Lögberg - 21.07.1949, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINIM. 21. JÚLÍ, 1949.
7
Sigurður Árnason,
— Nokkur minningarorð —
Þegar ég nú efni gefið loforð
um að rita nokkur minningarorð
um góðvin minn, Sigurð Árna-
son byggingameistara, verða
mér eðlilega efst í huga persónu
leg kynni okkar.
Fundum okkar bar fyrst sam-
an á íslendingadegi við Silver
Bay í Manitoba fyrir meir en
aldarfjórðungi síðan — fyrsta
íslendingadegi mínum í vestur-
íslenzkri byggð, — en Sigurður
hafði þar samkomustjórn með
höndum. Féll þegar vel á með
okkur, enda vorum við báðir
Austfirðingar, og svo að kalla
sveitungar, þó að nokkrir firðir
austur þar skildu æskustöðvar
okkar. Við áttum því sameigin-
lega átthagarækt, og fljótt kom
einnig á daginn, að við áttum
einnig sameiginleg áhugamál,
bæði á sviði þjóðræknismálanna
og víðar. Eigi allfáum sinnum
hittumst við eftir það, og minn-
ist ég þess sérstaklega með þakk
látum huga, hversu innilegum
viðtökum ég átti að fagna fyrir
nokkrum árum á vistlegu heim-
ili þeirra Sigurðar og Guðnýjar
konu hans í Chicago, er ég var
þar á ferð í sambandi við íslend-
ingadagshald þar í borg. Á heim
ili þeirra ríkti fögur íslenzk gest-
risni, sem yljaði komumanni um
hjartarætur.
En þó fundir okkar Sigurðar
yrðu færri, fjarlægðar vegna, en
við myndum báðir hafa kosið,
urðu kynni okkar allmikil eigi
að síður, því að mörg bréf fóru
á milli okkar, einkum á seinni
árum. Var hann mjög hreinskil-
inn og opinskár í bréfum sínum
um menn og málefni, kynntist
ég þar því vel áhugaefnum hans,
sem harla víðtæk voru, en hann
var maður fróðleikshneigður,
las mikið, bæði á íslenzku og
ensku, og fylgdist vel með því,
sem var að gerast í heiminum.
Frjálslyndur var hann í skoðun-
um og framsækinn. En hinn
heiti undirstraumur í bréfum
hans var þó ósjaldan ást hans
á íslandi og íslenzkum menn-
ingarerfðum, tungu, sögu og
bókmenntum. Kunni hann einn-
ig vel að meta viðleitnina að því
marki að varðveita þá íslenzku
arfleifð vestur hér, enda sýndi
hann það í verki með ógætum
stuðningi sínum við félagsmál
landa sinna í Chicago.
Sigurður Árnason var, eins og
fyrr getur, Austfirðingur; fædd
ur 25. náv. 1882 í Loðmundar-
firði, sonur hjónanna Árna Sig-
urðssonar og Katrínar Hildi-
brandsdóttur. Ungur missti
hann föður sinn, fluttist vestur
um með móður sinni og syst-
kinum árið 1902, og settust þau
að í Framnesbyggð í Nýja ís-
landi. Árið 1906 kvæntist hann
Guðnýju Johnson frá Árborg,
þar í sveit, hinni ágætustu konu,
er lifir hann, ásamt fjórum
mannvænlegum börnum þeirra
hjóna: Árni, Victor, Oscar og
Huldu. Sigurð lifir einnig systir
hans, Hildur Árnason, kennslu-
kona í Winnipeg.
Þau Sigurður og Guðný voru
búsett í Manitoba fram til ársins
1926, en fluttust þá til Wilmette,
Illinois, sem er hluti Chicago-
borgar, og hafa síðan átt heima
á þeim stöðvum, síðari árin í
Evanston, Illinois. Vann Sigurð
ur þar framan af árum að húsa-
smíði, því að hann var hagur
smiður, en gerðist síðan bygg-
ingarmeistari á eigin spýtur og
stundaði það starf fram að dán-
ardægri, eftir því sem heilsa og
kraftar leyfðu, enda var þá Osc-
ar sonur hans þá orðinn önnur
hönd hans í því starfi. Langvinn
veikindi sín bar Sigurður með
þolgæði og norrænum hetju-
skap.
Þó að kynni okkar Sigurðar
hefðu eigi alllítil verið, fannst
mér ég ekki vera honum nógu
vel kunnugur til þess að rita
um hann látinn eins og verðugt
væri. Sneri ég mér því til vinar
míns og starfsbróður, dr. Árna
byggmgameistari
Siguröur Árnason
Helgasonar, ræðismanns Islands
í Chicago, er verið hafði honum
samtíða og átt nána samvinnu
við hann árum saman, og bað
hann um frekari upplýsingar.
Varð hann vel við þeim tilmæl-
um mínum, og fyrir milligöngu
hans ritaði Benedikt Gestsson,
er var Sigurði gagnkunnugur,
eftirfarandi lýsingu á honum,
sem er svo glögg og vel í letur
færð, að ég fæ þar ekki um bætt,
og felli ég hana því orðrétta inn
í þessa minningargrein mína:
„Sigurður Árnason var vin-
sæll. Hann var glaður, viðmóts-
þýður og félagslyndur; þótti
vænt um fólk og það laðaðist að
honum. Hann var vel máli far-
inn, jafnt í ræðu sem riti, hag-
mæltur, fyndinn og skemmtileg
ur í samræðum, með áhuga á
flestuip málum dagsins; frjáls-
lyndur, forðaðist öfgar og ádeil
ur. Mál hans var alltaf mótað
af góðvilja og íhygli.
Sigurður var bókavinur, víð
lesinn og átti talsvert safn af
vel völdum bókum, enskum og
íslenzkum, er vitnaði um marg
breytni áhuga hans. Þar voru
ný og gömul skáldverk, sagnrit
og bækur um félagsfræði og
heimspeki. Á heimili hans voru
alltaf nýjar bækur og tímarit.
Af þeim síðarnefndu „The At-
lantic Monthly“, sem hann hafði
miklar mætur á og var mest í
samræmi við hans hneigð í
stefnu og stíl.
Sigurður var ötull í félags-
skap íslendinga í Chicago. Hann
var félagi í „Vísir“, málfunda-
félaginu „TNT“ og íslenzka skák
félaginu. Meðal þess, er hann
ritaði fyrir íslenzku blöðin í
Winnipeg, voru tíðar fréttir um
félagsmál íslendinga í Chicago.
Sigurður Árnason var smiður
og byggði íbúðarhús fyrir samn
ingsverð. Seinni ár ævinnar var
hann mjög veikur. Oscar sonur
hans, lét þá af skrifstofustöðu
sinni í Chicago og tók við fram-
kvæmdum húsbygginganna fyr
ir föður sinn. En með síma við
hendina og borð þannig lagað,
að hann gat gert áætlanir og
skrifað, þó að hann gæti ekki
setið uppi í rúminu, leiðbeindi
Sigurður og hafði yfirumsjón
verksins, þangað til Oscar náði
fullri þekkingu og tökum á öll-
um greinum þess.
Innilegt þel, gestrisni og'
skemmtilegar viðræður ein-
kenndi heimili Sigurðar Árna-
sonar og konu hans. Og þó Sig-
urður væri mjög þungt haldinn
síðasta árið og vissi vel, að ævi-
lokin voru í nánd, hafði hann
samt það traust, þá bjartsýni og
þann áhuga, að það var sem andi
hans væri nærri því óháður lík-
amanum“.
I bréfi, sem fylgdi þessari á-
gætu lýsingu, tók Árni ræðis-
maður mjög í sama streng um
Sigurð og starf hans; taldi þátt-
töku hans í félagslífi Islendinga
þar í borg hafa verið mjög mik-
ilvæga, að hann hefði eigi aðeins
unnið ötullega í sjálfri félags-
starfseminni, heldur einnig
hvatt menn til sameignar og
dáða með orðum sínum í
bundnu og óbundnu máli. Lýkur
dr. Árni ummælum sínum með
því að minna á það, hversu
seint auður sess Sigurðar muni
verða jafnvel skipaður í hópi
íslendinga á þeim slóðum. Ber
því allt að sama brunni um starf
hans í þágu íslenzkra félags-
mála í heimaborg sinni.
Til viðbótar því, sem þegar
er um það sagt, skal þetta tekið
fram um þá starfsemi hans:
Hann gerðist félagsmaður í ís-
lendingafélaginu „Vísi“ stuttu
eftir að hann fluttist til Chicago,
sat þar í fjölda nefnda, og var
bæði skrifari félagsins og for-
seti þess tvö kjörtímabil. Einnig
tók hann árum saman mikinn
þátt í hinu merkilega málfunda
félagi Islendinga þar í borg,
„TNT“, bæði með erindaflutn-
ingi á fundum þess og öðrum
hætti. Loks var hann einn af
stofnendum íslenzka Taflfélags-
ins í Chicago, og var þar stöðugt
í embætti, annað hvort sem rit-
ari eða féhirðir. Síðasta æviár
sitt var hann heiðursforseti fé-
lagsins, og hafði vel til þess
sóma unnið. I öllum umræddum
félögum var hann félagi fram að
dánardægri. Það er því ekki of
sögum sagt, að hann væri maður
félagslyndur, og eigi lá hann
heldur á liði sínu í félagsstarf-
inu eins og ljóst má sjá af fyrr
greindu yfirliti, þó að fljótt hafi
þar verið yfir sögu farið.
Með fréttagreinum sínum frá
íslendingum í Chicago, er birt-
ust iðulega í vestur-íslerii.ku
vikublöðunum, vann Sigurður
einnig hið þarfasta verk, enda
var hann pennafær vel. Hann
var einnig skáldmæltur, eins og
Benedikt Gestsson víkur að;
meðal annars minntist hann Ey
steins kennara bróður síns, hins
mætasta manns (d. 3. júní 1943),
hlýlega -í ljóði. Jafnframt er
skylt að geta þess, að nokkur
kvæði og vísur Sigurðar birtast
í safni austfirzkra ljóða, sem
Helgi Valtýsson hefir safnað til
og nú er í prentun á íslandi.
Sigurður Árnason var að vísu
eigi einn af þeim mönnum, sem
hátt bar í lífinu, en hann hafði
unnið verk sitt með prýði og
skipað sess sinn með þeim hætti,
að bjart er um minningu hans
bæði í hugum ættmenna hans
og vina. Hann var ágætur þegn
kjörlands síns, sem hann mat og
inni. °n hann var einnig íslend-
ingur í beztu merkingu orðsins,
„heimatryggur í hjarta og önd“,
eins og skáldið sagði fagurlega.
Richard Beck
Horft um öxl til lýðveldisstofnunarinnar
Framh. af bls. 3
innar, hafði að verðugu verið
valinn stofndagur lýðveldisins.
Og hátíðahöldin þ. 17. júní hóf-
ust einnig um morguninn, eins
og vera bar, með því, að þáver-
andi forseti Sameinaðs Alþingis,
herra Gísli Sveinsson sýslumað-
ur, nú sendiherra íslands í Nor-
egi, lagði veglegan og fagran
blómsveig við fótstallinn á
styttu Jóns Sigurðssonar á Aust
urvelli í Reykjavík og flutti
skörulega ræðu um forystustarf
hans í stjórnfrelsisbaráttunni og
menningarmálum þjóðarinnar.
Var athöfn þessi hin hátíðleg-
asta í alla staði, hæfandi byrjun
hins atburðaríka dags.
Víkur nú sögunni til Þing-
valla, og vil ég biðja ykkur að
..fylgjast með mér í anda á þann
sérstæða og sögufræga stað, en
þar höfðu safnast saman 25—30
þúsundir manns til þess að vera
viðstaddir stofnun lýðveldisins,
eða fimmti hluti þjóðarinnar, og
að sjálfsögðu var athöfninni út-
varpað. Var það mikilfengleg
sjón að horfa af þingpallinum að
Lögbergi yfir haf mannfjöldans,
Almannagjá fánum skreytt, með
hvíta tjaldborgina á grænum
völlunum í baksýn. Gjallarhorn
fluttu manfjöldanum það, sem
fram fór að Lögbergi, en björg-
in tóku undir. Var sem maður
heyrði þar enduróm landsins
sjálfs á þessari miklu fagnaðar-
og sigurstundu í sögu-þjóðarinn
ar, eins og ég hefi orðað það á
öðrum stað. En stuttu áður
hafði þjóðin, með allsherjarat-
kvæðagreiðslu og yfirgnæfandi
meirihluta samþykkt, að lýð-
veldi skyldi stofnað, og Alþingi
á fundi daginn áður, endurtekið
þá samþykkt einum rómi, og
ákveðið að stofnun lýðveldisins
skyldi fram fara að Lögbergi síð
degis þ. 17. júní.
Og nú var hin stóra stund að
renna upp. Kl. 1.30 setti þáver.
forsætisráðherra, dr. phil. Björn
Þórðarson, hátíðina með gagn-
orðu ávarpi. Við hina áhrifaríku
guðsþjónustu, sem þá fór fram,
flutti biskup Islands, dr. Sigur-
geir Sigurðsson, hjartnæma
ræðu og bæn, en Samband ís-
lenzkra karlakóra, undir stjórn
dr. Páls Isólfssonar tónskálds,
annaðist hinn ágæta söng. Lauk
guðsþjónustunni með því, að
sunginn var sálmurinn: „Faðir
andanna". Aldrei hefi ég heyrt
þann andríka lofsöng betur sung
inn, aldrei hefir hann gripið hug
minn jafn föstum tökum; hann
hljómaði mér þessa stund sem
sameiginleg þökk og bæn frá
brjóstum heillar þjóðar, og syng
ur mér í hug til daganna enda.
Og nú var stundin langþráða,
stund frelsisins, sem þjóðina
hafði dreymt um kynslóðum
saman, loksins komin. Kl. 1.55
reis Gísli Sveinsson, forseti Sam
einaðs Alþingis úr sæti sínu,
setti þingfund, las upp sam-
þykktir Alþingis frá deginum
áður um stofnun lýðveldisins og
kosningu forseta íslands, og
mælti síðan á þessa leið: „Sam-
kvæmt því, sem nú hefir greint
verið, lýsi ég yfir því, að stjórn-
arskrá lýðveldisins Islands er
gengin í gildi“.
Ég fæ því eigi með orðum
lýst, hvernig sú söguríka yfirlýs
ing sló á hjartastrengi mína, og
vafalaust hefir öðrum í hópi þús
undanna, sem viðstaddir voru,
verið eins innan brjósts. Áhrifa-
mikið var það einnig, er lýð-
veldisfáninn var dreginn við
hún að Lögbergi, klukknahring
ingin í Þingvallakirkju, og þögn
in og stöðvun allrar umferðar,
sem fylgdi um stuttrar stundar
bil. Og áreiðanlegt er það, eins
og ég hefi einnig lagt áherzlu á
við annað tækifæri, að þegar
þögnin var rofin með því, að
hinn mikli mannfjöldi söng
þjóðsönginn „Ó, Guð vors
lands“, hafa menn fundið til
þess, að þeir höfðu lifað ógleym
anlega stund í sögu þjóðar sinn-
ar — óskastund hennar. Þeir
höfðu séð draum kynslóðanna
um endurfengið frelsi rætast að
fullu. Lýðveldi hafði verið end-
urreist á íslandi. Orð skáldsins,
sem sjálfur hafði spunnið megin
þátt í þá sigurvinningu, hurfu
mér í hug: „Hugsjónir rætast,
þá mun aftur morgna“. Nú var
dagur um alt loft, hvað sem leið
rigningunni og þungviðrinu.
Því næst fór fram kosning for
seta lýðveldisins, herra Sveins
Björnssonar, þáver. ríkisstjóra,
er síðan hefir verið endurkos-
inn, enda er hann hinn ágæt-
asti maður og skipar sinn virð-
ingarsess með mikilli sæmd.
Var hið fyrsta ávarp hans til
þjóðarinnar, er hann flutti að
Lögbergi, íturhugsuð lögeggjan
til sameiningar og samstarfs.
Annar meginþáttur hátíða-
haldsins að Lögbergi voru kveðj
ur þær, sem fulltrúar erlendra
ríkja fluttu hinu nýstofnaða lýð
veldi, og allir lýstu miklum vin
arhug í garð hinnar íslenzku
þjóðar, virðingu fyrir henni og
afrekum hennar. Voru þær
þannig vaxnar, að þær hlutu að
glæða hverjum góðum Islend-
ingi hollan metnað í brjósti, láta
hann finna til þess, að hann var
kvistur á traustum ættstofni,
sem staðið hafði af sér storma
aldanna og ekki fúnað í rót.
Síðar um daginn hélt hátíða-
haldið áfram, með fjölbreyttum
skemmtiþáttum og menningar
legum, niðri á Völlunum við
rætur hinnar fornfrægu Fang-
brekku, og var þar, sem áður að
Lögbergi, geysimikill mann-
fjöldi saman kominn. I viðurvist
þess fjölmenna mannsafnaðar
og í útvarpið til þjóðarinnar í
heild flutti fulltrúi Vestur-ís-
lendinga kveðjur þeirra, og þarf
ekki að fjöryrða um það, hve
frábterlega vel þeim var tekið.
En á hitt vildi ég minna, að þar
kom eftirminnilega fram sá
djúpstæði ræktarhugur, sem ís-
lendingar heima á ættjörðinni
bera í brjósti til okkar landa
þeirra hérna hegin hafsins. Meg
um við ekki láta neinar hjáróma
raddir villa okkur sýn í þeim
efnum.
Hér hefir aðeins verið stiklað
á stærstu steinum. En um hitt
voru allir sammála, að þrátt fyr
ir hið óhagstæða veður, stórrign
ingu mestan hluta dagsins,
höfðu hátíðahöldin við stofnun
lýðveldisins farið ágætlega
fram. Sjálfur þreytist ég aldrei
á að lofa frjálsmannlega og
glæsilega framkomu fólksins
þann dag, enda hefi ég aldrei
verið stoltari af þjóð minni, eins
og ég hefi margsagt í frásögnum
mínum af lýðveldisstofnuninni.
Rigningarveðrinu „sló sannar-
lega ekki inn“, menn voru gripn
ir of ríkri fagnaðarkennd til þess
að láta slíkt á sig fá. Og víst er
um það, að alltaf ljómar vors-
ins bjarmi um stofndag lýðveld
isins í minningu okkar, sem átt
um því láni að fagna að vera
þar viðstaddir.
Þessi hátíð hér í dag, í tilefni
af endurreisn hins íslenzka lýð-
veldis, getur einnig verið okkur
íslendingum í landi hér kröftug
áminning um það, hve auðug og
lífræn menningarverðmæti við
höfum að erfðum hlotið. Og þá
arfleifð viljum við varðveita
sem lengt og gera sem frjósam-
asta í menningu og þjóðlífi þessa
okkar nýja lands, sem við unn-
um og eigum þegnskuld að
gjalda, landinu, sem okkar dag-
lega vinna er vígð, vöggustöð
barna okkar og þeirra barna.
Við höfum aldrei farið leynt
með það, í orði eða verki, að
við værum fyrst og síðast hér-
lendir borgarar. Milli þegn-
skyldu okkar annars vegar og
ræktarsemi okkar við ættlandið
hinsvegar hefir aldrei orðið og
verður aldrei árekstur, en það
er sannfæring margra okkar, að
með því að varðveita og ávaxta
hið bezta og fegursta í hugsjóna-
og menningararíinum íslenzka
greiðum við þegnskuld okkar
sem drengilegast, auðgum mest
hið nýja land okkar.
I einu af allra fegurstu ætt-
jarðarkvæðum Bandaríkjanna
kemst skáldið þannig að orði:
„Fögur ert þú ættjörð mín, í
draumi föðurlandsvinarins, sem
lítur alabastur-hvítar borgir
þínar, óflekkaðar tárum mann-
anna barna, rísa úr djúpi fram-
tíðarinnar“. Það er hinn mikli
og glæsilegi draumur framtíðar
innar, sem beztu menn og konur
þessa lands bera í brjósti og
helga viðleitni sína. Það er metn
aður minn, ósk og von, að ís-
lendingar hérlendis eigi sinn
fulla þátt í að láta þann draum
rætast. En með þörfu og vel
unnu starfi okkar, á hvaða sviði
sem er, minnumst við íslands
fegurst og bezt. Allt, sem hver
maður og kona af íslenzkum
stofni vinna sér til sæmdar eða
frægðar, það er líka sómi ís-
lands. Lýk ég svo máli mínu með
þessum erindum úr „íslandsvís-
um“ Hannesar Hafsteins:
„Lifi minning liðins tíma,
langtum meir þó tímans starf.
Lifi og blessist lífsins glíma,
leifi framtíð göfgan arf.
Hverfi ofdrambs heimsku víma,
hefjist magn til alls, sem þarf.
Lifi og blessist lífsins glíma,
lifi og blessist göfugt starf'-
Landið blíða, landið stríða,
landið hrauns og straumafalls,
landið elds og hrímgra hlíða,
hjörtum kært til fjalls og dals!
1 þér kraftar bundnir bíða
barna þinna, fljóðs og hals.
Hvert þitt býli um byggðir víða
blessi Drottinn, faðir alls“.
(Ræða þessi var að miklu leyti
flutt blaðalaust, en birtist hér að
meginmáli).
THE SISAL INDUSTRY OF EAST AFRICA
British East Africa is the iargest producer of sisal in the
world, exporting in 1947, over 120,000 tons of fibre valued at
£6, 864,817. Chief East African producer is Tanganyika (95,856
tons in 1947) followed by Kenya (24,960 tons). Sisal fibre is shipped
principally to the United States of America, Canada, and to Great
Britain. Pre-war the bulk of production went to European coun-
tries. During the war East Africa sisal was a vital commodity in
extensive demand for manufacture into ropes and cordage for the
Allied Fleets and Merchant Services as well as for harvesting twine.
Sisal was first introduced to East Africa in 1893, when 83 small
plants (the survivors of 1,000 shipped from Florida) were sufficient
to start the industry. Each leaf contains approximately 1,000 fibres
which, when cleaned of all vegetable matter, dried, and brushed,
form the commercial product. Each plant produces approximately
180 leaves over a 4-5 year period. The industry runs its own re-
search stations at Hlingano, near Tanga, Tanganyika, and a Thika,
near Nairobi, Kanya’s capital city. This picture shows an Inter-
national “Brookville” 40 horsepower diesel engine hauling off a
train of wagons loaded with leaf to the factory.
MR. PETER JOHNSON
Representing
J.J. H.McLean&Co.
LTD.
PORTAGE AT HARGRAVE
Phone 924 231
"The West’s Oldest Music House”
Exclusive Representatives for
HEINTZMAN & CO.
NORDHEIMER
SHERLOCK MANNING
NEW SCALE WILLLAMS PIANOS
Magrir menn, konur
Þyngjast 5, 10, 15 pd.
Nýr þróttur, nýtt fjör, þrek
Hvíltk unun, limir styrkir, ójöfnur
sléttast, híllsin verCur liSugur; llkam-
Inn ekki framar veikluleKur; þúsundir
manna og kvenna hafa komist I g68
hold; þetta fðlk þakkar Ostrex töflum
heilsubðt sfna; vegna hins mikla nær-
ingarkrafts, er þær hafa. Engln hætta ft
offitu, magurt fðlki þyngist frft 6, 10.
og 15 pd. Kynnist þessum nýja lækn-
ingalyfi! Notið Ostrex Tonic töflur, sem
styrkja llkamann. 1 öllum lyfjabúCum.