Lögberg - 15.09.1949, Blaðsíða 1

PHONE 21374
W^,
vrv

--dercr5
p A Complele
Cleaning
Inslilulion
PHONE 21374
\ V>^e
R'ítíSs®?
4

A Complele
Cleaning
Instilulion
62. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN, 15. SEPTEMBER, 1949
NÚMER 37
Skipaður dómari í hæztarétti North Dakota ríkis
Guðmundur Grímsson hæztaréttardómari og frú
Þau góðu tíðindi bárust Lög-
bergi í byrjun yfirstandandi
viku, að Guðmundur Grímsson,
um langt skeið héraðsréttar-
dómari í Nort Dakota, hafi verið
skipaður dómari í hæztarétti
ríkisins; er hann þessarar sæmd
ar löngu maklegur, því það er
ekki einasta að hann sé glögg-
skygn lögspekingur, heldur er
hann og valmenni, sem alstaðar
lætur gott af sér leiða.
Síldveiðunum
að ljúka
Síldveiðunum er að ljúka.
Fimmta síldarleysissumarið hef-
ir bæst í hópinn. Ennþá einu
sinni kemur flotinn frá Norður-
landinu svo að segja slyppur og
snauður. Aðeins örfá aflahæstu
skipin hafa aflað fyrir lágmarks
kauptryggingu sjómannanna.
Erfiðleikar útgerðarinnar endur
taka sig þetta haust eins og und-
anfarin haust og ríkissjóður hef
ir þegar orðið að ganga í ábyrgð
fyrir brýnustu nauðsynjum út-
gerðarinnar til þess að unt
reyndist að reyna vertíðina til
þrautar.
Niðurstaðan af síldarvertíð
þessa sumars hefir orðið verri
en hinna fjögurra aflaleysisver-
tíða, sem á undan eru gengnar.
Heildaraflinn var nú fyrir helg-
ina um það bil 440 þúsund hektó
lítrar í bræðslu og rúmlega 53
þús. tunnur í salt.
Heildarafli sumarsins 1948
var hins vegar 448 þús. hl. í
bræðslu og 115 þús. tunnur í
salt, ársins 1947 rúmlega 1.2 milj.
hl. í bræðslu og 63 þúsund tunn-
ur í salt, ársins 1946 tæplega 1.2
milj. hl. í bræðslu og 161 þús-
und tunnur í salt og ársins 1945
463 þús. hl. í bræðslu og 95 þús-
und tunnur í salt.
Af þessum samanburði sést að
sumarvertíðin hefir að þessu
sinni orðið hvað hraklegust
hinna fimm síðustu aflaleysis-
vertíða. MBL., 6. sept.
Reykjavík, 13. sept.
Islenzkt strandgæzluskip tók
til hafnar á þriðjudaginn fjögur
rússnesk fiskiskip, sem voru að
veiðum innan landhelgi íslands.
Þetta er í fyrsta skiptið, sem ís-
lenzk stjórnarvöld hafa haft
hendur í hári rússneskra veiði-
lögbrjóta.
Guðmundur hæztaréttardóm-
ari hefir um langt skeið orpið
fögrum bjarma á hinn íslenzka
kynstofn beggja vegna hins
breiða hafs, svo að fáir hafa þar
komist til jafns við. Þau hjónin
eru svo að segja nýkomin heirn
úr íslandsför, en þau dvöldu á
Fróni nokkuð á annan mánuð
sem boðsgestir íslenzku ríkis-
stjórnarinnar.
Amerískur hershöfðingi
segir meiningu sína
Yfirmaður lofthers Banda-
ríkjanna, Hoyt Vandenberg hers
höfðingi, er tók þátt í ferð her-
foringjanna til Evrópu, lét í
ræðu á föstudaginn falla hin af-
dráttarlausustu orð, sem sögð
hafa verið um viðhorf Banda-
ríkjanna til Rússlands.
— Sovétríkin eru hinn eini
hugsanlegi óvinur Bandaríkj-
anna í nýrri styrjöld, sagði
hann. Umræðurnar um kjarn-
orkusprengjur til hernaðar eru
hinar þýðingarmestu. B.-36
sprengjuflugvélarnar geta ráð-
ist á hvaða stað Rússlands sem
er — frá stöðvum í Bandaríkj-
unum.
Það er þýðingarlaust að tala
rósamál, sagði hann ennfremur.
Hin eina ógnun, sem vofir yfir
Bandaríkjunum, stafar frá Rúss
um. Það er ógerlegt að ná neinu
samkomulagi við ráðstjórnina
eftir diplómatiskum leiðum ein-
vörðungu.
Hinni rússnesku ógnun verð-
ur aðeins svarað með raunhæf-
um aðgerðum. Við verðum að
eiga nægar birgðir af atóm-
sprengjum og B.-36 flugvélum
Jónas Jónsson
hverfur af þingi
I þessari viku var það ráðið
að Jónas Jónsson frá Hriflu byði
sig ekki fram til þingsetu í kosn-
ingum þeim, sem fram fara á
komandi hausti. Jónas Jónsson
var fyrst kjörinn á þing sem
landkjörinn þingmaður árið
1922 og hefir átt sæti á Alþingi
síðan. Þingmaður Suður Þing-
eyinga hefir hann verið síðan
1934.
Jónas Jónsson hefir í þrjá ára-
tugi verið einn af fyrirferðar-
mestu stjórnmálamönnum okk-
ar íslendinga. Barátta hans mót-
aðist í upphafi af miklum þrótti
og heitri trú á þær hugsjónir,
sem hann byggði á stefnu sína
og þess flokks, sem hann hóf til
áhrifa. En stjórnmálabarátta
hans varð mjög blandin ofstæk-
isfullu hatri á einstökum and-
stæðingum og hneigðin til per-
sónulegra ofsókna varpar dimm
um skugga á mesta athafnatíma
bil ævi hans, meðan völd og
mannaforráð léku enn í hendi
hans. Sagan mun að sjálfsögðu
dæma Jónas Jónsson og stjórn-
málaafskipti hans. Hver sem sá
dómur verður er þegar óhætt að
fullyrða að með honum hverfur
sérstæður stjórnmálamaður, víg
fimur rithöfundur og óvenju-
lgga frjór gáfumaður af Alþingi
íslendinga.
MBL. 6. sept.
Skifting Marshall-
hjálparinnar í ár
ÍSLAND fær 7,3 miljónir doll-
ara (rúml. 47,4 milj. kr) Mars-
hallaðstoð næsta ár, eða frá 1.
júlí þ. á. til jafnlengdar næsta
ár. Hefir Efnahagssamvinnu-
stofnunin í París nýlega sam-
þykkt skiftingu Marshallfjárs-
ins milli þátttökuríkjanna, en
heildarupphæðin nemur samtals
37,6 milj. dollurum.
Skiftist sú upphæð, sem hér
segir milli þjóðanna:
írland 47,0, Austurríki 174,1,
Danmörk 91,0, Frakkland 704,0,
Grikkland 163,5, Indonesia 39,2,
ísland 7,3, Italía 407,0, Noregur
94,0, Holland 270,0, Portugal 33,
0, Bretland 962,0, Svíþjóð 48,0,
Tyrkland 61,0, Bizonia 261,7,
Franska hernámssvæðið 86,5,
Trieste 14,0, Belgía og Luxem-
borg 312,5. Mbl., 6. sept.
til þess að fljúga með þær á
ákvörðunarstað, og með því
einu er hægt að koma í veg fyr-
ir, að árásarfyrirætlanir Rússa
nái fram að ganga.
TÍMINN, 28. ágúst
Eg geng við hlið þér
EFTIR EDWARD LOCKTON
Ég geng við hlið þér — ekki’ er íhiðin löng
við Ijúfa drauma, hlóm og fagran söng.
Ég tek um hönd þér — horfi’ í augu þín —
Við hlið þér geng ég meðan dagur skín.
Ég geng við hlið þér — gœfubarn í kvöld —
er glóa stjörnur, Ijóma himintjöld. —
Ég ástarorðum að þér hvísla hljótt. —
Við hlið þér geng ég fram á þögla nótt.
«
Ég geng við hlið þér öll mín gefin ár,
þó árin flytji bæði gleði’ og tár: —
Er síðustu bending gefur himnesk hönd,
við hlið þér geng ég inn í draumalönd.
SIG. JÚL. JÓHANNESSON þýddi
Gagnkvœmar ellilaunagreiðslur
Norðurlandaþjóða
„Mikilvægasta sporið í norrænni samvinnu á sviði
félagsmála", segir fulltrúi Dana
Á LAUGARDAGINN var undirrituðu fulltrúar frá ríkisstjórn-
um allra Norðurlandanna fimm, samkomulag um gagnkvæmar
greiðslur ellilauna til ríkisborgara, sem búsettir eru í hverju
landinu fyrir sig. Eru greiðslurnar inntar af hendi eftir þeim
reglum, sem gilda í hverju landi. Áskilið er þó, að ríkisborgari
annars lands hafi dvalið fimm ár í því landinu, sem greiðir elli-
laun hans.
Þannig fær íslenzkur ríkis-
borgari, sem dvalið hefir í Sví-
þjóð greidd eftirlaun þar, eftir
að hann hefir náð 67 ára aldri.
í Finnlandi er hann er sjötugur,
í Danmörku er hann er 68 ára
o. s. frv.
Gagnkvæmur framfærslu-
styrkur.
Samkomulagið var undirritað
í Osló, en þar var haldinn fundur
félagsmálaráðherra Norður-
landa og var á fundinum einnig
rætt um gagnkvæmar greiðslur
framfærslustyrks á Norðurlönd-
um. Samþykkti fundurinn að
leggja til við ríkisstjórnir Norð-
urlanda, að slíkt samkomulag
verði gert hið fyrsta.
Jónas Guðmundsson mætti
fyrir hönd íslenzka félagsmála-
ráðuneytisins.
Merkasta sporið.
Gustav Möller, félagsmála-
ráðherra Svía lét svo ummælt
er samkomulag var undirritað
um ellilaunin, að það væri merk
asta spor, sem Norðurlöndin
hefðu til þessa stigið í samvinnu
á sviði félagsmálanna. Ström,
félagsmálaráðherra Dana kvaðst
vonast til þess, að önnur mál,
sem fyrir fundinum hefðu legið
fengju jafn giftusamlega af-
greiðslu og stuðla þannig að
nánari vináttu bræðraþjóðanna.
Jónas Guðmundsson tók það
fram, að Islendingar væru fúsir
til samvinnu við hin Norður-
löndin í félagsmálum.
Ellilaun.
Aaslaug Aasland, félagsmála-
ráðherra Noregs sagði að fjöldi
gamalmenna um öll Norður-
lönd biðu með eftirvæntingu
eftir, að þetta samkomulag væri
undirritað.
Ýms mál voru rædd á fund-
inum, þar á meðal var rætt um
atvinnuleysismál og voru fund-
armenn á einu máli um, að Norð
urlöndin ættu að vinna sameig-
inlega gegn þeim vágesti eftir
fremsta megni.
Næsti fundur í Helsingfors.
Finnski ráðherrann, Leivo
Larsson bauð til næsta fundar
norrænna félagsmálaráðherra
í Helsingfors 1951 og var sam-
þykkt að leggja til við ríkis-
stjórnir Norðurlanda, að fulltrú-
ar frá fleiri stjórnardeildum
verði boðnir til þess fundar.
Mbl. 6. sept.
Minningarorð um Gísla Sigmundsson kaupmann
Mér varð orðfall eins og vafa-
laust öðrum hinna mörgu vina
Gísla verzlunarstjóra Sigmunds
sonar, er fregnin um sviplegt
fráfall hans barst mér til eyrna;
fundum okkar bar síðast sam-
an meðan hann enn mátti mæla
á þjóðhátíðinni á Gimli 1. ágúst
síðastliðinn og var hann þá al-
veg eins og hann átti að sér,
broshýr og spriklandi af fjöri;
hann hafði heldur ekki kennt
sér meins svö nokkur vissi til;
ekki hafði mig órað fyrir því þá,
að tveimur dögum síðar yrði
hann liðið lík og af samveru-
stundum okkar ætti ég það eitt
eftir að fylgja honum til grafar.
Dauðinn sendir ekki ávalt boð
á undan sér, og svo var heldur
ekki í þetta sinn. Þann 2. ágúst
fór Gísli að heimsækja hættu-
lega veikan bróður sinn á Al-
menna sjúkrahúsinu í Winni-
peg; það varð hlutskipti hins
sjúka manns að sjá á bak bróður
sínum, því sigð dauðans snart
Gísla fyrirvaralaust; hjartabil-
un varð þessum glaðsinna gæfu
manni að bana.
Gísli Sigmundsson var sér-
stæður maður um margt; jafn-
vel flest; þó ætla ég að það væri
lífsgleðin, er öðru fremur auð-
kenndi hann frá öðrum mönn-
um; hláturmildi Gísla var eng-
in uppgerð; hún fékk framrás
af innri þörf, því honum fannst
í rauninni ávalt að alt léki í
lyndi, að veröldin væri yndis-
leg og samferðafólkið svo gott
að hvergi bæri á skugga; lífs-
viðhorf slíkra manna stingur
mjög í stúf við þá úreltu skoð-
un, að jörðin sé aðeins táradal-
ur, og börn hennar fæddir písl-
arvottar hvers konar þrenginga.
Gísli Sigmundsson var fædd-
ur í Vestdalsgerði í Seyðisfirði
12. dag desembermánaðar árið
1880. Foreldrar hans voru þau
hjónin Sigrhundur Gunnarsson
Gíslasonar fræðimanns og Jón-
ína Sigmundsdóttir, og með
þeim fluttist hann vestur um
haf 1891. Tók fjölskyldan sér
bólfestu í Nýja íslandi skammt
þaðan, er nú stendur Hnausa-
þorp. Árið eftir gekk Gísli, þó
unglingur væri, í þjónustu at-
hafnamannsins víðkunna Ste-
fáns Sigurðssonar kaupmanns
að Hnausum, og var meira og
minna á vegum hans fram að
árinu 1912., ýmist við verzlun
eða margskonar störf á Winni-
pegvatni, og þar var í rauninni
hans aðalskólaganga framan af
ævinni ,og þar naut hann brátt
virðingar og trausts af hálfu yfir
boðara sinna og annara sam-
verkamanna; enda var hann
trúr yfir hverju því pundi, sem
honum var fengið í hendur til
ávöxtunar.
Árið 1913 kom Gísli á fót
verzlun að Grund í Geysisbyggð
og rak hana fram á árið 1916,
er hann fluttist til Hnausa og
gerðist meðeigandi og verzlun-
arstjóri við Sigurðsson — Thor-
valdsson verzlunina í því þorpi,
unz hann seldi hlut sinn í þeirri
verzlun og aðrar eignir sínar
1916, og flutti til Gimli.
Þann 14. júní 1911 kvæntist
Gísli og gekk að eiga Ólöfu Daní
elsdóttur, glæsilega ágætiskonu,
er var manni sínum ástrík og
samhent um alt það, er til heilla
horfði jafnt utan húss sem inn-
an; enda var þar tíðum gest-
kvæmt og glatt á hjalla.
Börn þeirra Gísla og Ólafar,
mannvænleg og vinholl, eins og
þau áttu kyn til, skulu hér tal-
in: Jónína, látin fyrir alllnörg-
um árum; Fjóla Thorvaldson,
Sigrún Hjörleifson, Guðrún
Martin, Daníel, Sigmundur og
Marinó; barnabörn eru 16 á lífi.
Gísli var maður félagslyndur
sem þá, er bezt gerist og kom
mikið við sögu byggðarlags
síns; hann gegndi ýmissum
trúnaðarstöðum við góðan orð-
stír og sívaxandi vinsældir; um
aldarfjórðungsskeið átti hann
sæti í sveitarráði Bifrastar, og
var að minnsta kosti í sjö ár for
maður Breiðuvíkursafnaðar, og
munu hollráð hans þar, sem ann
ars staðar, tíðum hafa komið að
góðu haldi.
Systkini Gísla voru þessi:
Sigrún Nordal, dáin fyrir mörg-
um árum, Felix bóndi í Geysis-
byggð, Gunnar, dáinn á Is-
landi; Helga Rannveig, gift
Andrew Finnbogasyni við
Hnausa, Gunnar yngri, dáinn í
Nýja íslandi og frú Rósa Moore,
búsett að Moose Jaw í Saskat-
chewanfylkinu.
Að Gísla Sigmundssyni er
mikill sjónarsviptir, eigi aðeins
nánustu ástmennum, heldur ó-
venju fjölmennri fylkingu sam-
ferðamanna, er notið höfðu bless
unar af kynningunni við hann;
þeim öllum er hann harmdauði;
og það mun heldur ekki ofmælt,
að hann sé harmdauði byggðar-
lögunum öllum við Winnipeg-
vatn, er virtu hann og dáðu og
hann hafði tekið órjúfandi ást-
fóstri við, auk fjölmeiins hóps
aðdáenda og vina út um aðrar
nýbyggðir okkar í þessu landi.
Gísli Sigmundsson hefir vafa-
laust átt marga nafna í Nýja-
íslandi, en Nýja ísland átti að-
eins einn Gísla Sigmundsson, er
gróðurmold þess nú vefur
hjarta.
Eins og þegar hefir verið vikið
að, varð fljótt um Gísla á sjúkra
húsi hér í borg á miðvikudaginn
þann 3. ágúst, s. 1. Útför hans,
ein sú allra fjölmennasta, sem
sögur fara af í Nýja íslandi, fór
fram frá kirkju Breiðuvíkur-
safnaðar í grennd við Hnausa,
þar sem hann hafði um langt
skeið átt sitt kirkjulega heim-
ili; tveir prestar, þeir séra
Bjarni A. Bjarnason og séra Sig-
urður Ólafsson fluttu fögur
kveðjumál, en hrífandi söng-
flokkur blandaðra radda, og ein-
söngur Ingu Thorarinson, jók
mjög á virðuleik athafnarinnar;
svo mikið var um blóm, að kirkj
an líktist gróðurhúsi að innan.
Kveðjuathöfnin öll var gagn-
mótuð viðkvæmni og djúpum
trega
Lífsgleði og ljósást einkenndu
skapgerð Gísla Sigmundssonar,
og með umhverfið á allar hliðar
baðað í sólskini, var hann lagð-
ur til hinstu hvíldar.
Einar P. Jónsson