. ársþings
Þjóðræknisfélagsins.
Eftir DR. RICHARD BECK
Háttvirtu gestir og fulltrúar!
Heiðraði þingheimur!
Vér, sem nú erum uppi, lifum á dög-
um mikilvægra tímamóta í sögu þjóð-
anna. Árið, sem liðið er síðan vér kom-
um hér saman á seinasta þjóðræknis-
þing, var bæði hið atburðaríkasta og að
sama skapi örlagaríkt fyrir framtíð
allra þjóða, stórra og smárra, mannkyn-
sins alls. Það var mikið fegins og
fagnaðarár í þeim skilningi, að þá var
bundinn endi á hina geigvænlegu heims-
styrjöld, sem legið hafði eins og mara á
mannkyninu í nálega sex ár. Hinar
Sameinuðu þjóðir og málstaður þeirra,
frelsis og mannréttindastefnan, höfðu
sigrast á hersveitum harðstjóranna og
kúgaranna; oki hernáms og ánauðar
hafði verið létt af fjölda þjóða.
Mikill var því fögnuður manna um
gjörvallan heiminn yfir styrjaldarlokun-
um, ekki sist hér í Canada og Bandarrík-
junum, er átt höfðu svo mikinn og marg-
háttaðan þátt í þeim sigri, sem nú hafði
unninn verið. Vér íslendingar, sem ein-
staklingar og þegnar umræddra landa,
fögnuðum þeim úrslitum stríðsins af
heitu hjarta og einlæglega þakklátum
huga, því vafalaust hafa stríðsárin, með
öllu, sem þeim fylgdi, látið oss skiljast
betur en áður sannindin í orðum
Stepháns G. ^tephánssonar:
Og lífsins kvöð og kjarni er það að líða,
og kenna til í stormum sinna tíða.
Þessvegna er eigi verið að seilast
út fyrir svið áhugaefna vorra, þó vikið
sé að miklum og örlagaþungum atburð-
um nýliðins árs á þessum vettvangi,
enda er þegnskuld vorri við þau lönd,
sem vér búum í, og greiðslu hennar á
sem drengilegastan og ávaxtaríkastan
hátt, skipað öndvegi í stefnuskrá fé-
lags vors.
Vil eg því í félagsins nafni láta í
ljósi samfögnuð vorn með öllum þeim
félagssystkinum vorum, sem heimt hafa
heila heim af vígvöllunum sína nánustu,
en votta hinum, sem eiga á bak að sjá
ástvinum sínum of vöídum styrjaldar-
innar, djúpa og innilega samhyggð vora.
í auðmjúkri þökk minnumst vér sér-
sérstaklega þeirra allra úr hópi félags-
fólks vors, sem færðu fórnina mestu,
lögðu lífið í sölurnar, málstað þjóða
vorra og samherja þeirra til sigurs.
Hrópandi rödd þeirra hljómar sem
brennandi eggjan til þjóða og einstakl-
inga um að leysa hin mörgu vandamál
viðreisnarinnar eftir styrjöldina með
þeim hætti, að friðurinn verði sem bezt
tryggður. Hið mikla hlutverk framund-
an er að vinna friðinn, en það verður
því aðeins gert, að almenningsálitið víðs
vegar um lönd hallist sem eindregnast
og ótrauðlegast á þá sveif. Hver og
einn, hvar sem hann er í sveit settur,
getur lagt sinn skerf til þeirrar- sigur-
vinningar friðarins með jákvæðri og á-
kveðinni afstöðu sinni til þeirra mála.
Hversu kröpp, sem kjör vor kunna ann-
ars að vera, getum vér öll kosið oss það
hlutskifti, “að unna því göfuga og
stóra.”
Vikið var að því, sem aldrei verður
of oft sagt né heldur of kröftuglega, að
þegnskuldinni við kjörlönd vor, vöggu-
stöð barna vorra, löndin, sem vinna vor
er vígð, eins og skáldið sagði fagurlega,
þeirri skuld, er skipað í æðsta sessinn í
stefnuskrá þjóðræknisfélágsins. Hitl,
er eigi minna grundvallaratriði, að
stofnendur félagsins og þeir hinir
mörgu, sem fylgt hafa þeim í spor og
gera enn, telja varðveizlu tungu vorrar
og annara menningarverðmæta, með
öðrum orðum, heilbrigða þjóðernis vit-
und og þjóðarmetnað, nauðsynlegar
undirstöður þess, að vér verðum “sem
beztir borgarar í hérlendu þjóðlífi.” En
því aðeins blessast sú þjóðernis- og
þjóðræktar-viðleitni vor til langframa,
að sambandið við þjóðstofn vorn haldi
áfram að vera sem traustast og fjöl-
þættast, samúðin og samvinnan milli
íslendinga beggja megin hafsins sem
djúpstæðust og öflugust, enda er sú
hlið málsins og hefir verið meginatriði
í allri starfsemi félagsins.
Umhugsunin um ættlandið, móður og
minningaland vor allra, sem þar erum
borin og áttum þar vor þroskaár, verður
því ofarlega í hugum vorum, er vér kom-
um saman á hin árlegu þjóðræknisþing
vor. Svo fer oss einnig að þessu sinni,
enda gerðust margir þeir atburðir á
hinu nýliðna ári, sem draga hugann
þangað.
Það var söguríkt og örlagaríkt ár
fyrir ísland eigi að síður en önnur lönd
heimsins. Fögnuðurinn yfir styrjaldar-
lokunum og sigri Sameinuðu Þjóðanna
var þar í landi mikill og einlægur, eigi
síður en annarsstaðar, og af góðum
og gildum ástæðum, því að íslenzka
þjóðin hafði á vígvelli hafsins fært mikl-
ar fórnir, sér í lagi þegar tekið er til
greina hve fámenn hún er, og átt sinn
þátt í sigurvinningu hins góða málsstað-
ar. Á þetta lagði forseti íslands, herra
Sveinn Björnsson, réttilega áherzlu í
hinni athyglisverðu ræðu sinni við hina
sögulegu athöfn 1. ágúst síðarstliðinn,
er hann var settur inn í embætti sem
fyrsti þjóðkjörni forseti íslands.
íslenzka þjóðin hélt að sjálfsögðu
hátíðlegt á síðastliðnu sumri fyrsta af-
mæli hins endurreista lýðveldis síns,
víðsvegar um landið, og var þess atburð-
ar einnig minnst með hátíðahöldum á
ýmsum stöðum hérna megin hafsins.
Dró það afmæli að nýju athygli vora
að merkilegri sögu ætt^jóðar vorrar,
sigursælli sjálfstæðisbaráttu hennar,
og þeim dýrmætu menningarverðmæt-
um, sem vér höfum þaðan að erfðum
hlotið, og búa yfir því frjómagni til dáða
og þeim andlega þroskamætti, er oss
ber að notfæra oss sem bezt og varð-
veita sem allra lengst.
Annar atburður hins liðna árs get-
ur eigi síður verið oss til áminningar
um auðlegð og lífsgildi hinnar íslenzku
menningar-arfleifðar vorrar, en það var
aldar-ártíð Jónasar Hallgrímssonar,
sem minnst var fagurlega og virðulega
á íslandi og einnig í ræðum og ljóðum
vestan hafs. Jónas Hallgrímsson var
hvorttveggja í senn, mes^i ljóðsnilling-
ur hinnar íslenzku þjóðar og einn af
allra áhrifamestu vökumönnum og
menningarfrömuðum hennar. Hann
kenndi þjóðinni að meta margbreytta
og sérstæða fegurð lands síns, hreins-
aði og fegraði tungu hennar, og glæddi
henni í brjósti trú á sjálfa sig. framtíð
sína og hlutverk. Hann var, eins og al-
kunnugt er, einn þeirra eldheitu hug-
sjóna- og framsóknarmanna, er stofn-
uðu tímaritið “Fjölni” og bera síðan í
sögu þjóðarinnar heiðursnafnið “Fjöln-
ismenn.” Voru þar að verki vakandi og
langsýnir þjóðræknis- og þjóðræktar-
menn, sem enn geta verið oss öllum, sem
þeim málum unna og vilja vinna, hin feg-
ursta fyrirmynd. Þeir skildu það flestum
betur, hversu djúpt sálarlegar rætur
manna liggja í mold ættlands þeirra og
menningarlegum jarðvegi þess, og þeim
var það jafn ljóst, hve einstæð um margt
og lærdómsrík saga hinnar íslenzku
þjóðar er, sé hún rétt lesin og rétt
skilin.
En það eru eigi aðeins djúpskyggn-
ir og langsýnir menn af vorum eigin
stofni, sem séð hafá! og skilið varan-
legt gildi vorrar sögulegu og menning-
arlegu arfleifðar. Altaf öðruhvoru sjá-
um vér merkileg dæmi þess, hversu
miklar mætur gáfaðir og lærðir útlend-
ingar fá á íslandi, íslenzkri tungu og
bókmentum; er það eitt sér óræk sönn-
un þess, hvern fjársjóð vér eigum þar
sem þær eru, og ætti fyrirmynd þeirra
erlendu ágætismanna, sem hér er um
að ræða, að vera oss hin sterkasta á-
minning um lífrænt gildi þeirrar arf-
leifðar vorrar, og lögeggjan til dáða
varðandi viðhald hennar og ávöxtun.
Varð mér þetta á ný ríkt í huga, er
eg fyrir nokkrum dögum síðan var að
endurlesa í ritsafni dr. Sigurðar Nor-
dals, Áföngun, hina prýðilegu minning-
argrein hans um André Courmont, hinn
skarpgáfaða frakkneska málfræðing,
er tók slíku ástfóstri við ísland, að það
varð, að rómi greinarhöfundar, “annað
föðurland, ástríða hans, örlög hans.”
Eigi var minni ást hans á íslenzkri tungu
en hana kallar hann “yndislegasta
garðinn,” sem hann hafi fundið, enda
geymir hún minjar skarpskygni
hans og skilnings á henni, því að
honum hugkvæmdist fyrst að
nota orðið “litróf” fyrir átlenda
orðið “spectrum.” t grein sinni
um þennan mikilhæfa ásthuga
íslands, tungu vorrar og bók-
mennta, farast dr. Nordal þann-
ig orð, og mættu þau vel verða
oss nokkurt umhugsunarefni og
sjálfsprófunar:
“Islendingum hættir við að
líta smátt á sjálfa sig. Jafnvel
versti þjóðarrembingurinn er
ekki annað en grímubúin van-
trú á þjóðina. Heilbrigð sjálfs-
virðing kann sér betra hóf,skyn-
samlegt sjálfsálit telur fram
það, sem þjóðin á, en ekki það,
sem hún ætti að eiga, eða gæti
átt. Vér vitum hvorki nógu
ljóst, Jivað vér eigum frá fornu
og nýju fari né hvers virði það
er í hlutfalli við auðlegð annara
þjóða. Þess vegna erum vér of
fljótir að elta skugga erlendra
hugsana, siða og menningar,—
grípa þar í tómt, um leið og vér
gloprum úr hendinni eigu sjálfra
vor.”
Nú er því eigi að leyna, að
þau orð hafa oftar en einu sinni
verið látin falla við mig, að vér
þjóðræknismenn og konur litum
of mikið um öxl í félagsstarfi
voru. Eitt er víst, að vér fáum
eigi, svo farsællega gefist, lifað
í fortíðinni, né heldur til lengd-
ar lifað eingöngu á afrekum
þeirra, sem á undan oss gengu
og ruddu brautina, á hvaða sviði
sem er. Eigi að síður er hitt
jafnsatt, sem Davíð Stefánsson
frá Fagraskógi segir í þessum
ljóðlínum:
Minning þeirra, er afrek unnu,
yljar þeim, sem verkin skilja.
En því aðeins erum vér verð-
ugir arfþegar slíkra manna og
kvenna, að vér höldum hátt á
lofti merki þeirra hugsjóna, sem
þeir helguðu starf sitt og berum
það fram til nýrra og stærri
sigra; gerum, með öðrum orðum
sagt, að því er snertir þjóðrækn-
isstarfsemi vora, þau menning-
arverðmæti, sem vér höfum að
erfðum fengið, lífrænt afl í sam-
tíðinni, orkulind nýrra dáða,
minnug eftirfarandi orða Einars
Benediktssonar:
Vér eigum sjálfir á eftir að
dæmast,
af oss skulu forfeður heiðrast
og sæmast,—
sem studdu á lífsins leið vorn
fót,
sem ljóðin við vöggurnar
sungu.
Það fagra, sem var, skal ei
lastað og lýtt,
en lypt upp í framför, hafið
og prýtt.
Að fortíð skal hyggja, ef frum-
legt skal byggja,
án fræðslu þess liðna sést ei
hvað er nýtt.
Þá ætla eg, að viturlega sé að
verki verið í félagsmálum vor-
um, ef þeim leiðarmerkjum er
fylgt í starfinu; aldrei misst
sjónar á sígilldum menningar-
verðmætum vorum frá liðinni
tíð og fyrirdæmi þeirra, sem
brautina ruddu, né heldur þeim
kröfum, sem samtíðin gerir til
vor, og skyldum vorum við fram-
tíðina, afkomendur vora.
Á liðnu starfsári höfum vér,
sem að undanförnu, átt á bak að
sjá mörgum ágætum félagssyst-
kinum, sem stutt höfðu drengi-
lega starfsemi vora og sýnt með
því í verki ræktarsemi sína við
arfinn íslenzka. I þeim hópi voru
þau hjónin Jóhann Magnús
Bjarnason, sagnaskáldið vinsæla
og heiðursfélagi vor, og Guðrún
kona hans. Er það alkunnugt,
hve djúpstæð var ást Jóhanns
Magnúsar á Islandi, tiginni
tungu vorri og menningararfin-
um íslenzka í heild sinni, og
hvern hlýhug hann bar til félags
vors; hann lagði einnig ólítinn
skerf til tímarits þess með sög-
um sínum og ritgerðum.
Auk þeirra hjóna, hafa þessir
félagsmenn og konur látist á
árinu, eftir því, sem fjármála-
ritari, Guðmann Levy,tjáir mér:
Mrs. Oddfríður Johnson, Win-
nipeg; Magnús Peterson bóksali,
Norwood, Man.; Sigurður Sig-
urðsson, Vancouver, B. C.; Jón
J. Húnfjörð, Brown, Man.; Mrs.
Svafa Líndal, Winnipeg; Mrs.
Guðrún Sölvason, Winnipeg;
fræðimaðurinn Magnús Sigurðs-
son frá Storð, Gimli, Man.; Mrs.
Katrín Egilsson, Wynyard, Sask.;
Mrs. Guðrún E. Björnsson, Wyn-
yard, Sask.; Björn M. Paulson
lögfr æðingur, Árborg, Man.;
Mrs. Guðrún Jóhannsson, Win-
lögfræðingur, Árborg, Man. ;
nipeg, og Mrs. Þóra Gíslason,
Reykjavík, Man.
Minnumst vér þeirra allra með
söknuði og einlægu þakklæti
fyrir samstarfið, og vottum
ættmennum þeirra og vinum
heilhuga samúð vora. Sýnum
svo minningu þessara föllnu
samherja vorra tilhlýðilega virð-
ingu með því að rísa á fætur.
Stjórnarnefndin hefir á árinu
leitast við að leysa sem trúleg-
ast ag heppilegast af hendi þau
mál, sem síðasta þjóðræknis-
þing fól henni til athugunar og
framkvæmda, samhliða öðrum
málum, sem henni hafa borist
til meðferðar.
Viking Club samkoma
Hin árlega samkoma Viking
Club (kveldverður og dans)
verður haldin í Marlborough
Hotel, föstudaginn 8 marz, kl.
7 e. h. Samkomustjóri verður
Carl S. Simonson, formaður fé-
lagsins.
Undir borðum mælir J. G. Jó-
hannsson, kennari, fyrir minni
víkinganna, en Arthur A. Ander-
son, umboðsmaður Swedish
American Line, svarar í erindi
er hann nefnir “Víkingsandi nú-
tímans.
Söngur (community singing)
verður undir umsjón Paul Bar-
dal; verður söngblöðum útbýtt
meðal gesta.
Átta manna hljómsveit (Jim-
my Garson’s) spilar fyrir dansi
er hefst kl. 9.
Þetta er aðal samkoma Viking
Club á árinu. Félagið býður öll-
um af norrænum stofni — Dön-
um Finnum, Islendingum, Norð-
mönnum og Svíum, til kveld-
skemtunar.
Aðgöngumiðar að kveldverði
og dansi $1.50; að dansi eingöngu
75 cents.
Aðgöngumiðar til sölu hjá
West Enjl Food Market, 680 Sar-
gent Ave.
RAUÐA KROSS STARFIÐ
TEKUR Engan ENDA
PEACE TIME
PROGRAMME
includes
• Aid to Veterans
• Free Blood Transfusion
Sebvice
• Jnior Red Cross
• Home Nursing and
First Aid
• Disaster Relief
1 ár verða störf Rauðakrossins tvöföld að
mikilvægi . . . þau lúta að líknarstarfsemi
meðal þjakaðra þjóða af völdum stríðsins,
bæði í Evrópu og Asíu — auk þess sem mjög
þarf að útvíkka mannúðarstarfsemina meðal
fólks vors í Canada.
Þetta verður fyrsta söfnunin í sjóð Rauða-
krossins í Manitoba síðan að stríðinu lauk,
og fer stofnunin nú fram á það, að fólkið í
Manitoba, sem svo örlátlega lét í té á hinum
sex alvarlegu árum vinnu, blóð og peninga,
haldi áfram stuðningi sínum, og geri alt, sem
í valdi þess stendur til að Rauði Krossinn
verði jafn áhrifamikill í friði sem stríði.

The Manitoba Retl Cross needs 200,000 members