Lögberg - 16.01.1947, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. JANÚAR, 1947
5
/UiteAM/iL
rVCNNA
Ritstjóri:
LEIKSTARFSEMI
Einn mikilvægasti þáttur í’yr
á árum í skemtana- og félagslífi
Islendinga, bæði hér í borg og i
bygðum þeirra, var leikstarfsemi.
Því miður virðast nú lei'kritasýn-
ingar algerlega að falla niður
meðal Islendinga og er það illa
farið, og toendir ótvírætt á aftur-
för í félagslífi þeirra..
Leiksýningar, eins og þær voru
iðkaðar fyr á árum, voru hóllar
skemtanir og uppbyggilegar.
Þeir, sem tóku þátt í leiklistar-
starfserni, höfðu gaman og gagn
af því, að reyna að æfa sig í
þessari fornu list; þeir lærðu af
því að velja góðan lei'k; reyna að
skilja hann og hlutverkin; búa
út viðeigandi búninga og leik-
svið; segja hvoruim öðrum til,
o. s. frv. Það var líka skemti-
iegt fyrir leikfólkið að hittast á
sefingum, hlæja og gera að gamni
sínu, því oft kom margt skringi-
legt fyrir.
Oftast voru þessir sjónleikir
sýndir í því skyni að styrkja ein-
hverja stofnun eða gott málefni
í bygðinni. Leikendur fundu, aö
þeir voru ekki einungis að
skemta sjálfum sér og öðrum
með leik sínum, heldur voru þeir
að vinna að heill félagslífsins.
Ekki þurfti að bera kvíðiboga
fyrir því, að fólk myndi ekki
sækja leikina. Venjulega var hús-
fyllir og oft voru leikirnir sýnd-
ir fleiri en eitt kvöld. Fólk hlakk-
aði til að sjá hvernig leikendur
leystu hlutverk sín af hendi. Svo
var mikill áhuginn, að fólk, er
einlhverra orsaka vegna gat ekki
komið að kveldinu, fékk leyfi til
að horfa á síðustu æfinguna.
Sumir, er ekki gátu komið, sendu
mngangseyrir sinn, til þess að
sýna að þeir væru hlyntir þess-
ari leiklistar viðleitni og stofn-
uninni, sem verið var að styrkja
á þennan hátt.
Mikill var taugaóstyrkurinn
hjá leikendum rétt áður en tjald-
ið var dregið upp. Þeir flettu í
ofboði upp hlutverkum sínum
til þess að finna eitthvað, er þeim
fanst iþeir ekki rntrna; þeir töluðu
kjark í hvern annan og sumum
varð á að taka inn hj artastyrkj-
andi meðal áður en þeir stigu inn
á leiksviðið. En svo f-undu þeir
fljótlega á lófaklappi áhorfenda
hvort vel var leikið. Áhorfend-
ur voru oftast vægir í dómum og
því ósparir á lófaklapp og fagn-
aðarlæti.
Leikfólkinu tókst misjafnlega,
eins og gengur og gerist. Sagt
er .frá karli einum, er gekk
afarilla að læra hlutverk sitt.
Þegar að leikkvöldin komu og
hann átti að sýna list sína, virtist
öllu stolið úr huga hans, svo til
vandræða horfði. Sá, er minti
leikendur á, sagði á eftir: “Fyrst
mundi hann ekki, svo heyrði
hann ekki, og svo skildi hann
ekki!” En einhvern veginn
slampaðist hann í gegnum leik-
inn og áhorfendum þótti engu
minna gaman að þessum útúr-
dúrum, en leiknum sjálfum.
Annar, er reyndist einnig tor-
næmur, tók það til bragðs að
næla blöðum, er setningar hans
voru skrifaðar á stórum stöfum,
innan á fortjaldið, þannig að á-
horfendur gátu ekki séð þau. Þeir
skildu ekkert í, hvers vegna hann
var altaf að góna upp í loftið eða
ganga fram og grína á tjaldbrún-
ina. Annars tókst leikendum
yfirleitt furðanlega vel og ein-
staka léku af reglulegri list.
Ekki var fólk hrætt við að tak-
ast á hendur að sýna löng og
er.fið leikrit, svo sem Æfintýri á
gönguför, Skugga-Svein, Synd-
ir annara, Táriö, Sálin hans Jóns
míns, Vesturfarana og m. fl.
INGIBJÖRG JÓNSSON
Stundum var farið með leik úr
einu bygðarlagi í annað og þótti
það bæði skemtilegt og mikið
æfintýri. Það var viðburður í
félagsMfi bygðarinnar, þegar
flokk úr annari bygð bar að
garði.
Hvað veldur því, að þessi holla
og uppbyggilega skemtun er að
leggjast niður? Sennilega eru
það kvikmyndirnar og útvarps-
leikirhir, sem eru að útrýma
leikstarfsemi fólksins. Nú eru
sýndar kvikmyndir ekki einungis
í borgunum, heldur í flestum
smáþorpum. Á iþessu sviði, sem
mörgum öðrum er vélafram-
leiðslan að draga úr viðleitni
fólksins að skapa sjálft listræn
verðmæti. Það væri auðiveldara
að sætta sig við þessa breytingu,
ef að kvikmyndirnar hefðu veru-
legt listrænt gildi til að bera, en
því miður eru silíkar myndir
undantekningar. Flestar kvik-
myndirnar eru harla ómerkileg-
/ar og sumar eru jafnvel siðspill-
andi fyrir börn og unglinga eins
og vikið var að í síðasta blaði.
Hversu miklu raunveriulegri á-
nægju og gagn myndi ekki unga
fólkið ’hafa af því að reyna sjálft
að ieika heldur en að sitja kvöld
eftir kvöld á kvikmyndahúsi og
horfa á Holiywood “fígúrur” í
leikjum, sem eru sjaldnast í
nokkru samræmi við lífið sjálft.
Ekki þjálfar unglingurinn lík-
ama sinn með því aðeins að horfa
á aðra iðka leikfimi og íþróttir;
hann verður sjálfur að taka virk-
an þátt í þeim, til þess að hafa
gagn af þeim. Sarna gildir í and-
lega sviðinu. Það þarf enga and-
lega áreynslu til þess að vera að-
eins áhorfandi á kvikmyndahúsi,
enida lítill andlegur ávinningur
því samfara.
Önnur hlið á þessu máli, sem
vert er að taka til greina, er sú
að kvikmyndahúsin ' eru starf-
rækt í gróðaskyni fyrir einstakl-
inga, en ekki í þágu félagslifsins
eða til styrktar stofnunum og
velferðarmálum bygðarinnar,
eins og ieiksýningarnar voru.
Af ofangreindum ástæðum ætti
fólk, er ber hag og velferð unga
fólksins og félagslífs bygðarinn-
ar í heild fyrir brjósti, að reyna
að koma í veg fyrir það að kvik-
myndirnar verði of sterkur þátt-
ur í lífi fólksins í bygðinni. Hér
er alls iekki verið að halda því
fram að slík skemtun eigi alger-
lega að leggjast niður, en hins-
vegar er nauðsynlegt að hafa
strangt eftirlit með því hvers-
konar myndir eru sýndar, og að
þær séu notaðar meira sem
fræðslutæki. Þá er engin ástæða
til þess að taka því þegjandi og
hljóðalaust að þær útrými alger-
lega annari eins menningarstarf-
semi og leiklistarstarfsemin er.
Þá starfsemj þarf að endurlífga
og það er ekki mikill vandi, ef
fólk s'kilur gildi þessa starfs og
fær áhuga fyrir því.
Hvetjið unglingana til að taka
þátt í leikritum; þeim mun þykja
gaman að því, þá einu sinni að
þeir byrja á því. Þeir læra líka
ýmislegt: að vera ófeimnir að
koma fram opihberlega, að tala
skýrt svo fólk heyri þá vel og
skilji, og þeir þroskast af því að
reyna að skilja og túlka rétt hlut-
verk sín í leiknum. Þar að auk
finna þeir til metnaðar yfir því
að vera virkir þátttakendur í fé-
lagslífi bygðar sinnar, með öðr-
um orðum, góðir borgarar.
4-
MISSKILIN GÆSKA
Við sem fullorðin erum kom-
um oft í veg fyrir það að börn
læri það sem þeim er gagnlegt,
Methafi í millilandasiglingu
Spjallað við Magnús Runólfsson,
skipstjóra á b.v. Forseta.
Sjötíu dagar á hættusvæðinu.
Það var út af pexi um það,
að blöðin oikkar væru dálftið
tómlát um “lifandi fréttaflutn-
ing” daglegrar lífsbaráttu sjó-
mannastéttarinnar íslenzku, sem
kunningi minn benti mér á, að sá
Íslendingur, sem oftast hefði
siglt skipi milli landa yfir styrj-
aldarárin væri Magnús Runólfs-
son, skipstjóri á b.v. Forseti,
áður Gulltoppur. Hann hélt því
fram, að siglingamet á hættu-
svæðum styrjaldaráranna, og
önnur afrek heilbrigðrar lífsbar-
áttu, væri sízt ómerkari íþróttir
en t. d. pokahlaup suður á 1-
þróttavelli!
Er þetta bar til var eg nýkom-
inn heim frá útlöndum, og hafði
“legið á bekknum” hjá Magnúsi
yfir hafið. Hina viðburðalausu
silagangsdaga sjóferðarinnar
hafði hann stytt mér stundir með
því að segja mér ýmislegt um
fiskveiðar og útgerðarmál, svo
og um ævintýri manna til lands
og sjávar, atvinnuvegi þessum
viðkomandi. Hann er nefnilega
þeirrar skoðunar, að lífið sé ekki
eintómur iþorskur og Englend-
ingar, og eigi heldur ekki að vera
það. En ekki höfðu hættusigl-
ingarnar borið á góma í þeim
umræðum, enda hefir mér jafnan
fundist sjómenn vera sagnafáir
um svaðilfarir sínar.
Mér datt því í hug að þakka
Magnúsi fyrir síðast, og spyrja
hann um; hvort eitthvað væri til
í því, sem kunningi minn hefði
sagt.
— Það fer nú eftir því, hvað
það var, sagði Magnús, stuttara-
lega, — eins og sæmir ósviknum
Vesturbæing, því að hann er
fæddur og alinn upp á Bræðra-
borgarstígnum, yngsti sonur
Runólfs fiskimatsmanns frá Mið-
húsum.
— Að þú hefir manna oftast
siglt skipi milli landa á styrjald-
arárunum.
— Ekki veit eg um það, en mér
hefir verið sagt að svo mundi
vera.
— Hivað fórstu margar ferðir?
— Eg held þær hafi verið 65.
í stríðsbyrjun, og fram eftir
stríðsárunum, var eg stýrimað-
ur, fyrst á Snorra goða og síðan
á Gulltoppi, en þá fengum við
stýrimenninnir oftar en endra-
nær heiðurinn af því að sigla
skipunum út. Er eigendaskifti
urðu á Gulltoppi” fylgdi eg skip-
inu og tók við stjórn þess. Eftir
það sigldi eg því sem fyr, — af
því eg held, að við séum allir
álíka mikils virði þessir karlar,
sern sækjum sjóinn, og skemti-
legast fyrir okkur að halda hóp-
inn. -
— Og þetta gebk alt slysalaust?
— Já, eins og í.... sögu, sam-
kvæmt reglunni: flýtur meðan
ekki sekkur. Við þóttum, sumir
hverjir, nokbuð óþjálir í sam-
af því að við viljum forða þeim
frá ýmsu óþægilegu.—Við hjálp-
um þeiim af því að við viljum
að börnin hafi ánægju af lifinu,
og að alt sé þeim sem auðveldast.
Við tökum þau upp ef þau detta,
við tökum í burtu hvað eina sem
þau geta hrasað um, við klæð-
um þau og aflfclæðum, við mötum
þau, við gefum iþeim tilbúin leik-
föng, við færum þeim alt það,
sem þau geta girnst, meira að
segja áður en þeim dettur í hug
að girnast nokkurn hlut. En með
þessu sviftum við barnið nokk-
uru sem er því mikils virði: Það
fær ekki tækifæri til þess að
verða þess vísara að máttur þess
vaxi dag frá degi. Og ekkert er
manninum meira gleðiefni en að
finna mátt sinn vaxa. Og hvernig
vex máttur mannsins? Við á-
-reynslu — við að læra. Öll börn
langar til að reyna sig, gera það
sem nýtt er og erfitt. Við ættum
að leyfa þeim að reyna mátt
sinn — og læra á því, hvort sem
iþeim tekst eða mistekst.
Abigail A. Elliot.
floti, enda stungum við þann fé-
lagsskap af eins oft og því varð
við komið. Framan aí striðinu
var oft nobbuð argsamt í loft-
skeytakiefanum: neyðaróp um
allan sjó.
— En bar þó ekkert öðru nýrra
fyrir þitt skip?
— Nei, ekki nema hvað við
björguðum einu sinni áhöfn af
ensku skipi — eitthvað 250 —
300 rnanns. Skip þeirra stóð í
björtu báli . . .
Þá var nú “Tjalinn” feginn,
sem oftar á þeim árum. Þótti mér
það skemtilegast við þessar sigl-
ingar, hve okur var vel fagnað
í fislksölulbæjunum, og hversu
fólkið virtist skilja það, að við
værum líka að vinna fyrir það.
En nú er strax komið annað hfjóð
’í strokkinn. Nú eru íslenzku tog-
ararnir hiklaust látnir ibíða lönd-
unar, og stundum alls ekki af-
greiddir fyr en enginn enskur
togari er fyrir hendi. Stundum
er Oikkur líka skotið inn á milli,
ef mikill landburður hefir verið
af fiski og söluhorfur eru slæm-
ar.
Það er þegar farið að lita á
okkur sem keppinauta, sem ekki
eru meira en svo velkomnir á
enska fiskimarkaðinn. Sú er
skoðun mín, að við ættum að
fara að líta alvarlega til veðurs
í fisksölumálunum, og láta það
ganga fyrir enn auknum togara-
kaupum — svo maður sleppi
mótorbátunum, sem aildrei hafa
verið til annars en eyða pening-
um og drepa fólk. England er
ekki markaðsland fyrir okkur
nema á stríðstímum.
Annars held eg að það sé bezt
að fara í land og kjósa sjálfan
sig í nefnd eins og hinir. . . .
S. B.
—(Mbl. 15. des.).
HEILRÆÐI:
Hér er ráð við inflúensku, —
ekki til að lækna hana, heldur
koma í veg fyrir hana. Það er að
finna í “British Medical Journal”
16. janúar, 1937. Þar skrifar
læknir á þessa leið:
— Það er leitt að menn skuli
ekki fara að ráðum Dr. Spengl-
ers. Hann sagði, að ef maður
tæki inn þrjá dropa af joði i
tveimur teskeiðum af mjólk á
eftir morgunverði í þrjár vikur,
þá væri hann ónæmur fyrir in-
flúensu í marga mánuði. — Eg
hefi sjálfur notað þetta ráð í
mörg ár, við sjúklinga og skóla-
börn, og það hefir aldrei brugð-j
ist. Eini ókostur þess er sá hvað
það er einfalt Þess vegna held-
ur fólk að ekkert gagn sé í því.
4-
Vér öfundum þann, sem segir
að sér hafi “aldrei orðið misdæg-
urt.” En það eru býsna margir,
sem gæti sagt hið sama, ef þeir
hugsuðu nokkuð um heilsu sína.
Fyrst er nú hreinlætið. Það er
svo sem auðvitað að þér þvoið
yður reglulega um hendur og
andlit. En hvernig er það með
líikamsþottinn? Það er nauðsyn-
legt af fara oft í bað. þvi að sápa
og vatn hreinsar óhreinindi úr
svitaholunum, svo að húðin get-
ur andað. «
S v o e r það klæðnaðurinn.
Klæðist ekki meiri fötum en þér
nauðsynlega þurfið til þess að
halda á yður hita. Forðist skó,
sem fara illa eða þrengja að fæt-
inum. Fáið yður fótsnyrtingu við
og við.
B o r ð i ð eingöngu heilnæma
fæðu, sem yður verður gott af.
Iðkið líkamsæfingar, en ofreyn-
ið yður ekki Munið, að líkam-
inn þarf hvíld, ef þér eigið að
halda heilsunni.
(Lesb. Mbl.)
Stúlkan fór strax og hún kom
um borð til skipslæknisins og
sagði:
— Ef eg skyldi verða veik,
læknir, viljið þér ekki gera svo
vel og segja mér, hvað eg á að
gera?
— Engin þörf á þvi, svaraði
læknirinn, þér munuð gera það.
NÝ BORGARABRÉF
Þeir, sem vilja fá hin nýju,
canadisku borgarabréf, og annað-
hvort eru innfæddir, eða hafa
áður gerst borgarar lögum sam-
kvæmt, geta nú fengið þau fyrir
$1.00 . Upprunalega var gert ráð
fyrir, að þau skyldi kosta $5.00.
Umsóknir, að meðlögðu andvirði,
sendist Department of State,
Ottawa, Ont Áminst ákvæði
ganga í gildi 31. janúar, 1947.
4-
GAMAN 0G
ALVARA
Kennarinn: — Reyndu nú að
ihugsa þér, Stína mín, að ifaðir
þinn skuldaði matvöruibúðinni 15
krónur, skósmiðnum sex, klæð-
skeranum 700 og húseigandan-
um 400, ihvað mikið mundi hann
borga alls?
Stdna: — Ekkert — en við
mundum flytja.
Sumamyt ánna
Fáar skýrslur eru til um það,
hve mikið gagn ásauður gerði,
meðan færst var frá hér á landi.
Þó er til skýrsla frá Jóni Jóns-
syni bónda á Mýri í Bárðardal
um það, hvað ær hans mjólkuðu
að meðaltali og nær sú skýrsla
yfir árin 1875—1887, og taldar 12
mjaltavikur hvert ár. Niður-
stöðutölurnar eru mjög mismun-
andi, frá 36.29 pottum og upp í
47.43 potta, og staíar það sjálf-
sagt mest af tíðarfari. En á þess-
um 13 árum hefir meðalnyt eftir
á verið 44.23 pottar. Það er at-
hyglisvert að meðalnyt var hærri
þau árin, er aðeins var mjólkað
einni mjölt í mál.
4-
Jón (við móður sína): — Til
hlvers var pabbi að fara upp á
loft?
Móðirin: — Hann ætlar að
syngja hann Halla litla í svefn.
Jón: — Jæja, ef eg væri í Halla
sporum, mundi eg látast vera
sofandi.
-f
Maðurinn var nýkominn upp
í flugvélina, þegar flugfreyjan
fékk honum símskeyti. 1 því
stóð: Guö verndi þig frá þinni
ástkæru eiginkonu.
4-
Nokkrir ungir menn í Banda-
ríkjunum hafa key.pt landspildu
í suð-austur Alaska fyrir 150,000
dollara og hafa ákveðið að stofna
þar nýlendu. Hafa þeir þegar
fengið 1000 innflytjendur. Borga
þeir hver um sig 100 dollara fyr-
ir landSpildu.
4-
Við sjáum hlutina ekki eins og
þeir eru, heldur eins og við erum.
Væntanlegar horfur í
afurðasölumálinu
Afurðasölumálin voru til um-
ræðu á Alþingi i fyrradag og gaf
forsætisráðherra, Ólafur Thors,
þá ýrnsar upplýsingar um þessi
mál.
Skýrði hann meðal annars frá
því, að horfur væru nú vænlegri
en áður á sölu sjávarafurða okk-
ar í Bretlandi og mætti vænta
þess, að hægt væri að fá fyrir
þær gott verð á næsta ári. Sölu-
möguleikar til Rússlands væru
einnig góðir. Vilja Rússar kaupa
síld, síldarlýsi og þorskalýsi, en
hafa eikki gext tilboð, þar sem
verð er tilgreint. Islendingar
hafa heldur ekki viiljað gera til-
boð, þar sem verðlag fer nú
hækkandi á heimsmarkaðinum á
afurðum þeirn, sem Rússum
leikur mest hugur á að fá. Loks
eru góðar vonir um markað í
Bandaríkjiunum.—Vísir 21.( des.
2300 ára gamall bátur finst
hjá Hull
Minjar um einhverjar elztu
skipasmíðar á Bretlandseyjum
hafa fundist skamt frá Hull.
Hafa fundist þar í leðjunni i
Humiber-fljóti tveir bátar, sem
gert er xáð fyrir að hafi verið
smíðaðir um 400 árum fyrir
Krists burð. Verða bátarnir
geymdir í British Museum, en
fornleifafræðingar eru sammála
um, að þetta sé merkilegasti fom-
leifafundur á þessu sviði, sem
gerður hefir verið í Bretlandi.
Við smíðarnar voru m. a. not-
aðir tréboltar og skinnið milli
hermanna og fbúanna.
—(Vísir 21. des.).
Ertu hræddur við að borða ?
Attu viö aö stríöa meltlngarleysl,
belging og nábtt?
Paö er óþarfi fyrir þig að. 14ta
slíkt lcvelja þig. Fáöu þér New
Discovery “GOLDBN STOMACH
TÖFLUR." 360 töflur duga I 90
daga og kosta $5.00; 120 duga 1
30 daga, $2.00; 65 I 14 daga og
kosta $1.80; Til reynslu, 10 centa
dós — fæst I ftllura lyfjabúöum.
For
Fast Service
on
DRY CLEANING
DYEING - REPAIRING
use
Carry and Save Store
In Your Locality
or
Phone 37 261
Perth’s
888 SARGENT AVE. \
Verzlunarmennlun!
Hin mikla nývirkni, sem viðreisnarstarf-
ið útheimtir á vettvangi iðju og framtaks,
krefst hinnar fullkomnustu sérmentunar sem
völ er á; slíka mentun veita verzlunarskól-
arnir. Eftirspurn eftir verzlunarfróðum mönn-
um og konum fer mjög vaxandi.
Það getur orðið ungu fólki til verulegra
hagsmuna, að spyrjast fyrir hjá oss, munn-
lega eða bréflega, varðandi námskeið við
helztu verzlunarskóla borgarinnar.
THE COLUMBIA PRESS LTD.
COR. SARGENT AND TORONTO ST., WINNIPEG