Lögberg - 06.06.1946, Blaðsíða 2

)
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. JNÚÍ, 1946
Breski flugh erinn á
förum frá Islandi
ÍSLENDINGAR TAKA VIÐ
REYKJAVÍKUR-FLUGVELL-
INUM Á NÆSTUNNI
B
RESKI FLUGHERINN, sem l‘-----------------------
verið hefir hér á landi er á markinu var ekki náð án mann-
förum einhvern næstu daga
og taka Islendingar þá við stjórn
og rekstri Reykjavíkurflugvall-
arins. Ennfremur taka Islend-
ingar við gistihúsinu á flugvell-
inum, sem Bretar hafa nefnt
“Winston Hotel.” Þar er rúm
fyrir 142 gesti og salarkynni all-
mikil. Var gistihús þetta ekki
fullgert fyr en í fyrrahaust og er
því alveg nýtt.
Yfirmaður flughersins hér,
Group-Captain Edwards og frú
hans héldu kveðjusamsæti í Win-
ston-gistihúsinu í gærdag og voru
þar meðal gesta forsætisráðherra
Ólafur Thors, atvinnumálaráð-
herra Áki Jakobsson, sendiherr-
ar erlendra ríkja og allmargir
íslenzkir embættismenn og kunn-
ingjar breskra flugliðsforingja.
60 Bretar verða eftir.
Samkvæmt beiðni íslenzkra
yfirvalda og samkvæmt samn-
ingum Islendinga og Breta verða j
hér eftir 60 breskir sérfræðing-
ar fyrst um sinn til aðstoðar við
rekstur flngvallarins. Verða
þeir í einkennisbúningum breska
flughersins.
tjóns og með trega skiljum við
hér eftir í ykkar góðu umsjá
197 Breta í Fossvogskirkjugarði.
Styrjöldinni er lokið á sigur-
sælan hátt og við höfum lokið
okkar starfi og erum að kveðja.
En ísland verður ávalt skemti-
leg endurminning fyrir þá, sem
hér hafa starfað í þessu fallega
landi.
Eg vil opinberlega þakka fyrir
þá sérstöku vinsemd* og velvild,
sem okkur öllum hefir verið hér
sýnd.
Sagan mun sýna að með fram-
komu sinni -í styrjöldinni hafa
íslendingar bætt við blaði í sína
gömlu menningarsögu. Er eg
kveð ykkur bið eg að Guð blessi
verk ykkar í framtíðinni og
hjálpi ykkur á framfarabraut-
Ræða Edwards
flugliðsforingja.
Yfirmaður brezka flughersins
hér á landi, H. R. A. Edwards
flugliðsforingi flutti ræðu í sam-
sætinu í gær og mælti á þessa
leið:
“Er við erum í þann veg að
fara frá íslandi finst mér við
eiga, að eg sem flugliðsforingi
segi nokkur orð við þetta tæki
færi, er við kveðjum vini okkar
hér.
Þegar við komum hingað
maí 1940, þá var sambúð okkar
ekki góð. Það er ekki nema eðli-
legt.
Við hernámum opinberar bygg
ingar, við þrengdum að ykkur
í ykkar eigin höfuðborg og við
settum höft á blöðin. Mér er á-
nægja að lýsa því yfir að slíkt
á sér ekki lengur stað. Það getur
verið að þið hafið ekki öll skilið
hversvegna við komum hingað
óboðnir. Til þess lágu tvær á
stæður. Ef við hefðum ekki kom
ið þá hefðu aðrir orðið til þess,
og, til þess við gætum varið rétt-
indi þjóðanna, urðum við að
hafa þessa stöð til þess að halda
opnum siglingaleiðum um At-
lantshafið. Lík ástæða var til
þess að við fórum ekki er Banda-
ríkjamenn komu hingað að ykk-
ar boði til að verja landið. Eng-
ar tölur hafa nokkru sinni verið
birtar til að sýna hvað gert var
héma, en til þess að gefa ykkuj
nokkra hugmynd um þýðingu
þessarar herstöðvar fyrir okkur,
verð eg að skýra frá því, að þrátt
fyrir að við börðumst stöðugt á
ýmsum vígstöðvum, þá var bar-
áttan við kafbátana okkur þýð-
ingarmest í fjögur ár, því aðeins
með því að sigrast á kafbátun-
um gátum við lifað og starfað.
1 maí-mánuði 1943, stuttu eftir
að langfleygar flugvélar okkar
komu hingað, voru gerðar 39
árásir á kafbáta frá þessari her-
stöð. Það var á þessu tímabili
að Mr. Winston Churchill skýrði
frá því að við réðum niðurlögum
fleiri kafbáta, en Þjóðverjar
bygðu, og að hlutfallið milli ný-
bygginga okkar og skipatjóns-
ins væri 3 á móti 1. Þetta voru
tímamót í styrjöldinni, sem ekki
hefði verið hægt að ná án þess-
arar herstöðvar né án aðstoðar
og velvilja sem þið hafið ávalt
sýnt okkur frá því fyrsta. Tak-
Ræða forsœtisráðherra.
Er Edwards flugforingi hafði
lokið ræðu sinni tók Ólafur
Thors forsætisráðherra til máls
og mælti á þessa leið:
“Eg þakka hin fögru orð, sem
Group-Captain Edwards mælti í
garð íslands og íslendinga.
Nú þegar breski herinn er að
yfirgefa ísland er mér mikið
gleðiefni að minnast alls er far-
ið hefir milli Breta og íslendinga
á styrjaldarárunum og get gert
það af talsverðum kunnugleika.
Eg get meira að segja leyft mér
að segja Group-Captain Edwards
að það er á misskilningi bygt
þegar hann segir: “Þegar við
komum hingað fyrst, í maí 1940,
þá var sambúð okkar ekki góð
. . . við hernámum opinberar
byggingar, við þrengdum að
ykkur í ykkar höfuðborg og við
settum höft á blöðin.”
Eg man fyrsta hernámsdaginn,
eins og hann hefði skeð í gær.
Eg átti þá sæti í stjórn landsins.
Mér mun aldrei úr minni líða
sú stund þegar fyrsti sendiherra
Bretlands, í fyrsta skifti, að
morgni hernáms dagsins, 10.
maí 1940, gekk á fund ríkisstjórn-
ar íslands, ásamt samstarfs-
mönnum sínum. Við vorum
frjáls þjóð. Við vorum hlutlaus-
ir. Við höfðum verið herteknir.
Við mótmæltum að sjálfsögðu.
En okkur skorti þá innri gremju,
sem sjálfsvirðingin þó eiginlega
krefst. Eg held að við höfum
strax á fyrsta fundi komið upp
um okkur. Og áður en varði
tókst víðtækt og vinsamlegt sam-
starf, sem æ síðan hefir haldist.
Sannleikurinn er sá, að í raun-
mni vorum við ekki hertekin
þjóð heldur bandamenn. Þess
vegna munum við ekki eftir því
að Bretar hafi “hertekið opin-
berar byggingar,” eða “þrengt að
okkur í okkar eigin höfuðstað,”
eða “sett höft á blöðin.” Við
vissum að þetta var nauðsyn í
jágu baráttunnar fyrir þeim hug-
sjónum, sem íslandingar tigna
og eiga líf sitt og þjóðfrelsi undir
að séu í heiðri höfð í veröldinni,
og sættum okkur því fúslega við
jað, og margt annað, sem nauð-
synlegt var talið.
Það er okkur íslendingum
mikið gleðiefni að vita að land
okkar. hefir haft mikla þýðingu
styrjöldinni. Hitt . fáum- við
aldrei fullþakkað, að geta nú,
að styrjaldarlokum með sanni
sagt, að aldrei hafi nokkur her-
setin þjóð átt jafn góðar endur-
minningar um fjölment setulið,
sem íslendingar nú eiga, bæði
um Breta og Bandaríkjamenn.
Þess vegna kveðjum við breska
Á FRÍVAKTINNI
En var það einbverju sinni að
Árni var staddur í kaupstað og
hafði komið sjóveg. Gisti hann
ásamt félögum sínum á bæjum
kringum kaupstaðinn- og höfðu
,poka sína geymda í búð hjá bey-
kinum. Þar í báðinni var mikið
af svokölluðum pípustöfum. Þeir
þóttu hentugir ,til smíða. Þegar
þeir félagar komu í bátinn, þá
tók einn til máls, og sagði, að
gaman hefði nú verið að eiga
fáeina pípusetafi. Árni spurði,
hvort þeir hefðu tóman poka.
Þeir fengu honum poka. Hann
stakk honum undir buru sína og
fór upp í búð til beykisins og
sagði, að þar hefði orðið eftir
poki. Beykirinn sagði að hann
skyldi 'leita d stöfunum. Árni
gerði það, henti þeim og skellti
saman og milli þess lót hann í
pokann, þrífur hann svo upp og
kastar á bak sér og segir um leið:
“Hérna kemur djöfullinn;”
kvaddi síðan beykinn og fór í
bátinn til félaga sinna, og svo
slapp hann með það.
+
Einu sinni ikom Ámi á bæ og
stal nærpilsi af konunni, spretti
því í sundur og bað síðan kon
una um að sníða sér brók úr því
Hún gerði það og grunaði ekkert
+
í annað skipti var Árni í kaup
stað og bað um hatt til kaups
Búðarmaður fcom með marga
hatta, suma stóra og aðra minni
en seint gekk að fá mátulegan
hattinn. Um síðir tekur hann
einn, setur hann upp og segist
vilja kaupa. Var þetta prettur
Árna. Hann setti upp tvo hatt-
ana, þann stærri utan yfir þann
minni, og hafði þar með tvo fyrir
einn.
4-
Það var eitt sinn að Árni kom
í kaupstað. Þá stal hann kram-
vörupoka og setti hann ofan í
tóman poka sem hann átti, og
biður síðan kaupmann að geyma
hann þangað til hann fengi út-
tekt, því margt fólk var í kaup-
staðnum. Nú var pokans saknað
og farið að 'leita. Ekki fannst
pokinn, og svo var þess kraifizt,
að leitað væri hjá öllum og því
játuðu allir. Ámi segir það guð-
velkomið að leita í sínum poka.
hann sé geymdur hjá kaupmanni.
Kaupmaður tekur undir og segir:
“Ekki þarf þess, Ámi minn. Þinn
poki er geymdur hjá mér fyrir
innan borð, því þú fékkst mér
hann strax þegar þú komst.” Var
aldrei leitað í poka Áma.
+
Eitt sinn var Árni staddur
Eskifjarðarkaupstað. Þá var
staddur á Eskifirði bóndi einn,
sem hafði tekið út nokkuð af
korni, og var þar hjá pokum
sínum. Ámi kemur og heilsar
bonum. Hinn tekur því. Árni
segir: “Vara þú þig, maður minn,
hér í kaupstaðnum er maður einn
sem Árni heitir. Hann er rumm-
ungs þjófur og stelur öllu, sem
fingur á festir.” Hinn biður hann
þá að gæta fyrir sig pokanna
meðan hann gangi burtu ofan í menn
búð. Árni segir það velkomið.
Svo fer maðurinn sína leið. En
á meðan stelur Ámi einni' korn-
hálftunnunni og var allur burtu
þegar hinn kom.
Hverri mús þykir verst í sinni
holu “Láti guð haldast,” sagði
karlinn, hann krækti í stökkul-
inn.
Fyr er bati en albati.
HákarJinn er ekki hörundsár.
Hlífir hangandi tötur.
Betri eru tíu ær aldar en tutt-
ugu kvaldar.
herinn sem vini og óskum hon-
um alls hins bezta. Við dáum
afrek bresku þjóðarinnar í styrj-
öldinni og óskum þess að hún
komist sem fyrst út úr þreng-
ingum styrjaldarinnar og til
þess öndvegis meðal stórvelda
heimsins, sem Bretar hafa lengi
með heiðri skipað.
Morgunbl., 24. apríl
Enginn er fæddur með for-
mennskunni.
Smíðaðu ekki fyrr negluna en
bátinn.
Það sem hallast er fallinu næst.
Enginn veit, hver ósoðna krás
hlýtur.
Þar er annars von, sem einn
er dreginn.
Ör er óhófsmaður á annars fé.
4*
Danir og Norðmenn sögðu
marga skrítluna á hemámsárun-
um á kostnað þjóðverja. Voru
sumar þeirra naprar mjög og
komu óþægilega við kaun “herra-
þjóðarinnar.” Verður það seint
metið til fulls, hversu mikinn
þátt skopsögurnar og skrítlurnar
hafa átt í því að halda uppi við-
námsþrótti og jafnaðargeði fólks
með hernumdu þjóðunum. —
Hér koma nokkrar skopsögur
frá þessum árum, flestar dansk-
ar:
Stór þýzkur hermaður stóð
einhverju sinni við dymar á
strætisvagni, og komst enginn
fram hjá honum. Skrifstofu-
stúlka nokkur ætlaði út úr vagn-
inum og ýtti lítið eitt við öxl
hermannsins. Það kom að engu
haldi. Þjóðverjinn stóð í sömu
sporum.
Þá sagði stúlkan:
— Ekki mætti biðja yður að
hörfa svo sem hálfan meter sam-
kvæmt áætlun?
+
Blað nokkurt í smábæ í Dan-
mörku hafði sagt frá enskri loft-
árás, sem gert hafði ógurlegan
usla í herbúðum þjóðverja þar
nálægt. Þýzki herstjórinn ákvað
að hegna blaðinu fyrir að flytja
slíkar lygafréttir, og bannaði út-
kornu þess í tvo daga. Jafnframt
gat hann þess, að allar sprengj-
urnar hefðu fallið á auð svæði
og ekki gert annan usla en þann,
að drepa eina kú.
Þegar danska blaðið hóf göngu
sína aftur eftir tveggja daga
hvíld, stóð frétt á áberandi stað:
— “Kýrin brennur ennþá.”
OPIÐ BRÉF
I Libyustyrjöldinni hét Mont-
gomery einhverju sinni einum
shilling fyrir hvern Itala, sem
hermenn hans tækju til fanga.
Skoti nokkur, sem heyrði þessa
ti'lkyningu, stóð þegar á fætur og
ítiélt burt úr herbúðunum. í heila
klukkustund var hans saknað, en
þá kom hann 'loksins aftur.
Hann rak á undan sér 500 ítali.
— Hér með hef ég unnið fyrir
laglegri upphæð, sagði Skotinn
við Montgomery.
Hvar í ósköpunum náðirðu
þeim ? spurði hershöfinginn
steinhissa.
- Ég keypti þá af Þjóðverjum
tvö pence stykkið, svaraði
Skotinn.
Árið 1942 voru tveir Svíar tek-
nir höndum í Japan. Þeir bentu
á það, að land þeirra væri hlut-
laust í ófriðunm, en það kom ebki
að neinu haldi. Jajanirnir svör-
uðu:
— Já, þið eruð hlutlausir óvin-
ir. Englendingar og Ameríku
menn eru hemaðarlegir fjand-
vorir, en Þjóðverjar og
ttalir vinsamlegir fjandmenn.
+
Þegar ítalir tóku að æfa fall-
ílífarhermenn urðu þeir að hafa
srettán manna áhöfn í hverri
flugvél. Tveir menn stjórnuðu
vélinni en táu höfðu þann starfa
að henda fallhlífarhermanninum
út.
Mörg háðsyrði voru sögð um
hinar rómversku hetjur Músso-
linis, er Grikkir fóru sem hrak-
'egast með þær áður en Þjóð-
verjar sendu 'lið á vettvang.
Segir sagan, að Frakkar hafi sett
upp áletruð spjöld víða á landa-
mærum íealíu og Frakklands,
3ar sem stóð á grásku:
— Nemið staðar. Hér eru
frönsku landamærin.
Einhverju sinni skoðuðu nokk-
rir þýzkir liðsforingjar sjóminja-
safn Danmörku. Þar var meðal
annars stórt líkan af fornu vík-
ingaskipi.
Einn þjóðverjinn horfir á það
Eg var nökkuð lengi að velta
því fyrir mér hvaða yfirskrift
eg skyldi brúka og fann ekkert
sem mér líkaði, svo eg kalla
þetta bara “bréf.” Það er líka svo
þægilegt og manni er > eins og
léttara um vik en skrifa blaða-
grein. I sendibréfi getur maður
rabbað um allan fjandann og
þarf ekki nauðsynlega að hirða
svo mjög um stafsetningu eða
setninga skipun. Það tekur eng-
inn hart á því þó kunningjabréf
sé ekki alveg “up-to-date” frá
öllum sjónarmiðum, og svo er
annað í sambandi við þetta enn-
þá veigameira, sem sé að bréf
eru æfinlega lesin með gaum-
gæfni, en blaða greinar kannske
lauslega og kann ske alls ekki.
Þegar eg t. d. fæ “MacLean’s”
með póstinum byrja eg æfinlega
að lesa bréfið frá honum Bever-
ley Baxter og þó er hann nú
ramasti “Konsi” en eg óháður
eða er að reyna það. Já, og ein-
mitt þess vegna get eg lesið
Baxter.
En þá er nú bezt að byrja á
aðal efni þessa bréfs, og það er
sem sé að láta ykkur vita að
einusinni enn að minsta kosti,
verður haldinn íslendingadagur,
sem nú gengur undir nafninu
Lýðveldis dagur, á Hnausum
í Nýja Islandi. I þetta skipti
verður hátíðahaldið 22. júní,
sem ber upp á laugardag. Skipu-
lagning hátíðahaldsins verður í
líku formi og að undanförnu.
Þessi árlega útiskemtun okkar
á Hnausum hefur verið sérstak-
lega vel rómuð, eins og þið vit-
ið, og hefur nefndin/ekki séð
ástæðu til þess að breyta til að
miklum mun, nema með skáld
og ræðumenn, sem oftast eru að-
eins eitt í röð. Eins og þið mun-
ið höfðum við Stefán Einarsson
í fyrra, með minni íslands. I ár
verður það Ragnar H. Ragnar.
Mun hann kunna frá mörgu að
greina um veru sína á íslandi
á stríðsárunum. I fyrra höfð-
um við Líndal dómara með Can-
ada minni;; í ár verður það einn
af okkar yngri mönnum, sem
gat sér orðstýr í stríðinu, Col.
Einar Árnason, sonur séra Guð-
mundar heitins Árnasonar. Einar
hefur því ekki langt að sækja
það þó hann geti komist snið-
uglega að orði.
Ekki veit eg hversu mörg ykk-
ar hafið tekið eftir kvæði sem
birtist í Lögbergi í vetur. Kvæð-
ið heitir “Sigríður Þarmar” og
er eftirmæli ungrar stúlku, sem
fórst á leið frá Ameríku til Is-
lands. Kvæði þetta er perla,
segir Guttormur skáld Guttorms-
son. Og Guttormur ætti að vita
deili á þeim hlutum. Við skul-
um lesa saman fyrstu vísuna í
kvæðinu:
“Öllum var það ljóst, er þig sáu,
Sigga mín:
Þar sakleysi og æska voru í
blóma;
björt eins og stjörnur voru
bláu augun þín;
þau blikuðu af tryggð og vona
ljóma.”
Að eg minnist á þetta kvæði
er ekki út í hött, því höfundur
þess, Ása frá Ásum, verður með
okkur á Hnausum í sumar og
flytur kvæði fyrir minni Islands.
Ekki get eg sagt að eg viti
mikil deili á þessari nýju skáld-
konu, en nokkur þó, og skal hér
sagt það eg veit. Ása frá Ásum
er Austur Islendingur og er við
nám suður í Bandaríkjum. Mér
er sagt að hún stundi sálarfræði
og þykir mér það all einkenni-
leg fræðigrein, því eg hef altaf
um stund og segir síðan:
— Ekki get eg séð neitt merki-
legt við þetta skip.
— Það getur vel verið, svar-
aði safnvörðurinn^ — en við höf-
um nú sigrað England tvisvar
með svona skipum.
Sjómannablaðið Vikingur
verið í rrtiklum vafa um það að
nokkur sál sé til, en svo naggar
það hlutunum afar lítið hvernig
eg lít á þá. Þessi fræðigrein er
til, og stundar Ása frá Ásum
hana af miklu kappi, og má það
heita nýlunda meðal vestur Is-
lendinga nú á dögum að nokkur
fræðigrein sé stunduð af kappi.
Þar við má bæta því að þessi
unga stúlka ryður sér braut upp
á eigin spítur, á bak við hana
er enginn togara gróði. Ungu
fólki vetra mætti gjarnan verða
starsýnt á Ásu. I fyrsta lagi á-
ræði hennar að brjóta sér braut
í framandi landi. og kunna ekki
málið. I öðru lagi að vera skáld,
og í þriðja lagi að vera fyrsta
kona er flytur frumsamið kvæði
á Islendingadags hátíð í Nýja
íslandi. Þó ekki væri neitt ann-
að um að vera á Hnausum 22.
júní mundi eg keyra langa leið
til að sjá og heyra Ásu frá Ás-
um. En eins og eg hefi þegar
sagt ykkur, er þar fleira girni-
legt á boðstólum. Um kvæði
fyrir minni Canada er enn ekki
full ráðið.
Yfirleitt má segja að góð sam-
vinna hafi verið í íslendinga-
dags nefndinni. Þó hefir þar
orðið ágreiningur nokkur um
sönginn. Við vitum það öll að
söngur nýtur sín ekki til fulls
undir berum himni, þó útvarp-
að sé. Hafa því sumir mælt með
hornleikaraflokk, sem kæmist
upp á “Q.” En hærra kemst eng-
inn með horn.” En þeir ann-
markar eru á því, að hér í Nýja
ísl. er enginn með horn, en
kostnaður afar mikill að fá flokk
frá Winnipeg. Það var samt
gert í hitt eð fyrra, en svo fóru
leikar, að tilfinninganæmt fólk
grét af sársauka þegar flokkur-
inn misti “Guð vors lands” út
um þúfur, og kom ekki á mótið
aftur. Við höfðum góðan söng-
flokk í fyrra, um 30 manns undir
stjórn Jóhannesar Pálssonar. I
ár verður sami flokkurinn undir
annari stjórn. Var því miður
ekki hægt að komast að samn-
ingum við Joe. En einn kemur
þá annar fer, og höfum við í ár
fyrir söngstjóra, Thor. Fjeldsted,
mað aðstoð frú Florence Brodley.
Það er í ráði að hafa íþróttir
all mikið umfangsmeiri en und-
an farið. Nú eru flest allir dreng-
irnir okkar komnir heim aftur
og fer vel á því að þeir fái að
reyna sig á íþrótta vellinum.
Forseti dagsins verður Gutt-
ormur skáld Guttormsson.
I von um að við sjáumst á
Hnausum 22. Júní, er eg ykkar
með vinsemd og virðing.
Valdi Jöhannesson,
frá Víðir.
Þeir sem eru stöðugt áhyggju-
fullir, þegar að því kemur, að
telja verði fram til skatts, geta
tekið sér ameríska drykkjumann-
inn til ,fyrirmyndar.
Sem s'kyldulið taldi hann ljós-
hærða eiginkonu, bifreið, þrjá
gullfiska og tvö börn. Því næst
margfaldaði hann aldur afa síns
með sex og þremur áttundu og
dró símanúmer sitt frá útkom-
unni. Næst bætti hann við núm-
erinu á hattinum sínum og marg-
faldaði með númerinu á bifreið-
inni sinni. Það^ sem eftir var,
var barnaleikur.
Eftir að hafa dregið 1,000 doll-
ara frá fyrir að halda konu sinni
ljóshærðri árið í kring, deildi
'hann í afganginn með fjöldanum
á félögum þeim, sem hann var
meðlimur í, margfaldaði með
rafmagnsperufjöldanum í hús-
inu og deildi í útkomuna með
flibbanúmerinu sínu.
Þetta gaf honum heildartekj-
ur hans, en eftir að hafa deilt í
þetta með brjóstvídd sinni og
dregið blóðþrýsting sinn frá,
vissi hann upp á cent, hversu
mi'kið útsvar hann skuldaði.