Lögberg - 20.11.1947, Blaðsíða 7

Lögberg - 20.11.1947, Blaðsíða 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. NÓVEMBER, 1947 7 * Bíldfell og einstaklingsframtakið Skömmu eftir að ég kom til þessa lands, var Bandaríkjamað ur að nafni Scott Nearing á fyrirlestraferð hér í borginni. — Hann hafði fyrr á árum verið góður íhaldsmaður, en • hafði með vaxandi visku, breytt all- mikið um stefnu til vinstri. — Gamlir kunningjar hans voru meðal áheyr.enda og spurðu hann í háði, hvort hann hefði skoðanaskifti jafn oft og fata- skifti. Hann svaraði og sagðist álíta að allar skoðanabreytingar til batnaðar, væri hverjum manni til sóma og sýndi þrosk- aðann skilning. Fyrir sitt leyti sagðist hann telja sig meiri og betri mann síðan hann yfirgaf íhaldið og hóf framsóknarstarf- semi sína. Honum var ljóst, að hver sem ekki hlýðir kalli tímans, dagar uppi fyrir dægur fram. Slíkir menn standa jarðfastir í hinu pólitíska brimróti, spyrna við fótum, beina sjónum aftur, en aldrei fram og láta engin teikn á himni og jörðu á sig fá, eins og útvöldum íhaldsmönnum sæmir. Slíkir menn hafa verið uppi á öllum tímum og með öll- um þjóðum, en þeim fer óðum fækkandi, eru nú eiginlega skoðaðir sem forngripir frá steinaldartímabilinu, er ættu að sendast á minjasöfn til vitnis um, hvernig mennirnir voru einu sinni í fyrndinni, en ættu ekki að vera nú. Eins og við er að búast, hafa kenningar og % framkvæmdir sósíalismans, valdið allmiklu þjóðfélagslegu umróti í athöfn- um manna og hugsunum. Hjá slíku verður ekki komist, þar sem heilar þjóðir og allur heim- urinn skiftist með skörpum lín- um í tvo andstæða flokka, sem litla samvinnu virðast geta átt á þeim sviðum sem mestu máli skifta. Eins og nú standa sakir, má óhætt fullyrða að í dag sé sósíalisminn í ákveðinni sóknar- stöðu um allann heim, en íhald- ið í vörn og á undanhaldi. Heim ild mín fyrir undanhaldi íhalds- ins, er hvorki meira né minna en ummæli Bíldfells sjálfs í næst- síðasta Lögbergi. Þar segist hann standa “einn og áveð- urs —”. íhaldsmönnum má skipa í þrjá aðalflokka, fyrir utan ýmis fyr- irbrygði, sem ómögulegt er að finna markið á, en eru ætíð þar sem best blæs það eða hitt skiftið. 1. Þeir, sem berjast fyrir fríð- indum þeim, sem einstaklings- framtakið hefir veitt þeim. Sú barátta er fyllilega eðlileg frá þeirra sjónarmiði, jafnvel þó hún komi algjörlega í bága við velferð mikils meiri hluta mann- kynsins. Þessum flokki tilheyrði Bíldfell um eitt skeið, en sú tíð er liðin. 2. I>eir, sem ekkert vita og aldrei hafa vitað neitt um þessi mál, fyrir þá ástæðu að þeir hafa ekki haft nenningu eða upplag’ til að kynna sér þau pólatísku fyrirbrigði sem gjörst hafa og gjörast daglega. Þessum flokki tilheyrir Bíldffell með lífi og sál. Þar er hans heimilisfang og utanáskrift. 3. Málaliðsmenn, sem lána vopn sín og verðleika þeim mál- stað sem best bíður ,en ráða sig hvergi sem lifstíðarvinnumenn. Eg veit ekki hvort Bíldfell er þar nokkuð á rölti, en hann er þar ekki langdvölum. Mönnum, sem tilheyra öðrum flokknum, er jafnvel síst hægt að fyrirgefa afstöðu þeirra og þussahátt. Ekki er því um að kenna að torvelt sé að öðlast fræðslu í þessum málum; hún er alstaðar ef menn hafa opin augu sín og- eyru. En eðli manna og upplag ræður hér mestu um, þeim er náttúrlegast að grafa sig sem rækilegast jarðfasta og spyrna í hverja þúfu og mishæð, eins og mórauði sauðurinn sem Oddur Hjaltalín var sendur til að bjarga frá neðri-bygðum forðum. Bíldfell er sá kyndugasti mað- ur í rökræðum, sem ég hefi mætt á lífsleiðinni. Ef honum líkar ekki þau rök sem hann er í and- stöðu við og á í raun og veru að hrekja, þá er eins og við mann- inn mælt að hann virðir þau ekki svars, snýr bara upp á sig, verður illur, labbar burtu og skygnist í hverja þúfu með grænum topp, í nákvæmri lúsa- leit að einhverjum smámunum, nothæfum sem frumefni í vænt- anlegar heimildir. - Broslegar eru bollaleggingar hans um hvað sé “lýðræði”; hann hafnar með fyrirlitningu tilvitnun þeirri er ég bar fram, og kemur með aðrar tvær, sem eru ágætar og réttar, en hann gætir ekki að því, að allar þess- ar þrjár tilvitnanir eru hárrétt- ar og úr sömu trúarjátningunni, aðeins sagðar með mismunandi orðalagi, en kjarninn hinn sami. Hann hefir ekki áttað sig á, hvað hér var á ferðinni, haldið það vera einhverja dularbúna gildru sem best væri að hafa í hæfilegri fjarlægð og algjör af- neitun væri því vissust. Það átti nú kanske ekki að koma að hon- um sofandi á verðinum En þetta er ekki sjálfrátt. — Það verður að vera einhver glóra af viti í þessu; það þarf ekki endilega að vera mjög mikið, en ofurlítið þó. Það lítur betur út til þeirra sem kunna að sjá þessi samtöl okkar. Bíldfell er all-fjölorður út af vissri grein sem kom í Lögbergi fyrir all-löngu síðan og telur hana mjög vítaverða, en hann gleymir að geta þess eða hefir ekki athugað það, að sú grein er aðeins þýðing. Grein þessi er ræða sem prófessor H. S. Perns hélt hér í Winnipeg í desember 1945. Hann gaf mér ræðuna til þýðinga og var þess getið ein- mitt í sambandi við greinina í því sama blaði Lögbergs. Eg skal geta þess að allar þær greinar er ég hefi sett í Lögberg og Heimsrkinglu eru þýðingar, teknar úr úrvals tímaritum, frumritaðar af alkunnum ágætis mönnum. Allar miða þær að því sem fólk þarf að vita — sann leikanum sem sumstaðar annars staðar er svo rækilega falinn. Eg finn mig ekki skyldugum að biðja Bíldfell eða nokkurn annan mann afsökunar þar á. Hér er, að ég best veit, viður- kent mál- og ritfrelsi og engir eiðar rofnir og það er allt sem ég læt mig skifta. Verði það af- numið, þá er mál að “loka búð og hætta að höndla”. Mönnum er það ljóst að frétta burður alls þorra dagblaðanna er ekki svo ábyggilegúr sem á- kjósanlegt væri til þess er hann of-mjög einhliða og skáldlegur. Eg hefi litið svo á að brýna nauðsyn bæri til frekari upplýs- inga þó lítilmótlegar séu og ófullkomnar, því ein eða tvær raddir láta ekki mikið yfir sér í öllum þeim samsöng sem mönnum er skemt með í dag. Þó má ekki gleyma því mikilvæga atriði að mótmæli og hrakyrði vissra einstaklinga og vissra heilda, eru hin glæsilegustu meðmæli sem nokkurt málefni getur hlotið og á sinn þátt í þeim sigrum er kunna að vinn- ast. Nú á dögum eru margar leiðir að afla sér vitnisburða gegn kommúnistum. Einfaldasta og líklega fljótlegasta leiðin, og mest móðins nú, er sú að þefa uppi einhverja skálka sem eru “til í alt”, biðja þá að játa á sig að hafa verið kommúnistar og hafa framið öll þau ódáðaverk, sem þeir eru alkunnir fyrir, þurfa helst að hafa verið í Rúss landi um stundarsakir; en nú hafi þeir séð að sér og yðrast, og þrái að hvíla í faðmi Abra- hams, þessa heims og annars, og byrja nýtt og nytsamara líf. — Síðan má láta þá rita bækur og blaðagreinar, ef þeir eru skrif- andi. Þeir geta að mi'nsta kosti skrifað nafnið sitt undir bókina eða blaðagreinina, með anhara hjálp. En þetta verður að borg- ast sómasamlega, vegna þess að sumir, eru svo vitlausir að halda að mannorð viðkomandi persónu batni ekki við þetta þrifabað, en ég held að það sé algjör misskilningur, því “það sé ekki á svörtu“ þar frekar en annarsstaðar. Það er ómögulegt að villast á kommúnistum og öðrum menskum mönnum, að fengnum markalýsingum Bíldfellannæ — Kommúnisti er hver sá maður, sem óskar kjarabóta fyrir sín dagleg störf, íx samræmi við hækkandi vöruverð og lökar flestum ver að sjá börn sín hungruð og klæðlítil. Kom- múnisti er hver sá maður sem tilheyrir og er starfandi meðlim ur verkamanna samtakanna, að maður tali nú ekki um, ef hann tekur þátt í verkföllum. Kom- múnisti er sá maður talinn, sem er svo djarfur að láta orð falla í þá átt, að Guðsríki muni ekki fyllilega stofnsett enn á jörð- unni, hér á meðal okkar. Kom- múnisti er hver maður, sem er ekki skoðanalega hlekkjaður við hinn kafrekna íhalds-tjóður- hæl, sem slóð Bíldfells liggur umhverfis. Kommúnisti er hver sá maður, sem óskar að draga loku frá dyrum og gluggum og hleypa út því eitraða, pólitíska anrúmslofti sem fólkið er nært á. Það er ómögulegt að villast á markinu. Hinn rauði meginþráður í lífi okkar alþýðumanna nú í dag er pólitík. í því sambandi líta margir svo á að stéttvísi sé ein af höfuðdygðum þeirra er skjól eiga á hinum lægri hillum þjóð- félagsins og hafa ætíð í vök að verjast. Þar af leiðir auðvitað, að stéttvillingar eru skoðaðir sem sérstakt fyrirbrigði manna, sem engum sé brautargengi að, því þeir séu allra vinir en eng- um trúir. Þeir eru ætíð á póli- tískum og hagsmunalegum bið- ilsbuxum. Þeir telja sig spá- mannlega vaxna og hegða sér samkvæmt því, við öll mögu- leg og ómöguleg tækifæri. Þ>eir telja sig tilheyra hóp hinna '“betri manna” og nauðga þeim með nærveru sinni. Þeir hafa dregið sjálfa sig í þeirra dilk, að þeim fornspurðum. Þeir eru umbornir þar rétt fyrir siða sakir, af því þeir ganga hinna erinda og gjörast tól þess mál- efnis sem formælendur fá. Laun þeirra eru stundum illa nöguð bítbein fyrir lítilmenskuna og hæðnisbros og langt nef, eins og til uppbótar. Sumir þessara manna kom- ust yfir nokkra dali á “góðu ár- unum” en urðu við það ramviltir á þj,óðfélagslegum áttum og eyktamörkum. Þeir hristu ryk- ið frá alþýðuláglendinu af fót- um sínum og leituðu til hærri staða, en þar tók ekki betra við, því fjármálahákarlar, þeim sjálf um verri og vitrari, settust að þeim eins og hrafnar að hross- skrokk og flettu þá hinu gulina reyfi. — . Manndómur þeirra og sjálfs- virðing fór á stundum sömu leið ina. Þeir seldu frumburðarrétt sinni fyrir enn lægra verð en forðum — fyrir það eitt að fá að hanga með, þó í hálfgjörðri óþökk væri. Enginn þykir eiginlega neins nýtur í þjóðfélaginu nema hann sé í góðum efnum, hafi verið fé- sæll og sé helst auðugur. Hafa þessir Bíldfells- gjört sér grein fyrir, hvaðan sá auður er og hvernig hann er tilkominn; eða hafa þeir gengið á snið við öll heilabrot og bollaleggingar í því efni. Setjum nú svo að ég og Bíldfell okkar, höfum önglað Skýrsla ritara íslendingadagsins flutt á aðalfundi hans, þann 1 0. nóvember, 1 947 í fyrsta skiftið, siðan íslend- ingadagurinn v a r fulttur til Gimli, var færra fólk sem kom á hátíðina á þessu sumri, en árinu áður. Árið sem leið komu á hátíð- ina, 4400 manns, en í sumar 3600 manns. Einnig í fyrsta skiftið um nok- kurra ára skeið, var veðrið svo þungbúið að morgni þess 4. ágúst að útlit var fyrir, að dagurinn yrði ekki góður eða skémtilegur. Það var húða rigning um morgun inn. Svartir skýjabólstrar huldu allan himininn og um stund útlit fyrir, að rigna myndi allan dag- inn. Það varð þó ekki. Það létti til fyrri hluta dagsins, um klukk- an ellefu og um hádegi var komið yndælasta veður, sem hélst allan daginn svo hátíðahaldið gat farið vel fram og skémtilega. En þetta gjörði það að verkum, að fólk, sem var ákveðið í því að fara til Gimli, hætti við það. Annars hefið þessi hátiðisdagur orðið sá fjölmennasti sem hald- inn hefði verið að Gimli, því á- æ 11 a ð var, að hátiðina myndi sækja að þessu sinni um fimm til sex þúsund manns. Vel var nefndin búin að undir- búa og skipuleggja þetta hátíða- hald. Svo, að þó fimtán liðir væri á skemtiskrá, stóð hún ekki yfir nema rétta tvo klukkutíma. Er ekki munað, að svo vel hafi verið lögð niður skémtiskrá Islendinga- dagsins fyrr. Forsetinn, Steindór Jakobsson stjórnaði samkom- unni prýðilega og átti sinn þátt í því, að allt gékk svo greiðlega. Enda var fólkið mjög ánægt. Það naut skémtiskrárinnar mikið bet- ur fyrir það hve stutt hún var og fór greiðlega fram. ]>að, sem vakti mesta hrifni áheyrenda að þessu sinni var, að ýngsti lagferða gesturinn, sem nokkru sinni hefir komið á hátíð Íslendingadagsins frá íslandi, var Brynjólfur litli Eiríksson, sonur séra Eiríks Brynjólfssonar og frú Guðrúnar konu hans, frá Utskál um á íslandi. Hann var aðeins níu mánaða, kom hann fram í ræðu- stólnum í örmum föður sins með bros á vörum og heiðríkju og fegurð íslands í svip og yfirliti. Mælti faðir hans nokkur vel valin og hrífandi orð til fólksins fyrir hans munn og urðu þá svo mikil fagnaðarlæti, að lófaklapp- inu ætlaði aldrei að linna. Ræða maður, fyrir Minni Is- lands, var faðir þessa drengs, séra Eiríkur Brynjólfsson, prestur Lúterska safnaðarins í Winnipeg um eins árs sekið, í stað séra Eylands, sem tók við prestakalli hans á Islandí um jafnlangt skeið. Allir þessir gestir voru kærkomnir og fagnað einlæg- lega. Ræða séra Eiríks var dásam leg, enda líka flutt af mæsku, andagift og málsnilld og einlægni góðs og glæsilegs manns. Heimir Thorgrímsson, fjölhæf- ur gáfu og mælsku maður og góður Islendingur flutti ræðu fyrir Minni Canada. saman fáeinum dölum og byrj- um á einhverju gróðafyrirtæki, ekki stóru til að byrja með, en “margt smátt gjörir eitt stórt”. Við reynumst hyggnir og heppn ir og centin verða að dollurum og dollararnir verða hundruð og þúsundir. Við “græðum á tá og fingri”. En hvaðan koma allir þessir peningar? Ekki búum við þá til. Við erum engir peninga- falsarar. Við sköpum engin ný verðmæti; við aðeins myndbreyt um þeim, eða flytjum þau frá manni til manns. Þessir peningar koma allir úr annara manna vösum yfir til okkar. Við getum svo best grætt að einhver annar tapi í sama hlutfalli, því auðurinn skiftir aðeins um vasa. — Við Bíldfell verðum auðugir á skömmum tíma, en nokkrir tug- ir manna, ef til vill hundruð verða öreiga samtímis, af því þeir grunuðu okkur ekki um græsku, þegar við vorum að fé- fletta þá samkvæmt gildandi landslögum. En það er ekki okk ar sök, þó þessir menn séu ræfl- ar og hafi ekki vit á almennum viðskiftum. Við Bíldfell erum í okkar fulla rétti; við erum með einstaklings framtakinu eins og það er starfrækt nú í dag. Bíldfell er trúmaður mikill'bg máttarstólpi sinnar kirkju eins og sjá má af ritgjörðum hans um sálmakveðskap og sálmaþýðing- ar. Er það virkilega skoðun hans að Guð almáttugur hafi í upphafi ætlast til að 5 af hverju hundraði manna, eða færri, j fyrir, hvert pólitísk samúð hans hefðu löglegt eígnarhald á öllum beinist og ekki síður andúðin, hinum miklu og dásamlegu gæð , þótt slíks gæti lítt í þessu ágripi biblíunnar og einstaklings fram taksins; eftir þessum heimildum getur okkur trauðla hlotnast hvorttveggja: auður og sálu- hjálp. Þ>að verður ekki bæði sleppt og haldið. Nú er Bíldfell aðdáandi og öruggur fylgismaður einstakl- ingsframtaks og auðsöfnunar, í orði og verki, um það er ekki að villast. Orð hans benda einnig til að hann trúi biblíunni. — Ef einhverjir segjast trúa en sýna það ekki í verkum sínum, þá — "vei yður þér hræsnarar". "Biblía gamla að baki reið, en Belíal hélt í lauminn". Þetta kunningjarabb mitt við J. Bíldfell ætti að enda hér með þessum línum, ef ekkert nýtt eða aðkallandi ber að. Áður en ég slæ þó botninn í, vil ég enn biðja hann — til þess að fyrir- byggja alla grunsemd — að gefa mér mánaðardag og ár á riti því sem ræða Titos marskálks kom í. Mig fýsir að sjá, ekki einungis enska textann út af fyrir sig heldur einnig samanburð á honum og íslenzku þýðingunni. Eg hefi svo lokið máli mínu — vona ég. Jónbjörn Gíslason. Kvæði fluttu þeir Islands vinir- mr, Guðmundur A. Stefánsson, Minni íslands og Ragnar Stefáns- son, Minni Canada. Fjallkona dagsins var ein af okkar glæsilegu konum, frú Kristín Hilda Stefánsson, kona Björgvins Stefánssonar skóla- stjóra í Winnipeg. Flutti hún ávarp sitt án blaða aðdáanlega vel og var hinn prýðilegasti full- trúi lands vors og þjóðar. Hirð- meyjar voru þær, Miss Lilja Johns og Miss Thora Asgeirson hinar glæsilegustu ungmeyjar. Karlakór Qslendinga í Winni- peg skemti með söng sem undan farin ár, undir stjórn Sigurbjörs Sigurðssonar og Gunnar Erlends- son við hljóðfærið. Einsöngvari Kórsins var Mr. Elmer Nordal, ágætt söngmanns efni, sem hreif alla með sinni þróttmiklu, hreinu og fögru baritón rödd. Að skemtiskránni afstaðinni fór' fram skrúðganga að Land- nema minni svarðanum og lagði Fjallkonan blómsveig á hann, en Karlakórinn söng fyrir og eftir “Ó, Guð vors Lands” og “Faðir andanna.” Þaðan var farið niður í Hótel. Þar beið gestum nefndarinnar hin ágætasta máltíð. Sátu þar að borðum um 50 manns. Klukkan sjö fór fram söngur í skémtigarðinum, sem allir tóku þátt í og stjórnaði Pau Bardal honum af lipurð og lífi. Klukkan níu var stiginn dans er stóð yfir framyfir miðnætti. Iþróttir fóru fram að deginum fyrir alla, eldri sem ýngri. Hátíðin hafði á sér almennings lof fyrir hvað hún var góð og fór vel fram. Davið Björnsson Bill: — Þú dansar alveg dá- samlega, Betty. Betty: — Eg vildi að ég gæti sagt það sama um þig. Bill: — J>ú gætir það ef þú værir eins góð aðjjúga eins og ég- *■ Grace Moore, söngkonan fræga, sem fórst í flugslysinu í Kaupmannahöfn hafði lokið við að skrifa rit um ævi sína. Bók- in hefir nú verið gefin út í London og heitir “Þú ert maður bara einu sinni”. > Beeta hafði gengið í Hjálpræð isherinn á unga aldri, og varð með tímanum einhver besti pré- dikari þeirra. Hún byrjaði ætíð ræður sínar með því að geta þess, að heilagur andi hefði hvíslað þessu að sér. Einu sinni spurði ein vinkona hennar að því hvort andinn hefði aldrei hvíslað neinu að henni um giftingu og barneignir. “Nei”, segir hún. “En holdið hefir oft gjört það”. Hvenœr sýður upp úr (Frh. af bls. 3) áuka stálframleiðslu þeirra upp í 15 milljónir smálesta. Þannig fórust þessum frakk- neska stjórnmálamanni orð. Það er vandalítið að gera sér grein um þessa heims, og gætu útilok að hina 95 frá allri þessari nátt- úruauðlegð, sem aðskotadýr og óvelkomna gesti. Nú stendur einhversstaðar í okkar Bíldfells uppáhaldsbók — heilagri ritningu — að auðúgur maður eigi dálítið undir högg að sækja með inngöngu himna ríki; byggist sú tregða líklega á þeirri grunsemd, að fjármunir hans muni ekki sem best fengn- ir í sumum tilfellum. Þessu veit ég að Bíldfell trúir, ekki síður en ég, sem er náttúrlega gott og fallegt, og í sæmandi einlægum trúmanni. En hér skerst hlálega í odda milli af ræðu hans. En horfur þær, er hann minntist á, mættu vel vera nærri lagi. Þrátt fyrir nýafstaðn ar hörmungar ægilegrar styrjald ar og þrátt fyrir hávært hjal um frið, er loftið nú hrannað ófriðar bliku oghak við tjö\din er vafa- laust mest hugsað um atóm, stál og jafnvel sóttkveikjuhernað. — Þetta er rétt, að vér íslendingar gerum oss ljóst, því að í næstu styrjöld verður Island sennilega ekki síður mikilvægur vettvang- ur skjótra og örlagaríkra aðgerða en Balkanskaginn, og mun oss þá lítt tjá griða að biðja. Séra Martin Niemöller, hetju- presturinn þýzki, sem kynnzt hefir ekki einungis ógnun styrj- aldar, heldur og ægilegri fanga- búðavist um 8 ára skeið, lét ný- lega svo um mælt í sambandi við skipting veraldarinnar milli tveggja ósamrímanlegra hag- kerfa og lífsskoðana, að ef nýtt stríð væri í vændum, sæi hann ekkert annað úrræði en að tryggja sér líkkistu þegar í stað. Slík ummæli mundi oss íslend ingum, sem fæstir þekkjum stríð af eigin reynd, ef til vill þykja nokkuð fjarstæðukend. En hvað skal segja, ef þær manntegund- ir, sem sundrað hafa Mið-Ev- rópu, skyldu á áframhaldandi eldmóði efnishyggjunnar taka upp á því að sundra einnig sjálf um jarðarhnettinum með til- styrk atómsins eða annarra á- móta gereyðingarafla? En hvort mundi oss, dauðlegum mönnum, þá yfirleitt þörf nokkurra lík- kista? S. Sk. Samtíðin, október 1947

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.