Lögberg - 08.01.1948, Blaðsíða 2

Lögberg - 08.01.1948, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 8. JANÚAR, 1948 Frá kvöidvökuíélaginu "Memo", Gimli: RUT Efiir Chesier P. Crowell. The World’s one hundred best stories. — New York 1927. Erlendur Guðmundsson þýddi Rut hafði verið veittur verð- launapeningur í vísindafélaginu. Hún var efnafræðingur. — Á því sviði er ég ókunnur, svo Tom maður hennar fór 'að skýra það fyrir mér meðan við borðuðum í matsöluhúsinu. Hann var upp með sér af þessum sóma, en er sjálfur vélfræðingur — að því mér er tjáð, og hugvitsmaður. “Má ég reykja?” spurði ég. “Auðvitað”, svaraði Rut. Eg kveikti á eldspýtu og lýsti að spilunum. Þau voru þakin kínversku letri og nefnd “Bæna- spjöld”. SÍtofan var alþakin alls- konar fágætum munum. “Þykir þér ekki þetta einkenni legur staður?” spurði Rut og málhreimurinn var beinlínis há- tíðlegur. “Já”, sagði ég sem í hugsunar- leysi. “En þó ekki einkennilegri en sá heimur, sem við konur lifum í”, bætti hún við. “Eg ætla að vísindanna eru honum með öllu ókunn?” “Já”, svaraði hún. “Það er að- alreglan með einu skilyrði þó. Konan verður að hafa óbeinlínis áhrif á karlmananinn og koma inn þeim skilningi hjá honum,! segja þér sögu”. að hann sé að leiða konuna”. | Eg beið { 15 seC-; en mér fannst “Eru frá þessu nokkrar undan það langur tími. Það lá beinast við að ég sendi ^ tekningar?” spurði ég og brosti. j “Þegar ég var stúlku-krakki eftir Rut til þess að tjá henni j “Nei”, sagði hún. “Konur og þú dáðist mest að mér”, hóf gleði mína, að fengnum þessum ! vinna ekki eingöngu á móti betri sigri, en þá bar svo til, að mér' vitund, heldur móti skýlausri varð litið inn í einkennilegt her- þekkingu, þótt þáer sjái eyrun á bergi sem Tom nefndi “Safn- Sjakalnum. Þær ráða ekki við húsið”, en faðir Rutar “Goðahús- ið”. Við Rut höfðum orðið sam- ferða í skólann, við það fékk ég ást á henni, þegar ég var 9 ára, og hefi ekki náð mér enn. — Á skólanum var hún búin sem gyðja frelsins þegar þegar henn ar bekkur var færður úr háskól- anum. Síðan hefir mér jafnan hlýnað um hjartaræturnar þeg- ar ég hefi heyrt talað um þjóð- rækni. Eg dái þó ekki svo mjög myndastyttuna á höfninni í New York eftir Bartholdo. Hún að líkum svarar til listar, en mér hefir auðnast að sjá gyðju. Þegar ég kvaðst vilja finna Rut, sagði Tom að hann vildi fá mig í dálítil samtök að draga ^úr þessu “goðahúsi” hennar, það væri svo barnalegt. “Hvers vegna?” spurði ég. “Af því”, svaraði hann, “að berist sagan út, verður það hnekkir á virðingu hennar. Eg vildi hún eyðilegði það”. Það var að mér komið að fara að spyrja eitthvað um þetta leyndardómsfulla og að líkum hneykslanlega herbergi, þegar faðir Rutar kom. Hann er einn- ig efna- og lífeðlisfræðingur sem ég ekki botna í. Tom skýrði hon- um frá, um hvað við hefðum verið að ræða og endaði á því að biðja hann að vera með okk- ur í því sem Tom hafði farið fram á við mig. Um fram allt ættum við að vera sammála, sagði hann enn- fremur, og svo bætti hann við: “Ef Rut ekki verður því aðgætn- ari, verður hlegið að henni”. — Faðir Rutar var góður maður og göfugur og á því byggðist svar hans; hann gat ekki heldur fallist á samtökin og hefir að líkum dregið skoðun mína úr svipnum, því augnabliki síðar sagði hann: Rökrétt undirstaða hugssunar- innar hefir meiri þýðingu en allt annað í heiminum. Rut er nú þegar mikill efnafræðingur, en sé hún ekki aðgætin —”, og smellti fingrunum, Enn hafði ég einskis orðið fróðari um þetta óheillavænlega herbergi og hvað það geymdi. Daginn eftir, þegar ég gerði boð eftir Rut, sagði hún í einlægni: “Taktu nú eftir, gamli kærasti minn, það er á leiðinni dálítið samsæri og beint að gyðjunni þinni, en það er fremur góðgjarnt samsæri, er þeir stofna, maður- inn minn og faðir minn. Betri menn hafa ekki stigið fótum á jörð, enn — þeir geta ekki skilið — og ég get ekki skýrt það fyrir þeim”. “Því þá?” tók ég fram í. “Af því ég er kona”, svaraði hún. “Og þó ertu að segja mér frá því”, sagði ég. “Það færist inn fyrir landa- merki vísinda, er þú skilur. — Þegar þú hefir heyrt ástæðurnar getur þú skýrt það fyrir öðrum mönnum”. “Þetta er eftirtektarvert”, skaut ég inn sem athugasemd. “Má byggja á því sem sá lærði dr. Rut Vaugthon segir, að eng- in kona geti leitt mann inn á það”. Rut hló og það gerði ég einnig. “Þetta varir þó ekki um aldur og eilífð”, bætti hún við. — Við konur erum píslarvottar. Við sjáum hlutina með berum aug- um, og við lesum. Karlmenn skifta með okkur reynslunni og sumar konur jafnvel hugsa, en draugahendur óteljandi alda hindra göngu vora, kyppa í fæt- ur vorar og hefta oss á göngunni, og áhorfendurnir stara á oss á oss á kvöldin og hæðast að okk- ur; þeir voru fylgjur öfundsýk- innar, eftir langsama aðgrein- ingu formæðra vorra, sem hafð- ar voru sem áburðardýr”. Eg kveikti í vindlingi. Rut starði í blaktandi logann í eld- stæðinu. Þegar hún svo hafði litið á úrið á úlnliðabandinu, mælti hún: “Eg ætla að sýna þér nokkuð. Það er stofa, helgistaður, vit- lausra-hæli; nefnið það hverju nafni sem þér dettur, en þú mátt ekki skopast að því. Við tefjumst þar klst., og þar ætla ég að segja þér sögu. Að því búnu gerir þú sem bezt þér líkar, en ég held þú skiljir það”. Svo stóð hún upp og kom á eftir. Ljósstafur hafði orðið eftir af sólskininu seinni hluta dagsins og ljómaði á spegilskygðri eykar dyra umgerðinni. Þegar Rut nam staðar og greip hendinni um glerhandfang hurðarinnar, er lýst hafði sem gimsteinn, til þess hún lagði hendina á hann. Hurðin laukst upp, og inni var myrkur sem þó var gegn- stungið af ljósdílum er líktust kattaraugum í myrkum kjallara. Loftið var þungt og þrungið af reykelsi. Við gengum inn. Hún vísaði mér á stól sem ég ekki hafði komið auga á, og svo fór hún að leita að stól handa sér, var þá líkast því um stund að hún hyrfi með öllu. Fyrsti hlut- urinn sem augun drógu út úr myrkrinu, var geysi-mikil út- skorin súla frá Alaska “Totem Poll” — Töfra-súla — náði hún frá gólfi til lofts, vöktu grænu augun illgirnislegu á sér athygli. Næst gat ég greint bronze- mynd af Buddha, meiri en í mannsstærð. Loftið fanst mér kalt, hendur og fætur voru ná- kaldar, ég hlýt að hafa verið óstyrkur í taugunum. Loks grilti ég í eitthvert Egyptskt kvikindi með vængjum, klaufum og munn sem á stórri landskepnu, rétt fyr ir aftan mig og gein fram yfir mig. Augun voru dauð og steini lík, svipuð augnatóttum í haus- kúpu. Smám saman vöndust augun myrkrinu. Á gólfinu voru land- fræðislegar teikningar, gerðan í marglitann sand. Þær voru út- lendar, forneskjulegar, en fagr- ar. — “Hvað táknar þetta?” spurði ég og benti. “Indíána-læknir í New Mexikó seldi mér þenna sand”, sagði Rut, “og myndirnar einnig; þær eiga að draga að hamingju”. Mér tókst að kæfa hláturinn í tíma. Á lágu borði þar skammt frá, hún mál sitt — ”trúði ég á föður minn. Aðrar dætur hefðu gert það sama. Hann er ein tegund hálfguða, fríður maður og tígu- legur sem prins, og aðdáanlegur í stöðu sinni, stefnufastur og bú- inn ágætum lyndiseinkennum. Við unnum saman í rannsóknar- stofu hans, þá vissi ég ekki hversu mikið hann kenndi mér. Hann hefir dáleiðsluábrif á konur, það hafa einnig fleiri karlmenn sem ég hefi kynnst. Þeir geta hrifið svo huga kon- unnar, að hún hlýði honum í huga og verki; þau áhrif hafði hann á mig; það leit út fyrir sem við myndum aldrei skilja sam- vinnuna. Efnafræði og líffæra- fræði væri það eina, er nokkru máli skifti, allt annað væri óvið- komandi, jafnvel skordýrin. Þegar stundir liðu, fór þó að xenna upp í huganum — óljós í fyrstu — sú hugsun, því við ætt- um að selja okkur þessari at- vinnu, að líkum vegna þess að faðir minn lifði og hrærðist í : in eru nákvæmlega andstæð. — : Einn svífur, þ. e. honum finnst hann vaxa að virðingu. Annar þyrlast hærra og hærra á hring- braut unaðarins. Eg var svo sæl. Þó fannst mér að hjartað titraði svo, að taka myndi fyrir andrúmið. Jæja, við giftum okkur. Eg hélt áfram vinnunni og hann sinni. Við bæði vorum fátæk. — Efnafræðin er atvinna, sem lítið gefur í aðra hönd, einkum úti í sveit fyrir stríðið. Tom hafði heldur ekki fullbúna fyrstu uppfinningu sína og vann og vann fyrir kaupi. Faðir minn var heima sem áður, en við Tom héldum til á litlu gistihúsi. — Móðir mín lézt, eins og þú manst þegar ég var á háskólanum. Við kusum þessa aðferð, ef við því fyr gætum dregið saman í far- gjaldið austur og fá okkur vinnu hjá stærri félögum. Kvöld nokkurt, er ég var á heimleið með kaupið mitt, $25, í umslagi, nam ég staðar fyrir framan glugga á sölubúð, þar sem áhöld mörg úr alumínium voru til sýnis, er þurftu til mat- reiðslu, þar á meðal var steikara panna, er ég vildi kaupa. Allir þessir fögru munir töfruðu mig. Þar var og ísskápur, hann var indæll, ég vildi eiga það allt; einhver tegund af brjálsemi greip mig. Eg starði eins og ég hafði séð aðrar konur gera, er þær stóðu andspænis gimstein- um. Eg get ekki lýst því, hversu mikið né hvernig ég elskaði Tom. Eg vildi matreiða fyrir hann og minntist, hversu vel lá á móður minni þegar hún var að matreiða. Það var eiginleiki hennar, framleiðslan hjá henni var svo snilldarleg og þá — and- litið — þú hefðir átt að sjá það. þessari atvinnugrein, en ég þorði! Þ3^ líktist geislabaug. Svo keypti nýtt starfssvið, þar sem lögmál' var bunki af litlum spilum. ekki að spyrja hann þeirrar spurningar og óttaðist að hann áliti að ég væri ekki með öllum mjalla. Hann var ætíð svo viss í hverju sem hann tók sér fyrir hendur. Hver dagurinn leið og ég varð stöðugt óvissari, hver eiginlega stefna mín væri í þessu efni. Einhver breyting varð að ske, sem ég þó ekki get lýst. — Kvöld eitt fórum við í leikhusið. Við vorum óaðskiljanleg. Eftir það vissi ég hvað amaði að. Eg Þurfti að geta elskað einhvern og vera elskuð. Eg lifði í þessum sjálf- gerðum ástarheimi svo mánuð- um skifti. Konungssonurinn var ungur efnafræðingur og svipaði eitthvað til föður míns. — Faðir minn var einnig fyrirmyndar unnusti, annars-hefði ekki sam- vinna okkar endst svona lengi. Hann var vanur að leiðbeina mér með ráðleggingum, ekki réði hann mér til að gifta mig, heldur að lifa í þeim andlega skiljanlega heimi, þar sem hver maður gat orðið smiður gæfu sinnar; það nefndi hann rósemis ástand. Þá fann ég Tom. Þetta allt var dularfullt og ekki af þessum heimi. Þarna var ég ung stúlka, lagleg, sem dreymdi ástadrauma um ungann, laglegan efnafræð- ing með töfrandi viðmóti sem svipaði til föður míns. Tom kom hiklaust og þegar hann sagðist elska mig, kom mér það ekkert á óvart. Eg var ekki viss um, hvort honum var alvara. Skeð gat, að hann hefði líkamast ein- hvern veginn gegnum drauma mína, eins og töframenn segjast geta gert, en það er nú ósannað. Tom hélt því fram að ég ætti að halda áfram iðju minni sem áð- ur. Við töluðum hreinskilnislega um möguleika fyrir því að eign- ast börn ef við giftum okkur, og vorum bæði fráhverf þeim. Við ætluðum að vera ástvinir meðan við lifðum. Geturðu ímyndað þér fullkomnari ástmey en ég var þá? Og til að gera það enn fullkomnara, samþykkti faðir minn samninginn með miklum innileik. Eg sveif í ástarsælunni. Því er eg steikarapönnuna og kom henni fyrir í kistunni. Eg hélt áfram að kaupa smá- hluti ýmsra tegunda og loksins var kistan full, þá kom ég sams- konar varningi fyrir í skrifborð- inu, ég var heimsk og ágjörn | sem Skjór — fugl — og svipaðist allsstaðar eftir geymslustöðum. Svo fór ég að líta eftir húsum og á sunnudagsmorgnana las ég auglýsingar frá húsgagnasölum. Þetta allt gerði ég á laun og í fullri meðvitund um sekt. — Á meðan þessu fór fram var ég vel minnug þess, hvað okkur Tom hafði komið saman um, og að okkur var áríðandi að komast í stærri verkahring. Eg var mér þess meðvitandi, að ég hafði enga heimild til að eyða peningum okkar, en ég stóðst ekki -freist- inguna. Stundum fann Tom þessa keyptu muni og þeir voru ekki allir með jafn góðu verði og steikarapannan. Honum var kunnugt að ég svallaði með pen ingana og langaði til að segja: “Þú ættir ekki að gera þetta, Rut”. Eg hafði einnig vanið mig á nautn eiturlyfja og var að komast í klærnar á lesti. Eg var varnarlaus, enginn hafði kynnt mér afdrif fórnardýra þessara eiturlyfja. Eg gat skilið hvaS^ þau tóku mikið út. Stundum ósk aði ég að Tom hefði barið mig, eða bundið mig með hlekkjum við rúmið, gert eitthvað. Vilja krafturinn var þrotinn, að minnsta kosti taldi ég mér trú um það — kona tapar aldrei viljastyrk sínum með öllu — en ég .lét undan honum. Við eigum þann undarlega eiginleik sem getur skotið slagbrandi fyrir allan verknað, því þar sem við leitum, þar er hugurinn, kring- umstæðurnar skelfa skynsemina, svo vér berum hana fyrir borð. Konur geta það með hægu móti; jafnvel ég sem þekki það svo vel að ég hlæ þegar ég sé konur leika það án kinnroða. Við erum undarlegar skepnur jafnvel í augum okkar sjálfrar. Næst var það að ég vildi eiga barn, jafn áköf og áður að afla mér húsbúnaðar. Mér fannst ég myndi gefa upp andann ef ég komist svo að orði að það falli í ] ekki gæti eignast barn. Eg fór ást? — They fall in love. — Áhrif til kerlingar sem las örlög manna á telauf og spurði, hvort barnið yrði drengur eða stúlka, og hafði ánægju af að tala um þessa markleysu og hlusta á orð hennar. Önnur kerling sýndi mér, hvernig hún færi að lesa á spil. Það var raunar heimsku- legt af mér, en ég vildi breiða úr þeim, færa þau til og tauta hlægileg töfraorð, seinast átti j svo að draga þrjú spil, var það ! æsaandi, ef svo vildi til að óska- ’ spilið var eitt af þeim. Eg óskaði mér stöðugt barns en mánuðir liðu og ég var sárgröm. I Einu sinni hitti ég unga og fríða, nýgifta konu, hún var ka- þólsk og sagði mér hiklaust, að hún væri á leið til kirkju, til að flytja bænir um barnsvon. Þér er kunnugt að við höfum engann átrúnað. Eg bað konuna tafar- laust að leyfa mér að koma með sér. Veiturðu því eftirtekt, ! hversu ólíkar við vorum? — Eg trúði ekki á bænina, en logaði engu að síður af óþolinmæði að vilja fara með konunni. Svo fór- um við til kirkjunnar. Það var í janúar. Lovísa fæddist í næsta september eftir. Eg þekkti ekk- ert til bæna, um það atriði get ég því ekkert sagt, en barnið fæddist hvað sem bæninni leið. Þessi atriði sem ég hefi sagt þér, eiga að benda þér á, að skömmum tíma liðnum frá gift- ingunni, var ég orðin gagn-ólík stúlku þeirri sem Tom giftist og taktu vel eftir að ég ætlaðist ekki til þess. Reynslan sagði, að Tom væri mér hyggnari og ég vildi aðstoða hann. Þetta er — vinur minn — heimur karl- manansins í augum konunnar. í augum konunnar er heimurinn brjálaður, við konur horfum hræddar við einhverja ófreskju lengst úti í löndum. En — ég verð að halda sögunni áfram, því við erum komin að ófreskjunum og þér sem karl- manni mun geðjast að því. Un.d- ir eins og ég var viss um að ég var með barni, rentaði ég hús og keypti nauðsynlegustu hús- muni. Já, einmitt það gerði ég, blindi fáráðlingurinn sem ég var þá,- mér fannst að barnið myndi réttlæta alla hluti. Eg eyddi öllu sem við áttum. Tom lét mig ætíð geyma peningana svo sem faðir minn hafði áður gert. Það var ofboðslegt! Eg sagði Tom að ég hefði óvæntar fréttir að segja honum, þetta var á sunnudags- morgun. Eg hafði geymt frétt- irnar til þessa, svo við gætum notið dagsins í nýleigða húsinu. Þá um daginn ætlaði ég að segja honum að við mættum gera ráð fyrir að verða foreldrar. — Eg lokkaði hann með mér út úr gistihúsinu, undir því yfirskyni að ganga okkur til skemtunar og svo leiddi ég hann að húsinu. — Þegar ég opnaði ytri hurðina, hefir hann getið sér til hvað ég hafði fyrir stafni. Eg hlaut skilj- anlega að ná lyklinum úr tösk- unni. Þegar ég gekk inn í húsið, fylgdist hann ekki með mér, en ég gaf því engann gaum, fyrr en ég sá hann ekki í stofunni. Tom komst með flutningalest út úr bænum um kvöldið, en draumahiminn minn varð heldur dökkur, og enginn vissi hvar Tom var niðurkominn. Svo liðu margar vikur til þess við feng- um fréttir af honum, en ég fór heim til föðdr míns. Ekkert virtist eðlilegra en að faðir minn hefði reiðst Tom þunglega, og það má lýsa eftir manni. — Eg óttaðist að faðir minn fyndi hann og léti hann sæta hörðu tiltali, þess vegna hraðaði ég mér að meðganga yfirsjónir mínir til þess að draga úr reiði hans. En faðir minn var ekkert reið- ur. Honum var það fyllilega ljóst, að ég hafði brotið lög þau sem gilda í veröld karlmannsins, Eg hafði rofið orð mín, farið ranglega með fé er mér var trú- að fyrir, og hann skildi það al- gerlega. Þegar ég hafði lokið sögunni sagði faðir minn: “Þetta er nú gott, Rut, þú hefir reynt konustöðuna og eftir því sem mér skilst, ekki gengið ■ ósár af hólmi. Gleymdu nú þessu. Við skulum taka til starfa í fyrra málið. Mér þótti vænt um að þú ert kominn heim þú varst mér töpuð. “Hvað heldurðu að ég hafi gert? Eg byrjaði að vinna á mánudagsrtiorguninn. Eg gat um að faðir minn hefði dáleiðslu gáfu. Hann beinlínis knúði hug minn til að líta svo á, að þessi rauna-atvik hefðu ekki mikla þýðingu. Drottinn góður! Hvað honum þótti vænt að ég var komin heim aftur og af því að vel lá á honum lét hann mig trúa því að ég einnig ætti að vera glöð. Hann jafnvel einbeitti þessari aðferð. Það er sem hann haldi svo föstum tökum á lífi og örlögum. Ekkert skekur hann. Heimurinn eins og hann er nú, er honum auðskilinn út í yztu æsar. Hann lítur í gegnum stækkunargler og kemur auga á reglurnar. Hann lítur út um gluggann á starfsstofu sinni og sér náttúrulögmálið stjórna al- heiminum. Drottinn! Þvílíkur maður. Það er honum enginn leyndardómur. Gifting mín var aðeins tilraun. Hann gjörir þús- und tilraunir á ári. Hann býzt ekki við að sigrast á þeim öllum. Ætti ég að búast við því fremur en hann. Hann á viðkvæmni og það er karlmanns viðkvæmni. Eg gæti ekki sýnt honum jafn mikla mótspyrnu sem Tom. Eg gleðst einnig af því, vegna þess að það kemur í bága við reynslu kvenna. Tíðast munu þær gera oflítið úr góðum feðrum og með tímanum mynda sér einhvern átrúnað, er þær taka fram yfir hann. Þær leysi fáa hluti vel af höndum í heimahúsum, en þær læra undir eins að þjóna eigin- mönnum sínum. Hvað mér við- víkur, þá er faðir minn mér hálf guð en Tom aðeins maður. En mér gengur seint á sög- una. Að fáum mánuðum liðnum kom bréf frá Tom til föður míns. Þeir hafa stöðugt verið mestu mátar. Hann hafði selt uppfinninguna og önnur var nær því fullger. Hann var fjár- hagslega sjálfstæður. Skyldi ég vilja koma og dvelja hjá honum? Veistu hvað það þýðir? Allt fór ágætlega í heimi karlmannsins og átti konan að koma. Gerðu svo vel og láttu þér ekki detta í hug að ég sé að tala illa um Tom. Honum skeikaði í engu, sem hann tók sér fyrir hendur, því að þetta er heimur karl- mannsins. Hann verður að taka kringumstæðurnar, troða þær undir fótum sér og mala þær í duft. Eg sé það bezt núna. Eg flutti til hans og lifum síðan í Velgengni og ánægju og höldum hús, svo sem þú sérð. Eg mat- reiði á hverjum degi, en ekki hverja máltíð, og ég matreiði fyrir mann sem ég elska. Hér hefi ég börn mín hjá mér og einnig vinnu mína. Þú komst í dag til þess að samfagna mér við verðlaunin sem ég hlaut. Já, kæri, gamli unnusti minn. Mér þykir vænt um að ég vann verð- launin og ætla ekki að gera lítið úr þeim né nytsemi efnafræðinn- ar í þarfir mannanna, en sigur- inn var unninn í þeim heimi sem ekki er eingöngu minn heimur, og því er hann mér minna virði. Tom elskar mig og Lovísa er fögur. Eg reyni að vera hé- gómleg með verðlaunapeninginn, er það ekki í eðli mínu, en ég er efnafræðingur einmitt af því manninum mínum og föður mínum þykja svo vænt um. Þú getur ekki getið hvað ég hafðist að, þegar dyrabjöllunni var hringt og mér var sagt, að þú værir kominn. Eg stóð frammi fyrir speglinum mínum, með verðlaunapeninginn í hendinni, og sagði við sjálfa mig: “Þú kona! — Því það er ég, og í stað þess að vinna verðlaunapening- inn í efnafræði, óskaði ég mér að geta orðið konunum ofurlítið að liði. Það er svo oft traðkað á þeim og þær særðar grimdarlega (Frh. á bls. 3)

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.