Lögberg - 25.05.1950, Blaðsíða 7

Lögberg - 25.05.1950, Blaðsíða 7
7 LÖGBERG. FIMTUDAGINN, 25. MAÍ, 1950. Björn Jónsson Mathews (Frh. af hls. 2) Þetta sást bezt á því, þegar hann var að vinna fyrir Hugh Arm- strong að fiskikaupum, við- skiptamálum og samgöngubót- um. Þá vann hann fyrir tvo í einu, og báðir höfðu hag af því. Björn hafði beggja traust og gat því komið á viðskiptum meðal ókunnura aðila, sem hefði tekið aðra langan tíma. Hann sýndi það oft, að hann var laginn að koma á samvinnu og samkomu- lagi milli æðri og lægri, þótt hann vildi aldrei vera undir aðra gefinn, nema sem einráður fram kvæmdastjóri. Allir báru fullt traust til Björns, sem reyndan að drenglyndi og dugnaði. Börn Björns fæddust öll á Siglunesi. Þau voru þessi: Otto Wathne, Sigurður Jón, Guð- mundur, og tvær dætur: Mar- grét og Aðalbjörg. öll voru börn- in efnileg og þá á þroskaaldri. Það mætti skrifa langt mál um Björn og verk hans á Siglunesi, en hér verður nú staðar numið. En nú verður að minnast nokk uð á æfistörf hans síðan hann fór af Siglunesi. — Þess er áður getið, að Björn var fluttur al- farinn til Winnipeg. Hafði keypt þar hús og bjóst við að búa þar framvegis og bjóst við að geta fengið þar atvinnu við sitt hæfi. En þetta fór öðruvísi en ætlað var. Það lét illa í ári með bygg- ingar og önnur stærri verk þessi næstu ár, svo að ég hygg að þau tvö ár, sem Björn dvaldi í Win- nipeg, hafði hann átt hörðust um sína daga. Húsið, sem hann keypti, varð hann að láta aftur hálfborgað, og lítið var um at- vinnu .Hann flutti því til Lund- ar, sem er lítill bær í Álftavatns- nýlendu við Manitobavatn. Þar dvaldi hann 3 ár og leið sæmi- lega. Þar var myndað félag, sem hafði tekist á hendur að smíða fiskikassa úr heimafengnu efni. Það hafði fengið viðarleyfi norð- ur með braut og vélar til að vinna viðinn, en höfðu engan verkstjóra. Björn var því sjálf- kjörinn til þess, því að hann var öllu slíku kunnugur. Hann átti að ráða allri vinnu og vera ein- ráður um allt starfið, þar til bú- ið væri að saga viðinn og koma honum í braut. Þetta gekk allt sæmilega í 3 ár, en þá hætti fé- lagið störfum, og þá var ekki meiri vinnu að fá á Lundar. Það- an fluttist hann til Oak Point, sem er smábær nærri suðurenda Manitobavatns. Þar hefði getað verið fiskiver mikið, en þó samhliða gripaland gott. Var á þeim árum lítt þrosk- uð nýlenda, og margt af Indíán- um og kynblendingum á næstu grösum. Þar settist Björn að og dvaldi þar síðan meðan hann lifði. Nú voru börn hans orðin þroskuð og drengirnir orðnir vinnufærir, svo að hagur hans tók að léttast. Oftast munu þeir hafa stundað fiskiveiðar á vetr- um en ýmis önnur störf á sumr- um, en veiði hefir heppnast mis- jafnlega og oft gefið lítið í aðra hönd. En þá hafa þeir leitað lengra í burtu eftir tækifærum. Annars hefur atvinna Björns og starfsemi oft verið lík og áður, en aðeins í smærri stíl. Hann hefur oft tekið smærri verk og ráðið menn til að vinna með sér. Hann hefur verið jafn hjálp- samur og vinsæll eins og áður, og á engan hátt breytt athöfn- um sínum eða geðslagi. Þar var allt svo fastmótað, að engu varð breytt, hvað sem efnahagnum leið, enda mun hann aldrei hafa verið mjög þröngur nema árin, sem hann var í Winnipeg. Það vildi stundum til að fiski- veiðin brást við Oak Point, en þá varð að leita á öðrum stöðum. Það varð því ráð þeirra, þegar brást heima, að leita til Winni- Pegvatns. En þar er leyfð veiði á auðu vatni á haustin, en ekki í Manitobavatni. — Eitt haust vildi það slys til er þeir bræður voru að leggja þar net í stormi, a® bátur sá, sem Guðmundur var 1 kafaði undir og sökk hlaðinn af uetjum. Sá, sem með Guð- mundi var, gat fleytt sér þar til hinir bræðurnir komu og björg- uðu honum, en Guðmundur kom aldrei upp. Var hann þó ágætur sundmaður eins og þeir bræður allir. Það var álitið að hann mundi hafa flækt sig í netjun- um áður en hann náði sundtök- unum. Þetta var harmur sár fyrir hjónin öldruðu, því að sá var ef til vill bezt og mest manns efni af þeim bræðrum, og hvers manns hugljúfi. Það heyrði ég haft eftir gömlum manni, sem tók eftir mörgu, að það hefði al- drei orðið illindi á milli barna í skólanum á meðan Guðmundur var þar, því að þar hefði hann verið sáttanefndarmaður sjálf- boðinn, og svo vinsæll, að börnin hefðu ætíð látið að orðum hans. Oft unnu þeir bræður einir sér, eftir að Guðmundur dó, en Björn í öðru lagi. Oftast munu þeir hafa haft eitthvað af grip- um, en aldrei marga, og um eitt skeið var Björn búinn að koma upp góðum sauðfjárstofni. Það var á þeim tíma, sem sauðfé var sem óðast að stíga í verði og leit því vel út íyrir honum. En þá var landið, sem hann hafði áður leigt, keypt af öðrum, svo að hann varð að hætta. Þannig brugðust honum vonir oft eins og gengur, en Björn var jafn léttur í lund og öruggur á hverju sem gekk. Var hann þó við- kvæmur og raungóður fyrir ó- förum annarra. Það var fyrir fáum árum, að illa leit út með veiði í Manitoba- vatni, því að þurrkar höfðu ver- ið miklir undanfarin sumur. Var því álitið að tekið hefði fyrir fiskigöngur frá stærri vötnum. Þá var mikið látið af því, að stórt vatn væri lengst norður í óbyggð um, sem kallaðist Reendev Lake (Hreindýravatn), sem væri fullt af verðmiklum fiski af mörgum tegundum. Þá var Björn því nær 70 ára, en þó vaknaði fram- kvæmdahugurinn gamli í hon- um. Hann réðist því til ferðar fleiri hundruð mílur norður í ó- byggðir með þeim af drengjum sínum, sem eftir lifðu. Sú ferð tók langan tíma og mikinn kostn að og að endingu flugvélaflutn- ing. En alla útgerð og veiðar- færi þurfti að flytja með sér. Þeir höfðu fiskað þar allvel, en kostnaðurinn varð svo mikill, að fiskverðið borgaði hann ekki að fullu. Þeir vildu samt reyna aft- ur og töldu nú víst að betur gengi, því að nú voru net þeirra og allur flutningur norður frá. En það varð víst litlu betra, því að ekki lögðu þeir af stað í þriðju ferðina. Þessi ferð sýndi, að ekki bilaði áræði Björns þótt sjötugur væri. Þeir eru nú kvæntir fyrir mörgum árum, synir Björns. Otto er kvæntur Emelíu, dóttur Andrésar Skagfelds bónda í Oak Point (hún er dáin). Þau eignuð- ust 4 börn, 2 drengi og 2 stúlkur. Sigurður Jón er annar sonur Björns. Hann er kvæntur ann- arri dóttur Andrésar, er Dóra heitir. Þau eiga líka 4 börn á lífi, 2 drengi og 2 stúlkur. öll eru þessi börn sérlega efnileg og vel gefin. Björn á einnig tvær dætur: Stefanía Margrét (ógift), hefur unnið í morg ár hjá T. Eaton stórkaupmanni í Winni- peg, og hefur þar yfirumsjón í stórri söludeild. Aðalbjörg er gift hérlendum járnbrautar- stjóra, er William Lochard heit- ir (barnlaus). Yngstur barna þeirra var Guðmundur, sá er áður er getið að drukknaði í Winnipegvatni. Það var seint í júlí á síðastl. ári að hingað bárust allmörg bréf frá leiðandi mönnum í Oak Point. Okkur gömlu sveitungum Björns var boðið 1 gullbrúðkaup þeirra Guðrúnar og Björns Mat- hews. Margir sátu það boð, þrátt fyrir miklar annir um það leyti. Samsætið fór vel fram og var vel stjórnað. Mátti á öllu sjá, að þar fylgdi hugur hendi og orðum, og að þessi hjón höfðu unnið sér sömu vinsældir og álit þar eins og meðan þau dvöldu hjá okkur. Þau voru bæði hraust leg og glaðleg og mátti sjá að þau kunnu vel að meta heiður þann og vinsemd, sem þeim var sýnd. Svo leið rúmur mánuður. — Þá barst okkur aftur bréf, frá sömu mönnum. — Þá var okkur boðið að fylgja Birni til grafar. —Hann hafði orðið bráðkvadd- ur í rúmi sínu. ítför Björns fór fram frá Oak Point 8. september 1948. Líkið var flutt til Winnipeg og jarðað þar, því að þar hafði Jón, faðir Björns, keypt grafreit handa fjölskyldu sinni fyrir mörgum árum, þegar synir hans drukkn- uðu í Manitobavatni. En þá var enginn grafreitur í byggðinni. Síðan hafa allir, er dáið hafa hér af ættingjum Jóns, verið grafnir í þessum grafreit. — Það hefði mátt rita langt mál um Björn Mathews og störf hans, en ég er ekki fær um það. Hér verður því staðar numið. Ég vona þó að þeir, er þetta ágrip lesa, fái rétta hugmynd um dugnað hans og mannkosti. Ég hef verið fjöl- orður um ætt hans, sérstaklega Möðrudalsættina, vegna þess, að í þeirri ætt hafa verið stærri og hreinræktaðri mannkostir en í öðrum ættmn, sem ég hef þekkt. Sú ætt er sérstaklega tal- in frá Jóni Sigurðssyni frá Teigi, er fyrstur varð sjálfseignarbóndi í Möðrudal, eftir að hann keypti jörðina 1798. Eftir það bjuggu afkomendur hans á jörðinni og áttu hana í nær 100 ár. Þeim hefur verið lýst svo hér að fram- an, að kalla má, að sú lýsing hafi átt við þá alla. Einkenni þeirra eru í stuttu máli þessi: Höfð- ingsskapur, hjálpsemi, dreng- lyndi og dugnaður. Hver sem er vel að þessum kostum búinn, hann þarf ekki meiri mannkosti. Þessir mundu fela í sér marga smærri mannkosti, sem flestir mundu verða að láta sér nægja. Þeir mundu líka hylja fjölda af smærri yfirsjónum, sem verða meðalmönnum erfiðar. Björn Mathews var enginn meðalmað- ur. Hann var mikilmenni. Hann „var maður hátt og lágt“, eins og skáldið kvað. Vogar, 27. febrúar 1949. . —Nýjar kvöldvökur MINNINGARORÐ: Jóhannes Líndal Sigvaldason Straumur. Langt hlýtur að vera síðan athygli manna fór að beinast að straumnum í sjónum. Meðan þekkingin var ennþá skammt á veg komin og fljótandi farkostur frumstæður, hefur athyglin eðli- lega hlotið að beinast eingöngu að þeim þætti straumanna, sem greinilega kom í ljós þétt upp við landsteina ár og síð og alla tíð. Þetta voru og eru auðvitað enn þann dag í dag sjávarföllin. Eft- ir því sem aldir liðu og þekking óx, færðu menn sig jafnframt upp á skaftið með athuganir og rannsóknir á straumum úthaf- anna. Þar var þó við ramman reip að draga og er að mörgu leyti enn, þrátt fyrir hina miklu tækni, og það var ekki fyrr en um aldamótin 1800 að menn kom ust á lagið með að afla sér veru- legrar þekkingar á þessu sviði. Skipstjórar langferðaskipanna og aðrir leiðangursmenn vinna þarna mikið starf á ferðum sín- um um heimshöfin. Annars hafa hafrannsóknarmennirnir komið ósleitilega að þessu mikilvæga verki og orðið mikið ágengt víðs vegar um hnöttinn, þótt mikið skorti á að hægt sé að reikna með nákvæmri stærð þar sem hafstraumarnir eru að verki, þar er ennþá um sennilegan slumpa- reikning að ræða á mörgum stöð um. Hvað er það, sem veldur þessu rennsli í sjónum, mun margur spyrja, og hvers vegna heldur sjórinn ekki kyrru fyrir? Orsakirnar munu vera margvís- legar og aðeins vísindamennirnir kunna þar á góð og glögg skil. Okkur er sagt, að jörðin með öllu sem á henni er renni áfram braut sína um geiminn eftir fast ákveðnu lögmáli. Við erum því öll heimsborgarar á þann hátt og ferðamenn á sama bátnum. Efnið, sem í jörðinni er, fast og fljótandi, myndar þennan far- kost okkar. Þar á sjórinn miklu hlutverki að gegna. En hann hefur eigin hreyfingu miðað við sjávarbotninn og fasta landið. Það er þessi breyting, sem kall- ast straumur. Vindarnir valda að sumu leyti straumunum á yfir- borði hafsins. Þegar vindurinn blæs í langan tíma úr sömu átt, kemst yfirborð sjávarins við það á hreyfingu og straumur mynd- ast. Dæmi um þetta eru stað- vindarnir og straumarnir, sem þeir orsaka. Snúningur jarðar- innar um möndu sinn veldur því, að vindinum tekst ekki að reka yfirborð sjávarins beint á undan sér. Straumurinn rennur því ekki alveg í sömu átt og vindur- inn fer. Á norðurhelmingi jarð- ar liggur yfirborðsstraumur, sem orsakast af vindi, 45 gráður til vinstri við áðurnefnda stefnu. Straumarnir niðri í sjónum og líka yfirborðssjónum og mismun andi þyngd. Snúningur jarðar- innar um möndul sinn hefur lögun sjávarbotnsins áhrif á neðanssjávarstraumana. Haf- straumarnir eru sterkari á lá- rétta átt, en lóðréttra strauma gætir minna. Sjórinn er alltaf á sífelldri hreyfingu. Þar er um mikla hringrás að ræða, eins og annars staðar í náttúrunnar ríki. Þetta virðist vera skilyrði fyr- ir því, að líf geti þrifist. Héldi sjórinn kyrru fyrir, yrði dauð- inn brátt öllu ráðandi í djúpun- um. Sjávarfallastraumana kann- ast víst flestir við, minnsta kosti þann þátt í fari þeirra, sem lýsir sér í því, að sjórinn hækkar og lækkar við ströndina á reglu- bundinn hátt. Aðdráttarafl tungls og sólar og verkanir þess á vatnsmagnið í höfum jarðar- innar veldur sjávarföllum. Þess- ara verkana gætir ekki úti á hafi, svo að greint verði. Vatns- magnið kemst á hreyfingu án þess að verulegs straums verði vart. Upp við land er landið sjálft að miða við. Þar sést, að sjórinn hækkar og lækkar á lög- málsbundinn hátt og rennur í ákveðna átt. Við Island rennur aðfallið með sólinni, en útfallið öfugt. Straumur og alda. Þegar gustur kemur á spegil- sléttan hafflöt, verða litaskipti á sjónum þar sem gusturinn fér um. Sjórinn verður dekkri á því svæði, sem snertingin nær yfir. Sé maður staddur í logni og sjái þessi litaskipti á sjónum, er þá vitað hvar vindurinn er, hvaðan hann kemur og hvert hann fer í takmörkuðum skilningi. Vaxi nú þessi gustur og verði að kalda, koma gárar á sjóinn, sem verða að öldum. Þær fara stækk- andi eftir því sem kaldinn vex. Þegar kominn er stormur, og sé hann búinn að standa um stund, eru venjulega jafnframt komnar stórar öldur, sem brotna í topp- inn. Sé þetta nærri landi og blási stormurinn ofan af því, eru öld- urnar ekki í neinu hlutfalli við storminn. Sjórinn getur verið sléttur, þótt ofsarok sé, og þar er þá „landvar“. Stundum eru stórar Öldur þar sem logn er. Þar er þá venjulega stormur í nánd eða stormur er nýbúinn að blása yfir það svæði. Sjólagið er oft mjög misjafnt. Venjulega fer það eftir veðurhæðinni og af- stöðunni til lands og árstíðum, en straumur og grunnsævi hafa mjög spillandi áhrif á sjólagið að öllu öðru jöfnu. Sjávarfalla- straumarnir verka mest á sjólag- ið úti fyrir ýmsum andnesjum hér við land og kallast „rastir“. Verst er sjólagið í röstunum þeg- ar svo stendur á að straumurinn rennur á móti vindi og öldu. Þar sem grunnsævi bætist við, mynd ast háar og brattar öldur, sem verða að brotsjóum. Kunnustu og verstu straum- lastir hér við land af þessari gerð eru Reykjanesröst, Látra- röst og Langanesröst. Straum- rasta mikilla gætir þó út. af mik- lu fleiri andnesjum hér á landi. Ein Kambanesið á Austfjörðum. Þar er eiginlega um ófæru að ræða í vondum hafáttum. Veld- ur því sennilega bæði straum- harkan og grynningarnar, sem þar eru um allar trissur. í sumum tilfellum er talið að rastirnar séu beztar yfirferðar sem næst landi, því þar sé þá sjólagið bezt og straumur minnstur. Til dæmis svokölluð Gatleið við Bjartanga, sem er mjög næri landi. Þetta er vafalaust rétt, sé um strekking eða jafnvel um mikinn strekking að raeða, en ef það er stormur eða rok, þá er um að gera að vera langt frá landinu. Þar er meira dýpi og minni straumur. Þar er aldan hvorki eins brött eða há og brotnar ekki jafn hroðalega eins og upp á grunnsævinu nærri landi. Stundum eru öldurnar á sjónum þykkar og miklar um sig úti á hafinu. Er þá talað um und- iröldu upp við land. Er ‘ þetta hin kunna brimalda, sem brotn- ar með miklum gný og gaura- gangi þegar hún kennir grunns. Þegar öldugangur hafsins er með þessum hætti, þá er langt á milli öldutoppanna. Hafa öldu- lengdir allt að 400 metrar verið athugaðar. Ölduhraðinn er venju lega ekki eins mikill og vind- hraðinn. Þegar stormur er á haf- inu, þá er ölduhraðinn um 10 til 12 metrar á sekúndu. Jarðskjálftar og eldgos á sjá- varbotni valda stundum miklum öldum á sjónum. Þær öldur kall- ast flóðbylgjur, vegna þess að þær valda óeðlilega miklum flóð um þegar þær koma að landi. Þar ganga þær langt á land upp og sópa burt öllu, sem á vegi þeirra verður. Til viðbótar því sem sagt var um sjávarfallastraumana við út- skaga og andnes hér á landi, er svo það að þeir gera sums stað- ar vart við sig inn á flóum á þann hátt, að rastir myndast, sem eru ekki skipgengar meðan starumurinn stendur. Leita verð ur þar lags til að komast leiðar sinnar þegar strauminn lægir eða áður en hann vex, en það er um eða nálægt flóði eða fjöru. Rastir þessar myndast við það, að sjórinn með að og útfalli veð- ur að renna í gegnum þrengsli, en kemst ekki óhindraður leiðar sinnar á nógu stóru svæði. Ekki er slæmu sjólagi fyrir að fara í þessum innfjarðarröstum, því þar er „landvar" í öllum áttum, en straumharkan er slík, að jafnvel skip með miklu vélaafli fá ekki rönd við reist, en eiga á hættu að kastast upp á klettana og verða þar til, gerist þau svo djörf að leggja út í strauminn. Ófæra þessi stafar þó að nokkru leyti af þrengslum, sem eru það mikil, að varla má geiga til hvorrar handar, en væri svigrúm nóg kæmust kraftmikil skip þar ferða sinna, þrátt fyrir straum- inn. —Grímur Þorkelsson Sjómannablaðið Víkingur Hann andaðist að heimili Jak- obs Sigvaldasonar bróður síns og Unnar konu hans, að Víðir, Man., 28. marz 1948, eftir lang- varandi heilsubrest. Hafði hann verið lengst af sínum veikinda- tíma hjá systur sinni, Mrs. önnu Austman og manni hennar, Hall- dóri Austman, og naut þar hinn- ar beztu aðhlynningar, en sök- um veikinda Mrs. Austman dvaldi hann hina síðustu daga ævi sinnar hjá Jakob bróður sín- um. Jóhannes var fæddur að Lækj- arkoti í Víðidal í Húnavatns- sýslu 11. desember 1876. For- eldrar hans voru Sigvaldi Jó- hannesson frá Gröf á Vatnsnesi og Guðrún Þorsteinsdóttir frá Vatnshorni á Vatnsnesi. Ungur fór hann til fósturs til Jóhanns Jóhannssonar og Guðrúnar konu hans á Gauksmýri á Vatnsnesi og var hann hjá þeim til tvítugs aldurs, en þá fluttist hann til Canada og settist að hjá Sig- valda föður sínum og Ingibjörgu Magnúsdóttur konu hans. — Bjuggu þau þá á Grund í Víðir- nesbygð í Nýja-íslandi. Árið 1903 fór Jóhannes ásamt bræðrum sínum, Birni og Jak- ob þangað, sem nú er Víðirbygð og voru þeir fyrstir manna að nema þar lönd. Það var mörgum örðugleikum bundið fyrir þá eins og fleiri frumbyggja, er setj ast að úti í óbygðum með tvær hendur tómar, en þeir voru ung- ir og hraustir og fullir af áhuga að hafa sig áfram, enda tókst það eftir vonum. Björn er látinn fyrir nokkrum árum, var um eitt skeið oddviti í Bifröstsveit, Jakob býr enn í Víðirbygð. Jóhannes mun, eins og fleiri frumbýlingar hafa stundað fiski- veiðar fyrstu árin á Winnipeg- vatni á vetrum, en unnið landið á sumrið. Mest af tímanum var hann einbúi eða þar til árið 1919 að hann giftist Þorbjörgu Davíðs dóttur frá Kötlustöðum 1 Vatns- dal í Húnavatnssýslu, en hann misti hana í febrúar 1931. Eftir lát konu sinnar hélt hann áfram búskap ásamt syni sínum Jó- hanni þar til hann seldi landið 1941. Keypti þá blett af Hall- dóri tengdabróður sínum og bjó þar um tíma, flutti síðan til Ár- borg og var þar meðan heilsan leyfði. Jóhannes lifa, einn sonur, Jó- hann að nafni, sem nú er í On- tario; þrír bræður, Jakob, áður- nefndur, Sigurður kaupmaður í Víðirbygð og Ólafur í North Battleford, Sask. og ein systir Anna Austman í Víðir. Jóhannes var lagtækur smið- ur og hirðumaður hinn mesti, sást það á allri umgengni á heim ilinu, að hann var sístarfandi, þrifinn og smekkvís. Kunningja átti hann marga, en fáa mun hann hafa talið til vina, en vin- um sínum var hann trúr og vildi alt fyrir þá gjöra. Vinur „Hvað eru góðir siðir, Jimmi“. „Góðir siðir er hávaði, sem maður gerir ekki þegar maður er að borða súpuna". Business College Education In these modern times Business College Education is not only desirable but almost imperative. The demand for Business College Educa- tion in industry and commerce is steadily increasing from year to year. Commence Your Business TrainingImmediately! For Scholarships Consult THE COLUMBIA PKESS LIMITED PHONE 21804 695 SARGENT AVE., WINNIPEG

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.