Lögberg - 05.10.1950, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 5. OKTÓBER, 1950
5
ÁIÍIJ6AM/ÍL
IWENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
BRAUTIN, Deild Kvennasambandsins, VII. ár 1950
Ritstjóri: MRS. S. E. BJÖRNSSON
Sjöunda hefti af ársriti hins
Sameinaða kirkjufélags íslend-
inga í Norður-Ameríku, Brautin.
barst mér nýlega í hendur.
Kvennasambandið á deild í rit-
inu sem jafnan hefir flutt fjöl-
breytt efni og fróðlegt. Fyrsti
ritstjóri þessarar deildar var
Guðrún H. Finnsdóttir skáld-
kona, en að henni látinni, Marja
Björnsson.
Bróðurhlutann af efni Kvenna
deildarinnar þetta ár hefir
Sveinn E. Björnsson læknir og
skáld, lagt til: Þýðingar kvæð-
anna, „Uppskeruhátíð“ eftir
E. Pauline Johnson, og „Hanna
gamla“ eftir Alexander Mc
Lachlan. Þá hefir hann þýtt á-
gæta grein um Elizabeth Black-
well, sem fyrst kvenna útskrif-
aðist í læknisfræði í Ameríku og
ruddi kynsystrum sínum braut
inn á starfssvið heilsufræðinnar.
Aðra lærdómsríka grein hefir
hann valið og þýtt, „Hvernig öðl-
ast má sönnust lífsverðmæti“.
Elinborg Lárusdóttir, skáld-
kona, skrifar um barnavinafé-
lagið „Sumargjöf“ í Reykjavík,
tilgang þess og starfsemi. Guð-
rún Hallson á prýðilega grein í
ritinu „Hjálparstarfsemin“.
Bendir hún réttilega á, að um-
bótalöggjöfin, svo sem ellistyrks,
ekknastyrks, atvinnuleysislög-
gjöfin o. s. frv. eigi rót sína að
rekja til hjálparstarfsemi kven-
félaganna og annara líknarfé-
laga.“ Öll umbótaklöggjöf, sem
hefir bætt kjör einstaklings og
fjöldans svo óumræðilega mikið
síðustu 25 árin voru í fyrstu
fagrar hugsjónir manna og
kvenna, sem höfðu það hjarta-
lag, að geta fundið til með þeim,
sem nauðulega voru staddir, sem
höfðu þá sannfæringu, að eitt-
hvað væri hægt að gera til þess
að bæta úr raunum þeirra, og
þann viljakraft að sjá málinu
borgið“.
Vegna mikils og giftudrjúgs
starfs í þágu Kvennasambands-
ins, hafa þrjár konur verið kjörn
ar heiðursfélagar þess: Mrs.
Ásta Straumfjörð Sigurðsson:
Sigurrós Vidal, hjúkrunarkona
°g Hlaðgerður Kristjánsson. Um
þessar konur eru hlýjar greinar
eftir, Björgu Björnsson, Guð-
rúnu Skaptason og Marju Björns
son. Séra E. J. Melan skrifar
fallega afmæliskveðju til Mrs.
Ólínu Benson og minningargrein
nm Mrs. Snjólaugu Sigurbjörns-
son.
Marja Björnsson skýrir frá
h'knarstarfi Unitarian Service
Committee of Canada, sem er
orðið afarvíðtækt síðan það var
stofnað 1945. Skýrslan frá Win-
^ipeg-deildinni sýnir að á þessu
ári hafa safnast 38,290 pund af
fötum, sem send hafa verið til
Evrópu, og er það meira en frá
fiokkurri annari deild í Canada.
Auk þess er safnað fé, sér-
staklega til hjálpar sjúkum
hörnum í Evrópulöndunum.
Hefir deildin í Winnipeg safn-
ah 31 þúsundi dollara á þessum
hmm árum. Dr. Lotta Hitsch-
^anova segir í ársskýrslu sinni:
”Hversu mikil vinna, trúmenska
°§ fórnarlund er á bak við þær
^ölur, sem hér hafa verið taldar,
vÚa einungis þeir, sem setja sig
í hvað hér er að gerast“.
»Mannlífsmyndir“, eru kaflar
bréfum, sem borist hafa frá
Peim, sem notið hafa styrks úr
Pessum líknarsjóði U. S. C. of
anada. Hefir S. E. Björnsson
laeknir þýtt þá.
Naest er skýrsla um 23. ársþing
ambands Kvenfélaganna eftir
°rseta þess, Marju Björnsson.
Síðast en ekki sízt, ber að
^jinnast erindis, „Til hinna
0 dnu“ eftir Guðrúnu H. Finns-
dóttur, skáldkonu, þótt sú grein
sé að vísu ekki í Kvennadeild-
inni. Erindi þetta fjallar um ís-
lenzk þjóðræknismál og var
flutt að Lundar 1942. Ritgerðin
er frábærlega rökföst, innviða-
styrk og fáguð í stíl; slíkri hug-
vekju er holt að kynnast.
☆
Blaðaummæli um komu
íslendinga.
í tilefni þess að í næstu viku
verða rétt 75 ár liðin síðan
fyrsti íslenzki innflytjendahópur
inn ko*m til Winnipeg, þykir
ekki úr vegi að birta það, sem
þá var um þá sagt í dagblaði
Winnipegborgar, „Free Press“.
Ekki er seinni greinin með
öllu rétt, því hér í borginni
dvaldi þessi hópur í nokkra
daga, og ein eða tvær fjölskyld1
ur urðu hér eftir ásamt mörgu
einhleypu fólki, og varð það vís-
irinn að íslenzkri byggð í Winni-
peg-
Á fimtudaginn, 12. okt., verð-
ur landgöngu Islendinga í Win-
nipeg minst með vandaðri sam-
komu í Fyrstu lútersku kirkju.
Aðal-ræðumaður þar verður
Hannes Kjartansson, ræðismað-
ur Islands í New York.
Hátíðahald þetta er undir um-
sjón Þjóðræknisfélagsins.
☆
OUR ICELANDIC COLONISTS
The Grand Forks Plaindealer
speaks thus of our Icelandic
Colonists: „The Icelanders that
went down on the last trip of
the Internatioanl are the best
and neatest appearing batch of
emigrants that have gone down
tþe river into Manitoba this
season.“—Free Press 11 Oct. 1875
THE ICELANDERS
The first instalment of these
people arrived on the Interna-
tional last evening. There are in
all 285 souls, in which number
is included 216 adults, 60 fam-
ilies, and 80 men. They are smart
looking, intelligent, and excel-
lent people, and are a most val-
uable acquisition to the popula-
tion of our province. The
Icelandic experience, supple-
mented with some experience
with our mode of life, is quite
sufficient to give them that
peculiar off-hand manner of
overcoming obstacles, and an
energy of character, which will
ensure their success here, and
make their settlement, in a very
few years, one of the best in
the Province. This pioneer party
rendezvoused at Toronto, and
are principally from Ontario;
they were joined en route by
about a dozen from Wisconsin.
They will leave tomorrow for
their reserve on Lake Winnipeg,
where they will immediately
engage in the erection of a vill-
age, which will doubtless be the
nucleus of a future large town
and which will be a sort of a
depot, or headquarters, for the
thousands of their countrymen
who will join them next season.
Rev. Mr. Taylor, their indefat-
igable leader, has determined to
take up his abode with them, in
their new home, and deserves,
not only at the hands of his
new flock, but at the hands of
the Province at large, the great-
est credit for his energy and
devotion in bringing about the
settlement of these excellent
people in our Province.
It is understood that the Dom-
inion Government are to make
an advance to the Icelanders, to
assist them in settling them-
selves. In the meantime the
Hudson’s Bay Company are
their purveyors.“
—Free Press, Oct. 12, 1875.
Landnámshátíð 1950
Eftir H. THORGRÍMSSON
Svo sem kunnugt er verða í haust liðin sjötíu og fimm
ár frá stofnun íslenzku nýlendunnar á Gimli.
Þessi atburður markar stór tímamót í sögu okkar hér
í fylki og mun flestum þjóðræknum Vestur-íslendingum
hafa fundist það sjálfsagt að minnast hans á viðeigandi hátt.
Víst er um það, að Þjóðræknisfélagið tók málið á dagskrá
í fyrra og skipaði nefnd til þess að athuga, hvernig því
yrði bezt borgið. Þá hafði þetta tilvonandi afmæli auðvitað
ekki farið framhjá Ný-íslendingum sjálfum; en auk þess
höfðu blöðin, bæði hér og á íslandi haldið málinu vakandi
og hvatt til þess að hátíðahöld færu fram á Gimli á þessu
sumri.
Fyrstu framkvæmdirnar í hátíðamálinu munu þó hafa
komið frá íslendingadagsnefndinni, en hún er skipuð ellefu
mönnum frá Wpg. og fjórum frá Gimli. Á fundi, sem þessi
nefnd hélt seint á hausti 1949, var afráðið að leita sam-
vinnu við Lýðveldishátíðarnefndina í Norður- Nýja-Islandi
og var Gimli-mönnum falið að semja við norðanmenn.
Þetta tókst vonum betur og var afráðið að hætta við Is-
lendingadaginn og Lýðveldishátíðina þetta ár en halda
sjötíu og fimm ára landnámshátíð á Gimli 6. og 7. ágúst
1950. Þegar hér var komið voru kosnir fjórir menn frá
Winnipeg, tveir frá Gimli, sex frá Norður Nýja-íslandi
og einn frá Selkirk og skyldu þeir standa fyrir undirbún-
ingi hátíðarinnar með hjálp Islendingadags- og Lýðveldis-
hátíðarnefndanna. Forseti Islendingadagsnefndarinnar, séra
Valdimar J. Eylands, var kosinn formaður hátíðarnefndar-
innar og tók hún til starfa upp úr síðustu áramótum. Allir
fundir voru haldnir á Gimli og var samvinnan hin bezta og
spáir góðu fyrir framtíðina.
Hátíðahöldin hófust, með guðsþjónustu, kl. 2 e. h.,
sunnudaginn, 6. ágúst, í skautaskáia Gimli-bæjar. Var þar
samankominn mikill mannfjöldi. Þessari mikilfenglegu at-
höfn stjórnaði séra Valdimar J. Eylands. Las hann tvo
Ritningarkafla, Jes. 40:1—9 og Matt. 5:1—9, og flutti bæn.
Ræður fluttu þeir séra Rúnólfur Marteinsson, D.D., á ís-
lenzku, og séra Philip M. Pétursson, á ensku. Fjórir sálmar
voru sungnir: „I fornöld á jörðu“, „Faðir andanna“, „God
of our Fathers“, „Our God, our help in Ages Past“. Við
þetta tækifæri söng blandaður kór frá Norður-Nýja-Islandi,
undir stjórn Jóhannesar Pálssonar frá Geysi. Auk sálm-
anna söng þessi flokkur hátíðarsöng, „O send Thy Light“.
Um kl. tvö eftir hádegi næsta dag hófust hátíðahöldin
á ný með skrúðgöngu til skemtigarðsins frá járnbrautar-
stöðinni á Gimli. Hljómsveitin „La Verendrye“ frá St. Boni-
face gekk fyrir en þar næst kom Fjallkona dagsins og hirð-
meyjar hennar í fagurlega skreyttum bíl, en í kjölfar hans
skriðu ótal farartæki sömu tegundar. Þegar í garðinn kom
var Fjallkonan leidd til hásætis og setti þá séra V. J. Ey-
lands, forseti dagsins, hátíðina og fylgdi þá skemtiskrá, sem
stóð yfir á fjórða klukkutíma. Að lokinni skemtiskrá var
gengið að minnisvarða landnemanna, sem stendur skamt
frá skemtigarðinum, og lagði Fjallkonan blómsveig á varð-
ann, svo sem siður er til á Islendingadögum. Nú varð nokk-
urt hlé, en í rökkrinu kom fólk aftur saman og skemti sér
við að syngja ýms uppáhalds lög ensk og íslenzk, undir
stjórn Páls Bardal þingmanns. Klukkan níu byrjaði dans-
inn og þegar dimt var orðið voru sýndar íslenzkar kvik-
myndir undir beru lofti og mæltist þetta nýbrigði vel fyrir,
einkanlega hjá eldra fólki sem ekki gat eða vildi dansa.
Eftir því sem næst verður komist, sóttu um fimm þús-
und manns þessa miklu hátíð.
Fjallkona dagsins var frú Steinunn Somerville en hirð-
meyjar þær Margaret Stefanía Anderson og Esther Hilda
Stevens og eru þær allar afkomendur fyrstu landnáms-
manna N. íslands. Fjallkonan sómdi sér ágætlega og flutti
ávarp sitt vel og sköruglega.
Fulltrúi íslands á hátíðinni var Pálmi Hannesson, rektor
Mentaskólans í Reykjavík. Hann flutti fagrar kveðjur frá
ættlandinu og var öll hans framkoma mjög lofuð af þeim
sem til hans heyrðu. Ýmsir aðrir fluttu einnig kveðjur svo
sem Grettir L. Jóhannsson, ræðismaður; Douglas Campbell,
forsætisráðherra Manitobafylkis; Garnet Coulter, borgar-
stjóri í Winnipeg; Barney Egilson, bæjarstjóri á Gimli;
Sigurður Vopnfjörð, oddviti Bifrastarsveitar; W. E. Gordon,
bæjarstjóri í Selkirk.
Aðalræður dagsins fluttu þeir prófessorarnir Thorberg-
ur Thorvaldson og Skúli Johnson. Thorbergur mælti á ís-
lenzku fyrir minni landnemanna, en Skúli á ensku og nefndi
erindi sitt „Our Heritage“. Báðar ræðurnar voru vel hugs-
aðar og vel samdar, sem við var að búast. Fimm skáld fluttu
kvæði og voru það: Þ. Þ. Þorsteinsson, „Minni Landnem-
anna“; E. P. Jónsson, „Hugsað til Islands“; G. O. Einarsson,
„Landnemaljóð“; Frank Olson, „Willow Point“ og Albert
Halldorson, „A Toast to Canada“. Kvæði Þ. Þ. Þ. má óefað
skipa í flokk með Sandy Bar Guttorms og beztu kvæðum
Stephans G., þeirrar tegundar. Kvæði Einars túlkaði fagur-
lega tilfinningar íslenzku útlaganna til ættlands síns enda
hafa ekki aðrir hér þýðlegar um þá strengi strokið.
Söngflokkur Nýja-íslands undir stjórn Jóhannesar Páls-
sonar frá Geysi söng þarna mörg lög af mestu snild og
sögðu þeir sem vit hafa á, að sjaldan hafi blandaður kór
sungið betur á útisamkomum á þessum slóðum. Þá skemti
þau lög, sem hann fór með og er raddmaður mikill.
Þessari miklu landnámshátíð stjórnaði séra Valdimar J.
Eylands af skörungsskap og lipurð sem ekki er á allra færi.
Víst er um það að landnámshátíð þessi tókst ágætlega og
varð forstöðunefndinni og öðrum, sem að henni stóðu, til
stórsóma. Hitt er annað mál að hún hefði gjarnan mátt vera
margbreyttari. Til dæmis hefði farið vel á því að sýna eftir-
einnig Ólafur N. Kárdal með einsöng og túlkaði hann vel
líkingu af fyrstu bjálkakofum landnemanna, sýnishorn af
innanhússmúnum, landbúnaðarverkfærum o. s. frv. Fyrir-
myndina var ekki langt að sækja. Hana þekktu allir sem
sóttu 60 ára landnámshátíð Lundar- og Grunnavatnsbyggða
sem haldin var 6. júlí, 1947.
Sameiningin
Finnbogi Hjálmarsson 90 ára
(AFMÆLISVÍ SUR)
Gamli vinur, gefðu hljóð,
gel ég þér í tómi
vœngjastýft og láfleygt Ijóð, —
lag með haustsins rómi.
Það er ekki um það að fást,
— þetta hlýðir aldri;
útför blóma dldrei brást
undir fanna valdi.
Nú eru fölnuð blöð á björk
blása haustsins vindar,
skrauti rúin skelfur mörk
skauta hvítu tindar.
Ýmsum verður ellin þung
yzt á tímans bárum;
sálin þín er ennþá ung
undir hvítum hárum.
Við sagnabrot þú sazt í ró
— samtíð gleymt og fargað;
þú hefir ýmsu undan éjó
upp á fjörur bjargað.
Sumir Ijóða sitja dóm
sumar bœði og vetur;
þú gazt metið muna-blóm
mörgum lærðum betur.
Aldrei sástu svíkja lit —
sanngifninni að bjarga,
greindin þín og glöggskygnt vit
gaf þér vini marga.
Líttu heill, og hress í önd
hlýr í sál og muna.
Flýt þér ekki að Furðuströnd.
Fleygri stund skal una.
JÓN JÓNATANSSON.
SvaðiJför suður
við heimskaut
Framhald af bls. 4
hans farið kl. 8 að morgni þessa
dags, 29. janúar, en Mawson kom
að vörðunni kl. 2, — eða sex
tímum síðar.
Hann hrestist dálítið við að fá
betri mat. Hér var skriðjöklin-
um tekið að halla niður að
ströndinni og ísinn var háll.
Hann settist á sleðann og lét
vindinn bera sig. Þannig komst
hann yfir 20 kílómetra, en upp
götvaði þá, að hann var á rangri
leið. Næsta dag var hann veður-
teptur á ný.
Að morgni 1. febrúar var
versta veður, hvassviðri og hríð.
Seint um daginn birti þó til og
Mawson gat eygt næsta forða-
búr. Kl. 7 síðdegis þann dag náði
hann þangað. Þar höfðu félagar
hans útbúið skýli með því að
höggva holu í ísinn, og skilið
eftir matvæli og áhöld, meðal
annars þrjár appelsínur og dós
með niðursoðnum ávöxtum. Eft-
ir þessu var birgðarskipið kom-
ið!
Hann lagði þegar af stað til
aðalstöðvanna undan brekkunni,
en bylur skall á enn á ný og
hann varð að hverfa aftur og
setjast að í skýlinu. — Hríðin
hélzt í heila viku. Hinn 8 febrúar
batnaði veðrið og hann gat hald-
ið áfram.
Nú sá hann loks til hafs. Augu
hans leituðu ákaft um allan fló-
ann eftir birgðaskipinu. Allt í
einu kom hann auga á dökkan
blett úti við sjóndeildarhring-
inn. Það var skipið á leið til
hafs! Hafði flokkurinn yfirgef.'ð
hann, skilið hann einan eftir til
að deyja?
Hann hélt áfram, — og kom
brátt auga á menn! Það voru nú
liðnir 33 dagar síðan hann hafði
séð menn. Hann veifaði. Þeir
veifuðu líka og komu hlapandi á
móti honum.
Þeir reyndu að kalla skipið
upp með loftskeytatækjum sín-
um og segja því að koma aftur.
Það tókst, en skipið gat ekki
komizt að landinu vegna íss og
óveðurs. Að lokum varð skipið
að sigla burt, og kom ekki aftur
fyrr en í desember.
Þannig komst Mawson til fé-
laga sinna, 91 degi eftir að hann
hafði ásamt þeim Mertz og
Ninnis lagt í þessa eftirminni-
legu ferð, 28 dögum síðar en
gert hafði verið ráð fyrir að þeir
komu til baka í síðasta lagi cg
33 dögum eftir að Mertz dó.
Hann var gersamlega þrotinn að
kröftum, grindhoraður, allur í
sárum og fleiðrum. En hann var
að líkamsbyggingu mjög hraust-
ur maður, og hresstist furðulega
fljótt.
Nú fór vetur í hönd. Þeir voru
5 félagarnir, sem dvöldust þenna
vetur með Mawson á hinum eyði
lega stað: 4 úrvals menn úr leið-
angrinum, sem boðist höfðu til
þess að verða eftir og gera til-
raun til þess að finna þá þrem-
enningana lífs eða liðna, og einn
lofskeytamaður. Þeir fundu sér
ýmislegt til að hafa fyrir stafni
og leið vel. Skipið kom eftir
þeim í desember það ár og til
Ástralíu komust þeir 26. febrúar
1914.
Mawson var sleginn til ridd-
ara af Englandskonungi það ár
og tók þátt í fyrri heimsstyrjöld-
inni við hinn bezta orðstír. Að
styrjöldinni lokinni tók hann
upp fyrra starf sitt við háskól-
ann í Adelaide. Hann er enn á
lífi þar og hefur verið sýndur
mjög mikill heiður af vísinda-
félögum í Ástralíu, Englandi,
Frakklandi, ítalíu, og Banda-
ríkjunum. —Alþbl.
Mo/temT-LessMom
Here is a big, stordy, and lower-priced
furnace — made to deliver more heat
from less fuel — more efficient, radiates
faster. One piece radiator cannot
possibly leak dust, fumes or gas.
18" all-steel furnace with casing
only $117 and up
For details and free estimates write us or
a Gilson dealer.
Distributors: a
(Standard Importing & Sales)
78 PRINCESS ST. 9851 JASPER AVE.
WINNIPEG, MAN. EDMONTON. ALTA.