Lögberg - 07.12.1950, Side 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 7. DESEMBER, 1950
Konungleg ástamál
Iranskonungur velur sér drottningu í annað sinn
og treystir með því völd sín
Áður fyrr voru kvonfanga-
mál þjóðhöfðingja oft og tíðum
stórpólitískir atburðir. Þá voru
slíkar giftingar notaðar til að
sætta ríki og tengja saman vold-
ugar ættir. Þetta hefir breyzst
mjög í seinni tíð, einkum í Vest-
urlöndum, enda völd hinna kon-
unglegu þjóðhöfðingja ekki
nema svipur hjá því, sem áður
var. I hinum austlægari löndum
geta þó kvonarmál þjóðhöfð-
ingja enn orðið stórpólitískur
atburður og er þar skemmst að
minna á Farouk Egyptalands-
konung. Nokkuð svipað má segja
um íranskonung, en hann hefir
nú ákveðið ráðahag sinn í ann-
að sinn. í eftirfarandi grein,
sem nýlega birtist í Berlingske
Aftenavis, segir Jörgen Bast frá
því máli:
— Af fréttaskeytum frá Teher
an má nú telja fullvíst, að kon-
ungur Persaríkis, Mohammed
Reza Pahlevi, gangi að eiga
Saroyu Esfandiari, sem er 18 ára
gömul, en sjálfur er íranskon-
ungur 31 árs á þessu hausti.
Bak við þessa frétt liggur kon-
ungleg ástarsaga, en auk þess er
hér um að ræða stjórnmálavið-
burð, sem tvímælalaust mun
styrkja valdastöðu konungs.
Mohammed Reza Pahlevi tók
við völdum 1941 að ráði banda-
manna. Faðir hans var þá lát-
inn hverfa af valdastóli, en hann
er maður, sem hafði hafizt af
sjálfum sér frá liðsforingjastandi
til konungstignar. Churchill lýs-
ir honum sem miklum gáfu-
manni í minningabók sinni.
Hinn nýi konungur var þegar
þetta gjörðist kvæntur Favsiu
hinni fögru systur Farouks
Egyptakonungs, en þau áttu ekki
skap saman og skildu því 1948,
síðla árs, eða um líkt leyti og
Farouk skildi við drottningu
sína.
Það var ætlun konungs að
finna sér nýja brúði meðal tign-
arkvenna þeirra, er játuðu Múha
meðstrú. Má vera að hann sé
ómannblendinn að upplagi, en
ef til vill er þó hér að leita skýr-
ingar á fálæti því er hann sýndi
konum yfirleitt í Ameríkuferð
sinni nýlega.
Fyrir nokkrum misserum tók
sá kvittur að breiðast út frá kon-
ungshirðinni í Teheran, að kon-
ungur myndi vera horfinn frá
því að takmarka leitasvæði sitt
í kvennamálunum við hinn tak-
markaða hring konunglegra Mú-
hameðskvenna en hyggja til
kvonbæna utan hans.
Allar vildu meyjarnar . . .
Lítið væri úr þassu gert, þó
að sagt væri, að tíðindi þau
hefðu valdið uppnámi í landinu.
Auðvitað vonuðu allar ungar og
fallegar konur, að þær hlytu náð
fyrir augum þjóðhöfðingjans.
Stúlkurnar og mæður þeirra her-
sátu myndablöð landsins, til
þess að koma á framfæri fyrir
þeirra milligöngu bendingum,
sem mættu verða konungi leið-
beining í drottningarvalinu.
Þeir vissu ekki, að þetta var
allt um seinan og hið konung-
lega hjarta var þegar unnið, —
og það var ástæðan til þess, að
hann var afhuga prinsessunum.
En þau eru eflaust ótalin tárin,
sem falla yfir trúlofunarfrétt-
inni.
Það var kvöld eitt í fyrra, að
íranskonungur fór á ball hjá
sendiherra ríkis síns í París, er
hann var staddur þar í borg.
Meðal þeirra er þar voru, var
stúlka ein af yfirstéttarfólki í
íran, — fjölskyldunum 300 —
eins og það er kallað. Það var
Saroya Esfandiari.
Kona, sem ber sijörnunafn.
Saroya er fallegt nafn. Það
þýðir stjarna. Og það nafn ber
þessi stúlka.
Hún var spengileg á velli og
glæsileg í hreyfingum, andlitið
vel lagað með nettan munn, á-
valar kinnar, fast augnaráð,
hrafnsvart, þétt hár — eigin-
lega miklu fremur latnesk en
austræn að yfirbragði. Hún var
Parísarmey með nokkrum fram-
andi blæ yfir sér. Og það- er
skemmst af konungi að segja, að
hann varð gripinn ást í fyrsta
dansi.
Það var ekki furða, þó að Sar-
aya hefði nokkurn vestrænan
svip yfir sér. Móðir hennar var
þýzk, en giftist elzta syni af
persneskri höfðingjaætt og er
það mikil saga og rómantísk. En
þessi þýzka kona gerði sér far
um að ala dóttur sína þannig
upp, að Evrópuáhrifin týndust
ekki. Hún var til dæmis send í
skóla í Svisa Og nú átti hún
enn að framast í París.
Konungur leyndi áhrifum
þeim, sem stúlkan hafði á hann
haft. Hann hafði engin orð við
hana um tilfinningar sínar. Hann
hafði líka ýmsar ástæður til að
gæta tungu sinnar. Hún var
ekki nema 17 ára. Átján ára
þurfti hún að verða áður en
hann gæti beðið hennar, og það
þurfti vandlega að hugsa málið
frá öllum hliðum áður en ný
drottning kæmi til sögunnar.
Þegar Saroya varð 18 ára fyr-
ir nokkrum mánuðum tók hann
ákvörðun sína. Ekki er að efa,
að hér er um að ræða ráðahag,
sem byggður er á ást, en það er
heldur ekki hægt að ganga fram
hjá því, að þetta hjónaband hef-
ir pólitíska þýðingu.
Höfðingjaætt sú, sem tengda-
faðir konungs er helzti maður í,
„Bréf fró Ingu"
í umbrotum þeim og æsing-
um sem mannlífið hefur við að
stríða nú á tímum hér á jörð-
unni. Af hávaða þeim og véla-
skrölti og hraða, sem mannver-
an hefur fjötrað sig með á hinu
efnislega svíði, hefur leitt það
að heilbrigð hugsun sál-
rænnar orku hefur látið undan
síga og er orðin langt á eftir
hinum efnislegu, vélrænu fram-
förum, svó að til voða horfir
fyrir allt mannkyn, því að út-
litið sem við oss blasir bendir
til, að maðurinn ætli að kollsigla
sig í kappakstri um auð og völd.
Þó er það vitað, að margir
andans menn bregða upp ljósi
fyrir jarðarbúum frá andans afli
sínu, og benda þeim á hvert
stefnir ef svona er áfram haldið.
Fljótt séð, virðist sem hinn
sálræni máttur vor megi sín lít-
ils í þessum hringlandi óróleik,
því skollaeyrunum er skellt við
flestum andans fræðum nú á tím
um hjá fjöldanum, þar sem þau
gefa litla von um glæsilegan ár-
angur hinna jarðnesku leyfa
þegar horfið er héðan. En það
ætti ekki að spilla miklu, að
hlusta eftir því, sem innri vit-
und vor hjalar við oss og ýmiss-
ir andans menn og æðri verur
vilja fræða oss um. Það er ekki
einungis hverjum einum gott og
nauðsynlegt, heldur er það
skylda vor gagnvart lífinu, að
gera það sem vér vitum að dvöl
vor hér krefst af oss á þessum
undirbúnings stundum vorum
hér undir æðra og fullkomnara
líf og starf þegar vér hverfum
yfir á landið ókunna.
Það er mikið af bókum gefið
út um hin sálrænu mál. Margir
taka þeim vel, aðrir miður. Þrátt
fyrir það fjölgar þeim óðum,
sem þrá að heyra og sjá vim
sína sem horfnir eru yfir móð-
una miklu.
Ástæðan til þess, að ég rita
þessi orð, er sú, að ég vil benda
öllum hugsandi íslendingum á
nýútkomna bók, sem heitir
„Bréf frá Ingu“, sem Soffanías
Thorkelsson hefur safnað og gef-
ið út nýverið. Þetta er þriðja
er ekki einungis ein voldugasta
ætt landsins, heldur er aðsetur
hennar á olíusvæðunum í suð-
vesturhluta landsins. Um langa
hríð hefir verið rígur á milli
konungsvaldsins í Teheran og
þeirra frænda, því að þeim þótti
sinn hlutur vera helzt til smár
í skiptunum við gamla konginn.
Þegar nú hinn ungi konungur
giftist inn í ætt þeirra komast
fullar sættir eflaust á af sjálfu
sér.
Saroya er auðug, en það skipt-
ir konung ekki miklu, því að
honum er ekki fjár vant. Svo er
talið, að fjárhlutur sá, sem fað-
ir hans lét honum eftir er hann
fór frá völdum, nemi hálfum
miljarði danskra króna. Lífeyrir
hans er heldur ekkert lítilræði,
meira en hálf önnur miljón
króna árlega.
Systur konungs.
Eitt var það, sem hindraði kon
ung í framkvæmdum. Hann á
tvær systur, fagrar og vitrar,
prinsessurnar Cham og Arhraf
og enda þótt hann sé „konungur
konunganna" er hann tregur
að gera nokkuð, sem þeim er á
móti skapi. Einkum ber hann
mikla virðingu fyrir Ashraf, sem
ekki er óeðlilegt, því að hún er
tvíburinn frá honum.
Það var Cham konungssystir,
sem brá sér til Parísar, til að
skoða Soroyu, og athuga hvort
vert væri að lyfta henni á drottn
ingarstól.
Saroya hlýtur að hafa unnið
hjarta mágkonu sinnar tilvon-
andi, því að nýlega fór hún frá
París í flugvél, sem líka flutti
brúðarskart drottningarefnis, en
það var keypt í tízkuhúsunum
miklu í París. Og Ashraf tíbura-
systir virðist líka vera yfirunnin.
Og nú er gleðistundin framund-
an. —TÍMINN, 28. okt.
bindið sem út kemur af „Bréf
frá Ingu“. Hinum fyrri bindum
tveimur hefur víða verið vel
tekið, enda flytja þessi erindi
fagran og heilbrigðan boðskap
frá framliðnum vinum vorum,
sem frekar ættu að betra þann
sem les en það gagnstæða.
Þetta þriðja bindi af „Bréf frá
Ingu“, er allstór bók, þó í sama
broti og fyrri bindin og sama
smekklega frágangi, nema hvað
hún er mikið stærri, um 400
blaðsíður. Á „Bréf frá Ingu“ er
látlaust mál og erindin fléttuð
hlýhug og andlegum gróðri, sem
glæðir góðhug, vekur traust og
kærleiksþrá til samferðafólks-
ins á leiðinni gegnum jarðar
dalinn. „Bréf frá Ingu“ flytja
fagrar ábendingar, heilbrigt mál-
efni og fjölþættan fróðleik frá
ættmennum og vinum og mörg-
um sálum frá landinu sem allir
flytja til fyrr eða síðar. „Bréf
frá Ingu“ sýna fram á hversu
mikil fjarstæða það er, að hræð-
ast dauðann, því það sem hér
er nefnt dauði, sé aðeins bú-
staðaskipti, hamaskipti, þar sem
mannveran heldur áfram að lifa
og fullkomnast frá einu stigi til
annars, þar til hún hefir náð
þeim þroska, sem allífveran og
stjórnandi tilverunnar hefur
ætlað mannverunni frá upphafi
lífs.
Hér er ekki um ritdóm að
ræða, það læt ég öðrum í té, sem
kunnugri er þessum málum en
ég. Það mætti líka skrifa mikið
um þessi mál, sem „Bréf trá
Ingu“ ræða um. En ég vil ekki
þyngja einum eða öðrum með
löngum lexíum um innihald bók-
arinnar, heldur hvetja sem flesta
Islendinga sem sálrænum gróðri
unna, að kaupa þessa bók og
kynna sér sjálfir innihald henn-
ar vandlega. Ég veit að enginn
„líður tjón á sálu sinni“ að lesa
„Bréf frá Ingu“, heldur græðir
margt til þroskunar sínum sál-
rænu öflum.
Bókin er til sölu í Björnssons
Book Store, 702 Sargent Ave.,
Winnipeg, Man. og kostar í
snyrtilegu bandi $3.50 og verð-
ur send póstfrítt hvert sem ósk-
að er. D. Björnsson
Deila Títós
og Stalíns
þakkaði boðið, nema stjórnin í
Moskvu vildi ábyrgjast fyrir-
fram að Tító hætti öllum árás-
um á stjórnarmenn. Því gátu
þeir í Moskvu eðlilega ekki lof-
að, þar sem þeir höfðu raun-
verulega slitið sambandi við Tító
með því að neita honum um alla
hjálp, af því, hann vildi heldur
fylgja eigin sannfæringu en fyr-
irmælum frá þeim.
En það var styrjöld og Tító
varð að halda við sambandi við
Moskvu, án tillits til þess hvað
honum finndist um stjórnmálin
þar. Þetta samband fór jafnan
kólnandi og hvorugur vægði fyr-
ir hinum. Til dæmis neitaði
Molotov þeim Churchill og
Roosevelt um að fá að sjá bréf
frá Tító í október 1943 en í því
bréfi neitaði Tító útlagastjórn-
inni um landvist að loknu stríði.
Tító myndaði líka sína stjórn
litlu síðar eftir þennan fund
hinna „þriggja stóru“, enda þótt
Rússar hétu á hann í guðanna
bænum að gera það ekki því að
þeir héldu að slíkt tiltæki myndi
styggja Breta og Bandaríkja-
menn og skaða „sameiginlegan
málstað“ — það er að segja hjálp
Vesturveldanna við Rússa.
En hér skjállaðisl Rússum um
vestræna stjórnvizku. Þrátt fyr-
ir það, að, Tító afsagði Pétur
konung, lét Churchill honum í
té hernaðarlega hjálp í stöðugt
vaxandi mæli fyrir milligöngu
MacLeans herforingja, þó að
Pijade gætti þess að tala ekki
með of mikilli virðingu um
hjálpina frá Bretum. Frá Rúss-
um kom engin hjálp og höfðu
þeir þó heitið því að varpa niður
fyrstu sendingunni í febrúar
1942 og kom það í hlut Pijades
sjálfs að bíða eftir sendingunni
á fjalli einu í Montenegro.
Það var fyrst í apríl 1944, þeg-
ar bæði Bretar og Bandaríkja-
menn veittu Tító fullan stuðn-
’ing, sem hann fékk vopnasend-
ingu frá Rússum, og má vera að
þeim hafi þá fundizt, að þeir
væru heldur aftarlega í því. Það
var þó ekki fyrri en í október,
sem eitthvað fór að muna um
vopn frá þeim, og það voru vopn
sem þeir fengu frá Bandamönn-
um í Italíu og Tító varð að greiða
Rússum fullt verð fyrir.
Frásögn Pijades varpar ljósi
yfir stríðssögu Júgóslavíu og ger
ir grein fyrir því, hvernig mis-
sætti Títós og Stalíns byrjaði. í
Moskvu var krafizt skilyrðis-
lausrar hlýðni, en Tító hélt að
Júgóslavar sjálfir vissu betur
en útlend stjórnarvöld hvað
þeim væri fyrir beztu.
—TÍMINN, 3. nóv.
Frc Blcine, Wash.
Mosha Pijade er talsmaður
Títós og gamall samstarfsmaður
hans. Hann hefir nýlega látið
frá sér fara bækling, þar sem
rakin er skipti Rússa af Júgó-
slavíu á hernámsárunum. Af
pésanum verður ljóst, að ágrein-
ingsmál Títós og valdhafanna í
Kreml byrjuðu fljótlega eftir að
Rússar hófu þátttöku í styrjöld-
inni. Frásögn Pijades varpar
ljósi á það, sem gerðist bak við
tjöldin á styrjaldarárunum.
Pijade heldur því fram, að
stjórnin í Moskvu hafi ætlast til
þess, og beitt sér ákveðið fyrir
því, að Tító og allur kommúnista
flokkur Júgóslavíu styddi Pétur
konung, útlagastjórnina í Lon-
don og Mihajlovits. Það gat ekki
orðið nema á þann veg, að kom-
múnistasveitirnar lytu stjórn
Mihajlovits.
Þetta var í samræmi við þau
fyrirmæli, sem kommúnista-
flokkar í öllum löndum fengu
frá Moskvu á þeim árum, —
nema ef til vill í Póllandi, en
þar stóð nú líka sérstaklega á.
Dagskipanin frá Moskvu var
jafnan á þá leið, að sameina öll
þau öfl, sem voru andstæð Hitler
og ríki hans. Með því átti meðal
annars að sýna Churchill, Roose-
velt og öðrum forustumönnum
vestrænna þjóða samstarfsvilja
Rússa og einlæga hollustu við
sameiginlegan málstað.
Churchill sagði einhverntíma
að Tító skipti það mestu, að geta
fellt sem flesta Þjóðverja, og það
er rétt.
Hann varð líka Þjóðverjum
skæðari en Mikajlovits. Pijade
telur, að hersveitir hans hafi ver
ið aðgjörðarlitlar og sparað sig
til þess síðar að sameinast Þjóð-
verjum og berjast með þeim
gegn Tító, eins og raun varð á.
En þegar búið er að ákveða lín-
una í Moskvu, gildir hún þangað
til ný lína er lögð þar. Við því
þýðir ekki neitt að nöldra.
í orðsendingu, sem Tító var
gerð frá Moskvu 5. marz 1942,
segir svo:
„Eins og stendur er það höfuð-
atriði að sameina öll þau ölf,
sem Hitler eru andstæð, til að
hnekkja hernámsvöldunum. —
Það er erfitt að samþykkja það
með þér að brezka stjórnin og
útlagastjórnin í London gangi
til samkomulags við hernáms-
þjóðina. Það er mikill misskiln-
ingur“.
í orðsendingu seinna í sama
mánuði segir svo:
„Þið megið ekki miða baráttu
ykkar við þjóðernisleg sjónar-
mið, heldur verður að heyja
hana á ensk-rússnesk-amerísk-
um grundvelli. Sýndu meiri
sveigjanleika“.
Þegar þetta var höfðu engir
bandamanna neitt samband við
aðalstöðvar Títós. Hins vegar
sýndi rússneska stjórnin Pétri
konungi og Mihajlovits fulla
sæmd og hollustu þetta sumar.
Tító mótmælti því stjórnmála-
sambandi og sagði svo í bréfi:
„Það verður að leggja áherzlu
á það, að útlagastjórn Júgó-
slavíu hefir opinbert samstarf
við Itali og við þýzku stjórnina
að tjaldabaki. Hún svíkur bæði
okkur hér heima og Sovétríkin“.
Það hefir sennilega stafað frá
þessum ágreiningi, að Tító fékk
aldrei vopn frá Rússum árin
1942 og 1943 hversu oft, sem
hann bað um það. Hins vegar
var Mihajlovits boðin hernaðar-
leg hjálp frá Moskvu strax í
nóvember 1942. Pijade birtir
skeyti eitt um það efni frá út-
lagastjórninni til Mikajlovits. 1
því er þetta:
„Rússar hafa ákveðið að senda
herforingjaráði þínu tigna for-
ingja, koma á beinu sambandi
ykkar á milli og stofna júgó-
slavneska flugsveit í Rússlandi
til að flytja hernaðarlegar nauð-
synjar loftleiðis".
Það varð nú samt ekkert úr
þessari hjálp. Útlagastjórnin var
tortryggin gagnvart öllu, sem
frá kommúnistum kom, og af-
Það telst til tíðinda í þessari
byggð að Páll V. G. Kolka
læknir, skáld og fræðimaður frá
Islandi, sem hefir verið að ferð-
ast á vegum Þjóðræknisfélags
Islendinga í Vesturheimi í fyrir-
lestrar erindum til hinna ýmsu
deilda í þessu landi, kom og
flutti fyrirlestur og sýndi íslenzk
ar kvikmyndir í litum að kveldi
hins 8. þ. m. í borðsal elliheim-
ilisins „Stafholt" Rér í Blaine.
Sá staður var valinn af stjórnar-
nend Þjóðræknisdeildarinnar
„Aldan“ til þess að gefa því
vistfólki á Stafholti, sem ekki
treystir sér til að fara út að
kveldinu, kost á að sjá og heyra
Kolka læknir. Ekki mun fólk
hafa orðið fyrir vonbrigðum þá
kveldstund. Myndirnar voru
ljóslifandi og vel útskýrðar.
Fyrirlesturinn eins og vænta
mátti fróðlegur og kjarnyrtur
fluttur með hreinum alíslenzk-
um framburði, enda er læknir-
inn prýðilega máli farinn. Líka
vakti það hrifningu að hlýða á
ljóðaflokk, sem hann er höfund-
ur að og las af snild.
Þann 17. sama mánaðar hélt
„Aldan“ samsæti í samkomuhúsi
íslenzka kvenfélagsins Líkn í
heiðursskyni við Kolka lækni og
til að gefa fólki tækifæri til að
kynnast og hafa tal af honum.
Eins og venja er til og konum
ber, tóku íslenzkar konur hönd-
um saman um allan undirbúning
rausnarlegra veitinga, skreyt-
ingu á matborðum o. s. frv. og
eiga þær konur, sem utan fé-
lagsins standa, sérstaklega þakk-
ir skilið fyrir drjúga aðstoð.
Til minningar um komu Kolka
læknis til Blaine afhenti Mr. A.
Danielson honum fyrir hönd
Öldunnar litmynd í ramma af
friðarboganum sem stendur hér
við þjóðveginn á landamærum
Canada og Bandaríkjanna.
Heiðursgesturinn þakkaði fyr
ir gjöfina, gestrisni og alúð sér
auðsýnda með lipurri orðhlýrri
ræðu.
Fullyrða má að heimsókn
slíkra manna styrki tengslin
milli heimaþjóðarinnar og þeirra
hér, sem ennþá geta kallað sig
íslenzkt fólk þó þeir séu borgar-
ar annars lands.
24. nóvember 1950
Mrs. J. Vopnfjörð
Órökfastur er maður sem held
ur því fram, að hann viti ekki
neitt, en stekkur upp á nef sér,
ef þú samþykkir.
☆
„Einu mistökin á læknisferli
mínum,“ sagði læknirinn, „voru
þegar ég sagði sjúkuingi að
hann hefði hægðartruflun og
komst svo að því á eftir að hann
hafði vel haft efni á lungna-
bólgu.“
☆
Húsmóðirin: „Mér finnst ég
kannast við yður.“
Gestur: „Já, ég kom fyrir um
það bil mánuði síðan og þér
keyptuð af mér matreiðslubók.“
Húsmóðirin: „Og hvað hafið
þér að selja núna?“
Gesturinn: „Ó, það er bók um
það, hvernig á að fara að lækna
ýmsa magaveiki.“
Kaupið
þennan
stóra
25c
PAKKA
AF
VINDL-
INGA
TÓBAKI
vegna
gæða