Lögberg - 08.08.1946, Síða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 8. ÁGÚST, 1946
---------Eogberg----------------------
GefiS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 I'.argent Ave., Winnipeg, Manirtoba
Utanáskrift ritstjórana:
EDITOR LÖGBERG
•195 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The ''Lögrbergr” is printed and published by
The Columbia Prf»s, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipegr, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Friðarþingið í París
Friðarþingið í París var sett 27.
júlí s.l. og er frá voru sjónarmiði hið ein-
kennilegasta friðarþing, sem haldið
hefir verið. Málsvarar 21 þjóðar eru
kvaddir til Parísarborgar til að líta yfir
og tala um og máske gjöra breytingar á
friðarsáttmálum, sem þegar hafa verið
undirbúnir af einræðisherrum veraldar-
innar. Sáttmálarnir eru við þessar
fimm þjóðir: ítali, Búlgara, Rúmena,
Ungverja og Finna.
Allar þessar þjóðir lögðust á sveif
með þjóðverjum, en á móti sambands-
þjóðunum í síðasta stríði, svo refsigjöld-
in verða yfir þær að ganga, eins og alla,
sem brjóta Guðs og manna lög í veröld
þessari. Á móti því er ekert að segja,
því bæði er það lög, og svo virðist það
eðlisástríða mannanna, að þjappa að
þeim', sem minni máttar eru.
Það var um þetta friðarþing í París,
sem eg ætlaði að tala, og fyrirkomulag
þess, sem eins og eg tók fram, er ein-
kennilegt. Það er í rauninni ekki friðar-
þing, heldur tillögu og yfirskoðunar
þing. Þingið þetta í París hefir aöeins
tillögurétt, en framkvæmdarvald hefir
það ekki í neinu máli.
Utanríkisráðherrar stórveldanna á-
kváðu hvað gjöra skyldi. Þeir ákváðu
að þessar fimm þjóðir skyldu borga
Rússum biljón dollara í skaðabætur.
Þeir ákváðu að Ungverjar skyldu skila
Transylvaniu til Rúmeníu. Þeir ákváðu
að Finnar skyldu láta af hendi Petsamo
fylkið til Rússa, og selja Rússum land
undir herbúðir sínar á Hango-skagan-
um. Þeir ákváðu að Rúmenía afhenti
Rússum Bessarabíu. Þeir ákváðu að
ítalía léti af hendi Trieste. Albaníu, öll
ítök sín í Afríku, landflæmi og slatta
af eyjum í Adríahafinu til Júgó-Slavíu.
Nokkrar eyjar til Grikklands og fáeinar
landspildur til Frakka. Þeir ákváðu
hvað mörg herskip, loftvarnarför og lið
hver af þessum þjóðum mega hafa. Þeir,
þessir fjórir alheims valdamenn, setja
menn og konur þessara fimm þjóða á
kné sér og segja þeim hvað þau megi
aðhafast, og hvað ekki, eins og ómynd-
ugum aumingjum, sem fái að draga and-
ann fyrri náð þeirra og mildi.
Við þessu “product” ákveðnu og fast
skorðuðu á nú þetta þing í París að taka.
Hvað getur þingið gjört við það?
Það getur farið nákvæmlega yfir alla
þessa friðarsáttmála og kynt sér þá.
Það getur sagt meiningu sína um þá.
Það getur gjört breytingartillögur við
þá. Eki það getur ekki gjört eitt einasta
varanlegt ákvæði í sambandi við þá.
Allar breytingar, sem við þá eru gerðar,
og allar samþyktir, sem þingið kann að
gjöra í sambandi við þá, verða að ganga
til utanríkisráðherranna fjögra, og þeir
geta ónýtt alt, sem þingið hefir gjört,
eða svo mikið af því, sem þeim gott
þykir.
Ein bráðsnjöll hugmynd hefir komið
fram á þingi þessu nú þegar, og er hún
sízt verri eða þýðingar minni fyrir það,
að hún er frá Kanadamanni komin,
W. L. Mackenzie King. En hugmyndin
er, að í hvert sþin og þingið afgreiði
eitthvert atriði í sambandi við friðar-
sáttmálana, þá sé það sent tafarlaust til
utanríkis ráðherravaldsins, — utanríkis
ráðherranna f jögra, sem allir eru á þing-
inu, og skulu þeir skyldir að afgreiða
þau atriði þegar í stað.
Þegar þetta er ritað, er óvíst hvort
þessi ágæta hugmynd nái fram að
ganga, en ef hún gjörir það, þá er þrent
unnið: Fyrst, að geysimikill tími yrði
sparaður; annað, sáttmálarnir yrðu fyr
afgreiddir, og öldur ólgu og óvissu hjá
þjóðunum sakbornu því fyr lægðar. í
þriðja lagi, þá er þessi hugmynd, ef hún
nær fram að ganga, einhver sá útvald-
asti pínubekkur fyrir utanríkisráðherra
valdið, sem hugsast getur, því þeir yrðu
á staðnum að sýna ákveðið og opinber-
lega, hvort þeir mettu vilja og tillögur
þjóðanna seytján, sem talsmenn eiga á
þinginu að nokkru eða engu.
Þroska og nýmæli má það vissulega
telja að blaðamenn og fréttaritarar hafa
óhindraðan aðgang að öllum nefndar
og aðalfundum þingsins, sem tryggir
almenningi ábyggilegar og sannar frétt-
ir af öllu sem að fram fer á þinginu.
Hvað verður gjört
við Þýzkaland ?
í síðasta Lögbergi mintumst vér
nokkuð á aðstöðu Rússa, eða hina aust-
rænu stefnu M. V. Molotoffs, utanríkis-
ráðherra, eins og hann bar hana fram
á fundum utanríkisráðherranna fjögra
í París. Nú er að minnast á hina vest-
rænu stefnu í sambandi við vandamál-
in þýzku, .eins og hún hefir sýnt sig og
var sett fram á þeim sama fundi í París,
aðallega af Byrnes utanríkisráðherra
Bandaríkjanna og verður fólki þá Ijóst
hve ólíkar og ósamróma þessar tvær
stefnur eru og hve vonlitlir að Þjóð-
verjar hljóta að vera, um uppreisn þjóð-
ar sinnar á meðan að þessar ólíku og
andvígu stefnur heyja stríð um yfirráð-
in í landi þeirra. En nú skal aftur halda
sér að stefnu vestrænu þjóðanna í mál-
um Þjóðverja.
Það fyrsta, sem taka þarf fram í
sambandi við þá stefnu er, að hún er
samhuga um að framtíð þýzku þjóðar-
innar, og ekki aðeins framtíð þýzku
þjóðarinnar, heldur framtíð allra
Evrópulandanna, byggist á sameining,
samhug, og sameiginlegum þroska
þýzku þjóðarinnar, og að fyrri en þeirri
hugsjón sé náð, sé lítil von um endur-
reisn Evrópu, hvorki andlega né efna-
lega. Eki talsmaður þeirrar stefnu, sem
á ráðherrafundunum var, frekar öðrum,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna
Byrnes tók skýrt og greinilega fram, að
á þroskaskeiði þýzku þjóðarinnar, sem
um væri að ræða, mætti þó aldrei veita
henni nein forréttindi umfram þjóðir
þær og lönd, sem Þjóðverjar eyðilögðu
í stríðinu. Leiðin til þess, að lýðræðis-
hugsjónin fái notið jafnræðis og fái sýnt
mátt sinn er að vera einlægur við þjóð-
ina og segja Þjóðverjum hreint og hisp-
urslaust frá, hvers af þeim á að kref jast
í sambandi við friðarsátt málann vænt-
anlega.
Sambandsþjóðirnar eiga að segja
þeim hreinskilnislega hvað þær meini
með afvopnunarkröfu sinni — hvað í
þeirri kröfu felist — hvort að þjóðin
eigi að njóta lands síns að fullu eða
hvort af því eigi að klípa eða klippa.
Það ætti líka, segir Mr. Byrnes, að
gjöra Þjóðverjum ijóst, að á meðan að
þeir uppfylli ákvæði þau, sem fram
verða tekin í friðarsamningunum, þá
þurfi þeir ekki að óttast afskifti sam-
bandsþjóðanna af hagfræði- eða stjórn-
málum þeirra, heldur, að þeir skuli
frjálsir vera, til að þroska þau sjálfum
sér og ENrópu til gengis.
Það er villandi, sagði Mr. Byrnes, að
vera að tala um hve lengi að setulið
sambandsþjóðanna skuli vera á Þýzka-
landi. Það er ljóst að það verður að
hafa hönd í bagga með þjóðverjum í
lengri tíð og eitthvert varnarlið verður
hér að vera, á Þýzkalandi. En ef sá liðs
aragrúi sem hér er nú, og ef haldið verð-
ur áfram að stjórna þjóðverjum af út-
lendingum sem ekki geta komið sér
saman, verða öll hin góðu áform vor
eyðilögð. Þjóðverjar, segir vestræna
stefnan, eiga erfitt uppdráttar undir
öllum kringumstæðum, og menn verða
að gefa þeim tækifæri til að mæta þeim
erfiðleikum, að svo miklu leyti sem
þeir eru færir um það.” Þess
vegna er það skylda sambands þjóð-
anna að láta nú þegar nefnd manna fara
að undirbúa friðarsáttmála við þjóð-
verja; er áhugamál að það sé gjört taf-
arlaust. Til þess að slíkur friðarsátt-
máli «é fullgerður er aldeilis ekki nauð-
synlegt að þingbundin þýzk s^jórn sé
komin til valda í landinu, segir Mr.
Byrnes.
Vestræna stefnan krefst einingar,
sjálfstæðis og óhindraðra þroskaskyl-
yrða þýzku þjóðinni til handa.
Austræna stefnan tekur auðsjáan-
lega meira tillit til sinna eigin sameigin-
legu hagsmuna og hlunninda, heldur en
framtíðar lífsskilyrða þýzku þjóðarinn-
ar. Hve lengi að þessar tvær stefnur
eigast við á Þýzkalandi, eða hvor þeirra
verður á endanum yfirsterkari, er ó-
mögulegt um að segja nú. Maður veit
aðeins að um samkomulag er þar ekki
að ræða enn sem komið er.
Ávarp fjallkonunnar
Frú Pearl Johnson á íslendingadaginn að Gimli 5. ágúst
Þar sesrn þér eruð nú saman
komnir á þessum sögulega stað
til þess einu sinni enn að halda
hátáðösdag sem við mig er kend-
ur, er mér það hugljúft að á-
varpa yður til að votta yður
kærleika minn, og lý.sa blessun
iminni yfir yður. Flestir dagar í
lífi voru deyja fljótt, en þeir
dagar, sem ekki deyja strax, lifa
dengi. Þessir dagar, sem þér
helgið mér á ári hverju, eru mér
ódauðlegir og ógleymanlegir.
Ræktarsemi yðar við mig fýrnist
ekki, og æfintýrið yðar í Vestur-
heimi er ódauðlegur þáttur í
minni eigin sögu.
Á þesum hátíðisdegi stöndum
vér sem fyr, andspænis minn-
ingum hins liðna, og veruleika
nútímans. Eg sé yður annars-
vegar í móðu fortíðarinnar, en
hins vegar í björtu dagsljósi Mð-
andi stundar. Sá þáttur sögu
minmar, sem hófst með burtför
yðar frá ströndum mírium og
fjalladölum var vígður eldraun
sársaukans, en sá sánsauki er nú
löngu horfinn fyrir móðurlegun
metnaði. Eins og alilar mæður,
fyr og síðar, tók mig það sárt, að
horfa á eftir svo mörgum af yð-
ur börnum mánum, út í óvissuna,
En nú er mér það löngu ljóst
sem mér var þá að mestu hulið
að í stað þess að verða fátaékari
við burtför yðar, hefi eg orðið
að mun ríkari. Sagan dæmir
öðruvísi en samtíðin. Núerland
nám yðar í Vesturheimi ekki
lengur dæmt af hita þeirrar sam-
tíðar sem þér hurfuð frá er þér
kvödduð mig. Sagan er komin
og nú dæma menn um æfintýri
yðar út frá rólegum röksemdum
hennar. Og dómur sögunnar er
sá, að hið nýja landnám yðar sé
einn merkasti þátturinn í þúsund
ára þjóðMfi mínu. Við það að
frétta um afrek yðar, dáðir yðar
og drengskap hefir mér aukist
sjálfstraust, svo að eg ákvað eft
ir langa baráttu, að heimta aftur
að fullu mitt forna frelsi. Þótt
eg hafi um aldir aMð börn mín í
fátækt, og fóstrað þau við harð-
ain kost, er það nú ljóst, ekki sízt
af framsókn yðar vestan hafs, að
stofninn er góður, að Islending-
urinn reynist jafnan sannur, og
sjálfum sér trúr, hvar í heimi
sem hann dvelur.
Hvort með heimalands strönd.
eða langt út í lönd
á hann leið yfir ólgandi flóð,
gegnum vöku og draum
fléttar trygðin þann taum,
sem tengir við land sitt og þjóð,
Þegar hætt reynist för,
þegar kröpp reynist kjör
verpur karlmenskan íslenzka
bjarma á hans slóð.
í dag horfi eg þakklátum og
stoltum augum yfir þennan
glæsilega hóp afkomenda minna,
alt frá frumherjanum til æsk-
unnar í þriðja og fjórða lið.
Samt er mér það að fulu ljóst, að
eg á ekki lengur allan hug yðar.
Þjóðfánar tveggja stórvelda, sem
blakta hér. við hún, eru meðal
annars vottur þess. Það eru hin-
ir fögru fánar kjörlanda yðar,
sem hafa borið yður á brjóstum
sínuan, og veitt yður svo ríku-
lega af gnægð sinni. Athafnalíf
og áhugamál yðar og barna yðar
eru að sjálfsögðu tengd þessum
töndum, sem þér byggið, og þeim
þjóðum, sem þér nú heyrið til.
Þiessum löndum skuldið þér fulla
þegnhollustu, og hana munið þér
leysa af hendi með prýði eins og
þér hafið ávalt gjört í hagsæld
jafnt sem í erfiðleikum. Eg sam-
gleðst yður sem hafið heimt syni
yðar heim af heljarslóð, en græt
með hinum, sem sakna þeirra, er
til þess voru kvaddir, að leggja
alt i sölurnar fyrir málstað frið-
ar og mannréttinda. Eg finn til
metnaðar af frækilegri fram-
göngu þeirra allra, og bið þess,
að varanlegur friður á jörðu
megi verða ávöxtur af striti
þeirra og fórnum. Þér hafið
helgað þessa grund með starfi
yðar, blóði yðar og tárum. Hér
er framtíð yðar, og eg óska þess
að hún megi verða björt og fög
ur.
En um leið og þér horfist i
augu við framtíðina, nemið þér
staðar á hátíðisdögum eins og
þessum, og einnig oft á hljóðum
stundum, horfið um öxl og minn-
ist mín. Samband mitt við yður
er, þrátt fyrir alt, ofið óteljandi
þáttum, sem hvorki fjarlæð né
rúm fær rofið. Eins og eg er með
yður í anda, svo eruð þér og með
mér. Þér hafið jafnan glaðst yfir
velgengni minni, og þér hafið
einnig tekið þátt í sorgum mín
um og erfiðleikum. Fyrir alt
þetta votta eg yður innilegar
þakkir. Og nú vildi eg láta þá
von á ljósi að þessi gagnkvæmi
kærleikur rnegi eflast enn um
langan aldur. Kœrleikurinn er
ekki háður landamerkjalínum,
tungutaki, atvinnuvegum, eða
neinum ytri kringumstæðum.
Hann er það afl, sem þarf að ráða
i sambúð aUra þjóða. Sem yðar
aldna móðir vil eg þvi gefa yður
eitt heilræðd: Elskið um fram alt
lönd framtíðarinnar, sem þér
byggið nú, og helgið þeim óskifta
krafta yðar. En haldið einnig við
minningunum sem tengja yður
við stofn yðar og uppruna. Sú
kemur tíð að saga hinna ýmsu
þjóða, sem hér eiga samruna,
verð.ur skráð. Þá langar mig til
að yðar og min verði getið, að þá
megi með sanni segja: “Þó að
margt sé gleymt og glatað, geym
ist fram á þessa stund, innsti
kjarni Islendinga, ofurkapp og
víkingslund.”
Guð blessi yður, börn mán og
barnabörn í Vesturheimi. Megi
hróður yðar aukast, og alt ganga
yður til vegs og gæfu.
ullar dúka og baðmullar íöt
vatnsheld. Ekki er hægt að meta
áhrif þau sem þessi uppfynd-
ing hlýtur að hafa á baðmullar
framleiðsluna og baðmullar
verksmiðjumar í viðri veröld.
Þessir nýju vatnsheldu baðm-
ullar dúkar hafa verið nú i sumar
til sýnis á iðnaðar sýningunni í
Manchester og vakið aðdáun
allra.
FRETTIR
(Frh. af bls. 1)
ings, og tilkynna verzlunarráðinu
breytingar ef einhverjar eru.
Sem komið er hefir nefnd sú
lagt til að baðmullar og leirkera
verksmiðjur verði ekki þjóð-
nýttar, og enn fremur að stjóm-
in veiti aðstoð sína til að full-
komna tækni í sambandi við
þær, en að verzlun á þeim svið-
um sé alfrjáls.
-f -f -f
Næst á skrá stjórnarinnar
1. Raforka. Hún er nú að
mestu undir stjórn allsherjar
raforkunefndar sem kaupir raf-
orkuna frá öllum smærri raf-
orkustöðvum sem einstaklingar
eða einstök félög eiga, og selur
hana svo aftur til notenda.
2. Gas, eldiviður og orka.
Ráðherra sá sem um þær fram-
leiðslu greinar á að sjá, Mr.
Shinwell, hefir aðvarað alla
eigendur þeirra, að þeir skuli
búa sig undir að stjórnin þjóð-
nýti þær allar.
3. Flutnings tæki. Stjómin
hefir ákveðið, að sameina járn-
brautir, vöru bíla, hafnir og
vörubryggjur í eina deild undir
stjórn þjóðlegrar flutninganefnd-
ar sem ætlast er til að taki til
starfa á næsta ári. Jámbrauta-
félögin öll, og vörubíla-flutninga
félög hafa ákveðið að berjast á
móti þeirri nýbreytni með oddi
og egg.
-f -f -f
Árið 1914 nárnu almennir
skattar £3 lls. 4d. á mann á Eng-
landi; árið 1945 námu þeir £64 3s.
og 7d.
BANDARÍKIN
I marz mánuði s. 1. var Rúss-
neskur maður að nafni Lieut.
Nikolai Reden tekinn fastur
vestur á Kyrrahafsströnd, rétt
þegar að hann og konan hans
vom á fömm heim til sin, og
sakaðiur um óleyfilegar njósnar-
athafnir i þágu Sovíet stjórnar-
innar. Yfirheyrsla í máli þessa
manns hefir verið itarleg og
löng. Maður að nafni Herbert
Kennedy bar það fyrir réttin-
um, að Nikolai hefði borgað sér
$250.00 til þess að fá að vita um
hraða og vélar kafbátsins Yel-
lowstone, og hefði sagt við sig:
Hraðinn er mikils virði, hann
meiinar $1000.00. Það voru engir
sem gátu borið þetta með Ken-
nedy, svo það vom hans orð á
móti Nikolai.
Loks var málinu lokið og dóm-
arinn hafði skýrt fyrir kvið-
dóminjum, að þeir yrðu að vera
sannfærðir um sekt Nikolai,
áður en þeir gætu sakfelt hann.
Kviðdómendurnir fóru úr
réttarsalnum og þungi óviss-
unnar lagðist eins og martröð
yfir manninn ákærða. Að 20
klukkutímum liðnum kom boð
til dómarans að kviðdómend-
urnir hefðu komist að ákveð-
inni niðurstöðu. Hurðiinni, sem
aðskildi þá frá réttarsalnum var
lokið upp og kviðdómendumir
gengu hver á eftir öðrum þimg-
búnir til sæta sinna: “Hafið
þið komist að niðurstöðu?”
spurði dómrfrinn. “Já,” svaraði
sá sem orð hafði fyrir kviðdóm-
endunum, “Síkn.”
Það var eins og að bjargi hefði
verið lyft af Nikolai. Hann brosti
lítið eitt, stóð á fætur og tók í
hendurnar á kviðdómendunum
um leið og þeir gengu framhjá
honum. Svo náði hann í síma
og sagði konu sinni fréttirnar.
Síðan snéri hann sér að frétta-
ritunum sem voru í salnum og
mælti: “Eg hefi tekið í hend-
ina á dómaranum og þakkað
honum fyrir að fá að njóta rétt-
látrar rannsóknar og dóms í
Bandarákjunum. Nú fer eg og
læt ofani töskur mínar aftur.
Konan min, Galnia, var það
sterktrúaðri á réttvísi Bandaríkj-
anna heldur en eg, að hún tók
aldrei úr sinum töskum.
-f -f -f
NORVEGUR
Verzlunarsamning hafa Nor-
menn gjört við Itali. Norðmenn
lofast til að kaupa $10,000,000
virði af vefnaðarvörum, ávöxt-
um og meðulum frá ítaliu, en
Italir kaupa fisk, þorskalýsi og
grávöru af norðmönnum.
* * *
Norðmenn mistu helminginn
af vöruflutninga skipum sínum
í stríðinu síðasta, en þar sem
siglingar og vöruflutningar eru
ein af aðal atvinnugreinum
þjóðarinnar, hafa þeir nú haf-
jþt handa með að endurnýja
skipastól sinn. Þeir hafa pantað
ný skip frá Svlþjóð, Hollandi og
Italíu. Allar skipasmiða stöðvar
í Noregi eru önnum kafnar nótt
og dag. Þeir hafa samið við
Breta um smíði á 50 nýjum
skipum og samningur um önnur
20 skip frá skipasmíða stöðvum
í norður Englandi er í undir-
búningi. Norðmenn hafa einnig
ákveðið að auka tölu strandferða-
skipa sinna um 50% frá því sem
þau voru fyrir stríðið.
* * *
Sendiherra Bandaríkjanna til
Það er nú orðið lýðum ljósH Noregs, Mr. Charles Ulrich Bay,
að Bretar fundu veg í síðasta |
stríði til þess að gjöra baðm-
kom til Bergen 22. júlí s. 1.
(Frh. á bls. 5)