Lögberg - 28.02.1946, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGI.N N 28. FEBRÚAR 1946
7
Velkomin heim
Ræða jlutt af W. J. Lindal
dómara, á heimboðinu fyrir ís-
lenzka hermenn og konur, mánu-
daginn, 19. febrúar. Lauslega
þýdd af höfundinum.
Kvæði nokkurt, sem margir
kannast við, er nefnist: “Kröfur
tímans,” byrjar þannis:
‘Drottinn gef oss menn til mann-
dóms verka,
mikilhæfa, t r ú a, göfga’ og
sterka.”
Þetta er hvatning skáldsins í
kyrð og friði nítjándu aldar-
innar.
Morgúninn örlaga-þrungna, 1.
september 1939, breyttist þessi
hvatning í bæn — hjartafólgna
úæn hvers einasta manns í víðri
veröld, sem elskar frið og frelsi.
Bænin var heyrð—henni var
svarað. Miljónir manna gáfu
sig fram til þess að verja þjóð-
irnar sem á var ráðist. Ekki var
það svo að skilja að þeir óskuðu
eftir stríði. Vér getum með
sanni sagt það sama um þá, og
segja má um hvern einasta sann-
an hermann:
‘Friðelskandi, framar stríði sér
hann;
Föðurland sitt gegn um helju
ver hann.”
Þess er ekki þörf að rekja sögu
atburðanna í sex síðast liðin ár:
I fyrsta lagi hin stórkostlegustu
samtök, fyrirfram hugsuð í ill-
u® tilgangi, sem sögur fara af—
samtök til þess að gjöreyðileggja
alla nútíðar menningu; þar næst
hinar gífurlegu árásir fjand-
^aannanna, sem í fyrstu hlutu að
heppnast, þar sem tæplega var
u* nokkrar varnir að ræða; hina
hveljandi óvissu meðan sigur og
°sigur virtust jafnir á metaskál-
unum; hinn mikla hugarlétti
þegar viðhorfið breyttist til batn-
aðar; eyðilegging drápsvéla og
herafla óvinanna og að síðustu
uPPgjöf þeirra alveg skilyrðis-
laust.
Stríðið er uúnið og canad-
^sku hermennirnir eru að koma
heim.
Þau sem fyrir fáum árum voru
Ungir drengir og litlar s'túlkur,
sem léku sér um slqttur vestur-
fylkjanna eða innan um mann-
fjöldann á götum austur borg-
anna, eru nú orðin menn og kon-
ur með æfilangri lífsreynzlu að
haki sér. Engin þörf er að benda
a einstök dæmi um hetjuskap
þeirra og þrautseigju. Við er-
Um öll sammála Dwight D. Eis-
enhower, hershöfðingja, þar sem
hann segir að engir hermenn,
Sem undir hans forustu börðust,
hafi tekið fram þeim canadisku.
Nú eru þeir að koma heim og
^ið, góðu gestir, eruð á meðal
Peirra. Fyrir hönd hins mikla
^Uannfjölda sem hér er saman-
hominn í kvöld, og fyrir hönd
hinna mörgu sem ekki gátu kom-
Jð, bið eg ykkur velkomin.
■i’etta heimboð fer fram undir
umsjón Jóns Sigurðssonar fél-
agsins, með aðstoð canadiska ís-
ienzka klúbbsins.
Jóns Sigurðssonar félagið var
stofnað meðan fyrra heimsstríð-
ið stóð yfir. Að því stríði loknu
gekst félagið fyrir samkomu
Svipaðri þessari og í þessum
Sama sal. Konum félagsins var
fað mikið ánægjuefni að geta
uþetta sinn boðið velkomin heim
°nur og menn frá Winnipeg og
Umhverfinu, sem af islenzku
ergi eru brotin og þátt hafa
iekið í seinna heimsstríðinu.
í samvinnu með félaginu vi
Petta tækifæri er canadiski í:
er>zki klúbburinn, sem gefur i
ri^_er annast um það að safn
skýrslum um menn og konur
anada og Bandaríkjunum, sei
eru af íslenzkum ættum og tel
1 hafa þátt í þessu stríði, ásan
tttyndum af þeim. Áfram ver<
Ur haldið að safna»slíkum skýrs
Pað safn eins fullkomið og mögv
l1111 °S myndum og reynt að hai
iegt er.
^annig á það að vera.
að er ekki farið eftir nöfnum
Pegar við, eins og aðrir þjóð-
°hkar hér í landi, erum dæmd
eða metin. Ekki heldur eftir
því frá hvaða landi við fluttum
hingað né eftir afreksverkum
feðra vorra—jafnvel ekki eftir
þeirri þjóðararfleifð, sem þeir
eftirlétu okkur, þótt mikil sé og
dýrðleg. Nei, ekkert af þessu er
aðalatriðið; það er farið eftir
því hvernig við erum og reyn-
umst sjálf og hvað það er þjóð-
inni til sæmdar sem við höfum
komið til leiðar. Og einmitt af
þessari ástæðu er okkur afar
ant um það að geta mætt öllum
þeim skyldum sem á okkur hvíla
sem borgurum þessa lands. Og
með þetta fyrir augum vei’ðum
við að festa það í minni að:
“Hin sanna frægð í frægðar-
verkum lifir.”
Ef okkur sem þjóðbroti heppn-
ast að mæta öllum skyldum sem
canadiskir borgarar þá eru það
þið, gestir vorir, sem fyrst og
fremst ber að þakka.
“Að mæta öllum skyldum sem
canadiskir borgarar,” sagði eg.
Við erum stolt af því að vera
canadiskir borgarar — stolt af
Canada og þeim mikla þætti er
hún sem þjóð átti í baráttunni
sem nú er nýafstaðin, þar sem
lífið sjálft var í veði. Framlag
Canada í stríðinu hefir haft það
í för með sér að þjóðin fer stöð-
ugt vaxandi að áliti; hún skipar
nú þegar heiðurssæti meðal
bandaþjóðanna, sem er miklu
virðulegri en mögulegt var að bú-
ast við eftir fólksfjölda.
En við megum ekki gleyma
því að þjóðarhefð og frægð
byggjast á því hve miklu einstak-
lingurinn kemur í verk af því,
staklingar koma í verk af því,
sem miðar til þjóðþrifa og er
sama hvort hann er hermaður
eða vanalegur borgari. Þið, og
allir hinir canadisku hermenn-
irnir, sem svo drengilega afköst-
uðu öllum verkum og skyldum
sem að ykkur bar, þið eigið
mestan heiðurinn skilinn fyrir
það hefðarsæti sem Canada-
þjóðin skipar nú.
En við getum ekki látið hugann
staðnæmast í Canada. Þegar við
hugsum til baka og gætum þess
hversu hættulega lítið vantaði á
það að óvinurinn ynni stríðið,
þá finnum við til þakklætis í
hjörtum okkar til hvers einasta
hermanns, karls eða konu, sem
þátt tóku í stríðinu.
Nú er því lokið og þið eruð
komin heim til vina og vanda-
manna. Eftir stutta hvíld, sem
þið hafið sannarlega verðskuld-
að, nálgast sá tími að þið takið
ykkar þátt í störfum hins dag-
lega lífs. Vera má að ykkur
fyrst í stað finnist þau störf
hvorki skemtileg né aðlaðandi,
en þau hafa sinn tilgang og það
er eitt sem er athugavert: þið
fléttið inn í líf ykkar hér verð-
mæta reynzlu, sem þið hafið öðl-
ast, þótt hún hafi verið dýru
verði keypt.
Hinu mikla skyldustarfi er
lokið; stríðið er unnið og heims-
menningunni borgið.
1 gær horfðum við á ykkur í
fjarska. Brjóst okkar þöndust
út þegar við fréttum um hin
miklu afreksverk ykkar. Nú
sameinums't við ykkur og við
göngum öll að nýjum störfum
á nýjum brautum. Friðinn verð-
ur að vinna. Nú erum við öll í
baráttunni.
Ennþá heyrist röddin hrópa:
“Gef oss menn.”
Þið, gestir góðir, takið leiðandi
þátt í því skyldustarfi að byggja
þannig að friði sé borgið. For-
ustu ykkar í þeirri grein hefir
verið kröftuglega lýst, en þó
ýkjulaust, af canadiska skáld-
inu E. J. Pratt, í hinu undur-
fagra kvæði sem hann nefnir:
“Þeir hverfa heim.”
“Þeir hverfa heim . . .
Þeir skapa efni’ og byggja fagr-
ar friðarhallir
sem féndur engir sigra né tím-
ans sfraumar allir.”
Hversvegna bendir skáldið á
hermennina sem menn er muni
taka leiðandi þátt í því að
byggja þær friðarhallir sem ald-
rei munu hrynja? Það er vegna
þess að æfing þeirra og lífs-1
reynsla hafa klætt þá þeim and-
lega búningi og þeim líkamlegu
kostum sem gera þá sérstaklega
hæfa til þess að vinna að því
mikla ogyvandasama starfi sem
fyrir hendi liggur.
Því sérstaklega hæfa? Eg vil
benda á dæmi sem útskýrir hvað
eg meina.
Árið 1802 orti enska skáldið,
William Wordsworth, einkar á-
hrifamikið kvæði, og mun í það
hafa verið spunnar hugsanir
hans er hann fann til hinnar
miklu hættu sem hvíldi yfir
Bretlands eyjum, og ekki leið
frá fyr en eftir stór-sigurinn í
Trafalgar sjóorustunni þremur
árum síðar. Kvæðið heitir: “Það
er óhugsandi.”
“Það er óhugsandi.” Þetta eru
orð sem minna mörg ykkar á
orðin frægu hans Jóns Sigurðs-
sonar, sem varði öllum sínum
kröftum til að endurreisa hið
forna lýðveldi: Aldrei að víkja.
Þrjár Ijóðlínur í þessu þrótt-
mikla kvæði Wordsworth’s lýsa
aðalkjarnanum í anda brezku
þjóðarinnar um allar þær aldir
sem hún hefir barist fyrir frelsi
sínu og lýðræðis stjómar-fyrir-
komulaginu—lýsa honum alveg
eins og meitlað væri í klett. Þær
hljóða þannig:
“Vér geymum, metum meira
nokkrum auði,
þau megin vopn er fornar hetj-
ur beittu,
því frelsi er líf en fjötrar verri
en dauði.”
Milton talar um “Himnesk
vopnabúr, hjálmar, skildir og
spjót.”
“Líf er frelsi, fjötrar verri
en dauði.” Þetta eru þau
andlegu herklæði Breta, sem
staðið hafa að baki hersveita
þeirra og veitt þeim líf og þrótt
frá dögum Alfreds til þessa dags.
Þetta voru herklæðin sem að
góðu haldi komu þegar spanski
flotinn lagði af stað til Englands;
það var andinn, sem vann á bak
við og stýrði skipunum við Tra-
falgar, fylli hermennina víga-
móði í Waterloo bardaganum.
Hér birtist sál Englands í sinni
fegurstu mynd, þegar þjóðin
varðist og barðist á eyvirki sínu
og stóðst alein hinar grimmu-
legu árásir—alein,nema að því
leyti sem hinar brezku þjóðirnar
gátu veitt henni lið. Sumir ykk-
ar tóku þátt í þeim bardaga.
En þið einnig eigið vopnabúr
—vopnabúr sem þið fluttuð með
ykkur frá vígvöllunum. Her-
klæði ykkar, engu síður en
Breta, eru ekki vængir flugdrek-
anna í loftinu, ekki virki á
klettum landanna, ekki fallbyss-
ur á þilförum herskipanna; her-
klæði ykkar eru ekki úr stáli,
þ a u e r u ekki gjöreyðandi
sprengikúlur; en þau eru þess
eðlis að ef nauðsyn ber til þá
grípið þið byssurnar einu sinni
enn, fljúgið himinbláar loft-
brautirnar og látið ennþá skipin
skeiða og kljúfa öldur hafsins.
Hvaða herklæði eru það sem
þið eigið?
í stríðinu unnuð þið saman,
börðust móti óvinunum; hver um
sig gerði það sem skyldan bauð;
hver og einn hugsaði fyrir sjálf-
an sig, en allir unnu saman.
En samtökin voru miklu yfir-
gripsmeiri og margþættari. All-
ur heraflinn, á landi og sjó og í
lofti, vann saman sem ein heild.
Áhlaup og varnir voru nákvæm-
lega ákveðin í samræmi við
bardaga annarstaðar. Aldrei í
sögu nokkurra styrjalda hafa
samtök og samvinna verið eins
nákvæm í alla staði og um leið
á jafnstórum stíl.
H. D. G. Crerar, hershöfðingi
Canada hersins, hélt ræðu hér í
Winnipeg mánuðinn sem leið;
hann lagði mikla áherzlu á þá
lexíu sem samtökin höfðu kent.
Meðal annars fórust honum orð
á þessa leið: “Samvinnu- og
þjónustuandinn, sem canadisku
hermennirnir sýndu í svo ríkurn
mæli, er partur af þeim sjálfum.
Eg er þess fullviss að framlag
þeirra hér í Canada framvegis
á friðartímum verðskuldi engu
síður aðdáun allra og lof.”
Þið, sem verið hafið á víg-
völlunum, vitið hvað samvinna
þýðir, og þið munið ekki gleyma
því. Það er víða sem menn
skortir skilning í þeim efnum.
Stríð er harður og grimmur
kennari.
Það er í stríði sem menn læra
til fullnustu að hlífa ekki sjálf-
um sér. Allt í kring eru aug-
ljós dæmi hetjuskapar og skyldu-
rækni sem festast í meðvitund
hermannsins og útiloka sjálfs-
hyggju og persónulegan hagnað.
Einstaklingurinn hverfur —
hverfur inn í það málefni sem
barist er fyrir.
En einmitt í þessari lexíu,
jafnvel þótt hún sé kend á
grimdarskóla stríðsins — einmitt
þar kemur í ljós frumlegur sann-
leikur. Þessu til sönnunar þarf
ekki annað en að minnast orða
undirforingjans í flughernum,
og er til þeirra oft vitnað. Þessi
hermaður var í flugorustum
bæði yfir Evrópu og Japan og
eru orð hans á þessa leið:
“Eg sá menn særast og það
stóð á sama hverrar þjóðar lang-
afar þeirra höfðu verið — litur-
inn á blóði þeirra var altaf hinn
sami; og hvaða kirkju þeir
heyrðu til, voru kvalarhljóðin
hin sömu.”
Þessi undirforingi veit hvað
orðin, “alþjóða bræðralag” þýða.
Það var alt sama mannkynið að
berjast fyrir frelsi allra manna.
Einnig þið hafið séð rautt
blóðið renna úr opnum sárum.
Stríðið hefir leitt sannleika í
ljós á þann hátt að þið gleymið
því aldrei — sannleika þann sem
við oft höfum á vörum en sjald-
an í hjartanu: Aallir menn eru
bræður. Það eru einmitt menn
og konur eins og þið, sem líkleg
eru til þess að takast á hendur
forustu í því að opna hjörtu
allra manna fyrir þessum sann-
leika, hvar í heimi sem eru,
hvernig sem þeir eru litir og
hverju sem þeir trúa.
Það er annað að finna í vopna-
búri ykkar. Þið eruð komin
heim særð á sál og líkama. Ör-
kumlin verða sívekjandi vitnis-
burður um störf ykkar og fórn-
færslu. í baráttunni fyrir því
að koma á ævarandi friði — bar-
áttu sem verður löng og erfið,
hvaða röksemdir eða mótbárur
standast gegn slíkum vopnum?
Engar.
En umfram alt annað komið
þið heim með minningu um þá
meðbræður ykkar sem fórnuðu
lífinu sjálfu. Það er heilög end-
urminning; hvorki rás viðburð-
anna né tákn tímanna afmá
hana né útiloka. “Ef þið bregð-
ist okkur,” bergmálar í eyrum
ykkar og hvetur ykkur áfram,
ef það skyldi koma fyrir að pið
hikið eða látið hugfallast.
Hver dirfist að ráðast gegn
ykkur, sem hafið slíkum vopn-
um að veifa?
Þeir menn sem alvaldír vilja
verða; þær þjóðir sem enn vilja
hreykja sér yfir allar aðrar og
alt undir sig bæla; þeir menn
sem í sjálfsánægð sinni vilja
einangra sig innan vissra heims-
álfa en gleyma því að heims-
höfin eru nú orðin eins og læk-
ir og smávötn — allir þessir
menn og allar þessar þjóðir
munu á sínum tíma biðjast vægð-
ar frammi fyrir þeim hersveitum
manna og kvenna sem hátt bera
höfuð sín og halda áfram með
kristalls-skærar endurminning-
ar á sinni beinu braut til full-
komins sigurs í alheims friði.
Þetta eru vopn og herklæði
þeirra miljóna, sem heim eru
að koma frá vígvöllunum og
stríðinu sem háð var á sjó, landi
og í lofti.
Þetta eru herklæði ykkar.
Þau eru ykkar “megin vopn”
sem ekki bregðast ykkur fremur
en Bretum, af því þau eru part-
ur af ykkur sjálfum. Það eru
“himnesk herklæði” og því and-
leg. Þau eru herklæði sálar
ykkar — þau eru þið sjálf.
Y ngstu
lesendurnir
Þing Þjóðræknisfélagsins
Þessa dagana hafa margir Is-
lendingar komið til Winnipeg-
borgar til þess að sækja þing
Þjóðræknisfélagsins. Sumir hafa
komið langt að — frá Bandaríkj-
unum og Saskatchewan, en' flest-
ir eru frá íslenzku bygðunum í
Manitoba.
Hvers vegna höldum við þetta
þing og því leggur fólk á sig
langar ferðir til að sækja það?
Eins og þið vitið, þá hafa
margar þúsundir manna frá ís-
landi fluttst hingað á síðustu
sjötíu árum. Amma þín og afi
eða langamma þín og langafi
komu frá íslandi. Þessir inn-
flytjendur voru fátækir og urðu
að vinna hart til þess að verða
sjálfstæðir og menta börn sín,
en frá því fyrsta hafa þeir stað-
ið fyllilega jafnfætis öðrum þjóð-
flokkum hér í álfu og eru taldir
með hinum beztu borgururrt
landsins.
Þeim farnaðist vel í þessu
landi vegna þess að þeir voru
þess ávalt minnugir, að þeir voru
komnir af merkilegri menningar-
þjóð og afkomendur hennar hér,
mættu ekki verða eftirbátar ann-
ara.
Þeir urðu að læra nýja tungu,
enskuna, en þeim fanst samt
engin ástæða til þess að gleyma
hinni fögru tungu forfeðranna,
íslenzkunni. Þeir máttu ekki
gleyma henni, því þá gátu þeir
ekki lesið íslenzku bókmentirnar,
en fyrir þær hafa íslendingar
verið viðurkendir sem mikil
menningarþjóð.
Þeir elskuðu sitt fagra ætt-
land, ísland, og þeir vissu að ef
þeir sýndu óræktarsemi gagn-
vart landinu, sem hafði alið þá í
þúsund ár, myndi þeir ekki
kunna að vera ræktarlegir við
sitt nýja land.
Þeir vildu að afkomendur ís-
lendinga hér í álfu lærðu ís-
lenzku; þeir vildu halda sam-
bandi við ættþjóð sína, Island;
þeir vildu verða sem beztir borg-
arar þessa lands. Þjóðræknisfé-
lag Islendinga í Vesturheimi,
sem stofnað var fyrir 27 árum,
vinnur að þessu markmiði. Is-
lendingar koma á þjóðræknis-
þingið til þess að ræða um það
hvernig bezt sé að vinna að þess-
um málum.
Eg vona að þið sækið þingið á
komandi árum; þar hittir maður
marga kunningja. Þingið situr
í þrjá daga og á hverju kveldi
eru haldnar skemtisamkomur.
Já, það er ánægjulegt að sækja
þing Þjóðræknisfélagsins.
Orðasafn:
þing — convention
þjóðræknisfélag—national league
bygð — settlement
langamma— great grandmother
innflytjendur — immigrants
fátækir — poor
sjálfstæðir — independent
að menta — to educate
að standa jafnfætis—to be equal
þjóðflokkur — ethnic group
borgari — citizen
menningar þjóð — a nation af
culture
afkomendur — descendents
eftirbátar — inferior to others
tunga — language
bókmentir — literature.
Við bjóðum ykkur velkomin;
við fögnum því að okkur gefst
tækifæri til þess að opna hjörtu
okkar og láta í ljósi þakklæti
okkar fyrir starfið, sem þið haf-
ið unnið — fyrir okkur, fyrir
Canada, já, fyrir ísland, fyrir
mannkynið í heild sinni.
Nú þegar þið komið heim,
sláumst við í hópinn með ykk-
ur. Með nýjum kröftum og
meiri áhuga helgum við sjálf
okkur enn á ný því starfi að
reisa varanlegar friðarhallir.
Þið haldið flagginu hátt — fána
þeim, sem táknar sigur og ævar-
andi frið. Við komum rétt á eftir.
DÁNARMINNING
(Frh. af bls. 3)
því sem var að gjörast á íslandi,
hún elskaði gamla landið sitt og
var sannur Islendingur; hún las
töluvert mikið seinni árin, með-
an sjónin var óbiluð, og aðrir
þá fyrir hana, eftir það, en hún
var vönd að bókum, henni féll
ekki alt í geð af nútíma skáld-
sagna ruslinu; hún var trúhneigð
og tr^föst á sína barnatrú, sú trú
var hennar leiðarljós og styrkur
gegnum alt lífið; hún var með-
limur íslenzka lúterska safnað-
arins í Winnipegosis frá byrjun,
einnig var hún í íslenzka kvenfé-
laginu, í báðum þessum félögum
vann hún eftir getu sinni, til
orða og athafna, því kristindóm-
ur og líknarstarf var henni kært
að styrkja. Eins og áður er sagt
andaðist hún á sunnudagsmorg-
uninn 27. janúar; var jarðsett 29.
s. m.; athöfnin fór fram frá ís-
lenzku kirkjunni í Winnipegosis
og hún lögð til síðustu hvíldar í
Winnipegosis grafreit. Enskur
kvenprestur, sem hér er starf-
andi, hafði kveðjumál og ís-
lenzkir sálmar sungnir. Það var
mikið blómskrúð lagt á kistuna,
frá vinum og vandamönnum,
sumt langt aðsent. Margt fólk var
viðstatt jarðarförina, var þó ill-
fært veður, frostharka og vind-
ur.
Hér læt eg, sem þessar línur
rita, staðar numið frásegn um
lífsferil þessarar konu. Eg stóð
svo nærri henni, að einhverjum
gæti dottið í hug að eg ofsegði
eitthvað, en það get eg sagt með
sanni, að líf hennar var svo fag-
urt, hreint og hákristilegt, að
það væri óþarfi að reyna að fegra
það með oflofi.
Við ástvinirnir kveðjum okkar
elskulegu konu, móður og ömmu
með orðum okkar góða sálma-
skálds séra Valdimars heitins
Briem:
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir alt og alt.
Gekst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta
skalt.
Guð gefi okkur öllum að geta
geymt minningu hennar í huga
og hjarta eins og okkur ber.
August Johnson.
Húsbóndinn:—Þessir skór sem
þú fæiýr mér eru báðir fyrir sama
fótinn.
Vinnukonan: Já, eg held svo
sem eg viti það, og það sem meira
er: skórnir, sem eru eftir í eld-
húsinu, eiga líka báðir upp á
sama fótinn.
+
Karl nokkur gamall er uppi
var á dögum Kristjans konungs
VI., heyrði sagt að fyrirskipað
væri að kenna börnum kristin-
fræði, og taka þau síðan til ferm-
ingar. Þótti honum það helzt til
mikil nýbreytni og óþarfi, og
kvaðst hann ekki vita til hvers
það ætti að vera. “Eg er nú svo
gamall sem á grönum sér,” mælti
karl, “og man eg föður minn og
afa, að þeir dóu báðir í góðri elli,
og er hvorugur þeirra afturgeng-
inn enn, og líkt held eg að fara
muni um mig, — og var þó ekki
verið að þessum hégiljuskap við
okkur.”