Lögberg - 28.02.1946, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 28. FEBRÚAR, 1946
5
AHWGAMAL
LVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
“HERRA FORSETI”
Manstu eftir því, þegar þú, í
fyrsta sinn stóðst upp, til þess
að ávarpa fólk opinberlega og
stundir upp skjálfandi rómi:
“herra forseti”; Þú fékst skjálfta
í hnén, andlitin fyrir framan þig
runnu saman í eitt og þú gatst
ekki greint eitt frá öðru, allar
hugsanir voru flognar út í veður
°g vind, höfuðið var tómt, loks
komstu upp fáeinum setningum
°g þér fanst röddin svo annarleg
°g eiginlega ekki koma frá sj álfri
þór, og svo þegar þú settist nið-
Ur> þá mundir þú ekki orð af því
sem þú hafðir sagt.
Flestar okkar hafa reynt eitt-
hvað þessu líkt, því fæstar til-
heyra hinum útvöldu, konum,
sem virðast hafa þegið ræðu-
hæfileikann í vöggugjöf. Slíkar
konur eru alveg heima hjá sér
a ræðupallinum. Þær hafa full-
komið vald yfir ræðuefninu og
hlustendunum. Áheyrendur
hræða þær ekki hót, hversu
ttiargir, sem þeir eru, og jafnvel
þótt þeir séu óvinveittir. Aðrar
konur beinlínis elska áheyrendur
°g ná hilli þeirra á stuttum tíma
hara fyrir þá ástæðu. Og svo eru
konur, sem hafa svo mikinn á-
huga fyrir því máli, sem þær eru
að ræða, að þær gleyma bæði
sjálfum sér og áheyrendunum,
þær eru líka áhrifamiklar ræðu-
konur. En sem sagt, fæstar kon-
Ur eru gæddar þessum hæfileik-
um. Flestar þurfa að leggja
uokkuð á sig til þess að geta kom-
^ sæmilega fram á ræðupalli.
Þú segir nú, e. t. v. að það
komi aldrei til mála að þú látir
hafa þig í það að fara að flytja
r®ðu, en hið ólíklegasta getur
komið fyrir. Ef fólk veit um það,
að þú hefir sterkan áhuga fyrir
vissum málum, t. d. jafnrétti
kvenna, hannyrðum, mataræði,
hagheimilum barna o. s. frv., eða
þú hefir farið í ferðalag eða
skrifað bók, þá máttu vera viss
um að fyr eða seinna verður búið
að lokka þig, áður en þú veist af,
iil þess að flytja ofurlítinn ræðu-
stúf fyrir eitthvert félag eða
klúbb.
Hinn tilsetti dagur er e. t. v.
langt framundan og þú segir við minni Þmu' 'Þetta Setur hent
skrifaða ræðu þannig að hún
verði áheyrileg. Þegar þú ert
búin að semja erindið, skaltu lesa
það upphátt og spyrja sjálfa þig
hvort það líkist mæltu eða rituðu
máli, og svo loks þegar þú ert orð-
in ánægð með ræðuna, ættirðu
að lesa hana nokkrum sinnum
upphátt til þess að þú þurfir ekki
altaf að grína í blöðin 'þegar þú
ert kominn á ræðupallinn.
Nú rennur dagurinn upp og þú
ferð að hugsa um hvað þú eigir
að klæðast í við þetta mikil-
væga tækifæri. Varast skaltu að
dubba þig upp með allskonar
glingri §ins og værir þú jólatré;
ef klæðnaður þinn er mjög
skrautlegur eða frábrugðinn
klæðnaði annara, þá dregur hann
athygli áheyrendanna frá því
sem þú ert að segja. Bezt er að
vera í soyrtilegum búningi, sem
ekki er of mikið borið í. Athug
aðu sjálfa þig vandlega í speglin-
um, frá öllum hliðum, áður en
þú ferð að heiman, svo þú þurfir
ekki að hafa áhyggjur út af því
að e. t. v. séu sokkarnir snúnir,
nærpilsið sjáist, hárið í ólagi
o. s. frv.
Nú er stundin komin, þú ert
komin upp á pallinn; allra augu
mæna á þig. Ekki skaltu láta
það fá á þig; þú ert búin að
undirbúa þig vandlega svo þú
hefir ekkert að óttast. Ekki er
ráðlegt að byrja strax á erindinu.
Fundarstjóri hefir sennilega kynt
þig áheyrendunum með vin-
gjarnlegum orðum í þinn garð;
þú þakkar honum fyrir, með
nokkrum vel völdum orðum. Þá
hafa margir ræðumenn það til
siðs að byrja með því að segja
eina eða tvær viðeigandi skrítlur;
þetta kemur áheyrendum í gott
skap, auk þess gefur það þeim
tækifæri til þess að venjast eða
átta sig á málrómi þínum og
ræðuhætti.
Nú byrjar þú á ræðunni og ein-
beitir huganum að efninu, lifir
það sem þú ert að segja; alt geng-
ur eins og í sögu; þú ræðir eitt
atriði af öðru en — alt í einu
getur það komið fyrir að þú
gleymir; að öllu virðist stolið úr
sjálfa þig á hverjum degi: “Æ, eg
þai-f ekki að hugsa um þetta
nuua, það er svo langt þangað
tlh” En gleymdu því ekki, að
Senn dregur að deginum, og það
Seru þú ert búin að lofa, verður
Þú að efna. Ef þú undirbýrð þig
ræðu þína vandlega, þarftu
1 raun og veru engu að kvíða.
Varast skaltu að hugsa sem
Sv°> að þú þurfir aðeins að
standa upp og tala. Að tala við
^unningja sína og flytja ræðu
upinberlega er tvennt ólíkt. 1
^unningjahóp gerir lítið til þótt
raeða þín sé slitrótt og samheng-
jjítil. Ræða, sem flutt er opin-
erlega verður að vera kjarn-
§°ð; þú aflar þér því allra þeirra
upplýsinga, sem þú getur, um
ræðuefnið; þar næst skipulegg-
Ur þú það þannig að það er í
rokfraeðilegu samhengi.
Áríðandi er að læra aðal punkt-
ana utan að eða skrifa þá á lítið
sPjald, sem þú geymir í lófa þín-
Uln meðan þú flytur ræðuna. Ef
PÚ gerir þetta, þá er þér alveg
uorgið.
Stundum er betra að skrifa alla
ra&ðuna, sérstaklega ef í henni
^u skýrslur eða tilvitnanir, eða
hún á að birtast á prenti, en
verður þú að muna, að það
U'ismrmaiidi hljómfall milli
þagS Uiælta og skráða máls og að
er vandi að semja og flytja
togi þjóðar sinnar; hann flutti
henni boðskap hatursins og eigin-
girninnar og leiddi bölvun yfir
hana og alt mannkynið. Winston
Churchill tókst með mælsku
sinni að tala kjark í þjóð sína á
hinni mestu hættu stund, og sam-
eina hana og brezka veldið til
átaka gegn óvinunum og bjarg-
aði þannig ekki einungis sinni
eigin þjóð heldur öllu mannkyn-
inu frá því að lenda í þrælaviðj-
um nazismans.
Aðeins fáeinir menn í veraldar-
sögunni hafa verið gæddir slík-
um hæfileika, eða haft tækifæri
til að beita honum á svona áhrifa-
ríkan hátt.
Þótt þú verðir aldrei mælsk,
getur þú, með nokkurri þjálfun,
áreiðanlega staðið upp, sagt
“herra forseti” og flutt ofurlitla
ræðu, án þess að skjálfa á bein-
unum. Það er þess vert að reyna
það, því það kemur sér oft vel.
alla ræðumenn. Láttu ekki ótt-
ann ná yfirhöndinni; taktu vatns-
glasið og drekktu úr því góðan
sopa, hægt og rólega, farðu að
engu óðslega; augnablikið mun
líða hjá og þú munt ná þér á
strykið aftur.
Ekki er vert að reyna að leggja
áherzlur á orðin með handa-
slætti eða nokkru þvílíku; slíkt
eykur sjaldan á áhrifamagn ræð-
unnar. Sterkustu atriði ræðunn-
ar eru oftast höfð í ræðulok; það
er áhrifamest.
Setjum nú svo að þér hafi tek-
ist ræðan ljómandi vel og þú
hafir fengið mikið lof fyrir hana,'
þá er önnur hætta, sem maður
verður að varast. Okkur verður
það stundum á, að verða svo
hrifnar af okkar eigin mælsku
að við sprettum upp við öll mögu-
leg og ómöguleg tækifæri til þess
að halda ræðu, og orðaflóðið
heldur svo áfram stanzlaust þar
til allir eru orðnir dauðleiðir að
hlusta á það.
Raunveruleg mælska er gjöf,
sem fáum er gefin. Sá, sem gædd-
ur er þeim hæfileika í ríkum
mæli, hefir mikið vald yfir sam-
ferðamönnum sínum, en ekki
hefir því Vvaldi ávalt verið beitt
þeim til blessunar. Með mælsku
sinni tókst Adolf Hitler að afla
sér fylgjenda og gerast loks leið
Frá hinni hliðinni
Hr. ritstjóri Heimskringlu:
Eg sannfærðist um það af sein-
ustu grein þinni í Heimskr., að
það er jafn þýðingarlaust að
deila við þig og að slá höfðinu í
stein; skal því fljótt yfir sögu
fara, áður en eg gef þér seinasta
orðið, því að eg veit að það verð-
ur bara endurtekning á því, sem
þú ert búinn að segja, og þess
vegna ekki svara vert.
Þegar eg var ungur, glímdi eg
oft við jafnaldra mína. Aðalá-
herzlan var lögð á að glíma fim-
lega: bragð kæmi á móti bragði.
Það var fegurð og gildi íslenzku
glímunnar, sem áhuginn var fyr-
ir, en ekki hvort maður stæði
eða félli. Einu sinni glímdi eg
við strák, sem bolaðist svo, að
það var ómögulegt að koma á
hann bragði. Þetta enti með því
að eg lét hann fella mig, svo
feginn varð eg að losna við
hann. En eg varaðist að glíma
við hann aftur. Svo að eg segi
þér eins og er, ritstj. sæll, minnir
þú mig á þennan strák.—Þú kant
ekki að fara í deilu, svo að íþrótt
sé í, nema að bolast.—Ekkert
listræni. Engin einasta leiftrandi
setning! En í þess stað klaufa-
leg, smásálarleg launklípni, bor-
in fram í þeim tilgangi að eyði-
leggja andstæðing þinn í augum
almennings. Þó er annað enn
verra: Þú ert ekki máður til að
mæta höfuðatriðum máls, nema
með aukaatriðum. Þú hefir t.d.
aldei mætt ástæðum mínum í
undiskrifta máli íslendinga,
nema tyggja upp aftur og aftur:
—“að segja Þjóðverjum og Jöp-
unum stríð á hendur og æða út
í herdansinn.” Þú ert eins og
kerlingarnar, sem stöguðust á:
“Klippt var það; skorið var það”
—þangað til þær urðu klumsa.
Það var líka svo mikil hætta á að
íslendingar þyrftu að “æða út
í herdansinn” við þjóðir, sem
sama sem búið var að sigra.
Þegar,—eftir síðustu aldamót,
eins og kunnugt er, vaknaði sterk
hreyfing á Islandi, að slíta öllu
sambandi við Dani. Sögðu marg-
ir af vitrustu mönnum þjóðar-
innar, að hættulegt væri fyrir
ísland að standa eitt sér, án þess
að vera í verndarsambandi við
einhverja sér stærri þjóð, hvað
sem á dagana drifi. Þessi skoð-
un þeirra stendur óhögguð enn
þann dag í dag. En þegar til
leiðtoga íslendinga kom nú á
tímum, þeirra sem leysa eiga
vandamál þjóðarinnar, neita þeir
að verða þátttakendur í alþjóða-
verndarsambandi.
Með allri virðing fyrir nútíðar
formönnum íslendinga og tagl-
hnýsting þeirra, ritstj. Hkr., ætla
eg að láta þá skoðun í ljós, að
í seinni hluta 19. aldar, voru svo
miklir hæfileika menn á íslandi,
að í fylkingar armi forystu
manna íslenzkrar þjóðar, standa
rúm þeirra enn óskipuð og bíða
vitrari manna, þegar til ýtrustu
átaka kemur, að beita heilbrigðu
mannviti í samstilling við þreyti-
þróuii aldarfarsins.
Framtíðin, hvað hættu snertir,
er ískyggilegri nú, en var um og
eftir síðustu aldamót. Hvað
væri líklegra en að eftirköst
yrðu í framtíðinni af annari eins
styrjöld og sú síðasta var, þegar
mikill hluti hins siðaða heims,
þrjár þjóðir (Þjóðverjar, Jap-
anir og ítalir) slepptu allri sið-
menning nú-tímans og æddu yfir
jafnt hlutlaus lönd sem hin, ræn-
andi og drepandi og myrðandi,
eins og stiga- eða útilegumenn.
Það væri ekkert meir þó af
þessu leiddi að eftir nokkur ár
eða áratug eða svo, gætu risið
upp óaldarflokkar sem hefðu
sama framferði, að svo miklu
leyti, sem þeir næðu til og gætu,
ekki sízt þegar þess er gætt, að
hatrið sýður undir niðri hjá
þeim vegna ósigursins. Hvað
væri þá líklegra, ef slíkum mönn-
um gæfist tækifæri — sem er
engin trygging fyrir að ekki eigi
sér stað á næstu- árum — steypi
sér yfir lönd sem hafa eins þýð-
ingarmikla hernaðarlega afstöðu
og Island, þó að afskekt sé, en
ekki getur varið sig, og yrði þar-
afleiðandi þeirra fyrsta bráð.
Slíkir menn mundu þar beita
sinni blóðþyrstu grimdaraðferð,
og reynzlan er búin að sýna að
þeir höfðu í nýafstöðnu stríði.
Og þá kemur sú spurning, sem
íslenzk þjóð hlýtur að svara:
Hvar er eg stödd ef eg nýt engr-
ar verndar þeirra þjóða, sem
unnu þetta stríð og vernduðu
siðmenning þessarar veraldar
frá hruni.
Eftir síðustu heimsfregnum að
dæma, á ekki setulið það, sem
sigurvegararnir hafa í yfirunnu
löndunum að vera þar lengur en
næstu 10 ár, svo að það er næsta
ólíklegt að setulið Bandaríkja-
manna dvelji lengur en það á
íslandi, og ef til vill ekki svo
lengi; svo að ekki verður á vernd
þeirra að treysta, þegar frá líð-
ur.
Þó að litið sé á málið frá þeirri
hlið að íslendirrgar hefðu inn-
ritast hjá stórþjóðunum, hefir
þú, ristj. Hkr., enga sönnun fyrir
því að þeir yrðu skyldaðir til að
æða út í herdansinn þó að stríð
kæmi. Meiri líkur eru til þess,
að landið yrði höndlað líkt og'í
síðasta stríði, eða haft fyrir bæki-
stöð, en engin krafa gerð á hend-
ur þjóðinni, sem engan herbún-
að hefir að taka þátt í stríðinu
sjálfu. — Eg ætla að leggja fyrir
þig eina spurningu, rits. Hkr., og
hún er þessi: Hefirðu athugað
það, að með því að stara stirð-
um augum á það eitt, að sigur-
vegarar síðasta stríðs hafi að-
eins meint það með undirskrifta
beiðninni að “siga ísl. út í her-
dansinn,” ertu að koma með van-
trausts yfirlýsing á siðferðismátt
þeirra þjóða, sem fómuðu blóði
miljóna af sínum beztu sonum
til þess að þessi jörð yrði í fram-
tíð byggð af mönnum, en ekki
blóðþyrstum villidýrum!
Bæði af illvilja og skilnings-
leysi, ruglarðu upp tilgangi mín-
um um Baldur og Mistilteininn,
þegar þú setur Loka og Höðar
blihda sem höfuðatriði í forsögn
goðafræðinnar. Það sem fyrir
m/r vakti með því að tefla fram
þessari goðasögn, var að líkja
Baldur við heildarstærð heims-
málanna, en Mistiltein við smædd
þeirra, eftir hlutfalli, og sýna
hve örlög minstu smæddar geta
orðið mestu stærð að falli, ef
hún bregst sínu hlutverki (Sbr.
að ísl. eru taldir einir af fámenn-
ustu þjóðum heimsins). Það ligg-
ur mér í léttu rúmi, þó þú hlakk-
ist yfir heimsku minni í saman-
bArði við Jónas frá Hriflu og Is-
lenzkt löggjafarvald. Eg biýst
ekki við að þú hafir drenglund
né vitsmuni til þess að taka tll
íhugunar mannvit málsháttar-
ins: Margt er það í koti karls,
sem kongs er ekki í ranni—þó
það sé mikið þyngra á metum
en þitt vit.
Þó að þú segir að eg skilji
ekkert í eilífðarmálunum, læt
ég mér í léttu rúmi liggja. Það
minsta sem sá maður getur gert,
sem fjandskapast í hugsun gagn
vart þeim, eins og þú gjörir, er
að halda sér saman á meðan
hann er of sjálfbyrgingslega
montinn, til þess að gera tilraun
til þess að kynna sér alvarlega
afstöðu þeirra manna, sem láta
þau sig nokkru varða. Þó að til-
gangur þinn sé annar,—er það
rétt hjá þér “að eg hefi sett met,
sem er enginn hversdagsviðburð-
ur, þegar jeg orti heimssöng
fyrir þjóðsöng—og gerði athuga-
semd við, að það sé léleg rök-
fræði að segja að það sé hægt að
lifa og deyja í einu.”—En að
nota vísuna sem eg gerði, sem
keyri á mig, og segja að eg hafi
ætlað að snúa skáldskap Matthí-
asar til betri máls, er ekkert
nema áróður, til þess að æsa upp
á móti mér aðdáendur Matthas-
ar. Tilgangur minn með vísunni
var allur annar. Hann var sá, að
draga upp mynd af framtíð hinn-
ar nýju heimsþróunar—sem á-
reiðanlega kemur þó að þú sért
henni fjandsamlegur, og sýna
hvernig þjóðernin -rynnu saman
í eitt, og þá yrði enginn þjóð-
söngur lengur, heldur heims-
söngur. Og af því að Guð Vors
Lands er þjóðsöngur ísl., datt
mér í hug—til þess að gera mál
mitt auðveldara til skilnings, að
yrkja mína vísu undir sama lagi.
En að eg hafi ætlað að gera mig
góðan af Matthiasi eins og þú
snýrð því, er fjandsamleg, en
þó ráðaleysisleg illkvitni.
Þér er ekki lítið niðri fyrir,
þegar þú blæst því út, að eg hafi
sagt að sumir hafi efast um að
þú hafir skrifað ritdómirm. Um
þetta er ekkert ákveðið sagt. Eg
hefi ekki heyrt það fyr, að sak-
næmt væri, þó að menn drægu
eitthvað í efa.—En annað hefi
eg heyrt; það er að saknæmt
væri að segja án ástæðu um
mann, “að hann bæri rýting í
erminni og sæti á svikráðum við
sína þjóð”—og hafa ekkert nema
aukaatriði til að fóðra málstað
sinn með. Hvar heldurðu að þú
stæðir ef þú ættir að sanna þetta?
Það er gott þín vegna að rit-
dómurinn er þitt verk; hann sýn-
ir að engum er alls varnað. Er
þér áreiðanlega alvara að bera
það á borð fyrir lesendur þína,
að allar þínar athugasemdir í
minn garð séu hógværar?
“Dragðu bjálkann úr þínu eigin
auga” svo að þú sjáir hlutina
eins og þeir eru, en ekki öfuga!
Þú ert montinn af “þessum
Dremur ‘þefvísu’.” Þeir eru
eru tákn þess tíma, þegar talið
var hættulegt að opna glugga
vegna þess, að dauða loftið að
innan orsakaði ódaun, þegar það
mætti hreina loftinu að utan.—
Það var alveg rét't af þeim heils-
unnar vegna, að loka gluggun-
um. Þeir eru orðnir of vanir að
lifa í sama lofti og þú, til þess
að þola ferskt loft.
Eg er þreyttur á að slíta járn-
festar við þig. Þú mætir mér
hvergi í beinni andstöðu. Eitt
af þyngstu atriðum greinar
minnar, var sönn sögn um það,
að þú hefðir fyrir nokkru síðan
álitið Kommúnismann einan
getað grætt mannfélagsmeinin.
Öllum, sem lesið hafa Heimskr.
á síðari tímum er ljóst, að nú
ertu á móti honum. Hví ferðu
framhjá þessu? Eg lít svo á að
farsælla hefði verið fyrir þig,
manndóms þíns og stöðu-vegna,
að mæta þessu eins og maður,
en ekki ganga það á bug. öðru
þunga atriði þorir þú ekki að
mæta, sem sé greina upptíning
þínum um Rússa, sem eg færði
ástæður fyrir að væri varhuga-
verður.
Þú talar um beina löggjöf út
í bláinn. Ástæðum mínum reyn-
irðu ekki að mæta Þú getur
ekki skilið það, að til þess að
not verði að henni, þarf vestræn
menning að ala upp nýja kyn-
slóð, sem fái fyrsta grundvöll
sinn í barnaskólum.
Eg veit ekki um neina þjóð
nema Rússa, sem eru á réttum
vegi með að gera hana að líf-
rænum, starfandi mætti í sínu
þjóðlífi. Þér er mikið niðrifyrir
út af því hvað grein mín kom
seint, og segir að það leggi af
henni ódaun fyrir það hvað hún
sé gömul. Þotta á víst að skiljast
svo, að verði handrit og bók-
mentir eldri en tveggja mánaða,
fari að leggja af þeim ódaun.
Hvernig ætli að fari fyrir bók-
mentum veraldarinnar, sem eru
eldri en tveggja mánaða? Það
verður víst að brenna þær allar,
svo að þeir deyi ekk^ þarna í
Winnipeg úr ólykt. Þeffæri
þeirra eru svo viðkvæm.
Jæja, rits.: Eg tek það enn
fram, að framvegis hefirðu öll
tækifæri að gera þínar “hóværu”
athugasemdir við mig. Eg ætla
ekki að slíta kröftum á að deila
við mann, sem bolast eins og þú.
Eg kannske sendi þér eina vísu
ef þörf gerist, og hún á að lifa
okkur báða, og þá er upptalið.
J. S. frá Káldbak.
Kerling nokkur, er mest ævi
sinnar hafði dvalið í sveitum,
fluttist út á Snæfellsnes. Hún
undi þar illa hag sínum og sak-
naði margs úr sveitinni. Einhver-
ju sinni um kvöldtíma kemur
hún út og sér tunglið. Það var þá
fárra nátta og manabert. Verður
henni þá að orðum “Allt er það
eins hérna undir Jökli, tunglið
sem annað. Það er þó munur að
sjá sveitatunglið, hvað það er
feitt og bústið, eða aumingjann
þann arna, sem er skinhoraður.
Það er líka náttúrlegt, þvi það er
munur á að lifa á mjólkinni og
kjötinu í sveitinni eða sjóslöpum
hérna.”
%
% #
%<y
v
EATON’S
Lyfiadeildin
Með öllum nýtízku útbúnaði
EATON’S lyfjadeildin táknar óviðjafnanleg gæði, ábyggi-
leik og fullkomna afgreiðslu — en slíkt er aðalatriðið þegar
um ræðir nákvæma blöndun lyfja.
Útskrifaðir lyfjafræðingar verja fullum tíma til nákvæmrar
og vísindalegrar lyfjablöndunar. Hver forskrift er til
tryggingar athuguð tvisvar. Verð forskrifta er táknrænt
fyrir EATON’S afgreiðslu og gæði.
— Prescription Counter, Main Floor, Donald
*T. EATON C?
MITSO