Lögberg - 04.12.1947, Qupperneq 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 4. DESEMBER, 1947
3
Tvœr bœkur eftir Þóri Bergsson
Snemma á þessu ári kom út á
forlagi Helgafells fyrsta ljóða-
bók smásagnaskáldsins Þóris
Bergssonar. Nafn hennar er svo
íburðarlaust, að næstum má
segja, að hún sé nafnlaus. — Hún
heitir
LJÓÐAKVER.
Ljáðakver er 112 blaðsíður í
fremur stóru broti, mjög smekk-
legt að ytra frágangi, og hefir
inni að halda 41 kvæði, öll frum-
samin nema fimm, sem eru þýdd
eða endursögð.
Ekkert langt kvæði finnst í
bókinni, ekkert lélegt kvæði
finnst þar heldur, því að Þórir
er löngu vaxinn upp í heiðríkj-
una, þar sem loftið er tært og
hver skáldleg sýn birtist skýr
og skarpmótuð. Þórir Bergsson
veit þess vegna alltaf upp á hár,
hvað það er, sem hann vill
segja og hvernig hann á að
fara að því. Eg tel, að fá skáld
hér á landi hafi þessa eiginleika
í ríkari mæli en hann. — Að
minnsta kosti eru þetta fremur
sjaldgæfir eiginleikar, — að
geta afmarkað skáldsýnina svo
vel, að ekkert óviðkomandi
renni saman við hana, — að
ekki sé sagt meira en það, sem
þarf að segja, — að hvert kvæði
og hver saga hafi raunverulega
upphaf og endi, komi ekki fyrir
sjónir sem brotasilfur.
En fleira er athyglisvert um
Þóri Bergsson, en formsnilld
hans ein, þfsviðhorf hans eru
engu ómerkari, — persóna hans,
éins og hún birtist okkur í verk-
unum. Af verkunum get ég ekki
betur séð, en að þessi maður
sameini ýmsar andstæður á fagr
an og heldur óvenjulegan hátt.
Mér kemur hann fyrir augu sem
rómantískur raunsæismaður,
lyriker, sem lætur þó vitsmun-
ina stjórna tilfinningunum, stríðs
maður, sem þráir Fróðafrið, á-
deiluskáld, sem dreymir sjálft
sig í sátt við heiminn. Hvílík
hamingja þeim, sem það getur
gert, — að geta lyfzt upp úr
harki dagsins stund og stund,
staldrað við álengdar og hlustað
á ym lífsins, horft á lífið lifa.
En skáldið skynjar einnig líf,
sem líður undir lok, og stundum
kveða sárir mishljómar við í eyr
um þess, stundum aðeins ein
angurvær hjarðflauta í moll. —
Um hina gleymdu hetju, Gauk
Trandilsson á Stöng segir svo:
“Þín minning er sem
fljúgi hvítur haukur
og hverfi framhjá-----
• sjáist aldrei framar”.
í kvæðinu Sigyn teflir skáldið
fram hinum andstæðustu eigind
um mannkynsins — hvernig
guðseðli þess og fordæðuskap-
ur, lán þess og ólán heyja bar-
áttu sína um það alla tíð. — í
Útlögum er skyggnzt bak við
dýrðarljóma sögunnar og fjar-
lægðarinnar, svo að við blasir
kuldablátt skinhorað andlit
veruleikans — líf útlagans, eins
og það raunverulega var. — Af-
mælisrósir eru fagurt smákvæði
sem endar svo:
“Með dauðamóðu dregnar yfir sig
þær drekka úr glasi lífsins
hinztu veigar
drjúpandi höfðum.------
Rauðar rósir feigar, —
af rótum slitnar-----
til að gleðja mig”.
Drengurinn við ána lýsir grun-
lausu sakleysinu að leikjum, og
hvernig því er tortímt, af því það
uggði ekki að sér, af því það
var saklaust sem dúfa, en skorti
^slægð höggormsins. — Eg veit
ekki nema að í þessu kvæði fel-
ist stórkostleg aðvörun til allra
þeirra, sem í dag loka augunum
fyrir þeirri hættu, sem lýðræði
okkar og persónufrelsi er búið
af hendi þeirra, sem nú nota
lýðræðið og persónufrelsið til
þess að grafa undan hvoru
tveggja. — Kvæðið Hrafnar er
eitt allra bezta kvæði sinnar teg-
undar, sem ég hefi lesið, sann-
kallað hetjuljóð.
Aldrei er undan snúið, /-
aldrei er þrekið búið
Víkingar vetrarlanda
verjast meðan þeir anda.
Kominn heim er ljóðperla sótt
ofan í dulardjúp mannssálarinn-
ar, — annarleg stemning á
mótum myrkurs og ljóss. —
Enda þótt margra ólíkra grasa
gæti í Ijóðum Þóris Bergssonar
má þó segja, að blærinn, sem
um þau leikur, sé hinn sami
bókina á enda. Það er síðsumar-
blær. Manni finnst allt þetta
gerast að áliðnum degi undir á-
gústlok. Enn þá er hlýtt í veðri
og grös dalsins þróttmikil og
græn, en á skógarlaufið eru
komnfr gullgulir blettir, og
lyngið á heiðinni er tekið að
roðna undir haust.
\
HINN GAMLI ADAM
Sögur. — Bókfellsútgáfan
h.f. gaf út 1947.
Áður hafa þessar bækur kom-
ið út eftir Þóri Bergsson: Sögur
1939 og 1947, Vegir og vegleys-
ur 1941, stutt skáldsaga. Nýjar
sögur 1944.
Hinn gamli Adam er* safn 12
smásagna og ber bpkin nafn
einnar þeirrar. Þær eru yfirleitt
fremur stuttar, eins og flestar
aðrar smásögur þessa höfundar.
Þær eru allar skrifaðar á síð-
ustu árum, sú elzta 1943, sú
yngsta 1947, — og hún
er bezt fágaður gimsteinn,
samboðin hvaða snillingi
heimsbókmenntanna sem væri.
Still Þóris Bergssonar er ekki
sérlega eftirtektarverður, fljótt
á litið getur hann jafn’vel stund-
um virzt nokkuð hversdagsleg-
ur og daufur. Þó er hann það
ekki, þegar betur er að gáð. Hann
er að vísu mjög hófstilltur ,en
hann er ákaflega samfelldur og
traustur, vinnur sig inn á mann
ef svo mætti segja, því að þótt
hann hafi ekki yfirborðsgljáa,
glitrar hann allur ofan í saum-
unum, vegna þess hvað málið er
gott og hugsunin skýr.
Byggingarlist Þóris Bergsson-
ar f'smásagnagerð er engin gerfi
list. Þar er hann meistari, sem
hefir fullt vald yfir mörgum
tæknilegum aðferðum. Því fer
þó fjarri, að hann hafi gerzt
“formalisti”, það er að segja
þess konar listamaður, sem
byggir verk sitt eins og kross-
gátu, sem engin ráðning fæst á,
fyrr en síðasti stafurinn er kom-
inn í reitinn. Enda er “formal-
isminn” hrörnunareinkenni í
hvaða listgrein sem er og helzt
í hávegum hafður af þeim, sem
skortir alla jákvæða sköpunar-
gáfu, mönnum með “uppþornað
an” heila. Skáld af þeirri gerð
hugsa venjulega niðurlag verks-
ins fyrst, oft aðeins eina eða
tvær setningar, prjóna síðan
framán við eitthvað, sem hægt
er að lesa, þó þannig að lesand-
inn sjái ekki hvert verið er að
fará, fyrr en allt í einu, að loka-
setningin góða lýkur upp aug-
um hans. Er þá ætlazt til að hann
dæsi af undrun, setji stönhljóð-
an eða reki upp skellihlátur, allt
eftir því hvers konar rúsína það
er, sem höfundurinn hefir látið
í pylsuendann. — Eg er ekki að
segja, að slík vinnubrögð eigi
ekki rétt á sér, þau geta meira
að segja verið skemmtileg í og
með, en hitt er aftur á móti ólíð-
andi, að því sé haldið fram, að
þetta eitt og aðeins þetta sé list,
allt annað lítils verður hégómi.
— Þórir Bergsson er vitanlega
hátt hafinn yfir slík hindurvitni,
enda ber sögur hans allar aðals-
merki hinnar sönnu listar, þó
þær séu auðvitað misgóðar.
Auk hinnar þroskuðu form-
gáfu og tæknikunnáttu í bygg-
ingu, reisir höfundur allar meg-
instoðir verka sinna á mannviti,
lífsreynslu og sálkönnun. — Sál-
fræðilega snjallastar eru sögurn-
ar Hræðsla, Grár leikur, Dis-
poneniinn og Benjamín söng-
ur. Benjamín söngur og sérstak-
lega Disponeníinn eru þó ef til
vill fyrst og fremst ágætar
mannlýsingar, en milli góðrar
mannlýsingar og sálkönnunar
eru að vísu ekki glögg skil. —
Svikinn hlekkur er saga um ör-
lagaglettur, hvernig hin fræki-
legasta varnarbarátta er unnin
fyrir gýg, vegna þess að ekki er
valinn maður í hverri varðstöð.
Flugur, er þó mun dýpri skáld-
skapur, þar blasa sjálf örlögin
við, ekki glettur þeirra, heldur
er blátt áfram eins og maður
sé leiddur fram fyrir þau, dauð-
ans alvarleg, máttug og dular-
full. — Góð þjóðlífslýsing, og
þó táknleg að nokkru leyti, felst
í sögunni Nýir siðir. Hún gerist
í afskekktri byggð á hernámsár-
unum. Og hafi eitthvað í þjóðar-
sál íslands beðið bana í viðskipt
unum við hin erlendu veldi, þá
er það einmitt þetta, sem barnið
og öldungurinn voru fulltrúar
fyrir, trúmennskan, hlédrægnin,
seiglan og átthagaástin. —
Flestar sögupersónur Þóris
Bergssonar eru á einhvern hátt
geðfelldar, þó bregður algerlega
út af þeirri reglu í sögunni Hinn
gamli Adam. Þar teflir höfund-
ur þeim hvorum gegn öðrum,
varmenninu og nirflinum. Eru
þetta vel dregnar myndir, þó
ekki séu þær frínilegar. Lengsta
sagan í bókinni er Freysieinn í
Fjallskógum. Hún hefir að
geyma eina ágæta mannlýsingu^
og er það aðalpersónan, Frey-
steinn. Alla sína daga elur hann
með sér minnimáttarkennd þá,
sem hann drakk í sig með móð-
urmjólkinni heima í hjálegunni,
hlúir að henni um leið og hann
berst hljóðri, hatramri baráttu
gegn henni. Hún eitrar svo líf
hans að það verður honum hálf-
gerð kvöl, enda þótt dugnaður
hans og ýmsir ágætir eðliskost-
ir ryðji honum braut til efna-
legrar velgengni og geri hann að
fyrirmyndar bónda í sínu hér-
aði. En saga þessi er að mínum
dómi lausbyggðari en hinar, efn
inu tæplega gerð full skil á köfl-
um, lausn vandamálsins í veik-
ara lagi. — Sannleikurinn er sá,
að Freysleinn í Fjallskógum er
efni í langa skáldsögu, magnað-
an róman. Þess vegna kann hann
ekki betur við sig í smásögugerf
inu en raun ber vitni.
Hinn gamli Adam er 231 blað-
síða. Pappír, prentun og band
eru í bezta lagi.
Guðmundur Daníelsson.
Vísir, 25. okt.
Business and Professional Cards
TILLÖG
í slofnunarsjóð hins íslenzka elli-
heimilis í Vancouver, B. C.
Áður auglýsl: $7.708,95.
Frá Vancouver, B. C.
Vinveittur $500.00; B. Björnsson
15,00; Guðmundur Anderson
25,00; J. T. Björnsson 10,00; Vin-
veittur 50,00; Mr. og Mrs. S.
Torfason 25,00; G. Eiríkson 25,00;
Mr. og Mrs. Hodgson 5,00; Guð-
mundur ^Eliason 300,00; Magnús
Eliason 150,00; Frank Eliason
50,00; Carl Finnbogason 25,00;
Miss Rakel E. Kristjánsson 25,00,
Guðmundur Gíslason 25,00; Mt.
og Mrs. Ch. Oddstad 5,00; Mi;. og
Mrs. John Goodman 5,00; Mr. og
Mrs. Jack Reykdal 5,00; Fran-
cis M. Hann, Limited 25,00; Mr.
og Mrs. Gunnbjörg Stefánsson
50,00; Jón Hávarðarson 25,00;
Mr. og Mrs. Jón Straumfjörð
10,00; Mr. og Mrs. S. Sigmunds-
son 25,00; Mr. og Mrs. Th. Paul-
son 5,00; “Sólskin”, Félag ungra
kvenna 351,72; Noel Jones 20,00;
Mrs. Alla Jones 20,00; W. A.
Frederickson 10,00; N. J. Guð-
mundson 5,00; Mr. og Mrs. Bogi
Bjarnason 25,00; Mrs. G. Eyjólfs
son 10,00; Miss Gerða Christop-
herson 5,00; Samskot við opn-
ingu heimilisins, október 6.,
1947 188,75; Hallur Sigurðsson
25,00; Mr. og Mrs. S. J. Sigmar
25,00; Ena Johannson 2,00; Ung-
meyjarfélagið “Ljómalind”,
100,00; David Spencer, Limited
50,00; Woodward Stores, Limi-
ted 50,00; Hudson’s Bay Co.
50,00; Gordon M. Thompson,
Limited 10,00; Ben. S. Whitaker,
Insurance 15,00.
Frá New Veslminsier, B. C.
Jónas Stefánsson $5,00; Mrs. E.
W. Reeves 5,00; Ben Líndal 5,00;
John Goodman 5,00; Barney
Barnson 15,00; Jón Eiríkson
10,00; Mrs. Rúna Nylander 5.00;
Mr. og Mrs. J. Indriðason 25.00;
Frá Hnausa, Man.
Felix Sigmundson $1,00; Mr.
og Mrs. H. J. Sigurðson 1,00;
Frá Geysir, Manitoba
Þorsteinn Bergman $5,00;
Mr. og Mrs. Grímur J. Magnús-
son 5,00; Björn Bjarnason 5.00;
Ónefndur 1,00; Unvald Jónas-
son 1,00; H. V. Jónasson 1,00;
Mr. og F. P. Sigurðson 5,00; Mr.
og Mrs. J. M. Jónasson 1,00;
Frá Riverlon, Maniloba
Stefanía Magnússon 1,00; G.
E. Johnson 2,00; S. O. Thomp-
son 5,00; K. Thorsteinsson 2,00;
G. J. Guttormsson 2,00; M. 1
Coghill 5,00; J. G. Bjarnason
1,00; S. V. Sigurðson 5,00; M.
Briem 1,00; K. Þórarensson
2,00. —
Mrs. S. Ólafsson, Bankhead,
Sask., $10,00; Karl og Þór Ei-
rikson, Campbell River, B. C.,
20,00; H. Halldórssdn, Victoria,
B. C., 100,00; Mr. og Mrs. F.
Kristmanson, Ösland B. C., gef-
ið í minningu um Mrs. H. J. Þor
geirson, dáinn 7. ágúst 1947^
5,00; Mr. og Mrs. J. Sigmunds-
son, 1009 Sherburn St., Winni-
peg, Manitoba 10,00; Mr. og Mrs.
S. Sigurðsson, 3229 Verchéres,
St., Calgary, Alberta 100,00;
Bjarni Sveinsson, Keewatin,
Ontario 25,00; Mrs. Sæunn
Bjarnason, Gimli, Manitoba,
gefið í minningu um Jón F.
Finnson, Mozart, Sask. —
Arnljót Kristjánsson, Elfros,
Sask., 10,00; Mrs. K. Pritchard,
Box 96, Prince Rupert, B. C.,
300,00; Mr. og Mrs. Ben Grim-
melt, Flin Flon, Manitoba 5,00.
Mr. og Mrs. Marino Þorsteins-
son, Steveston, B. C., 5,00; Páll
G. Þórmar, Box 801, Reykjavík,
ísland 10,00; Karl Eiríkson og
Mrs. A. S. Árnason, Campbell
River, B. C. $25,75. — Alls til 20.
nóvember 1947 $10.809,17. —
Með þakklæti fyrir hönd nefnd-
arinnar.
Pétur B. Guttormsson,
1457 West 26th Ave.,
Vancouver, B. C.
Leiðrétting
Tillagið til heimilisins frá Mr.
og M*rs. G. Árnason, 921-10th,
North, Seattle, Wash., var
$200,00 en ekki 20,00, eins og
birt var í síðasta gjafalistanum.
P. B. G.
Frúin: — Eg hefi verið að
skrifa meðmæli fyrir vinnukon-
una okkar fyrrverandi, og sagt
að hún sé löt, óstundvís og
frökk. Er nokkuð, sem ég get
sagt gott um hana?
Maðurinn: — Þú getur sagt að
hún éti og sofi vel.
Gömul piparmey: — Hafið þér
baðað kanarífuglinn?
Þjónninn: — Já, yður er óhætt
að koma inn.
H. J. STEFANSSON
Life. Accidmt and Heaith
Insarance
Representing
THE OKBAT-WEST RIFE
ASSURANÚE COMl’ANy
VVinnlneg, Man
i'hone 9ti)144
DR. A. V. JOHNSON
nenfist
506 SOMERSET BUILDINO
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Talsími 95 826
Heimilis 53 893
DR. K. J. AUSTMANN
Sérfrœtíinpur i augna, eyrna, nef
og kverka sjúkdómum.
215 Medieal Arts Bldg.
Stofutlmi: 2.00 til 5.00 e. h
DR. ROBERT BLACK
SérfrretHngur i angna, eyma,
nef og h/Ussjúkdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDO
Graham anrlTvennedy St.
Skrifstofusími 93 851
Heimasfmi 403 794
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK.
íslenzkur lyfsali
Fölk getur pantaö meöul og
annaÖ með pósti.
Fljöt afgreiðsla.
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK STREET
I
Selur líkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnlavaröa og legsteina.
Skrifstofu talsími 27 324
Hjeimilis talsími 26 444
Geo. R. Waldren, M. D.
Physician and Surgeon
Cavaller, N. D.
Office Phone 95. House 108.
PEINCEÍÍ
MESSENOER SERVICE
ViC flytjum kistur og töskur,
hösgögn úr smærrl IbúOum,
og húsmunl af ÖIIu tæl.
58 ALBERT ST. — WINNIPEQ
Sími 25 888
C. A. Johnson, Mgr.
PHONE 94 686
H. J. PALMASON
and Company
Chartered Accountants
506 CONFEDERATION LIFE
BUILDING
Winnipeg, Canada
Phone 49 469
Radio Service Speciallsts
ELECTRONIC LABS.
H. THORKELSON, Prop.
The most up-to-date Sound
Eiiuipment System.
130 OSBORNE ST.. WINNIPEQ
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 7 VINBORG APTS.
594 Agnes St.
VtCtalstimi 3—5 eftir hádegl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—6 p.m.
Phones: Office 26 — Res. 2S0
Offiee Phone
94 762
Res Phone
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
526 MEDICAL ARTS BLDO.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 952 WINNTPEQ
Dr. Charles R. Oke
Tannlceknir
For Appointments Phone 94 908
Office Hours 9—6
404 TORONTO GEN. TRU8TS
BUILDINQ
283 PORTAGE AVE.
Winnipeg, Man.
SARGENT TAXI
PHONE 34 555
Fnr Quick Re’.iahle Service
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDO WPO.
Fasteignasalar. Leigja húa. Ot-
vega peningalán og elds&byrgO.
blfreiCaábyrgO, o. s. frv.
PHONE 97 538
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
LögfrœOingar
209BANK OF NOVA SCOTIA BO.
Portage og Garry St.
Simi 98 291
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Netttng
60 VICTORIA ST„ WINNIPEO
Phone 98 211
Manager T. R. THORVALDSON
Vour patronage wlll be appreciated
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAGE, Managing Oirector
Wholesale Distributors of Fra*h
and Frozen Flsh.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 328 Res. Ph. 7S 917
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
404 SCOTT BLOCK SIMI 96 227
Wholesate Distrihutors of
FRESH AND FROZEN FISH
Manitoba Fisheries
WINNIPEQ, MAN.
T. Bercovitch, framkv.stj.
Verzla 1 heildsölu meO nýjan og
írosinn flsk. \
303 OWENA STREET
Skrifst.siml 25 365 Helma 56 462