Lögberg - 16.11.1950, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 16. NÓVEMBER, 1950
iogtotrg
QeílC Ot hvern flmtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITKD
695 SARGKNT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift rit»tjóran$:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVEUNE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” ie printed and publlehed by The Columbla Prese Ltd.
695 Sargent Avenue, Wlnnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Clase Mail, Post Offíce Department, Ott&wa
Á bak yið tjöldin
Það þótti jafnan mannsæmandi að koma til dyr-
anna eins og maður var klæddur, hvort heldur flíkurn-
ar voru með gyitum hnöppum, eða snjáðar og tötra-
legar, því manngildið sagði fljótt til sín engu að síður;
einvígi voru háð á opinberum vettvangi, en iaunvígm,
þessi andstyggilegustu víg allra víga, á bak við tjöldin’
og þau eru íllu heilli, tíðkuð enn þann dag í dag.
Af öllum hinum mörgu og mismunandi skapbrest-
um mannanna, munu naumast verða skiptar skoðanir
um þaö, aö meöal hinna allra hvimleiðustu kviila á því
sviði, séu óheilindin, þetta að látast vera annað en
maður er.
Andlegra óheilinda verður víða vart; þeirra gætir
í einkaíííi mannanna og fámennum félagssamtökum
þeirra, og alls staðar hlýzt ilt eitt af; þó veröur þetta í
raumnni smávægilegt borið saman viö það, ef óheilindi
°g baktjaldabrall stofna til fjörraða við frelsi og tilveru-
rétt heillar þjóðar. —
í nóvemberheftinu af Macleans Magazine, birtist
ritgerð, er vakið hefir, eins og reyndar mátti vænta,
ohemju umtal um landið þvert og endilangt; enda er
innihald hennar slíkt, að alt annað var óhugsanlegt
en þegnai þessa lands, að minsta kosti megin þorri
þeirra, tæki það til alvarlegrar yfirvegunar, hversu
hreint eða óhreint, væri fyrir þeirra eigin bæjardyrum,
og hversu örugt, eða vanörugt, væri um hag þjóðar-
innar heima fyrir, ef til þess kæmi, að Canada yrði einu
sinni enn að verja frelsi sitt í stríði. Ritgerð sú, sem
hér verður vikið að, er eftir T. G. McManus, er um
nítján ára skeið stóð í fremstu víglínu kommúnista, en
nú hefir sagt sig úr lögum við flokkinn, eftir að hafa
sannfærst um það, að hann, samvizku sinnar vegna,
ætti ekki lengur samleið með honum.
Mr. McManus lýsir í ritgerð sinni afskekktri bæki-
stöð, þar sem forkólfar kommúnista réðu ráðum sín-
um, og þar sem honum meðal annars, var fengið í hend-
ur ákveðið hlutverk, sem fólgið var í því, að spilla vinnu-
friði og hindra magn framleiðslunnar hvar, sem því
yrði við komið í því falli, að til ófriðar drægi milli Can-
ada og Rússlands; og þá var svo sem ekki um að vill-
ast hvorumegin hollustan lægi; málstaður Rússans
varð vitaskuld að skipa fyrirrúm, hvað sem Canada leið.
Mr. McManus skýrir frá því í áminstri tímarits-
grein sinni, að kommúnistar hafi á að skipa hér í landi
ef svo byði við að horfa, þúsundum hugarfarslega sam-
æfðra manna og kvenna, er skjótt myndu taka til ó-
spiltra málanna að boði sinna rússnesku yfirboðara;
samtök þessi væru sniðin eftir fyrirmyndum Hitlers,
því rússneskir kommúnistar hefðu ekki verið lengi að
átta sig á því hvert slíks ætti að leita; moldvörpuiðnaði
fimtu fylkingarinnar varð að koma sem allra víðast að;
grímuklæddir skósveinar þeirra með lýðræðishjal á
vörum en launráðarýting upp í erminni, urðu að koma
sér í mjúkinn hjá samtökum verkamanna til að grafa
undan þeim ræturnar; þeir þurftu líka að eiga aðgang
að verksmiðjum og öðrum framleiðslutækjum til að
koma þar, að svo miklu leyti, sem að auðið yrði, öllu í
kaldakol; en þó var vitanlega eitt öllu öðru nauðsyn-
legra, sem fólgið var í því, að smeygja sér inn í herinn
og koma þar að starfsháttum fimtu fylkingarinnar að
dæmi þeirra Hitlers, Mussolinis og Stalíns.
Að hátterni sem þetta skuli viðgangast dag frá
degi í öðru eins dásemdalandi og Canada, er þyngra en
tárum taki.
Þegnhollusta er ekki dygð, heldur sjálfsögð skylda.
Eigi hafði fyrri hlutinn af áminstri ritgerð fyr verið
birtur, en forsprakkar kommúnista, einn af öðrum,
staðhæfðu að höfundur hennar hefði þegið mútur og
þar af leiðandi væri ekkert mark takandi á orðum hans;
aðdróttun sem þessi sýnist nú samt koma úr hörðustu
átt, því litlar sagnir fara af því, að kommúnistar, hvar
sem þeir voru í sveit settir, hafi nokkru sinni slegið
hendinni á móti nokkrum þeim molum, er yfirboðaðar
þeirra í Moskvu léti náðarsamlegast af borðum falla
áróðri sínum til eflingar; enda væri þeim þá illa í ætt.
skotið ef þeir afbæðu sér slík fríðindi.
Það vekur víst hvergi neina sérstaka undrun þó
kommúnistar, og þá ekki sízt forkólfar þeirra, séu sárir
við Mr. McManus út af því, að hann skyldi hafa flett af
þeim hinni sakleysislegu sauðargæru, og það því frem-
ur sem þá hlaut að koma í ljós, að það var einmitt
úlfur, sem hún huldi. —
Enginn veit hvað morgundagurinn kann að fela í
skauti sínu, því að víða eru dökkar blikur á lofti og
lítið um skýjaskil; en hvernig svo sem úr ræðst, er hitt
jafn víst, að ekkert þjóðfélag má við því, að eiga innan
vébanda sinna menn, hvort heldur þeir eru innfæddir,
eða hafa öðlast þegnréttindi að lögum, er taka hollustu
við önnur lönd fram yfir sjálfsagðan trúnað við það
land, er fóstrar þá við brjóst sín.
Það hefir verið sagt, að í himnaríki sé meiri fögn-
uður yfir einum syndara, sem bæti ráð sitt, en yfir hin-
um níutíu og níu, sem ekki þurfi endurbótar við; en
það er líka gild ástæða til að fagna yfir því hér á jörð-
inni, er eitthvað barn hennar snýr frá villu síns vegar,
Sveinn Björnsson forseli:
Systurnar fró Brimnesi gerðu
íslandi sóma ytra
Á frívaktinni
Kalli forstjóri var- að koma
úr siglingu. Kunningjarnir voru
búnir að vera um borð hjá hon-
um og höfðu fengið góða hress-
ingu, sjálfur var Kalli orðinn
pöddufullur, er hann slagaði upp
á bryggjuna og að bílnum sín-
um. Lögregluþjónn, er var þarna
skammt frá og sá hvernig Kalli
var á sig kominn, gekk til hans.
— Það var gott að þú komst,
vinur, sagði Kalli, kannske þú
vildir nú leita í vösum mínum
að bölvuðum bíllyklinum.
— Þú kemur nú kveikilyklin-
um í fyrir mig, vinur drafaði
Kalli.
Lögginn fann lykilinn fljót-
lega ög rétti Kalla, en nú fann
Kalli ekki skráargatið.
— Kannske þú opnir fyrir
bílinn, sagði Kalli.
Lögginn opnaði bílinn og
Kalli tróð sér bak við stýris-
hjólið, en eftir marg endurtekn-
ar tilraunir gafst hann upp við
að koma kveikilyklinum í.
— Þú kemur nú kveikilyklin-
um í fyrir mig, vinur, drafaði
Kalli áfram.
Lögginn setti kveikilykilinn í
og ræsti bifvélina.
— Þakka þér fyrir, vinur,, þú
er bezti náungi, drafaði Kalli
áfram.
Lögginn horfði nokkra stund
á Kalla, síðan sagði hann:
— Heyrið þér nú maður minn,
það er þó ekki ætlun yðar að
keyra bílnum sjálfur?
Kalli rétti sig snöggt upp og
svaraði:
— Hvað annað maður minn?
Hvað annað? Þér hljótið jú að
sjá, að ég er alls ekki fær um að
ganga.
☆
Seiðfirðingar áttu eitt sinn lít-
ið gufuskip, sem gert var út á
fiskveiðar, en svo fór, að skip
þetta strandaði suður á söndum
í þoku, en nokkrum sjó. Skip-
stjórinn skipaði að setja bjarg-
bátinn á flot og herti mjög á
mönnum sínum að komast ofan
í bátinn, kallaði hann niður til
vélstjóra og skipaði honum að
koma tafarlaust upp. Vélstjór-
inn kom upp og fóru mennirnir
í bátinn, en er lagt skyldi frá,
tók skipstjórinn eftir að vélstjór-
inn var samt ekki með. Skip-
stjórinn hljóp þá upp á skipið
og hóf leit að vélstjóra. Fann
hann brátt vélijtjórann, sem
laumast hafði inn í eldhús og
sezt þar að kaffidrykkju.
— Niður í bátinn strax, kall-
aði skipstjórinn.
— O, ekkert liggúr á, svaraði
vélstjórinn hinn rólegasti, ég
held að óhætt sé að fá sér kaffi-
sopa fyrst.
☆
Smávegis misskilningur.
Jón loftskeytamaður var stadd
ur úti á sjó um áramótin, en
hafði pantað viðtal við unnust-
una. Erindið var aðallega það,
að bjóða henni gleðilegt nýár.
Unnustan kom í símann, en
sambandið var mjög slæmt, svo
hún spurði og spurði án afláts,
hvað Jón segði.
— Ég ætlaði bara að óska þér
☆
Gömul kona kom inn í strætis-
vagn og settist þar. Hún kom
auga á mann í vagninum, sem
henni sýndist vera drukkinn.
Hún laut að sessunaut sínum og
sagði:
— Leyfa þeir drukknu fólki
að vera hér inni?
— Nei, ekki er það nú venjan,
en ef þér farið þarna út í horn-
ið og látið lítið á yður bera, þá
kannske taka þeir ekki eftir því.
Er ég las í blöðunum um and-
lát Hólmfríðar Einarsdóttur frá
Brimnesi, datt mér í hug atvik
frá sendiherraárum mínum í
Kaupmannahöfn. Með því að
segja frá því nú, vildi ég leggja
lítinn stein í minnisvarða þessar
ar látnu sæmdar konu.
Dag nokkurn komu til mín
tvær íslenzkar stúlkur, sem ég
þekkti ekki áður. Það voru „syst-
urnar frá Brimnesi“, var Hólm-
fríður heitin önnur þeirra. Þær
voru þá á hússtjórnarskólanum
í Vældegaard nálægt Kaup-
mannahöfn, hafði verið sagt að
allar námsmeyjar 1 þessum skóla
fengju dálítinn námsstyrk úr
ríkissjóði Danmerkur. Nú væri
lokið úthlutun styrkja þessara,
en þær hefðu engan styrk feng-
ið af því þær væru ekki danskar.
Mundu nú komast í vandræði,
af því þær hefðu gengið að því
vísu, að þær fengju styrk eins
og hinar.
Ég ráðlagði þeim að flýta sér
að sækja um styrk úr dansk-ís-
lenzka sambandssjóðnum, en til
þess voru þá síðustu forvöð 1
það skipti. Gerðu þær það.
Við nánari umhugsun datt
mér í hug hvort þær ættu ekki
sama rétt til styrks eins og
dönsku námsmeyjarnar, eftir 6.
gr. sambandslaganna, um jafn-
rétti Dana og Islendinga. Gekk
ég svo á fund þáv. menntamála-
ráðherra Dana, Jakobs Appel.
hann hafði verið lýðskólastjóri í
Askov, en þann skóla höfðu
margir íslendingar sótt, hafði
komið til Islands og þótti af þess
um ástæðum vænt um ísland
og íslendinga. Ég var honum
auk þess kunnugur persónulega.
Nú lagði ég málið fyrir hann.
Hann svaraði án umsvifa, að
auðvitað ættu þessar íslenzku
stúlkur að fá styrk eins og þær
dönsku. Hann kallaði á starfs-
mann þann í ráðuneytinu sem
hafði afgreitt málið og sagði:
„Hvers vegna fengu þessar tvær
stúlkur engan styrk?“ „Af því
að aðrir fá ekki styrk en dansk-
ar stúlkur“, svaraði hann. „Þér
gleymið þá 6. gr. sambandslag-
anna. Viljið þér sjá um að þess-
ar íslenzku stúlkur fái sama
styrk og þær dönsku, tafarlaust“,
sagði hann í mjög ákveðnum tón.
Og þær fengu styrkinn.
Nokkrum vikum síðar hitti ég
Appel í samkvæmi. Hann gekk
til mín strax og sagði: „Er það
ekki eins og ég hef alltaf sagt?
íslendingar eru sérstakir í sinni
röð“. Svo sagði hann mér þessa
sögu:
Fyrir nokkru höfðu systurnar
frá Brimnesi komið í ráðuneyt-
ið, sagst hafa fengið styrk úr
sambandssjóðnum, eftir að þær
fengu styrkinn í ráðuneytinu,
og því væru þær nú komnar til
þess að skila aftur styrknum.
Málið var lagt fyrir ráðherrana.
Ég sagði, að mér þætti vænt um
að heyra þessa sögu um landa
mína. „Hvernig haldið þér að
málalokin hafi orðið?“ spurði
hann. Það vissi ég auðvitað ekki.
„Ég þurfti enga umhugsun. Auð-
vitað skulu þær halda ríkissjóðs-
styrknum líka. Svo óvenjuleg
framkoma verðskuldar tvöfald-
an styrk, og þótt meira væri“.
Ég hef aldrei gleymt því, hve
þessar tvær fátæku stúlkur
gerðu garð íslands frægan með
þessari framkomu sinni, og mér
finnst að slíku eigi að halda á
loft. Og nú gefst tilefni til þess
við andlát annarar þeirra.
Bessastöðum á höfuðdaginn 1950
Sveinn Björnsson
—Lesbók Mbl.
Fangelsið á eynni Sark
sögufrægt
Ótrúleg fregn barst um eyna
Sark í vetur. Þetta er lítil eyja í
Ermarsundi. Fiskimenn og bænd
ur söfnuðust saman í hópa af
miklum áhuga og geðshræringu.
Síðan gengu þeir þangað sem
fangelsið er, dálítill skúr.
Jú, það stóð heima. Þarna var
mikið um að vera. Frank Baker
lögregluþjónn var önnum kafinn
við það að moka kolum út úr
skúrnum í stað þess að hugsa um
rækjunetin sín. Og konan hans
var þar með honum með sófl
og klút.
Og þar sem skúr þessi hefir
ekki verið notaður til annars en
geyma í honum kol, þá sáu eyj-
arskeggjar á þessum hreingern-
ingum, að orðrómurinn mundi
vera sannur. Glæpaalda hafði
skollið á þessari friðsömu ey.
Þeir fóru að spyrja Baker og
honum var mikið niðri fyrir. Að
lokum fengu þeir það þó upp úr
honum að hann hefði neyðst til
þess að taka mann faStan og
setja hann „inn“. Þetta var í
fimtá skipti á 90 árum að slíkt
hafði komið fyrir. Fyrst hafði
það verið ung stúlka, hún var
dæmd til að „sitja inni“ í sólar-
hring fyrir hnupl. Árið 1902 var
fullur maður settur inn og lát-
inn dúsa þar þangað til af hon-
um rann ölvíman. Svo var það
ungur piltur, hann sat inni í tvo
sólarhringa fyrir það að mis-
þyrma stúlku. Seinast hafði
bóndi verið settur inn fyrir það
að aka ölvaður á traktor.
Hinn nýi afbrotamaður var
ferðamaður frá Englandi. Hann
hafði lent í þrætu við kaupmann
inn, og svo var sagt að hann
hefði barið kaupmann í höfuðið
með marghleypuskepti.
Baker lögregluþjónn trúði
vinum sínum fyrir því, að sér
hefði ekki orðið um sel þegar
hann var kvaddur til þess að
taka Englendinginn fastan. Sér
hefði óað við að fást við vopn-
aðan mann. Hann náði sér í stór
an viðarlurk, sem tókn valds
síns og labbaði svo þangað er
glæpurinn var framinn, til þess
að gera skyldu sína. Sem betur
fór var Englendingurinn eins og
lamb.
Morguninn eftir flyktust allir
eyjarskeggjar til þinghússins.
Sakamálið misti allan stórfeng-
leik, þegar það kom upp úr kaf-
inu, að Englendingurinn hafði
ekki barið kaupmann með marg-
hleypuskepti, heldur með heyrn-
artóli af síma. Því lauk svo, að
Englendingurinn bað afsökunar
og dómarinn úrskurðaði að hann
skyldi fara frá Sark með næsta
skipi.
(Úr the American Weekly).
Fréítabréf úr
Svarfaðardal
Óhætt mun að fullyrða, að
sumarið, sem nú er að kveðja,
sé það erfiðasta, er komið hefir
í manna minnum hér í Svarfað-
ardal. Vorið var kalt og gras-
spretta lítil, og af þeim sökum
hófst heyskapur seint eða eigi
almennt fyrr en um 10.—15. júlí;
þó var á nokkrum stöðum byrj-
að fyrr eða þar sem spretta var
bezt, og náðu þeir bændur nokkr
um töðufeng óskemmdum. Júlí-
mánuður var allvotviðrasamur,
en einstaka þurrkdagar í milli.
En um mánaðamótin júlí—ágúst
breyttist tíðarfar enn til hins
verra, og má segja, að enginn
þerridagur kæmi úr því, nema
2—3 dagar.
Um miðjan september t. d. var
taða, er losuð hafði verið í júlí-
lok, fyrst hirt, og því gerónýt að
kalla. Einkanlega var ástandið
slæmt í Skíðadal, og var oft svo,
er hægt var að ná upp heyi neð-
ar í dalnum, að úrkoma var geysi
leg þar.
Grasvöxtur var orðinn geysi-
legur sökum hinna stöðugu vot-
viðra og hlýinda.
Má óhætt segja, að ástandið
sé víða alvarlegt í sveitinni, hvað
fóðri viðvíkur, því meira en
helmingur þess heyforða, er náð
ist á mörgum bæjum, mun til
lítilla eða engra nota koma. Eru
bændur yfirleitt óánægðir hér
yfir því, hve gersamlega Eyja-
fjarðarsýsla var sniðgengin um
aðstoð vegna óþurrkanna. Mun
ástandið í ýmsum hreppum sýsl-
unnar hvergi vera betra en í
þeim héruðum, er aðstoðar njóta.
Sauðlaust var hér í Svarfaðar-
dal á síðastliðnu ári, og voru í
haust lömb fengin austan úr
Axarfirði.
Kartöfluuppskeran var víðast
hvar góð, og enn mun vera niðri
í görðum allvíða; því eigi hefir
verið hægt að taka upp vegna
snjóa og hríða.
Er þetta er skrifað (19. októ-
ber) er allmikill snjór í Skíðadal
og framanverðum Svarfaðardal.
Byggingarframkvæmdir hafa
verið mjög litlar í sveitinni í
sumar, og hafa margir þurft að
láta sér nægja að hafa fjárfest-
ingarleyfið eitt í höndunum því
efnivörur flestar hefir vantað.
Svarfdælingar sem aðrir lands
menn hafa rekið sig óþægilega
á bölvun gengislækkunarinnar,
og munu eignaminni bændur
eigi geta spornað á móti að
flosna upp af jörðum sínum, ef
eigi rætist fljótt úr hinni gífur-
legu verðbólgu, er allt ætlar að
sliga.
Alþbl. 24. okt.
Minnist
CCTEL
í erföaskrám yöar
tekur sinnaskiptum og þorir opinberlega að kannast
við það, eins og Mr. McManus nú hefir gert; og víst er
um það, að fyrir bragðið, er að minsta kosti einum,
andlega óheilum launráðamanninum færra í landinu.
Kaupið
þennan
stóra
PAKKA
AF
VINDL-
INGA
TÓBAKI
vegna
gæða