Lögberg - 14.03.1946, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 14. MARZ, 1946
----------JLogberg------------------->,
Gefið út hvern fimtudag af '
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED j
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba j
Utanáskrift ritstjórans: j
EDITOR LÖGBERG É
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man. ,
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram 1
The “Lögberg” is printed and published by ,
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent '
Aveiíue, Winnipeg, Manitoba, Canada. j
PHONE 21 804 j
ÞORSTEINN Þ. ÞORSTEINSSON:
Saga Islendinga
í Veálurheimi
Þriðja bindi. Þjóðræknisfélag
íslendinga í Vesturheimi. The
Columbia Press Limited. Win-
nipeg, 1945.
Það hefir dregist úr hömlu, að Lög-
berg minntist þeirrar ágætu og gagn-
merku bókar, sem hér um ræðir, híns
þriðja bindis af Sögu íslendinga í Vest-
urheimi, eftir Þorstein Þ. Þorsteinsson
ríthöfund og skáld; útgáfunefndin sýndi
ritstjóra Lögbergs þá persónulegu góð-
vild, að senda honum bókina um jóla-
leytið, en vegna látlausra anna vanst
honum ekki tími til að ljúka lestri henn-
ar fyr en alveg nýverið; það les heldur
enginn sér til gagns jafn mikla bók sem
þessa í hendingskasti, því margt þarf
að athuga og brjóta til mergjar, bæði
varðandi heimildir, niðurröðun efnis,
mannlýsingar, staðháttu, og þá ekki
sízt samhengið og heildarsvip frásagn-
arinnar; að þessu öllu athuguðu, er þess
fyrst að vænta, að lánast megi að draga
fram í dagsljósið nokkur þeirra kjarna-
atriða, eða megin sérkenna, er mestu
valda um gildi bókarinnar.
Dr. Sigurður Júlíus Jóhannesson,
sem er einn af snjöllustu rithöfundum
íslendinga vestan hafs, þótt stundum sé
helzti dómmildur, hefir í ýmsum veru-
legum atriðum þegar ritdæmt áminsta
bók, að minsta kosti varðandi ýmissar
þær mannlýsingai, er hún hefir til
brunns að bera; nægir í því efni að vitna
til lýsinganna á Hnausabræðrum, þeim
Stefáni og Jóhannesi Sigurðssonum, en
þær lýsingar hefir Dr. Sigurður fléttað
inn í greinar sínar í Lögbergi; þær
mannlýsingar eru táknræknar upp á
slík verkefni söguritarans, og gilda vit-
anlega um fleiri en þessa tvo áminstu
héraðshöfðingja; mannlífs- og persónu-
lýsingar láta Þorsteini söguritara með
ágætum, og festast lesendum skjótt og
varanlega í minni. —
Þessi mikla bók, sem er hvorki
meira né minna en 407 .blaðsíður að
stærð, fjallar um landnámið í Nýja ís-
landi, og er í raun og veru sigursaga
þess, eins og höfundur svo vel og mak-
lega kemst að orði .í niðurlagi bókar-
innar.
Er menn hugleiða í alvöru þær eld-
raunir, er íslenzkir frumbyggjar urðu
að þola við strendur Winnipegvatns,
getur ekki hjá því farið, að hugann grípi
aðdáun og jafnvel lotning yfir því, að
þessir því nær allslausu Birkibeinar
skyldu lifa það af; vitaskuld urðu marg-
ir drepsótt og harðæri að bráð; en þrátt
fyrir það sigraði stofninn og hélt velli;
nú er fagurt um að litast á fögrum sum-
ardegi í frumbygðunum norður við
Vatnið; þar sem áður voru foröð, blasa
nú við auga blómlegir akrar og víðáttu-
mikil, ræktuð engi; í stað kjálkakofa,
eru komin glæsileg nýtízku heimili, sem
hverju þjóðfélagi væri sæmd að; alt ber
þetta fagurt vitni sigurmætti hins ís-
lenzka kynstofns, sem jafnan hefir
styrkst í rót við mótbyr og þungar á-
gjafir; þessi saga varð að segjast, og
til slíkrar frásagnar var enginn maður
betur fallinn en Þorsteinn Þ. Þorsteins-
son; hann hefir á þessum vettvangi
verið vaskur maður og batnandi, eins
og ljósast kemur fram í því, hve þessi
síðasta bók hans ber af fyrri bindun-
um tveim; hún er ritin af meiri samúð
með viðfangsefnunum, og fær við það
aukið áhrifagildi; höfundurinn hefir lagt
í bók þessa óhemju verk, og viðað að sér
með ærnum erfiðismunum miklum
fjölda heimilda; en af þessu leiðir það,
að bókin fær á sig raunverulega fræði-
mannlegan blæ, því öllum heimildun-
um er skynsamlega beitt, og samhengis
yfir höfuð vandlega gætt; verður slíkt
jafnan til höfuðkosta talið eigi sagnrit-
un að verða ábyggileg; lýsing atburða-
keðjunnar sýnist í flestum tilfellum
nákvæm og ólituð af sérskoðunum höf-
undarins; þetta er mannsaga og at-
burðasaga, og á þess vegna í rauninni
ekkert skylt við spásagnir; þessvegna
var það öldungis óþarft af höfundi, að
vera með heilabrot yfir því hvað ís-
lenzkan kynni að verða langlíf í Nýja
íslandi, og jafnvel miða það við ár, því
í þeim efnum, þótt skýr sé, sér hann
ekki lengra en aðrir menn; enda er þessi
spásögn í hálfgerðu ósamræmi við
sterkar hvatningar hans til verndar
þjóðararfi vorum, eins og niðurlagsorð
bókarin.nar bera svo glögg merki um,
og því þykir hlýða, að þau sé endurbirt,
en þau eru á þessa leið:
“Samt er það bersýnilegt, að frá
íslenzku sjónarmiði séð, er saga þessi
ekki upprisusaga heldur minningarsaga
um íslendinga. En þrátt fyrir þann
dóm, sem enginn getur umflúið, er það
heilög skylda hvers íslenzks manns og
konu við uppruna sinn, að halda dauða-
haldi í þjóðararf sinn, og í þeim skilningi
að taka undir með Þyrna-skáldinu góða,
er kvað:
Enginn fær mig ofan í jörð
áður en eg er dauður.
Frá efnalegu sjónarmiði séð, munu
Ný-íslendingar aldrei hafa betur verið
á vegi staddir en nú á þessum tímum —
jafnvel þótt veiðin í Winnipegvatni sé
heldur að ganga til þurðar, þrátt fyrir
umbætur stjórnarinnar í því tilliti. Enn
er óeyddur mikill hluti frjómoldar Nýja
íslands, sem ókomnum kynslóðum verð-
ur nægtabrunnur engu síður en nútíð-
inni. Standa nýlendumenn þar miklu
betur að vígi en bændur akuryrkjubygð-
anna gömlu, er flúið var til úr nýlend-
unni fyrir tveimur mannsöldrum síðan,
og sem allar voru tættar í sundur og
hveitikorninu ausið upp úr þeim, þar til
frjóefnin voru að mestu til þurðar geng-
in. í því tilliti má um Ný-íslendinga með
sanni segja, að þeir síðustu verði hinir
fyrstu.
Hrakföll þessa eina íslenzka smá-
ríkis í Vesturheimi voru mikil, en fram-
tíðarvonirnar voru einnig miklar á þeim
árum, og þótt fæstar af þeim hafi ræzt,
frá alíslenzku sjónarmiði séð. En þótt
vonin sé oft einungis mýraljós — og
stundum villuljós —, þá er hún mann-
lífinu eins nauðsynleg þrátt fyrir það.
Og vonirnar rættust líka seinna á marga
vegu. Þannig varð Nýja ísland víðfrægt
um og eftir aldamótin fyrir hina ágætu
námsmenn þaðan, er sköruðu fram úr
öðrum á hérlendum háskólum.
Og nú er þessi nýlenda orðin ein
allra forsælas'ta íslenzk bygð vestan
hafs, þótt fæstum af fyrstu landnem-
unum auðnaðist að njóta þeirrar hag-
^sældar að fullu. En til þess að bæta
kjör sín og afkomenda sinna, frá því
sem þá var á íslandi, var för flestra
hinna fyrri vesturfara hafin, að dómi
nálega allra eldri ritara vestan hafs,
sem á það atriði minnast sérstaklega.
Og frá því sjónarmiði almennrar vel-
gengni, er þetta landnám sigursaga ís-
lendinga í Nýja íslandi.”
Útgáfa Sögu íslendinga í Vestur-
heimi, er eitt hið þarfasta menninar-
verk, sem íslendingar vestan hafs hafa
tekið sér fyrir hendur að hrinda í fram-
kvæmd. íslendingar í heild, hvar sem
þeir eru í sveit settir, standa í djúpri
þakkarskuld við söguritarann og þá
ágætu framtaksmenn, er staðið hafa
straum af útgáfunni, að ógleymdri
rausnarlegri fjárveitingu Alþingis til
söguritarans; það ætti í rauninni að
vera óþarft að hvetja almenning til þess
að kaup bók þessa svo ágæt, sem hún
er; slíkt er í rauninni siðferðisleg rækt-
arskylda við minningu feðra vorra og
mæðra, er hingað komu með tvær
hendur tómar, erjuðu jörðina og gerðu
hana sér undirgefna; minningu, er fegr-
ast því meir sem ár og aldir líða.
Bók þessi er frábærlega vönduð að
Öllum frágangi, og hún kostar í ágætu
bandi $5.00. Pantanir sendist til J. J.
Swanson, 308 Avenue Building, Winni-
peg, auk þess sem bókin fæst á skrif-
stofum blaðanna, í Björnssons Book-
store, og hjá útsölumönnum í hinum
ýmsu bygðarlögum.
ÞAKKLÆTI
Jón Sigurðsson félagið og Ice-
landic Canadian Club vilja þakka
öllum þeim sem lögðu hönd að
verki til þess að samkvæmið fyrir
heimkomna hermenn, haldið
þann 18. feb. s.l., í Royal Alex-
anrda hótelinu, varð að öllu leyti
hið virðulegasta og samboðið ís-
lendingum hér í borg. Við þetta
tækifæri voru heiðraðir um 500
gestir, en yfir 700 manns saman-
komnir.
Eins og gefur að skilja, var með
þessu allmikið afreksverk unnið,
en fyrir vinsamlega liðveizlu ís-
lenzkra borgara hér, var það
gert mögulegt; þeir skildu að
sjálfsagt og tilhlýðilegt var að
sýna hinu unga fólki sem þjón-
að hafði landi og þjóð, alla alúð
og virðingu, og tóku því boði
nefndarinnar að vera “patrons”
við þetta tækifæri, og eru nöfn
þeirra sem fylgir: Peter Ander-
son; V. B. Anderson; Justice H.
A. Bergman; Dr. K. J. Backman;
Dr. A. Blöndal; S. Benjaminson;
A. S. Bardal, Mrs. Ruby Couch;
H. F. Danielson; A. G Eggertson,
K.C.; E. S. Feldsted; J. S. Gillies;
E. A. ísfeld; G. F. Jonasson; A.
P. Johannson; Judge W. J. Lin-
dal; H. J. Lindal; John Olafson;
Olafur Petursson; Mrs. Holm-
fridur Petursson; H. J. Palma-
son; Paul Reykdal; Dr. L. A.
Sigurdson; Randver Sigurdson;
J. B. Skaptason; Paul Sigurdson;
E. F. Stephenson; Dr. P. H. T.
Thorlakson; S. Thorkelson; G. S.
Thorvaldson, K.C. Einnig lögðu
þessir ríflegan skerf til veizlu-
kostnaðarins : Fridrik Kristjan-
son; Steindór Jakobsson; Miss
Vala Jónasson, Miss Salome Hal-
dorson; Mrs. B. S. Benson; Mrs.
T. Hannesson; Mrs. Curry (Cal.).
Sama daginn og veizlan fór
fram sendu áminst félög fögur
minningarblóm mæðrum þeim
sem fnist höfðu núnustu ástvini
í stríðinu; hafði Dr. P. H. T.
Thorlakson lagt fram stóra fjár-
upphæð í blómasjóðinn, og þakk-
ar nefndin hans miklu hugul-
semi og samúð, sem hann sýndi
henni á allan hátt.
Ennfremur þakkar nefndin
þessum er tóku þátt í skemti-
skránni: Judge W. J. Lindal;
Rev. V. J. Eylands; Rev. P. M.
Petursson; Miss M. Helgason;
Mrs. J. Matthiasson; Mr. and
Mrs. Kerr Wilson; Lt. Geo. John-
son; Lt.-Col. E. Arnason. O.B.E.;
og Sq.-Ldr. T. Johnson; og fyrir
þátttöku í samsætinu þakkar
nefndin, Hon. R. F. McWilliams,
Mayor Garnet Coulter og G. S.
Thorvaldson er mætti fyrir
hönd Hon. Stuart S. Garson.
Jón Sigurdsson félagið og Ice-
landic Canadian Club finna sig
vera í stórri þakklætisskuld við
þær konur og þá menn sem störf-
uðu í hinni sameiginlegu nefnd,
og unnu. svo ötullega að því að
gera þetta móttöku-samkvæmi
glæsilegt og gleðiríkt; í nefnd-
inni voru: Mrs. E. A. Isfeld, Mrs.
J. B. Skaftason, og Miss V. Jon-
asson, fyrir hönd Jón Sigurdsson
félagsins, en Hólmfríður Daníel-
son, Judge W. J. Lindal og L. A.
Sigurdson, fyrir hönd Icelandic
Canadian Club; eipnig var auka-
nefnd skipuð, og í henni voru,
Mrs. B. S. Benson, Mrs. J. S. Gil-
lies, Mrs. H. G. Henrickson, og
Mrs. J. F. Kristjanson.
Öllu þessu fólki vilja félögin
þakka vel unnið starf, og yfir
höfuð öllum almenningi sem
gaf þeim uppörfun og aðstoð, og
sem hefir látið svo óspart í ljósi
ánægju sína yfir hvað samkvæm-
ið fór vel fram. '
Að endingu vottar nefndin
þakklæti sitt íslenzku vikublöð-
unum Heimskringlu og Lögbergi,
og einnig Mr. J. T. Beck, for-
manni Columbia Press, fy-rir til-
lag í blómasjóðinn og persónu-
lega greiðvikni.
Fyrir hönd nefndarinnar,
Hólmfríður Daníelson.
— Hæ, Þorsteinn, vaknaðu til
þess að taka in svefnmeðalið
þitt.
Maður fellur í 12 álna djúpa
hraungjá og finnst þar lif-
andi fimm dægrum síðar
Laugardaginn 9. febrúar var
Steingrímur Baldvinsson bóndi í
Nesi í Aðaldal á heimleið frá
Sílalæk í sömu sveit. Féll hann
þá niður í 12 álna djúpa gjá í
Aðaldalshrauni. Varð hann að
hafast við í gjá þessari í fimm
dægur, eða þar til leitarmenn
komu honum til hjálpar. Var
hann þá furðulega hress eftir
atvikum.
Tildrög þessa atburðar voru
þau, að Steingrímur hafði um
skeið verið á Sílalæk við barna-
kennslu, og hugðist dvelja á
heimili sínu, Nesi, yfir helgina.
Hringdi hann Jón bónda á Lax-
mýri upp í síma og pantaði hjá
honum far með póstbílnum sem
fara átti sama dag frá Húsavík,
fram Aðaldal. Var svo ráð fyrir
gert að póstbíllinn tæki Stein-
grím upp við Laxárbrýrnar kl.
8. Bíllinn kom þó ekki þangað
fyrr en kl. 11, var þá Steingrím-
ur farinn. Bjuggust menn við að
hann hefði haldið heim á leið
fótgangandi er bílnum seinkaði,
og væri því kominn heim í Nes.
Er Steingrímur var ekki kom-
inn til baka á mánudag, var farið
að grennslast um ferðir hans.
Hringdi þá Jón á Laxamýri fram
í Ytra Fjall, og var sent þaðan í
Nes til að fá vitneskju um hvað
dveldi Steingrím. Kom þá í ljós
að hann hafði ekki komið heim.
Var nú safnað liði þar í dalnum
til að leita að Steingrími. Fannst
hann í 12 álna djúpri gjá í Aðal-
dalshrauni og voru fimm dægur
liðin frá því hann hafði fallið
í gjána. Var hann ekki aðfram-
komnari en svo að hann gat
sjálfur bundið utan um sig kaðli
sem rennt var niður í gjána til
hans.
—Þjóðv. 12. febr.
Sunnudagaskólakennarinn er
að útskýra Daníelsbók fyrir
nemendunum:
Nú, og hvað sögðu svo
töframennirnir?
Fyrsti nemandi: — Þeir sögðu:
Ó, konungur, lif þú að eilífu!
Kennarinn: — Já, og hvað
svo?
Annar nemandi: — Já og svo
bara lifði konungurinn undir
eins að eilífu.
4*
— Hvenær er karlmaður orð
inn gamall ?
— Þegar ung stúlka stendur
upp fyrir honum í strætisvagni
og bíður honum sæti sitt.
— En hvenær eru konur orn-
ar gamlar ?
— Þegar ungir menn hætta
að standa upp fyrir þeim í
strætisvagni og bjóða þeim sæti
sitt.
$2500000
PENINGA VERÐLAUN
NATIONAL BYGG SAMKEPNI
VEGNA ÚTSÆÐIS OG MALT-GÆÐA
ENDURBÓTA
Þetta ár framleiðið verðlaunabygg. Vinnið
eitt eða fleiri peninga verðlaun. Takið þátt í
alþjóðar byggsamkepni fyrir bændur í bygg-
ræktunar héruðunum.
MILLIFYLKJA OG FYLKISSVÆÐA
VERÐLAUN
Til þess að hvetja til umbóta
við framleiðslu útsæðis og
malt-byggs, hafa ölgerðar og
malt-verksmiðjurnar i Canada
heitið $25,000.00 verðlaunum
til bænda yfir árið 1946, er
framleiða bezt, viðurkent
bygg. Stofnað hefir verið til
millifylkja og fylkissvæða
samkepni, er skipt verður
niður milli Austur og Vestur
Canada — vesturdeildin nær
yfir Manitoba, Saskatchewan
og Alberta, en sú eystri yfir
Ontario og Quebec.
pessi Alþjóðar byggsamkepni
er gerð með það fyrir augum,
að ráða bót á þeim vand-
kvæðum, sem stafa frá þurð
á byggi til útsæðis, sem og frá
lakari tegundum. Með þvl að
fá betri byggtegundir, getur
Canada eigi aðeins mætt að-
kallandi þörfum héima fyrir,
heldur og tryggt framtíðar-
markað fyrir þessa fram-
leiðslu.
VESTAN VERÐLAUN $18,750.00
AUSTAN VERÐLAUN $ 6,250.00
Prize Money distribution in the National Barley Contest (based
on approximate past production of barley) wili be $18,750.00 in
Western Canada and $6,250.00 in Eastern Canada. In each of the
divisions •—- Interprovincial, Provincial and Regional prizes will
be awarded as follow:
VESTANDEILDIN
Manitoba, Saskatchewan,
Alberta og Peace River
hérað, B.C.
4 MILDIFYLKJA
STÓRVERÐLAUN
1. verðlaun $1,000.00
Önnur verðl. J>riðju verðl.
$500.00 $300.00
Fjórðu verðlaun ..$200.00
$1,000 fylkisverðlaun I hverju
fylki.
$4,583.33 fylkissvæða verðlaun
fyrir hvert fylki.
AUSTANDEILDIN
(Ontario og Quebec)
MILLIFYLKJA
STÓRVERÐLAUN
I alt
$1,000.00
Fylkjaverðlaun í sérhverju
fylki, I alt
$700.00
Svæðaverðlaun I hverju fylki
alls
$1,675.00
Allir verðlaunavinnendur fá auk peningaverð-
launa, tíu mæla að skrásettu útsæðisbyggi.
Allir viðurkendir bændur, sem búa í viðurkendum byggræktar
héruðum, geta tekið þátt í þessari alþjóðar byggsamkepni. Býli,
sem starfrækt eru I verzlunarskyni eða af stjórnum, eru undan-
þegin. Samkepnin er bundin við eftirgreindar byggtegundir til
maltgerðar: O.A.C. 21, Mensury (Ottawa 60), Olli og Montcalm.
Síðasti dagur til þátttöku er 15. júní. Eyðublöð og upplýsingar
fást með þvl að skrifa til
NATIONAL BARLEY CONTEST
COMMITTEE
MANITOBA
Provincial Ohairman
c-o Extension Service
Dept. of Agriculture,
Winnipeg
SASKATCHEWAN:
Provincial Chairman
c-o Field Crop
Commissioner,
Regina
ALBERTA:
Provincial Chairman
c-o Field Crop
Commissioner
Edmonton