Lögberg - 01.03.1951, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. MARZ, 1951
lögbfrg
GefiB öt hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
_ 69 5 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanásl;rift ritstjórans:
EDITOR LdGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirí'ram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Ársskýrsla forseta Þjóðræknisfélagsins,
séra Philips M. Péturssonar, á 32. órsþingi
Háttvirtu, heiðruðu þingfulltrúar og gestir:
í byrjun þessa 32. þings Þjóöræknisfélags íslend-
inga í Vesturheimi, vil ég í nafni félagsins bjóða alla
gesti og fulltrúa velkomna á þingið og láta þá ósk í
ljósi, að þingið megi verða með hjálp, aðstoð og sam-
vinnu ykkar allra, bæði skemtilegt og afkastamikið,
eins og þing okkar hafa flest öll verið. En áður en ég
ræði nokkuð annað, verð ég að gera grein fvrir því, að
þing okkar er haldið nú í febrúarmánuði enn ginu sinni
þrátt fyrir tillögu, sem samþykt var á síðasta þingi um
að breyta þingtímanum frá febrúar til júní. Og í þeirri
greinargerð vil ég lesa bréf, sem sent var til allra deiid-
arforseta sem skýringu á breytingunni, og sem kom
oinnig út í blöðunum. Bréfið skýr;r sig sjálft og er á
þessa leið:
Kæri vinur og félagsbróðir:
Okkur þykir fyrir því, að þurfa að tilkynna þér og
félögum þínum, að enn hefir ekki tekist að fá staðfest-
ingu ríkisritara Canada á breytingunni, sem gjörð var
á þingsetutíma þjóðræknisþingsins á síðasta þingi þess,
og erum því knúðir til að halda næsta þing eins og verið
hefir, í febrúar, þetta ár, og biðjum þig og félaga þína
a ðvirða á betri veg, að svona hefir farið.
Við getum fullvissað ykkur um, að hér er ekki um
neina fordild að ræða frá hálfu stjórnarnefndar félags-
ms, því að hún gerði ráðstafanir fyrir því strax að síð-
asta þingi loknu, að breytingin yrði framkvæmd. Aðal-
ástæðan fyrir því, að svona hefir farið, er sú, að lög-
maður Þjóðræknisfélagsins var í burtu austur í Ev-
rópu nálega alt síðastliðið sumar og þegar að hann
kom heim aftur varð hann að ganga undir geysimik-
inn uppskurö og er nú nýkominn á ról aftur.
Kæru félagsbræður, við biðjum ykkur að virða alt
þetta á betri veg og styðja að því, að þetta þing megi
verða okkur öllum til sóma eins og þið hafið gjört að
undanförnu. Við teljum lítinn vafa á, að breytingin
verði löghelguð fyrir þingið 1952.
Með beztu óskum,
Virðingarfylst,
P. M. Pétursson, forseti J. J. Bíldfell, ritari
Breytingin, sem hér er umrædd var í 24. lagagrein
félagsins, sem hljóðar á þessa leið: „Ársþing félagsins
skal háð í febrúarmánuði ár hvert, á þeim stað og tíma.
sem félagsstjórnin ákveður". Þetta er fyrsta setning
greinarinnar og varð breytingin á henni einni. Sú breyt-
ing hljóðaði á þessa leið: „Ársþing Þjóðræknisfélags-
ins skal haldið á þeim stað og tíma, sem hvert þing
ákveður fyrir fram“. Þessi breyting, samkvæmt 28.
lagagrein, varð að fá samþykt ríkisritara Canada. Og
í því tilfelli að sú samþykt fengist, var önnur samþykt
gerð í fyrra, um stað og tíma, þar sem tekið var fram,
að staðurinn ætti að vera Winnipeg, og tími, — fyrsta
vika júnímánaðar. En nú var samþyktin ekki komin
frá ríkisritara af þeirri ástæðu, sem tekin er fram í
bréfinu, og þess vegna sáu nefndarmenn sér ekki ann-
að fært en að hafa þingið á vanalegum tíma, í febrúar-
mánuði, og vonuðu að félagsmenn út um bygðir og hér
i bænum virtu það við nefndina, og tækju þessa van-
rækslu ekki of nærri sér. Svo er annað sem ber að at-
huga í þessu sambandi; það er réttur deilda, og þar
með deildarinnar Frón í Winnipeg. í tilætlaðri laga-
breytingu er tekið fram að hvert þing eigi að ákveða
stað og tíma næsta þings. Ef samþykt væri að hafa
þing á öðrum stað en í Winnipeg, þá væri deildin Frón
beitt óréttlæti, því hún ein, af öllum deildum félagsins.
eins og tekið er fram í 21. grein laganna, hefir ekki rétt
til að veita fulltrúum né öðrum að fara mað atkvæði
inn á þing. Þannið, ef að þing væri t. d. á Mountain,
hefði deildin Báran sitt fulla atkvæðamagn, en Frón
ekki nema eftir ]íví, hve margir fulltrúar frá Winnipeg
kæmu á þing. Af þessu skoða ég, að þegar um laga-
breytingu er að ræða í sambandi við þingstað og tíma,
þá verður óhjákvæmilegt að gera breytingu á 21. laga-
grein um leið, og fella þar úr síðustu setninguna. En
hér á þessu þingi verður sams konar tillaga gerð af
fulltrúum Fróns.
En nú með þessum inngangi og þessari greinar-
gerð, vil ég víkja að öðrum málum.
Árið hefir verið atburðaríkt ár, bæði heima fyrir
og erlendis, í lífi vor einstaklinga, í starfi félagsins, í
þjóðarmálum og í alheimsmálum. Þar sem, í fyrra, er
vér komum saman, áttu engar þjóðir í ófriði, eru nú
sameinuðu þjóðirnar að gera tilraun, á erlendum
strönd, að varðveita frið heimsins með hervaldi. Marg-
ar mismunandi skoðanir eru á þessum bardaga, bæði
innan og utan þeirra þjóða, sem beinan þátt eiga í hon-
um, og hafa sumir látið efasemd sína í ljósi um að
þetta sé rétta eða bezta aðferðin; hvort að sameinuðu
þjóðirnar hafi ekki hlaupið á sig, eða hvort að herfor-
inginn, sem ræður hefir ekki tekið sér meira vald í
hendur en til var ætlast, og ýmislegt annað í sama sam-
bandi.
En hvað sem því líður, eru þúsundir manna, her-
manna og saklausra og óháðra að bíða bana á spjótum
stríðsguðsins. Og enginn getur
verið hlutlaus. Hver einasti
maður verður að glíma við sína
eigin samvizku og ráðgera við
sjálfan sig hvað sé, eða sé ekki,
ákveðnasta og vissasta leiðin til
friðar, og hvort að sú aðferð,
sem hann velur sér að styðja
sé í samræmi við þá trú, sem
hann játar í samræmi við vilja
guðs!
I millitíðinni eru ungir- og
efnilegir menn, blómaval þjóð-
anna, að deyja erlendis.
Hér heima fyrir hefir árið líka
verið atburðaríkt og að nokkru
leyti róstursamt og hafa flestir,
bændur sem bæjarbúar, fengið
að kenna á því. Vorið kom seint
og var kalt og þar af leiðandi
gátu bændur ekki sáð í akra
sína fyr en seinast í maí og
fram yíir miðjan júnímánuð og
e. t. v. seinna. Sumarið var kalt,
og haustið rigningasamt. Upp-
skeran var þess vegna miklu
seinni en vanalega-með þeim af-
leiðingum, sem allir þekkja.
í Winnipeg og bæjunum með
fram Rauðánni alla leiðina suð-
ur fyrir Grand Forks, — varð
stór-flóð, hið stærsta sem þekst
hefir í Rauðárdalnum á þessum
síðustu hundrað árum. Rauðáin
flæddi út yfir bakka sína og fór
alt á kaf beggja megin árinnar
á næstum því hundrað mílna
svæði. Hús í Winnipeg og með
fram ánni stóðu á kafi í vatni,
og langt var komið fram á sum-
ar áður en hægt var að fara að
vinna akra, en þá orðið of áliðið
til að sá í þá. Og jafnvel þó að
sáð væri og hveiti yxi, þá urðu
miklar skemdir á uppskerunni
vegna bleytu og óhagstæðrar
tíðar um haustið.
Sem betur fór, býr meirihluti
íslendinga í Winnipeg í vestur-
bænum, en þangað náði flóðið
ekki. Og þó að fáeinir íslend-
ingar yrðu fyrir skemdum á
flóðsvæðinu, voru þeir tiltölu-
lega mjög fáir. Ég frétti sunn-
an að frá Grand Forks, að Dr.
Richard Beck og fjölskylda
hans hefðu orðið að flytja sig
tvisvar úr húsi sínu, en okkur
hér norður frá gafst lílill tími
til að hugsa til annara, því hér
var flóðið stórfeldara en á
nokkru öðru svæði.
Um mitt sumar skall fellibyl-
ur á í Winnipeg og urðu þá aft-
ur töluverðar skemdir. En aftur
sluppu Islendingar furðu vel.
Innan félagsins hefir árið
líka verið atburðaríkt ár, sem
byrjaði með þinghaldinu í fyrra,
einu af hinum beztu þingum,
sem við höfum lengi haft.
En nú vil ég snúa mér að öðr-
um og þýðingarmeiri málum,
og aftur, eins og í fyrra,
þakka öllum mönnum, undan-
tekningarlaust, sem þátt hafa
átt í starfsemi félagsins og hjálp-
að við að styðja að málum þess
og koma þeim í framkvæmd. Og
þar tel ég ritara okkar með.
En ekki er hægt annað að
segja, en að þetta hafi verið gott
ár og framfara- og atburðaár
mikið. Enn helzt meðlimatala
félagsins miðað við það, sem áð-
ur hefir verið. Fáeinir bætast
inn í töluna eftir því sem aðrir
falla frá. En þeir, sem inn koma,
sem nýir meðlimir, bæta aldrei
upp að fullu fráfall þeirra, sem
lengi og vel hafa unnið að fé-
lagsmálum, hvort sem er hér í
Winnipeg, eða í deildum félags-
ins út um bygðir. Á þinginu
fyrir einu ári síðan sat maður,
sem lengi tók beinan þátt í starfi
þess — í stjórnarnefnd og í milli-
þinganefndum, sem var stuðn-
ingsmaður barnablaðsins Bald-
ursbrá og mikinn áhuga hafði
fyrir öllum málum félagsins. —
ÍVeimur dögum eftir að þinginu
auk í fyrra varð hann bráð-
kvaddur, og þeir, sem höfðu set-
ið þingið með honum, kvöddu
með djúpum söknuði góðan fé-
lagsbróður. Ég á hér við Berg-
íhor Emil Johnson. — Aðrir sem
dáið hafa á árinu, sem þátt hafa
tekið í þjóðræknismálum og
lengi verið meðlimir félagsins,
eru Joseph B. Skaplason; Guð-
mundur Jónsson frá Húsey á
Vogar; Guðný Stefanía Guð-
mundsson á Vogar; S. W. Mel-
sted, Winnipeg; Einar Benja-
mínsson á Geysi; Halldór Hall-
dórsson, Vancouver; S. Guð-
mundsson, Vancouver.
Við minnumst þessara manna
og kvenna í kærleika og þökk-
um fyrir vel unnið starf og
margar og góðar minningar frá
liðinni tíð.
FUNDARHÖLD.
Á árinu hefir stjórnarnefndin
haft marga fundi, sjálfsagt um
fjórtán eða fimtán. Og þar fyr-
ir utan hafa verið auka-smá-
nefndarfundir í sambandi við
ýmislegt, sem stjórnarnefndin
hefir haft með höndum. Þar að
auki hefi ég, sem forseti félags-
ins, og aðrir nefndarmenn tekið
þátt í fundum og samkomum
innan og utanbæjar.
ÚTBREIÐSLUSTARFSEMI.
Meðal þeirra funda og skemt-
ana, sem ég hefi sótt í nafni fé-
lagsins utanbæjar, leyfi ég mér
að nefna tvær samkomur á
Lundar, 18. marz og 19. apríl;
íslendingadagshátíð á Mountain,
North Dakota, 16. júní; sam-
komu á Geysi, 28. júlí, undir
umsjón deildarinnar „Esjan“,
þar sem að Gísli Jónsson, rit-
stjóri Tímaritsins og Mrs. Ingi-
björg Jónsson, vara-skrifari fé-
lagsins, voru mér samferða, og
voru þau dómarar þar, er nokk-
ur ungmenni tóku þátt í fram-
sagnar-samkeppni. Á íslendinga
deginum flutti ég ræðu og tók
þátt í guðsþjónustu ásamt séra
Rúnólfi Marteinssyni, sunnu-
daginn, 6. ágúst, er minst var 75
ára landnáms íslendinga í Nýja-
íslandi. Ég fprðaðist um nokkr-
ar bygðir með Páli Kolka lækni,
sem ég minnist frekar síðar og
flutti stutt ávarp á samkomu
Icelandic Canadian Club núna í
janúarmánuði síðastliðnum. Ég
flutti erindi í vor sem leið á
Frónsfundi, og var útdráttur úr
því birtur á prenti, því að efnið
fjallaði um 75 ára landnámsaf-
mæli íslendinga hér í Manitoba.
Þar að auki hefir Dr. Richard
Beck, fyrrv. forseti félagsins,
eins og áður, bæði í ræðu og riti,
unnið að málum þess og haldið
áfram kynningarstarfi sínu í
þágu íslands og íslenzkra bók-
mennta. Hann flutti, eins og
kunnugt er, aðalræðuna á sam-
komu þeirri, sem deildin „Frón“
efndi til í tilefni af 400 ára ár-
tíð Jóns biskups Arasonar. Einn-
ig flutti hann kveðju á hátíð
Séra Valdimar J. Eylands fimmtugur,
3. marz 1951
VINARKVEÐJA:
Þér fimmtugum, Valdimar, færi ég brag,
því fyrir því hefir þú unnið.
En mundu, að allt, sem þú ert í dag
frá íslandi beint er runnið.
Og hróður sá, er þér hlotnast kann,
er hamingja frónskra dala
og gæfa þess lands, sem þig ól og þér ann,
og sem eitt hefir kennt þér að tala.
Þegar hálfnuð er öld í ævi manns,
má oft þar til frétta leita.
Hvað hefir gerzt undir kufli hans,
hver má þar svörin veita?
Sú spurning nú flýgur af fingri mér
til fjarlægra landa vestur,
og leitar ókunnug þar að þér,
sem þú hefir dvalið gestur.
Því vagga þín stóð í Víðidal,
í vordagsins gullnu lundum.
Þeir gömlu enn muna þitt gleðihjal
og þinn gáska frá æskustundum.
Þeir muna það flest, seiti farið er.
Og þó fenni í slóðir manna,
í skammdegi ævinnar skemmta sér
að skrautkerum minninganna.
Hin íslenzku börn eru býsna þyrst
í bókanna ginnhelgu fræði.
Frá guðunum hlaustu til lærdóms list,
þig lokkuðu öll þeirra gæði.
Og fátæktin gat ekki hamlað hót,
þó hristi hún brýndan ljáinn.
Með gæfunni fórstu á gleðimót,
svo genguð þið út í bláinn.
En mehntagyðjan þér hélt í hönd
á harðdrægum menntaslóðum,
hún fylgdi þér út í fjarræn lönd,
þig fól hún þar öðrum þjóðum.
Svo gekkstu þar menntanna miklu braut
til manndóms á listafjalli,
Með sigraða æskunnar sorg og þraut
sinntirðu skyldunnar kalli.
Og frá þeim tíma í fjölmörg ár,
sem fulltrúi' guðs á jörðu,
þú læknar hin andlegu sviðasár
og sorgirnar mýkir hörðu. >
Til íslands þú komst, sem kunnugt er,
að kanna hér fornar slóðir.
Og heimalandið var hróðugt af þér,
sem hjartkærum syni, móðir.
e
í ræðum þínum var fossafall, —
þar fundum við eldmóð streyma!
Ekki neitt pokaprestaspjall
um píslir annara heima.
Þín hugmyndaauðgi, þitt andlega fjör
hreif áheyrendanna skara,
svo unga fólkið og karlar í kör
í kirkjuna vildu fara.
Svo kvaddir þú landið í laufvnda þey,
fórst langferð um hafið vestur.
En góðvinir þínir hér gleyma þér ei,
þó gerist á samveru frestur.
Við hyllum þig fimmtugan, heiðrum þitt nafn,
og hér er til mikils að vinna.
Við gerum úr minningum myndlistasafn
manndómsverkanna þinna.
Hallgrímur Th. Björnsson kennari í Keflavík
þeirri, sem deildin „Báran“ að
Mountain hélt á lýðveldisdegi
íslands 17. júní og ávarp á fyrir-
lestrarsamkomu Páls V. G.
Kolka læknis, er sama deild stóð
að þar í byggð. Dr. Beck flutti
einnig á árinu ræður um íslenzk
efni á ensku bæði á samkomum
og í útvarp, meðal annars á árs-
f u n d i fræðafélagsins „The
Society for the Advancement of
Scandinavian Study“, sem hald-
inn var á St. Olaf College í
Northfield, Minnesota, en þar
var hann jafnframt kosinn for-
seti þess félagsskapar, og flytur
kveðjur hans hér á þinginu.
Þá kom einnig út snemma á
síðastliðnu sumri hjá Cornell
University Press hið mikla og
merka rit dr. Becks, Hisiory of
Icelandic Poeis: 1800—1940, sem
vakið hefir mikla athygli og
fengið ágæta dóma fræðimanna
og rithöfunda beggja megin hafs
ins. Ennfremur kom út á ís-
landi síðastliðið haust úrval úr
ræðum dr. Becks um þjóðrækn-
ismál og ritgerðum hans um ís-
lenzkar bó.kmenntir, Æiiland
og erfðir, sem einnig hefir feng-
ið mjög góða dóma beggja meg-
in hafsins. Stendur rit þetta
mjög nærri félagi voru og starfi
þess, því að þar eru bæði kafl-
ar úr ræðum, sem fluttar voru
á þingum þess í forsetatíð höf-
undar, og aðrar ræður, sem
fluttar voru á samkomum deilda
félagsins eða öðrum íslenzkum
samkomum beggja megin landa-
mæranna og eins úr íslandsferð
hans á lýðveldishátíðina. Margt
annað hefir hann einnig ritað á
árinu um íslenzk efni í íslenzk
og amerísk blöð og tímarit.
75 ára landnámsminning.
Svo ber að minnast hátíða-
haldsins sem stjórnarnefnd fé-
lagsins stóð fyrir í haust, 12.
október, er haldið var upp á 75
ára afmæli landnámsins hér í
Manitoba og komu fyrstu ís-
lendinga til Winnipeg í október-
mánuði árið 1875. Einnig ber að
minnast hátíða haldsins 7. ágúst
á Gimli í sama tilgangi, undir
forystu og leiðbeiningu forseta
íslendingadags nefndarinnar,
séra Valdimars J. Eylands. Þar
voru líka ágætir gestir komnir
til að heiðra minningu landnem-
anna og landnámsins á viðeig-
andi hátt, eins og t. d. Pálmi
Hannesson, rektor Menntaskól-
ans í Reykjavík og ekki er hægt
annað að segja en að það há-
tíðahald, sem bygðirnar allar í
Nýja-íslandi áttu þátt í, var eitt
af hinum beztu sem haldið hef-
ir verið á Gimli, og á forstöðu-
nefndin þakkir fyrir.
Á samkomunni í Winnipeg,
sem Þjóðræknisfélagið hélt,
höfðu menn þá ánægju og heið-
ur að hlusta á annan góðan og
kærkominn gest, Hannes Kjart-
ansson aðalræðismann íslands í
New York. Hann flutti íslend-
ingum hér vestra kveðjur og
árnaðaróskir heimaþjóðarinnar
og las upp skeyti frá forseta Is-
lands, Sveini Björnssyni.
Þjóðræknisnefndin hélt heið-
ursgestinum og frú hans sam-
sæti, til að fagna þeim og þakka
þeim komuna. Allir voru hið
hæsta ánægðir með minningar-
athöfnina og gesti okkar báða.
Enda var skemtiskráin góð og
ræðurnar sem fluttar voru af
J. J. Bíldfell og Wilhelm Krist-
jánssyni hinar ágætustu.
Geslir.
Þeir gestir, sem hér hafa nú
verið nefndir, voru aðeins einir
af mörgum, sem heimsóttu okk-
ur á árinu. Sjaldan höfum við
tekið á móti jafn mörgum mikils
metnum gestum á jafn stuttu
tímabili, og þetta ár. Og hér sést
hve mikla þýðingu á þessu sviði
einu Þjóðræknisfélagið hefir.
Það er að nokkru leyti móttöku-
nefnd gesta sem hingað ber að,
hvort sem er frá Islandi eða
annars staðar. Og án félagsins
er ekki auðvelt að vita hverjir
eða hvaða félag annað gæti gert
það á eins góðan eða viðeigandi
hátt. Mér er sagt að Þjóðræknis-
félagið á Islandi hafi verið stofn-
Framhald á bls. 8