Lögberg - 06.11.1947, Qupperneq 7

7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. NÓVEMBER, 1947
Húsfreyjan í Hlíð
(Frh. aj bls. 2)
Borghildar, þegar hún sá mann-
inn ganga út með kerið í hend-
inni. Hann hélt því uppi á móts
við síðu sér, góð kaffibollastærð,
glært, á háum fæti og slétt. —
Stundum dugði ekki í kerinu í
tilætlaðan tírha. Þá voru vand-
ræði á ferð að fá nýjan skamt.
Eyjólfur á Brekku hafði könnu,
háa, sem koma mátti hendi ofan
í. Hún var rauðrósótt á lit,
handarhaldslaus. Hann sótti syk
urinn ofan í timburhúsið á tún-
inu. Geymsluhúsið. Þessi kanna
átti að gefa heimilinu sykur í
heila viku. Það var oftar en ekki
að þetta dugði. Þuríður á Brekku
hafði færri í heimili og virtist
eiga ómæliskraft til að komast
í gegnum þrautir, hverjar sem
voru. Saga þessara beggja
kvenna flaug sem elding í gegn-
um huga Borghildar, er hún sá
manninn með kerið fara út í hjall
inn. — Manninn duglega, sem
sótt gat gull í greipar Ægis, sem
væri það hjall-loftið hans, en
skamtaði konu sinni, sívinnandi
tólf barna móðir, úr hnefa það, er
til heimilis þurfti. Lagði samt
svo til, að börnin og hjúin litu
vel út. Útvegaði börnum sínum
skóla frá því þau voru lítil og
fram að fermingu. Og nú undir
hans eigin þaki. Borgaði öllum
umsamið kaup, er unnu hjá hon-
um og heimtaði úrvals fæði
handa hásetum sínum, af hús-
bændum þeirra. Önundur þekti
sjóinn og það sem til þurfti að
sækja gull í hans greipar. Hann
vissi að hungraðir menn eða hug
lausir orka ekki slíku. Og hann
vildi hvorugan hafa í skiprúmi.
En aldrei gaf Önunudr þess-
um öldruðu nágrönnum sínum
málsverð, svo bláfátæk sem þau
voru orðin síðan ellin kom og
búið var afhent börnunum. —
Ekkert fremur þó hann byrjaði
sinn búskap sem húsmaður und-
ir þeirra þaki. Aldrei kom Borg-
hildi til hugar áð óska sér neins
úr hjallinum góða, ekki þó hún
sæi Önund fara þangað í mat-
arsókn. Stundum og nú líka,
kom spurningin í huga hennar:
“Vildirðu að þessi maður eða
aðrir ríkir menn ,tækju þig í
arma sína, til uppeldis og ment-
unar?”
Og svarið reis upp eins og djúp
sársauka og varnaralda í huga
hennar, með margföldu nei-i. —
Henni fanst að með slíkum góð-
gerðum, yrðu lagðir á sig hlekk-
ir, hroðalegir, hræðilegir, óslá-
andi hlekkir, sem tæki alt lífsins
yndi frá sér. — En Skólinn —
Skólinn þarna, fáein skref frá
henni og hún gat -ekki komist í
hann. Það var mikið sárari sjón
en matarhjallurinn; en ekki
einu sinni fyrir skólagöngu þar,
hefði hún viljað vinna það til að
vera skuldbundinn þessum vold
uga manni né neinum öðrum ó-
viðkomandi mönnum eða kon-
um. — Það var svo hræðilegt að
verða skuldbundinn einhverjum,
sem ekkert þótti vænt um
mann.
Alveg óundirrísanlegt.
Hún myndi fá bækurnar úr
Bókafélgainu í vetur eins og í
fyrra, fyrir að þvo gólfið eftir
þá sem óhreinkuðu það fyrir
hækurnar. Húsmóðirin lét hirða
skólastofuna og sú hirðing brást
ekki. En þegar búið var að þvc<
gólfið, þá komu bóka-gestir á
laugardögum. Þá óhreinkaðist
gólfið aftur. Hún fann altaf hve
ískalt vatnið var, er hún fór með
Jiendurnar fyrst ofan í það. En
hún þvoði gólfið og fékk bækur
að lesa.
Borghildur hrökk'við. Það var
farið að hvessa. Og það öll ó-
sköpin. Hún sneri frá gluggan-
um og flýtti sér yfir í hinn enda
hússins, greip prjónana sína í
snatri og tók til að prjóna. Þá
. rauk vindhviða yfir húsið. Ein
af þessum stóru vindhviðum,
sem hótuðu að hrófla við öllu
saman. Borghildur fleygði prjón
unum og þaut ofan. Það var kom-
ið grenjandi rok og sjórinn orð-
inn úfinn og ölduhár.
Gömlu hjónin voru eitthvað
að bjástra við kindakofann. Svo
fór Guðríður inn í hjallinn, sem
var áfastur við bæði kindakof-
ann og húsið. í hjallinum var
ekkert loft. Geymsluloftið var
yfir kindakofanum, eins og vér
höfum séð áður.
I hjallanum héngu fáein
spyrðubönd af ýsu, fáeinar fata-
rýjur til þerris, og einar þrjár
þorskhausarær. Hausarnir voru
þár til þurks og hörðnunar. —
Borghildur var þessu öllu kunn-
ug og horfði yfir það á svifhröðu
augnabliki. Sjórinn var það,
sem hún hugsaði mest um rétt
núna. Það var svo hvasst og altaf
að versna. Með hverri vindhviðu
reis aldan hærra þar til þær
hvítfryssuðu. Nú var von á
brimi — og hver vissi hvað.
Enginn bátur var sýnilegur á
víkinni. — Skyldu samt ekki
vera margir á sjó enn?
“Hvað ertu að glænapast úti,
Borghildur. Hafðu þig inn að
prjónunum þínum”, sagði Guð-
ríður.
Borghildur snautaði inn, en
hún átti erfitt með að prjóna. —
Mennirnir á sjónum. — Skyldi
ekki einhver drukna? Eða
skyldu þeir allir komast að? —
Borghildur hafði engan frið. Það
var svo hræðilegt að drukna —
lenda ofan í ískaldan sjóinn — í
frosti og kulda eins og núna var.
Það var altaf hræðilegt. Berjast
við dauðann hálf hangandi á
skipinu sínu eða lenda kanske
beint ofan í hákarlskjaft — eða
steinbýturinn biti stykki úr lif-
andi manninum. Eða að helfrjósa
á kjöl. Eða — eða svo ótal margt,
sem Borghildur hafði heyrt dag-
Iega um sjóferðir og hrakfarir og
slys, frá því hún mundi til sín.
Kvöldið þetta var eitt af þess-
um óttalegu stundum fyrir fólk-
inu á landi, því það vissi að svo
margra manna líf var í veði,
þeirra er ekki voru komnir að.
Ingimundur kom heim í rökkr-
inu. Þeir höfðu komið snemma
að. “Það munu vera margir ó-
komnir enn?”
Jónas spurði.
“Það eru nú bara þrjú skip, en
— Ihgvar í Hlíð er eitt af þeim.
Hitt eru Jóhannes á Barði og
Áslákur á Búðum. Elías Þórðar-
son heldur að þeir Jóhannes og
Áslákur hafi hleypt. — Hann'sá
síðast til Ingvars á svæsinni
siglingu, sagði að seglið hefði
difið í sjó annað slagið, svo
mikið hallaðist skipið og seglið
orðið rennblautt og frosið”.
Það voru allir fátalaðir þarna
þetta kvöld. Borghildur eirði illa
við prjónana. Ef mennirnir voru
að farast. — Lenda ofan í kolblá-
an, ískaldan, grenjandi sjóinn, í
niða-myrkri.
Meðfram þessu fékk Borghild-
ur enn annað til að hugsa um.
Stormurinn varð svo gífurlegur
að með mesta móti var. Kvið-
urnar hristu húsið svo £em ó-
freskja hefði það í krumlum sín
um. Ef það fyki nú — út í sjó.
Guð, góður! Láttu það ekki
fjúka. Við þessa hugsun óx telp
unni þugur, sem fyrr. Hún stóð
styrkari í fæturna þar til henni
fanst að hugur hennar og líkami
væri það sem hjálpaðist til að
halda húsinu niðri. “Það fer
ekki. Það fýkur ekki. Guð læt-
ur það ekki fjúka. — Það fýkur
ekki!” hrópaði sál Borghildar þó
varir hennar bærðust ekki. —
Henni fanst sálarkraftar sínir
vaxa með hverju augnabliki og
líkamsþyngd sín og styrkur
vaxa með hyerju andartaki. Guð
hélt niðri húsinu og það var viss
an um það, sem gerði hana svona
styrka. — Ekkert og enginn gat
feykt því sem Guð hélt í. —
Sálmasöngurinn var daufur
um kvöldið, en sálmar voru
sungnir samt. Passíusálmarnir
og hugvekjur lesnar.. Það varð
að hafa sterkan vara á eldinum
svo ekki kviknaði í þekjunni, þó
frosin væri að utan, og svo var
súðin næst við rörið. Grautur-
inn sauð á kamínunni.
Loks var þetta búið. Bænalest-
urinn við daufa lýsiskolu, graut-
areldunin og kvöldverðurinn. —
Svo var háttað.
Fréttirnar komu daginn eftir.
Ingvar í Hlíð var farinn. Hafði
drukknað þessa nótt eða líklega
seint um daginn áður. Menn
vissu það ekki. Allir fimm háset-
ar hans fóru með honum. Líkin
voru að reka. Sum voru óþekkj-
anleg — sum valla. Lík Tryggva
sonar hans var vel þekkjanlegt.
Vermundur á Hóli hafði ekki
rekið, en á eitt líkið vantaði höf-
uðið, hendur og fætur. Það var
roskinn bóndi úr sveitinni. Hann
þektist af pjötlu úr skyrtunni,
sem enn toldi á líkinu.
Engilráð í Hlíð ól ellefta barn
sitt viku eftir atburðinn. Það var
ekki full aldra en lifði samt. —
Árna tapaði sér. Faðir, bróðir
og unnusti, alt heilbrigðir og elsk
aðir ástvinir, er mikið svöðusár
í einu. Albína varð eins og milli
tveggja heima fyrst í stað, en
hún rétti við fyrr en hin eldri
systirin.
Engilráð reyndist stóra hetjan.
Sorgin fleygði henni á barns-
sængina í ótíma, en hún steig
þaðan aftur og smárankaði við.
Hún talaði við Árnu um hverful-
leik lífsins og vissuna um sam-
fundina á landi lifenda. Hún
minti hana á Kross Frelsarans
og hve mikið Hann hefði orðið
að líða fyrir okkur. Hún reyndi
af öllum mætti að vera þessu
hrelda barni sínu góð og láta
þrekið og stillinguna, sem hún
átti svo mikið til af, anda frá sér
í sál þess.
En þegar hún var ein grét hún
brennheitum og beiskum tárum
yfir missi elskaðs eiginmanns
og hins fríða og efnilega og heitt
elskaða sonar. En Engilráð í
Hlíð beiddi Guð að gefa sér
styrk sjálfs Jesú Krists til þess
hún gæti orðið börnum sínum
stoð og fyrirmynd. — Og svo
þetta, sem var máske harðast af
öllu að fá, og það var góða sama-
staði fyrir þau sem hún yrði ó-
hjákvæmilega að slíta frá sér.
En það var lengi vel, þrátt fyr-
ir alt, að Árna reis ekki undir
kVöl sinni. Þjáningin lá eins og
þungur veggur í sál hennar og
líkama. En eftir nokkrar vikur
fór hún að vitkast. Eftir mánuði
að geta vonast eftir og hugsað
til að vera með ókunnu fólki og
vinna.
Vorið kom eftir þennan dapra
vetNr. Enn átti Borghildur leið
yfir brúna. — Hún átti að
færa Engilráð Tómasardóttur
tvenna vetlinga sem þær fóstrur
höfðu prjónað og pabbi hennar
þæft.
Það lá eins og farg yfir huga
telpunnar, að hún Engilráð í
Hlíð, þessi föngulega og sjálf-
stæða húsmóðir, væri nú orðin
fangæsla. — Fangæsla. Ósköp
var það skrítið'— og raunalegt.
Það var svo fjarska erfitt að átta
sig á því. — Það var svo fjarska
sárt að hugsa um hana Engilráð
í þessari stöðu*. — Árna kvað
vera að rétta við, sagði fólkið,
svo að hún gat farið í vist á góðu
heimili, sem henni stóð til boða;
en hraust kvað hún ekki vera.
ekkert líkt því. En heimilið
kvað taka þátt í kjörum hennar.
Borghildur stanzaði aðeins fá-
ein augnablik á brúnni og velti
þessu fyrir sér. örlögum Hlíðar-
fólksins. Hún horfði á vatnið
renna undir brúna, rétt nógu
lengi til þess að senda alla sög-
una, svo sem hún vissi hana,
með straumnum áleiðis til hafs-
ins. Örfá augnpblik, þá var hana
farið að sundla.
En þegar Borghildur sá Engil-
ráð í sjóbúðinni, þá snart eitt-
hvað svo djúpt og þungt við
hjarta hennar, svo sem hún hafði
aldrei reynt fyr. Ekki einu sinni
“skugginn” hafði snert við henni
á þenna hátt, sár og þung, eins og
nærvera hans var. Það sem hafði
sveimað um sál Borghildar við-
víkjandi raunum þessarar konu,
féll eins og farg yfir hana og var
svo sem steini væri hent fyrir
hjarta hennar.
Engilráð hin föngulega Hlíðar-
húsfreyja, sat á fátæklegu rúmi
sínu, í sjóbúðinni þar sem hún
var fanggæsla. Það var rétt hjá
kamínunni við uppgönguna. Á
kamínunni sauð fiskpottur, á
horninu kaffiketill. Konan var
auðsjáanlega beygð, þó róleg. -—
Það var eins og eitthvað hefði i
hrunið af henni — f^gurð, æska,
þróttur, fyrirmenska. En eftir
var tvennt: Þolinmæðin — tign-
in sem tekur óhjákvæmilegum
örlögum með uppréttu höfði, því
þó hún sæti á rúmi sínu og lyti
dálítið áfram og mikið af aðsópi
fríðrar, sjálfstæðrar konu, í
skjóli góðs eiginmanns og góðra
barna, á friðsælu hemili, hefði
verið eins og sópað í burtu frá
henni, en örbirgð og einstæðings
skapur kominn í staðinn, þá var
Engilráð samt með uppréttu
höfði og á persónu hennar mátti
lesa um sálarþrek og manngæði.
En hvað það var sárt samt að
sjá hana í þessum kringumstæð-
um. —
Fyrir ofan hana í rúminu svaf
unga barnið. Úti lék sér dreng-
urinn er var á hlaðinu þegar
Borghildur kom í Hlíð, Harald-
ur. —
Engilráð skoðaði vetlingana.
“Þeir eru vel prjónaðir. Og þá
hefir pabbi þinn þæft þá bæri-
lega. Skilaðu innilegu þakklæti
til mömmu þinnar fyrir”.
Borghildur stanzaði enn augna
blik. Hún gat einhvern veginn
ekki slitið sig írá þessari ein-
kennilegu sjón, sem henni fanst
vera. Engilráð hér.
“Nú á ég ekkert að gefa þér,
Borga mín. Alt það sem ég hefi
handa á milli, er annara eign”,
sagði konan og rendi augum yf-
ir fiskpottinn á kamínunni og
kaffiketilinn á horninu.
Borghildur steinþagði og hélt
áfram að virða konuna fyrir sér.
Hún gat ekki sagt henni að sig
langaði ekki í neitt, að hún hefði
ekki komið í neinni matarvon, og
að henni hneit fremur við
hjarta, að Engilráð skyldi ekki
vita að hana tók það svo ósegjan
lega sárt að sjá hana, svo mynd-
arlega konu, eins og. hrunda sam
an í hrúgu. — Það — það var svo
mikið sárara en nokkuð annað
rétt núna. — Engilráð frá Hlíð,
sitjandi á fátæklegu rúmi sínu
hjá kamínunni — í sjóbúð. Sann
arlega kom hún Borghildur ekki
í sníkjúferð.
En Borghildur steinþagði.
Seinna fréttist að Engilráð
hefði haldið áfram að vinna fyr-
ir sér og börnum sínum í nokkur
ár, þar til Haraldur tók við að
hjálpa henni. Hann varð þá fyrir
vinna henna rog yngsta bróður
síns. x
Albina var fermd eftir eitt ár,
svo hún gæti farið í ársvist. Árna
var kyrr á heimilinu, sem hún
fór á í fyrstu og nokkrum árum
eftir að þessi ægilega sorg bar
henni að höndum, giftist hún
elzta syni húsbændanna þar. —
Hann þótti vænn maður. Það
fylgdi frásögninni að Árna hefði
aldrei orðið jafn góð, en fyrir
gæfuna sem henni féll þarna í
skaut, var sagt að alt kæmist vel
af. —
Nokkrum árum eftir stórtíð-
indin flutti Engilráð vestur yfir
fjöllinn, í Skorufjörðinn, á
Árdalseyri og settist þar að, á
þeim ofurlitla tanga. Alt var þar
með svipuðum ummerkjum og
þegar Borghildur sá það tveim
árum áður: Litla eyrin með einu
stóru húsi og fáeinum smærri
húsum. Innsveitin rétt fyrir inn
an leytið og ókleift fjall í sjó á
eina hliðina.
En sjórinn var fyrir framan og
þegar Haraldi Aðalsteinssyni
gafst aldur til, tók hann að
sækja sjóinn svo sem forfeður
hans höfðu gert. Hann virtist
hafa gæfuna með sér og aflaði
vel. Hann varð ellistoð móður
sinnar og nýtur maður fyrir sjálf
an sig.
Löngu seinna, þegar Engilráð
var fyrir löngu komin til föður-
húsanna, var byggð kirkja á litla
tanganum. Haraldur Aðalsteins-
son hafði verið einn af forkólf-
um þess máls.
Rannveig K. G. Sigbjörnsson.
Endurprentun bönnuð.
Frá Lundar
Nefnd hefir verið kosin og
ráðstafanir gerðar um að gefa út
bók um hátíðahaldið á Lundar
s. 1. sumar. Verður í bók þessari
einnig saga byggðarinnar í mörg
um köflum, sem ýmsir rita. Allt
kapp verður lagt á að gera þetta
sögu yfirlit sem bezt úr garði
og gæta þess með sem allra
mestri nákvæmni að villur verði
þar sem fæstar eða helzt engar.
Hvert handrit verður, í því sam
bandi yfirfarið af mörgum. Eitt
af því sem vér viljum prenta í
bókinni eru sagnir um ýms æfin-
týr frá fyrri árum. Eru það vin-
samleg tilmæli okkar til allra er
kunna að búa yfir þess konar
fróðleik að gefa sig fram til ein-
hverra af nefndarfólkinu með
þau. — I nefndinni eru:
Séra H. E. Johnson, forseti,
Mrs. L. Sveinsson, ritari, Mr.
John Guttormson, féhirðir, Mrs.
Björgvin Guðmundsson, Mrs. I.
Sigurðson, Mr. Ágúst Magnús-
son, Mr. Paul Reykdal, Winni-
peg, Mr. Dan. Lindal, Mr. John
Sigurjónsson, Mr. Leo Daniels-
son.
Ómögulegt er að segja um
stærð eða verð bókarinnar að
svo stöddu.
Myndir af frumbyggjunum og
þeim er komu snemma í byggð-
ina og hafa dvalið þar lengi,
verða teknar í bókina. Þeirri
reglu verður fylgt, sem tíðkast
hefir í svipuðum tilfellum, að
víðkomendur verða að greiða
fyrir prentkostnað þessara
mynda. Annars yrði bókin óhóf-
lega dýr, auk þess sem ágrein-
ingur gæti orðið um myndaval-
ið. Þetta eru menn beðnir að at-
huga í tíma.
Fundur verður haldinn í Þjóð-
dæknisdeildinni á Lundar kl. 8
e. h., í samkomusal Sambands-
safnaðar á Lundar, föstudaginn
þann 31. þessa mánaðar. Áríð-
andi að allir mæti og svo þeir
sem kynnu að vilja ganga í fé-
lagið.
Námskeið í íslenzku er verið
að stofna til á Lundar, að tilhlut
un deildarinnar og fyrir for-
göngu Mrs. H. Danielssonar frá
|Winnipeg. Undirtektir ágætar.
H. E. Johnson.
CANADA
Greidduð þér tekjuskatt yðar árið 1942?
Sé svo þá lesið þetía vandlega
Stjórnin í Canada endurgreiðir hina ENDURGREIÐAN-
LEGU UPPHÆÐ af tekjuskatti yðar fyrir 1942, þann
31. marz. —
Ef þér eruð meðal þeirra, er endurgreiðslu eiga að fá,
verður yður send peningaávísun. — EN —
V
Nákvæmt núverandi heimilisfang er nauðsynlegt-
Hið rétta heimilisfang flestra þeirra, sem endurgreiðslu
mega vænta, er við hendi, en svo eru líka margir, sem
sífelt eru að flytja sig eða breyta um nöfn.
Spjald, sem rita skal á bústaðaskipti eða nafnabreytingu,
verður sent hverjum húsráðanda í Canada, og er þegar
unnið að því að senda þau út. Aukaspjöld verða fáanleg
á næstu tekjuskattsstofu eða pósthúsi. Þér þurfið ekki að
útfylla spjaldið ef þér hafið sama bústað og nafn eins og ’42.
Ef yður ber endurgreiðsla af tekjuskatti fyrir 1942 en hafið
breytt heimilisfangi eða nafni, þá skuluð þér fylla nákvæmlega
inn spjaldið nú þegar!
DEPARTMENT OF NATIONAL REVENUE
Taxation Division Ottawa
Hon. James J. McCann
Minister of National Revenue