Lögberg - 04.07.1946, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 4. JÚLÍ, 1946
5
ÁHUGAA4/£l
UVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
LEYFIR ÞÚ ÖÐRUM AÐ
HUGSA FYRIR ÞIG?
Til þess að tryggja framtíðar
velferð barna sinna og þjóðfé-
lagsins í heild sinni, er nauðsyn-
legt að foreldrar geri sér far um
að venja börn sín þannig, að þau
verði sem fyrst sjálfstæð í hugs-
un og gjörðum. Eiginlega er
þetta eitt aðal takmark uppeldis-
ins. Þetta vita hinar svokölluðu
skynlausu skepnur, af eðlisavís-
an. Fuglarnir bera mikla um-
hyggju fyrir afkvæmum sínum
meðan þau er ósjálfbjarga, afla
þeim fæðis og hlúa að þeim sem
bezt. En strax og ungarnir ná
nægilegum þroska ýtir móðir
þeirra þeim út úr hreiðrinu og
knýr þá þannig til að reyna
styrkleik sinna eigin vængja,
hvort sem þeim er það geðfelt
eða ekki. Þeir eru ofurlítið ó-
styrkir fyrst í stað, en eftir fárra
daga æfingar, eru þeir orðnir
fullfleygir og sjólfbjarga. Gleði
þeirra yfir því, að hafa fundið
kraftinn í sjálfum sér. lýsir sér
í hverri hreyfingu þeirra.
Mörgum foreldrum væri holt
að taka sér þessa uppeldisaðferð
fugla loftsins til fyrirmyndar.
Það er hættulegt fyrir framtíðar-
velferð barnanna að venja þau
á það, að krefjast, fram á full-
orðins ár, alls, sem þau þurfa til
lífsviðurværis, þæginda, skemt-
ana og mentunar, án þess að þau
finni til nokkurrar ábyrgðar
sjálf til þess að afla sér þessara
hluta. Foreldrarnir elska börn-
in sín og vilja því alt á sig
leggja til þess að greiða götu
þeirra og gera þeim lífið sem á-
nægjulegast, en ef þau hafa með
ofmikilli eftirlátssemi og dálæti,
kæft ábyrgðartilfinningu ungl-
ingsins og vanraékt að venja
hann á að hefja sig til flugs á
sínum eigin vængjum, að hugsa
fyrir sjálfan sig og bera ábyrgð-
ina af sínum eigin gjörðum, er
hætt við því að hann finni aldrei
til fulls kraftinn í sjálfum sér og
verði ávalt sem vængstífður fugl.
Við þekkjum fólk, sem komið
er yfir tvítugs aldur, sem enn
hangir svo að segja í pilsfaldi
móður sinnar. Þó það sé búið að
ná fullum líklamlegum þroska
er það enn á andlegu barnsskeiði.
Það getur fátt gert, nema það
leiti ráða einhvers annars, hvað
það eigi að borða, hvernig það
eigi að klœða sig, hvernig það
eigi að skemta sér — einhver
annar verður að ákveða gjörðir
þess fyrir það. Það er eins og
börn, sem verða að leita ráða og
hlýta boðum móður sinnar í
þessum efnum.
Við þekkjum miðaldra fólk,
sem þrátt fyrir aldur sinn er enn
á andlegu gelgjuskéiði. Það leyf-
ir öðrum að hugsa fyrir sig, að
mynda skoðanir sínar, að ákveða
afstöðu sína gagnvart mönnum
og málefnum. Það er algerlega
ósjálfstætt í hugsun og reynir
ekki að gagnrýna þær kenningar,
sem að því er haldið. Slyngir
áróðursmenn og auglýsingamenn
geta leikið með þetta fólk eftir
vild sinni og talið því trú um ó-
líklegustu hluti. Þeir geta dregið
það saman í dilka, klíkur og
flokka, sem geta orðið þjóðfé-
laginu til hins mesta meins.
Dæmin um þetta eru deginum
ljósari. Hitler og fylgifiskum
hans tókst með áróðri sínum að
blinda múginn og draga hann í
flokk sinn eins og kindur í dilk.
Þetta tókst þeim vegna þess að
fjöldi fólks reynir ekki að gagn-
^ýna það sem það les eða það
sem því er sagt. Það beitir ekki
dómgreind sinni; það reynir
ekki að mynda sér sína eigin
skoðun um menn og málefni og
það verður því skrílæsingar-
manninum að bráð.»
Slíkt gæti ekki hent okkur,
segjum við. En því ekki það?
Þjóðverjar eru yfirleitt ekki ver
gefnir en aðrar þjóðir og slyng-
um áróðursmönnum tókst að
draga þá á eyrunum niður í hyl-
dýpi spillingar og eymdar.
Með sjálfsprófi getum við kom-
ist að raun um hve sterk v.ið er-
um á svellinu, hve sjálfstæð við
erum í hugsun, hvort við leyf-
um öðrum að mynda skoðanir
okkar.
Kaupir þú alt af vissan svala-
drykk vist tóbak, vissa sápu, o.
s. frv. vegna þess að auglýsend-
ur eru búnir að troða því inn í
hugsun þína, e. t. v. þér óafvit-
andi, að þessir hlutir séu beztir?
Ef þú reynir fleiri tegundir af
þessum vörum muntu sennilega
komast að raun um að þær eru
jafnar eða fremri að gæðum.
Þú hefir höfuðverk eða ein-
hverja aðra pínu og heyrir aug-
lýsingu yfir útvarpið um lyf, sem
á að lækna alls konar mein.
Hleypur þú þá út í lyfjabúðina
til þess að kaupa það? Ef þú
hugsaðir þig um, þá mundir þú
vita að auglýsandinn veit ekkert
um þinn krankleika, hefir aldrei
skoðað þig og getur því alls ekki
ráðlagt þér að taka nokkurt lyf.
Hvaða kirkju tilheyrir þú? Er
það vegna þess að foreldrar þín-
ir tilheyrðu henni. Ferð þú
þangað af gömlum vana eða bara
til þess að vera í hóp kunnmgja
þinna? Eða hefir þú í raun og
veru hugsað um trú þína sjálfur
og sannfærst um gildi hennar?
Hvaða stjórnmálaskoðanir hefir
þú? Ertu Conservative af því að
faðir þinn og öll þín ætt var
Conservative, eða Liberal vegna
þess að þú varst hrifinn af
mælsku frambjóðanda flokksins,
eða Kommúnisti vegna þess að
einhver hefir kent þér slagorð
þess flokks og þau láta þér vel
í eyrum? Eða hefir þú í raun og
veru gagnrýnt stefnur stjóm-
málaflokkanna og fylgir þeim
flokki, sem þér finst sjálfum að
muni afreka mestu fyrir heill
þjóðfélagsins?
Ef við beitum þannig gagnrýni
á okkar eigin hugsanahátt, mun-
um við sennilega komast að raun
um að við erum á mörgum svið-
um ósjálfstæð í hugsun, að við
leyfum öðrum að mynda skoð-
anir okkar, ákveða gjörðir okkar
—að hugsa fyrir okkur.
—Framh.
UM LEIKFÖNG BARNA
“Látið börnin ekki hafa of
mörg leikföng í einu. Ef of mikið
af gjöfum berast barninu, þá
geymið þær handa því þangað til
seinna eða látið fátæk börn njóta
þeirra. Sjáið til þess, að þau hafi
fullt gagn og skemmtun af leik-
föngum sínum, áður en þau fá
önnur ný. Fækkið leikföngun-
um, ef börnin fara ekki vel með
þau og láta þau ekki á sinn stað
á kvöldin.
Veljið leikföngin við hæfi
barnsins á hverju aldursskeiði,
og reynið að komast að, hvaða
leikföng henta því bezt. Börn
eru mjög misjafnlega handlagin.
Mörg börn á fyrsta ári hafa
sérstaklega gaman af litlum
öskjum, sem þau opna og loka.
Þeim þykir líka gaman að tusku-
brúðum og tuskudýrum. Störf
þau, sem börn sjá fyrir sér á
heimilinu, hafa þegar mikil áhrif
Frú Björg Einarsdóttir
DÁN ARMINNING
I dag verður til moldar borin
ein af merkustu konum þessa
lands, frú Björg Einarsdóttir frá
Undirfelli. Hún andaðist há-
öldruð á heimili dóttur sinnar
hér í Reykjavík þann 16. dag
marz mánaðar. Frú Björg var
fædd 13. septemberdag 1851. Fað-
ir hennar var stórbóndi að Mæli-
fellsá í Skagafirði. Foreldrar
hennar voru hinar ágætustu
manneskjur og víða rómuð fyrir
dugnað og mannkosti.
Frú Björg giftist Hjörleifi pró-
fasti Einarssyni á Undirfelli 23.
apríldag 1885. Þay hjónin
bjuggu rausnarbúi að Undirfelli
til ársins 1907, að þau fluttu til
Reykjavíkur. Þá var Hjörleifur
prófastur þrotinn að kröftum og
dó nokkru seinna árið 1910.
Ekki ætla eg mér að lýsa hér
afreksmanninum Hjörleifi próf-
asti eða rausnarheimili þeirra
hjóna á Undirfelli. Það var
þjóðkunnugt á sínum tíma, en
allir vissu að frú Björg stóð
þannig í stöðu sinni, við hlið
manns síns, að ekki varð framar
á kosið um rausn hennar og
mildi.
Þau prófasthjónin að Undir-
felli eignuðust fimm b|rn. —Þrjú
þeirra mistu þau ung, en tvö
komust til fullorðinsára, þau
Guðlaug kona Sigurðar Krisins-
sonar forstjóra Sís í Reykjavík
og síra Tryggvi Kvaran prestur
á Mælifelli. — Frú Björg flutt-
ist til sonar síns að Mælifelli
skömmu eftir að hann varð prest-
ur þar 1919 og dvaldi hjá honum
meðan hann lifði. Hann dó 1940.
Þá fluttist hún til dóttur sinnar
og tengdasonar og var hjá þeim
það sem hún átti eftir ólifað.
Allir sem kynni höfðu af frú
Björgu, virtu hana og viður-
kendu sem eina hina fremstu og
mestu sæmdar- og merkiskonu
og á allri sinni löngu æfi naut
hún því ástríkis og virðingar
samferðafólksins á æfiskeiðinu.
Þetta var mikil gæfa og mikil
gleði, en hin bjarta, örugga og
fagra trú hennar á framhaldstil-
veru og vöxt í vizku og náð, var
þó hennar mesta gæfa. Trúin á
sigur kærleikans var henni sann-
færing “og fyrir geislum hennar
hurfu hjartans mein.”
Fyrir þessari fögru, sterku trú
varð sjálf sorgin að lúta og taka
á sig gullinn hjúp glæstra vona.
Sorgir og mótlæti mættu frú
Björgu á hennar löngu æfi. —
Ástvinamissir og andstreymi varð
hún að reyna. En allar bylgjur
mæðu og meins brotnuðu á
bjargi trúarinnar. — Á gamals-
aldri misti hún sinn gáfaða son,
síra Tryggva Kvaran, en 'hún
vissi að:
“Það er bygð á bak við heljar->
strauma
og blómi á lífsins trénu sífelt
nýr.”
Svo að eg tilfæri þær ljóðlínur,
er hún sjálf unni svo mikið.
Trúin létti henni sorgir og
ástvinamissi, er hún varð á bak
að sjá einkasyni sínum og konu
hans frú Önnu Kvaran, er hún
unni svo mj|g, eins og allir er
hana þektu, en þeir mest sem
stóðu henni næst.
Ekki kyntist eg frú Björgu
á leiki þeirra á fyrsta æfiárinu
(og auðvitað seinna), þau setja
svip á leiki og leikfangaval
barnsins, sem og uppeldið og fé-
lagar þess.
+
Veljið einungis vönduð leik-
föng handa börnum vðar. Þér
getið ekki haft áhrif á, hvers
konar leikföng þeim eru gefin,
en þér getið ráðið því, hvaða
leikföngum þau fá að leika sér
að. Nú er kostur margra ágætra
leikfanga, t. d. trékubba og
málmstykkja alls konar til að
byggja úr. Ef allir keyptu ein-
ungis vönduð leikföng, myndu
leikfangaverksmiðjurnar kapp-
kosta að bæta framleiðslu sína.”
—(Dagur).
fyr en hún fluttist að Mælifelli,
háöldruð kona. Hennar mikla
dagsverki var þá að mestu lok-
ið og líkamskraftar farnir að
þverra, en andleg tign og ró ein-
kendu hana og skipuðu henni
í sveit þeirra kvenna er beztar
eru og göfugastar.
Frú Björg tók mörg fóstur-
börn og reyndist þeim öllum sem
bezta móðir. Átti hún áreiðan-
lesga sinn þátt í því, hve vel þau
komust til manns. — Heimili
hennar var alt af til fyrirmyndar
um gestrisni og alla rausn. Hún
var vorsál, sem treysti sigri hins
góða. Treysti því, að öll él birta
upp um síðir.
Frú Björg mátti ekkert aumt
sjá svo að hún teldi ekki skyldu
sína að bæta úr eftir því, sem
fremstu kraftar leyfðu.
Hún taldi það reyndar meira
en skyldu sína að bæta úr ann-
ara böli, hún taldi það sjálfsagð-
an hlut og með móðurlegri ást-
úð leit hún á sóknarbörn sonar
síns. Þau voru hennar börn.
Lengra verður ekki komizt í
umhyggju og kærleika.—Fremst
af öllu var henni þó ant um þá,
sem umkomulitlir voru, veikir
og varmegnugir. Reyndi hún að
hlúa að þeim af ástúð sinni, því
að af henni var hún rík, en oft
var það framar en veraldleg efni
hennar sýndust leyfa.
Nú fylgja frú Björgu þakkir
allra vina hennar og allra þeirra
er nutu ástríkis hennar og um-
hyggju. Sókanarbörn Mælifells-
prestakalls eru í þeim hóp. Þetta
verður föruneyti hennar til nýja
heimilisins á sólskinslandinu þar
sem hún vissi og trúði að hún
findi aftur vini sína. sem á und-
an henni voru farnir og þar sem
hún trúði og vonaði að kærleik-
urinn væri meira ráðandi en hér.
Sigurður Þórðarson.
—Morgunbl., 29. mars 1946.
Aths.—Minning þessi er hér
birt að tilmælum vina og frænda
hinnar látnu, sem búa vestan
hafs. — Ritstj.
ÁSTAND OG HORFUR í
NOREGI í DAG
(Frh. a/ bls. 4)
við að óreyndu. Sem stendur er
ekkert atvinnuleysi að heitið
geti.
Hækkun framfærsluvísitölunn-
ar varð 58% frá því 1938 þangað
til í maí 1945. Vinnulaunin héld-
ust því nær óbreytt á þessu
tímabili, nema við sveitavinnu
og hergagnaframleiðslu. Eftir
frelsun landsins hefir tímakaup-
ið hækkað um 50 aura. Með nú-
verandi framfærslukostnaði verð
ur útkoman sú, að verkalaunin
eru að kaupmætti 90% á við það
sem þau voru á árunum fyrir
styrjöldina. Stjómin vill ekki
láta dýrtíðina aukast. Fjármálin
eiga að komast í jafnvægi, eins
og fjármálaráðuneytið hefir á-
kveðið að halda gengisskráning
óbreyttri á erlendum gjaldeyri.
Meðan Þjóðverjar voru í Noregi
á styrjaldarárunum notuðu þeir
þar samtals 11,1 miljarð króna.
Til þess að lagfæra þær misfellur,
er af þessu hlutust, greip stjórn-
in til eftirfarandi ráðstafana í
september síðast liðnum: Gerð
var skýrsla um alla seðlaeignina
og miklar fjárfúlgur bundnar á
ríkisinnstæðureikningi, samfara
því, sem skrásettar voru banka-
innstæður, hlutabréf og önnur
verðbréf. Sennilega varður lagð-
ur skattur á eignaaukningu
manna á styrjaldarárunum.
Skipastóllinn.
Eftir opinberum skýrslum
mistu Norðmenn 2,4 miljónir
brúttótonna af skipastóli sínum
í hernaðinum, eða um það bil
helminginn af verzlunarflotan-
um og 70 % af hvalveiðiflotanum.
Lokið er nú við að byggja skipa-
stól, er nemur 310 þús. tonna, og
eru þau skip þegar tekin í not-
kun. En fyrir árslok 1948 verður
nýr skipastóll tilbúinn, er nem-
ur að minsta kosti 800 þús. tonn-
um. Byggingarkostnað þessara
skipa greiða Norðmenn sum-
part með erlendum inneignum
sínum, sumpart með lánum.
Líða munu mörg ár, unz Norð-
menn hafa komið sér upp jafn-
miklum skipastól og þeir áttu
áður. Norðmenn eru þó ekki
verr staddir á þessu sviði en
flestar aðrar hernaðarþjóðirhar.
Skipin nægja ekki ein, til þess
að koma upp góðum verzlunar-
flota. Skipshafnirnar eru eins
nauðsynlegar, og er engin á-
stæða til að ætla, að norsk sjó-
mannastétt verði lakari í fram-
tíðinni en á árunum áður, þegar
hún var með þeim fremstu í
heimi. ■
Miklir erfiðleikar eru fram-
undan fyrir verzlunarflota Norð-
manna, sem annara smáþjóða,
vegna þess, að hver þjóð fyrir
sig vill annast sjálf útflutning
sinn og innflutning. Rekstur
norska verzlunar flotans bygg-
ist á flutningum fyrir erlendar
þjóðir. Það er óráðin gáta fram-
tíðarinnar hvort norski fáninn
mun blakta um öll höf og í öll-
um heimsihöfum, sem áður var.
U tanríkisverzlunin.
En erfiðara er, að sömu vand-
ræðin mæta ýmsum iðngreinum,
er byggja á útflutningi, svo sem
rekstri járnnáma, framleiðslu
brennisteinskíss, járnblendinga,
alúminium. Sem stendur er þó
eftirspurnin svo mikil eftir þess-
um vörum, að lítið ber á sölu-
tregðu. Fiskveiðarnar munu í
mörg ár bera sig vel, og eins trjá-
vöruframleiðslan.
Gjaldeyrisinnstæður Norð-
manna erlendis fullnægja ekki
hinni miklu þörf fyrir innflutn-
ing Einkum eru dollarainnstæð-
urnar af skornum skamti. Þær
námu í stríðslokin 250 miljón-
um dollara og nægja ekki fyrir
nauðsynlegustu vörum. Sterlings
punda innstæðurnar eru sæmi-
legar, en lönd þau, sem sterlings
greiðslurnar ná til, eru ekki að
sama skapi aflögufær. Erfiðleik-
ar Norðmanna í utanríkisverzl-
un stafa af því, að sterlingspunda
innstæður, sem safnast fyrir,
vegna hagstæðs greiðslu jafnað-
ar fást trauðla flúttar yfir í ann-
an gjaldeyri.
Hin andlegu verðmæti
aðalatriðið.
Vandamál þessara ára eftir
stidðið virðast vera á hinu efna-
komalega sviði. En heiminum
mun koma það í koll ennþá einu
sinni, og ef til vill altof bráð-
lega og ennþá hroðalegar en í
þetta sinn, ef það gleymist, að
líf og velferð mannkynsins er
undir öðru komið en efnalegri
velferð. Framfarirnar í efnis-
heiminum halda áfram með risa-
skrefum. En hinu andlega lífi,
sem er aðalatriðið, hnignar. Það
er tilfinningalíf einstaklinganna,
hið sjálfráða sem hið ósjálfráða,
er gefur lífi manna gildi. Á þess-
um tímum múgæsinganna mega
einstaldlngarnir ekki verða út-
undan, gleymast, svo þeir láta
reka á reiðanum. Þeir verða að
leggja rækt við lífsverðmæti
sín, svo að þeir með því fái meira
þol og þrótt, er á móti blæs í líf-
inu. Eins er það nauðsyn hverri
þjóð að hafa ákveðna stefnu í
menningarmálum sínum.
Hvernig var menningarmál-
um Noregs komið fyrir stríð? Og
hvaða stefnu mun menningar-
þróun þjóðarinnar taka? Sveig-
ist hún í þá átt, er stefnir að eyð-
ing þjóðmenningarinnar, eða rís
hún til þeirra hæða, er tryggir
þjóðarandanum eilíft líf?
Þannig er ihægt að spyrja. En
hver vogar að svara? Hvert var
álit manna á norskri menningu
fyrir styrjöldina? Er þá rétt að
víkja að hinni andlegu menn-
ingu, því að nú þegar hafa verið
skrifuð mörg hundruð orð um
þá efnalegu.
Það er ekki réttmætt að mikl-
ast af andlegri menningu Norð-
manna á árunum fyrir styrjöld-
ina. Hún var ekki svo mikil-
fengleg. Hún var of efnisbund-
in. Hún opnaði ekki augu ein-
stakra Norðmanna, svo að þeir
sæu hið mikla ljós frá hinum
innra eldi sálarlífsins. Hún hafði
ekki styrk til þess að efla andans
verðmæti ungu kynslóðarinnar,
eða verma kalnar sálir. Norsku
skólarnir voru góðir. En kennur-
um þeirra voru ekki boðin þau
kjör, sem þeir þurftu, til þess að
gefa hinum einstöku kennurum
fullnægjandi ráðrúm til að leiða
nemendum sínum fyrir sjónir,
að hin sönnu lífsverðmæti eru
annað og meira en matur og
drykkur. Verkamönnunum var
gefið frí og frjálsræði, en engar
leiðbeiningar til þess að notfæra
sér það á réttan hátt.
Þetta hafa ábyrgir menn séð.
í skelfing bentu þeir á, ^ð and-
leg verðmæti þjóðarinnar væru
að fara forgörðum, og andlegar
gáfur að fara sömu leið. Ríkis-
stjórnin hefir svarað þessum
mönnum. Hún hefir tekið upp
virka stefnu í menningarmálum.
Er mjög merkilegt að kynna sér,
hvaða ráðum skuli beita til þess
að bæta það, sem aflaga hefir
farið. Lögð er megináherzla á
að styrkja sjálfsvitund manna,
svo að þeir geti notið sem rík-
astra áhrifa af því, er fyrir þá
ber, og þannig lifað sjálfstapðu
innra lífi, er eykur lífsfögnuð
manna hvert augnablik sem
þeim auðnast að lifa hér á jörð.
Þetta er skrifað í trúnaðar-
trausti á norsku þjóðina. Ef svo
væri ekki, mundi eg hafa þagað.
En með tilliti til þess, sem þjóð
mín afrekaði á styrjaldarárun-
um, og með það fyrir augum,
sem hún hefir í dag fengið áork-
að, eftir að friður komst á, ber
eg óbilandi traust til hennar.
Menn geta öruggir sýnt heimin-
um, hvernig Norðmenn standa
að vígi í dag. Ekki vegna hetju-
dáða hernaðaráranna, heldur
ekki vegna þess, að við höfum
mönnum á að skipa, sem heim-
urinn lítur upp til og kýs til
þess að stjórna vinsamlegri sam-
vinnu þjóðanna. Eg lít til þjóð-
ar minnar í dag með gleði og
eftirvæntingu.
Lesbók Morgunbls.
7. apríl 1946.
Following a series of advertisements devoted to Veterans’ Out-of-Work
Allowances. this space will be used for the next few weeks to detail
Veterans’ Insurance, prepared in co-operation with Department of
Veterans’ Affairs.
No. 13 —VETERANS' INSURANCE (Continued)
Some objections to a lump sum settlement are that it can be
borrowed by relatives. Also, through the sudden necessity of
making an important business decision, a lump sum settlement
can cause great anxiety and distress to the beneficiary.
Another objection is that it can be invested unwisely through
well-meaning advisers or put into securitiés which may depre-
ciate and result ultimately in loss. It may also be used up too
soon leaving nothing for later years of need.
Ex-service personnel are well advised to purchase Veterans
Insurance to protect a mortgage.
By effecting a policy on his life for the amount of the mort-
gage, the veteran can ensure that his family will eventually
inherit his property free of all obligation. The policy should be
made payable to the dependent with the $1,000 payable at death
earmarked as an immediate cash payment with the balance pay-
able on an annuity basis.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD164