Lögberg - 17.02.1949, Blaðsíða 4

4
LiÖGBERG, FIMTUDAGINN, 17. FEBRÚAR, 1949
V
Hogöerg
GefiB út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg" is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
ÁTÖK EÐA UNDANHALD
*
“Eigi skal haltur ganga meðan báðir fætur eru
jafnlangir,” sagði Gunnlaugur skáld Ormstunga, þó
sullur mikill væri á fæti hans, er komiö hefði vafalaust
mörgum manninum til að stinga við og kveinka sér;
þetta var karlmannlega mælt og bar fagurt vitni nor-
rænum metnaði og norrænni hetjulund; þetta stingur
mjög í stúf við veimiltítuskap þeirra manna, sem alt-af
eru á flótta frá sjálfum sér og sýnast þess eigi umkomn-
ir, að horfast í augu við staðreyndir; hinn djarfi, heil-
geðja maður, brynjast til átaks, er vanda ber að höndum,
minnugur þess, er Magnús konungur hinn berfætti
sagði, er hann gekk fram fyrir fylkingarnar, að til
frægðar skal konungi meir en langlífis; þótti það á
þeim tímum nokkru mannlegra, að falla með sæmd en
lifa við skömm; þetta var holl lífsskoðun, sem fremur
virtist eiga flest annað skilið en veslast upp, eða líða
alveg undir lok. —
í næstu viku kemur saman til funda í þessari borg
ársþing þjóðræknisfélags íslendinga í Vesturheimi, hið
þrítugasta í röð; er félagið hóf göngu sína gáfu ýmsir
því óhýrt auga og spáðu því skjótum aldurtila; en naum-
ast verða þó skiptar skoðanir um það, að flestir, sem
að stofnun félagsins stóðu, hafi gert sér það ljóst, að
betra væri seint en aldrei; að langtum fyr hefðu íslend-
ingar í Canada og Bandaríkjunum átt að hafa bundist
samtökum um myndun allsherjar félagsskapar til
verndunar tungu sinni og þjóðerni; að enn væri tími til
stefnu til nokkurs framtaks og nokkurra nytjaverka
á þessum vettvangi; og þó alt hafi vitaskuld eigi ávalt
gengið að óskum, verður engan veginn fram hjá þeirri
staðreynd gengið, að nokkuð hafi unnist á.
Það var síður en svo, að þjóðræknisfélagið fæddist
andvana; það heíir náð þrítugsaldri og nýtur að vorri
hyggju almennari vinsælda, en það hefir áður gert;
aðsóknin að ársþingum þess hefir farið vaxandi jafnt
og þétt; varðandi hið menningarlega samband við ís-
land hefir afstaða félagsins skýrst frá ári til árs og áhrif
þess vaJÚð að sama skapi; það hefir tengt saman hin
þjóðernislegu baugabrot og styrkt þau í baráttunni
fyrir sögulegri og menningarlegri tilveru sinni; og þetta
hefir leitt til þess, að hreint ekki svo fáir, er staddir voru
á krossgötum í þjóðræknislegum skilningi, kunna nú
betri átta skil, og er þá betur farið, en heima setið;
félagið hefir í öll þessi ár beitt sér fyrir kenslu í íslenzku
með nokkrum árangri þó það á hinn bóginn hefði í þeim
efnum mátt vera nokkru kröfuharðara.
Þjóðræknisfélagið hefir frá upphafi vega sinna
haldið vakandi hugmyndinni um stofnun kenslustóls í
íslenzku og íslenzkri bókvísi við Manitobaháskólann,
og bera þingtíðindi félagsins þess glögg merki; nú hefir
það sannað í verki trúnað sinn við þetta mikilvæga
menningarmál með ríflegu fjárframlagi, þó ekki væri
af miklu að taka, sem heldur þurfti ekki að búast við,
þar sem félagsgjald hvers einstaklings, nemur aðeins,
segi og skrifa, dollar á ári, og vafamál hvort einhver
sér þá ekki sjö augunum eftir þessum blessuðum dollar
þegar alt kemur til alls. Þá hefir félagið einnig haldið
úti vöndúðu tímariti í öll þessi ár, sem vel þolir saman-
burð við önnur tímarit íslenzk, að eigi sé dýpra tekið
í árinni.
Þjóðræknisfélagið þarf engrar afsökunar að biðja
á tilveru sinni; það getur fagnað þrítugsafmæli sínu
með fullri einurð og litið björtum augum fram á veginn,
því telja má víst að það enn færi út kvíar og að mikill
meiri hluti félaga þess telji ekki eftir þó ársgjaldið yrði
hækkað að minsta upp í fimm dollara.
Alt, sem einhvers er um vert, krefst skilyrðislausrar
hollustu af hálfu dáenda sinna og unnenda; svo er það
með íslenzka þjóðrækni, og íslenzkan, þjóðræknislegan
metnað.
Það verður naumast flokkað til sérstakra dygða, þó
menn leggi eitthvað á sig fyrir þau málefni, sem þeir
unna; er þar miklu fremur um að ræða siðferðilega
skyldu, en fórn eða dygð. Það yrði ilt til afspurnar, ef
þjóðarbrot vort í þessari álfu druknaði í smásálarskap,
sætti sig við hvaða örlög sem væri, og tæki jafnvel
undanhaldið fram yfir átakið vegna þess að það kostaði
minna. —
Ósegjanlegt fagnaðarefni er það, hve nú horfir
mjög betur við varðandi stofnun kenslustólsins í ís-
lenzkum fræðum við háskóla fylkisins; veldur þar miklu
um stórtækni eins manns, og óviðjafnanleg elja tiltölu-
lega fárra manna, er unnið hafa að framgangi málsins
nótt sem nýtan dag og fundið viðkvæman hljómgrunn
í vitund þeirra, er til var leitað. Átök sóma oss Vestur-
íslendingum margfalt betur en undanhald.
Vér getum átt langt líf fyrir höndum í þjóðræknis-
legum efnum, ef vér eigi kjósum sjálfir á oss feigð,
látum reka á reiðanum og teljum oss trú um, að allir
skapaðir hlutir kosti langt of mikið.
HÁSKÓLAFRÉTTIR UM KENSLUSTÓL í ÍSLENZKU
Til sérstæðra og sögulegra viðburða í æfintýra-
keðju íslendinga vestan hafs, munu jafnan teljast heim-
sóknir landstjóranna þriggja til íslenzka landnánisins
að Gimli, þeirra Dufferins lávarðar 1877, Tweedsmuir
lávarðar 1936 og jarlsins af Athlone 1945. Voru tveir
hinna fyrnefndu merkir bókmentafrömuðir, er dáðu
mjög íslenzkar bókmentir og hina traustu menningu ís-
lenzku þjóðarinnar; standa Vestur-íslendingar einkum
í djúpri þakkarskuld við Dufferin lávarð og minningu
hans. Ummæli áminstra tveggja lærdómsmanna eiga
brýnt erindi til allra þeirra, er íslenzkum bókmentum
unna, og ættu að hvetja menn til að fylkja liði um stofn-
un kenslustóls í íslenzkum fræðum við Manitobaháskól-
ann.
1 ræðu sinni á Gimli komst Dufferin lávarður meðal
annars þannig að orði:
“Söguhiminn forfeðra yðar endurljómar af skærum
stjörnum sjálfsfórna og sigurvinninga. Synir og
dætur þeirra manna og kvenna, sem sigldu opnum
smábátum um norðurhöfin, og kusu heldur að
skapa sér heimili í landi jökla og jarðelda, en lúta
ofríki harðstjórans, enda þótt þeir með þeim hætti
hefði getað keypt sér frið og allsnægtir, — já þetta
fólk, sem ég nú ávarpa, getur blátt áfram glott að
ræðum mínum, eða annara, sem um erfiðleika tala
eða lífsbaráttu, hér í skjóli þessara hvíslandi lauf-
skrýddu lunda á bökkum hins bárubrosandi, blá-
heiða vatns, er við oss blasir.”
dómi, framsókn og dugnaði. Þér hafið orðið góðir can-
adiskir borgarar í hinni yfirgripsmestu merkingu, sem
það orð á til; þér hafið tekið yðar fulla skerf í störfum
og framförum yðar nýja heimskynnis; en ég vona að þér
einnig haldið við yðar forna arfi. Þér konur og menn,
sem mál mitt heyrið; minnist þess að með því móti einu
er mögulegt að skapa sterka og mikla þjóð, að fólkið
sem hana myndar sé trútt sínu nýja landi en muni það
jafnframt af hvaða bergi það er brotið, verndi alt það
bezta, sem þaðan var erft og leggi það fram sem efnivið
til sköpunar hinni nýju canadisku þjóð.
Konur og menn; sextíu ár eru nú liðin síðan Duff-
erin lávarður mintist þess hversu trúir íslendingar í
Canada væru sinni forn-íslenzku menningu. Eins og þér
hafið tekið fram var það engin smávægis menning; hún
fæddi af sér nokkurn hluta þeirra mestu og merkustu
bókmenta ,sem dauðlegum mönnum hefir nokkru sinni
auðnast að skapa.
Á íslandi, hinni eyðilegu eyju, þar sem stormur og
stórsjór kváðust á, stofnuðu forfeður yðar þjóðlíf, sem
fátt hefir jafnast við í mannkynssögunni, og þar voru
framleiddar hinar merkustu bókmentir. Ég fyrir mitt
leyti álít að íslendingasögurnar séu með merkustu verk-
um, sem mannsandinn hefir framleitt.”
Hinn lokaði markaður kostar bændur
Miljónir dollara
“Ekki þurfið þér heldur að bera kvíðboga fyrir því,
að þér, með því að gerast brezkir borgarar og þegn-
Victoríu drotningar, verðið til þess knúðir að kasta
frá yður hinum þjóðernislegu helgidómum yðar,
eða hinum merku og margbreyttu bókmentum
forfeðra yðar. Þvert á móti vona ég, að þér um alla
ókomna tíð, verndið og verðveitið hinar sálrænu
bókmentir þjóðar yðar, og að mann fram af manni
haldi niðjar yðar áfram að læra það af fornsögum
yðar, að starfsemi, kjarkur og hreysti, staðfesta og
óbilandi þolgæði, hafa á öllum tímum verið einkenni
hinnar göfugu íslenzku þjóðar.
“Eg hefi gefið vinum mínum í Canada loforð um
það, og lagt nafn mitt og drengskap við, að nýlenda
þessi lánist og blessist.”
í hinni eftirminnilega fögru ræðu sinni á Gimli,
komst Tweedsmuir lávarður svo að orði:
“Það gleður mig að íslendingum hefir fjölgað mjög
í Canada síðan þessi ræða var flutt og að þér eigið þegar
mikilsverðan þátt í Canadisku þjólífi. Ég vildi óska að
þér væruð hér fleiri. Það geta aldrei orðið ofmargir ís-
lendingar í Canada. Hvar sem ég fer, er viðkvæðið æfi-
inlega og allstaðar það sama: að þér séuð gæddir mann-
Rannsakið hlunnindi hins frjálsa markaðar.
Látið þá, sem vilja, selja ihveiti sitt gegn ákvæðisverði fyrir
tilstilli hveitiráðsins, sé yður heimilað jafnframt að nota hinn
frjálsa markað ef þér æskið. í frjálsu Canada að öðru leyti,
ætti yður að vera í sjálfsvald sett, hvernig þér seljið.
$3.000.00 Birt til a0 glœOa dhuga d
PENINGARVERÐLAUN marakösaOaferðum koms,
Ljúkið viS eftirfarandi yfirlýsingu I ekki yfir 300 orðum,
"Ég trúi á
ÓRJÚFANDI VALFRELSI
GAGNVART SÖLU KORNS
Vegna þess
Samkepnisgreinar
verða eign Grain
Exchange.
Frá samkeppni nákvæm-
legu skýrt í bæklingnum
Dear Dad, Pðstið miðann
strax.
( WINNIPEG GRAIN EXCHANGE
J WINNIPEG, MANITOBA
( Gerið svo vel að senda mér ðkeypis sintak af
J bæklingi yðar “DEAR DAD” til ekýringa
J á samkepni þessari og kornsölu aðferðum.
J Nafn ...............................
J Heimilisfang .......................
I (Utanáskrift sé greinileg)
Hið biandaða úrval af húsplantna-
fræi inniheldur 15 mismunandl
tegundir, sem hafa verið þaul-
reyndar og gefist með ágætum til
heimilsræktunar. Við getum ekkl-
ábyrgst að hafa allar tegunirnar
ávalt við hendi, en flestar þeirra,
Pað sparar fé að fá þessar fögru
húsplöntur. (Pk. 160 2 Pk. 75 pðst-
fritt.
Supplied ■
/
For Home Practice
With Lessons,
Per Week ......
50
Complete
Course
$<f 2°°
TEACHERS OF ALL
IN STRUMENTS
New stock of Button
Accordions, Chromatic
Accordions and Repairs
Etc.
LOWES
Music Sfore and School
Phone 926 021
318 KENNEDY STREET
Stjórn og starfsfólk
Safeway búðanna . ..
býður erindreka, sem koma á hið
þrítugasta ársþing þjóðræknisfélags
íslendinga í Vesturheimi, velkomna
til Winnipeg og væntir að þeir njóti
mikillar ánægju af heimsókninni.
SAFEWAY
CANADIAN SAFEWAY LIMITED