Lögberg - 01.03.1951, Side 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. MARZ, 1951
5
AJiUGAMAL
rVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Ann Usher:
ÞEGAR UNGBARNIÐ ER ÓVÆRT
í>egar barnið grætur mikið,
er óvært eða hvimpið, er oft á-
litið að það geti stafað af matar-
æðinu eða því að fatnaður þess
sé óþægilegur. Því getur líka
verið of heitt eða ekki nægilega
heitt. Ef ekkert virðist vera að
má gera ráð fyrir að móðirin
álíti þetta aðeins kenjar eða
óþægð.
En vel getur verið um að
kenna óróa í taugum hjá ung-
barninu. Þetta ‘kann að þykja
ótrúlegt, en óró í taugum ung-
barnsins er annars eðlis en hjá
fullorðnum, sem hafa áhyggjur
af ýmis konar orsökum.
í taugakerfi mannsins eru
tólf billjónir af taugasellum og
frá þeim og til þeirra teygja sig
óteljandi taugaþræðir. Þetta
hárfína tauganet hefir áhrif á
allan líkamann.
Mörgum mánuðum áður en
barnið fæðist hafa taugasellurn-
ar þegar verið mótaðar og marg-
ar af þeim taka til starfa mjög
snemma. — Margar aðrar eru
þó enn ófullþroskaðar við fæð-
ingu, en halda áfram að þrosk-
ast og búa sig undir starf sitt
samfara því, sem hugur barns-
ins og líkami vex.
Þegar litla barnið fæðist eru
það mikil viðbrigði, — allt er
ólíkt því sem það hafði vanist.
í móðurlífi er undursamlega og
viturlega fyrir séð. Það hvílir
i hlýjum myrkum sekk og flýt-
ur í vökva (óværð sem kallaður
er vatn). Hreyfingar móðurinn-
ar vagga barninu þægilega.
Fæðu fær það sjálfkrafa. Það
þarf engar áhyggjur að hafa af
öndun eða úrferð úr líkamanum.
Þegar barnið fæðist kemur það
þegar í hávaða, birtu, svalt og
þurrt loft. Og lítið er eftir af
hinum þægilegu hreyfingum,
sem það vandist í móðurlífi.
Það tekur dálítinn tíma fyrir
taugakerfi þess að venjast hinni
nýju aðbúð. Sum börn venjast
þessu fljótt. Önnur ekki. Þau
sýna það þá á ýmsa lund að
þeim sé órótt vegna margvís-
^egra utanaðkomandi áhrifa.
Sum börn kippast til og titra,
þó að ástæða til þess virðist
engin. — Önnur hrökkva við
hvað lítið sem heyrist á heim-
ilinu. Sum virðast vansæl eða
óróleg. Mestar áhyggjur hafa
foreldrar þó af börnum sem
gráta langar stundir, þó að enga
ástæðu sé hægt að finna til þess.
Þau eru ekki svöng. Þau vilja
ekki drekka þó að það sé á boð-
stólum eða þau fá sér tvo eða
þrjá munnsopa, snúa sér svo frá
°g vilja ekki meira. Þau eru
hrein og þurr, hvorki kalt né of
heitt og ekkert er það í fatnað-
Inum, sem gerir þeim óþægindi.

Læknar og sérfræðingar um
^eðferð ungbarna á fæðingar-
sPítölum telja nokkurar aðalá-
stasður fyrir því að börnin gráti:
Pegar þau eru svöng, þegar þau
seija upp eða þegar dulurnar við
°tninn eru votar eða óhreinar.
ft gráta þau þó þess utan að
astaeðulausu. Þegar mæðurnar
ara heim með börnin eru þeim
sumsstaðar fengin eyðublöð og
þeim sagt að skrifa á það hvort
ornin gráta mikið og hverjar
orsakirnar séu. Líklegar orsakir
v°ru þessar:
. kungur, 2. uppsala, 3. hægð-
'ú' f'.^va^át, ó- kuldi, 6. of mik-
?. laugin, 8. háreysti, 9.
lrta, 10. ókunn orsök.
Börnin grétu minna heima og
ar var mæðrunum auðveldara
9 ^íá hver orsökin var. En þó
a . móðirin gæti sinnt þeim
eira heima, voru mörg sem
gretu að ástæðulausu, að því er
virtist.
■^að þarf ekki alltaf að koma í
ljós sem langvarandi grátur þó
að börn séu óróleg á taugum.
Stundum reka þau upp stutt
hljóð, að því er virðist að ástæðu
lausu. Það virðist fremur vera
einhver óánægja, sem þau láta
í ljós. Og stundum eru þau ó-
kyrr og eiga bágt með að sofna
þó að þau virðist svefnþurfi.
Engin ástæða er til að óttast
þó að barnið virðist órótt af
þessum sökum. Þetta líður hjá
þegar taugakerfi barnsins venst
umhverfinu.
Bezt er að hafa nákvæma gát
á því hvort nokkuð getur verið
barninu til óþæginda. Fyrst eru
áðurtaldar níu orsakir. Auk
þess geta verið einhver óþæg-
indi af fötunum, of þéttir lindar
eða eitthvað sem þrengir að. Ef
barnið er tekið upp, þarf að
styðja vel bak þess og höfuð.
Móðirin þarf sjálf að vera ró-
leg og örugg, þegar hún hand-
leikur barnið, ef asi er á henni
og ókyrrð, finnur barnið það og
það hefir áhrif á það. Sérstak-
lega er það nauðsynlegt að hún
sé róleg þegar hún tekur barn-
ið upp eftir að það hefir grátið
mikið. Hún verður að segja
sjálfri sér að þessi óró sé aðeins
um stundarsakir og líði hjá þeg-
ar barnið verður dálítið eldra.
Hún verður að forðast að koma
með asa og beygja sig í skyndi
niður að barninu og grípa það
í faðm sér. Þess háttar aðfarir
geta haft mjög ill áhrif. Börn
á alltaf að handleika hóglátlega
og með ástúð og tala blíðlega
við þau. — Oft sefast þau við
ástúð og hlýju, þau hafa þá
saknað móður sinnar og langar
til að láta gæla við sig og finna
þá blíðu og öryggi sem frá henni
streymir. Þegar barnið á að fara
að sofa er gott að ekki sé of
bjart í herberginu. Einnig er
það betra fyrir barn sem er ó-
vært, að vera sem mest í næði.
T. d. er ekki gott að vera alltaf
að sýna öðrum barnið, þó að
kunningjar komi á heimilið. Ný
andlit geta oft valdið börnum
óróa og sum börn eru dauð-
hrædd við fólk, sem hefir hatt
eða húfu á höfðinu.
Stundum þarf ekki annað en
snúa barninu ef það grætur.
Hefir það þá verið eitthvað
þreytt eða ekki farið nógu vel
um það. Stundum þykir því líka
gott að láta strjúka sér um bak-
ið eða nudda það dálítið, og sef-
ast það af því. Stundum er líka
gott að taka það snöggvast upp.
Ef vindur er fyrir brjþstinu,
(sem er mjög óþægilegt fyrir
litla manneskju), getur hann
losnað þegar það skiptir um að-
stöðu og líður því þá betur.
Ef barnið virðist vansælt er
gott að taka það upp, halda því
við öxl sér, eða rugga því svo-
lítið í örmum sér. Það minnir
það á hvernig fór um það fyrir
fæðingu, og getur verið að það
hafi saknað þess. Ef þetta frið-
ar barnið þarf móðirin ekki að
sjálfsögðu að óttast að barnið
verði óþægt eða rellótt af því
að vera tekið upp. Það er mjög
eðlilegt að reyna að hugga lítið
barn, sem illa liggur á. En auð-
vitað er ekki sjálfsagt að taka
barn upp strax þó að það gráti.
Það getur verið að það hætti að
gráta af sjálfsdáðum. En sé það
nú svo, að barnið hætti ekki að
gráta þó að það sé tekið upp og
því ruggað í örmunum, þá er
eins gott að láta það liggja kyrrt
í vöggu sinni.
Sem betur fer virðist það ekki
skaða heilbrigði barna þó að þau
gráti af taugaóróa. Þau geta
dafnað vel þrátt fyrir það, einn-
ig þau börn sem hafa kveisu-
stingi (og virðast þeir oft stafa
frá taugunum líka). Ber ekki á
öðru en þau dafni vel og oft
betur en börn sem róleg eru og
lítið gráta.
Því miður er því svo farið að
börn sem eru óróleg snúa oft
við degi og nóttu. Þau sofa ef
til vill um daga en vaka og gráta
um nætur. Þetta er mjög baga-
legt fyrir foreldrana, sem þurfa
að hvílast. Ef þau verða auk þess
leið og óróleg sjálf af þessum
sökum og getur það haft áhrif
á barnið. Sumir læknar ráð-
leggja eitthvað friðandi til að
gefa barninu, svo að það sofi og
regla geti komist á um svefn
þess — svo að það sofi á næt-
urnar en vaki heldur um daga.
Grátur og órói minnkar oft
eftir þrjá fyrstu mánuðina. Ef
móðirin hefir vanið barnið á að
taka það upp til að hugga það,
er nú betra að láta það liggja í
vöggu sinni og taka það ekki
upp hverju sinni sem það græt-
ur, því að verið getur að það
fari þá að taka upp þá venju
til þess að láta halda á sér.
Barnið þarf þó, enn sem fyrr,
að finna að móðirin elski það.
—VÍSIR
Óvenjulegt tilfelli
Þann tuttugasta og þriðja júní
síðastliðið sumar vildi það ó-
happ til hér í borginni að mat-
vörubúð, sem gengur undir
nafninu „Gillies Food Service“,
1114 Portage Ave., hrundi að
mestur leyti ofan í kjallara, er
verið var að grafa fyrir stórri
byggingu á auðri lóð næst við
búðina. Hafði ekki meiri var-
úðar verið gætt í sambandi við
verkið en það, að grafið var 11
þumlunga niður fyrir grunn
búaðarinnar, og olli það því að
veggurinn losnaði frá grunnin-
um og féll í kjallarann með hill-
um fullum af vörum ásamt ótal
fleiru af innanstokksmunum, er
alt stór-skemdist.
Framhlið búðarinnar, sem að
mestu leyti var úr þykku gleri
(Plate Glass) féll einnig úr og
mölbrotnaði.
Eigandi þessarar verzlunar er
Jón S. Gillies og Norman sonur
hans. Mikið mildi var að ekki
varð manntjón. Þetta kom fyrir
um miðdaginn og voru verka-
mennirnir komnir upp til mál-
tíða.
Norman var staddur í búðinni
ásamt þrem öðrum persónum,
er voru að verzla; heyrði hann
brestinn þegar þakið losaðist
frá og sýndi hann snarræði í
að koma þessum persónum út
fljótlega og var sjálfur aðeins
kominn út úr dyrunum þegar
alt hrundi.
Jón var staddur á kirkjuþingi
í Riverton þennan dag; var hon-
strax tilkynnt um hvað skeð
hafði.
Tvær vikur gengu í að moka
múrsteinum og gjörskemdum
vörum upp úr kjallaranum.
Góðfús nágranna, sem rekur
verzlun skamt frá, Mr. D. G.
Matheson, bauðst til að rýmka
til í sinni búð svo að hægt yrði
að verzla þar til bráðabirgða í
smáum stíl, var það þakksam-
lega þegið.
Margvíslegar tafir urðu á því,
að koma þessu í samt lag. Liðu
fimm mánuðir unz lokið var við
að byggja upp búðina.
Fagnaðarefni er það góðkunn-
ingjum og vinum þeirra feðga,
Jóns og Normans, að alt er nú
komið í samt lag og þeir teknir
að verzla með sama hætti og
áður.
Jón hefir rekið verzlun á þess-
um stað í rúm 35 ár með dugn-
aði og vinsældum. — Hann er
sonur hjónanna Einars Gísla-
sonar Gillies bókbindara, og
Þórhildar Hafliðadóttur frá
Svefneyjum á Breiðafirði á ís-
landi. Þau eru bæði látin fyrir
nokkrum árum.
SAMTAL VIÐ ELLINA
NIÐURLAG
Með sem fæstum orðum vil
ég geta þess, að mér gekk þetta
ferBalag fremur vel, eftir aldri
og öðrum kringumstæðum. Ég
var að vísu allvel klæddur, svo
var ég í vatnsheldum skinn-
sokkum upp að knjám með
sterka leðurskó á fótunum. Eft-
ir þessu útliti komst ég hjá því,
að verða kallaður flækingur, þó
virtist mér að blessað fólkið, sem
ég gisti hjá, kæmist fljótlega að
raun um það, að einhver snert-
ur af fátæktar-skugga feldist í
svip mínum. Fyrir að sýna fólk-
inu svona lagaðan svip, hreyfi-
mynd, græddi ég ferjutoll yfir
hvert einasta vatnsfall, sem var
svo stórt að ég gat ekki vaðið
það sjálíur í skinnsokkunum
mínum, og fyrir gistivistirnar á
þessu ferðalagi var ekki minst
á borgun. Ég var spurður um
það, hvað myndi hafa orkað því
að mér óþektum ungling hefði
gengið ferðalagið svona vel. —
Gestrisni samtíðarmanna minna
og kærleiki náungas, svaraði ég.
Ég var kominn austur í Þistil-
fjörð, þessa fjallkrýndu ásasveit,
og orðinn sumarsmali þar, og
sestur á Skógarásþúfunni, sem
ég hafði kjörið mér fyrir unn-
ustu úr öllum þeim smalaþúfna
fjölda, sem átti heima í örnefna-
hópi jarðarinnar. Ytra-Álands
útsýnið var vítt og fagurt það-
an og gat orðið söguríkt, ef það
var aðgætt sem fróðleiksvarði.
Þetta vor sem ég kom þangað
austur var prestur að Svalbarði,
séra Jón Reykjalín, þá var hann
á förum til prestssetursins
Þönglabakka í Þorgeirsfirði. Þar
hafði hann verið prestur í mörg
ár áður en honum var veitt
Svalbarðs-prestakall. Hann var
nokkuð hár á vöxt, liðlegur í
hreyfingum; hann þótti góður
ræðumaður. En mest var hann
annálaður fyrir snildarlega
fagra söngrödd. Eftir að hann
fór til Þönglabakka, vorið 1875,
var prestslaust á Svalbarði til
næsta vors, nema hvað prófast-
urinn Vigfús Sigurðsson á Sauða
nesi á Langanesi hélt þar eina
messu þetta sumar. Hann var
maður karlmannlegur að vallar-
sýn, mjög aðlaðandi í tali; vitur
þótti hann og spakmáll. Það var
sagt, að á Sauðanesi væri tala
heimilisfólksins árlega fast að
fjörutíu manns. Nokkrir af
þessu heimilisfólki voru ættingj
ar prófastsins, sem höfðu alist
þar upp æskuár sín og lifði þar
fullorðið upp á sitt hopp og hí.
Vorið 1876 fluttist að Sval-
barði í Þistilfirði hinn merki
prestur Guttormur Vigfússon.
Hann hafði verið vígður að
prestssetrinu Ríp í Skagafirði
vorið 1872 ,en var þar ekki lengi.
Nú var hann prestur að Sval-
barði í Þistilfirði, þá var liann
rúmlega þrítugur að aldri og
orðinn ekkjumaður. Hann var
meðalmaður á hæð, nokkuð
þrekvaxinn, bjarthærður og
fríður sýnum. Hann var annál-
aður fyrir að vera Latínu-fróður
maður. Hann þótti skrafhreifinn
á mannamótum og orðheppinn,
en langmest var hann metinn
fyrir kirkjustörf sín að altari og
í prédikunarstól.
Fyrsta messan, sem séra Gutt-
ormur flutti að Svalbarði hneig
mest að því að heilsa kirkju-
söfnuðinum þar og innbúum
sveitarinnar með hjartans ósk
um það, að orð þau, sem hann
flytti við prestsembætti sitt,
mættu verða kristin Lúterstrúar
skoðunarorð í huga og hjörtum
þeirra, sem heyrðu þau og ættu
bæði bæn og von í manneðli
sínu. Þessi orð prestsins virtust
hafa mikil áhrif á tilheyrendur
sína, framburður þeirra var svo
snildarlegur, og líktist mjög
framburði séra Bjarna Þórarins-
sonar, sem um nokkurra ára
skeið var prestur hérna megin
hafsins. Bæn séra Guttorms
rættist. Öllum innbúum Þistil-
fjarðar þótti vænt um hann.
Næstu messu flutti hann á
hvítasunnudag þetta vor. Þá
fermdi hann 4 unglinga, var ég
einn af þeim og sá fyrsti, sem
sór mig undir vængi þrenning-
arfélaga hans þar í kirkjunni.
Átta árum seinna gifti hann
mig, og rúmu ári síðar skírði
hann fyrsta barnið mitt, sem nú
greiðir á mér hærurnar, rúm-
lega níræðum karli, sextíu og
fimm ára gamalt.
Þá minnist ég þess, að oft
voru til lærdóms hjá nefndum
presti ýmsir piltar þessi tólf ár,
sem hann var prestur að Sval-
barði. Þeir voru þessir: Jón Sig-
urðsson frá Möðrudal á Möðru-
dalsfjöllum, Jón Guðmundsson
frá Grímsstöðum á Hólsfjöllum,
Einar Benediktsson, síðar skáld
og Árni Jóhannesson frá Ytra-
Álandi í Þistilfirði. Síðar voru
þeir þar til lærdóms, Þorsteinn
Gíslason skáld og rithöfundur,
bróðir Hjálmars Gíslasonar
skálds og málara hér í Winni-
peg, og Sveinn Árnason reikn-
ings snillingur mikill og fingra-
rímsfræðingur. Allir þessir pilt-
ar, sem hér er getið, lofuðu
kenslustörf og alúð séra Gutt-
orms.
Á þeim árum, sem við vorum
sveitungar í Þistilfirðinum, var
ég oft í langferðum fyrir hann,
t. d. austur í Vopnafjörð eða
norður á Raufarhöfn á Mel-
rakkasléttu og víðar, oftast nær
var ég í þessum ferðum at vetr-
arlagi, stundum í slæmri tíð
með bagga á bakinu. En svo má
geta þess, að blessaður prestur-
inn borgaði mér jafnan vel fyrir
þetta ferðastjá.
Ég mintist þess hér að fram-
an, að séra Guttormur hefði ver-
ið ekkjumaður þegar hann flutti
að Svalbarði. En skömmu eftir
að hann kom þangað kvæntisl
hann ungfrú Friðrikku Sigurð-
ardóttur Steinssonar bónda á
Harðbak á Melrakkasléttu, mik-
illi myndarstúlku; hún var al-
systir konu Friðjóns Friðriks-
sonar, sem voru velþekt hjón
á Gimli-landnámsárum íslend-
inga þar, haustið 1875.
Tíminn leið og ég var orðinn
húsmenskumaður á Flögu í Þist-
ilfirði haustið 1886; þá sendi
presturinn mér lamb til fóðurs
fyrir komandi vetur. En þegar
ég sendi honum gemlinginn í
fardögum næsta vor, lét ég hann
bera prestinum þessa vísu á
hornum sínum heim að Sval-
barði:
Þetta met ég þrifinn sauð,
það um okkur semur,
þess og get hann þyggur brauð,
þegar hríðin kemur.
. Sama dag fékk ég þessa vísu
frá prestinum:
í fóðrið þrifinn sendi ég sauð,
samt hann magur kemur.
Þitt ei honum blessast brauð,
Sáðum það um semur.
Þessi skoðanamunur okkar
um lambseldið haggaði ekki vin-
samlegu samkomulagi voru í
nágrenninu. Séra Guttormur
var prestur að Svalbarði í tólf
ár. Flutti þaðan að prestssetrinu
Stöð í Stöðvarfirði í Suður-
Múlasýslu; þar var hann lengi
prestur, lifði sem sæmdarmaður
í prestsembætti sínu, og dó fjör-
gamall, þá kominn á tíræðis-
aldur. Minnig góðs manns lifir
lengi.
Síðasti presturinn, sem ég
heyrði flytja guðsþjónustu
heima á íslandi, var séra Jón
Halldórsson prests frá Hofi í
Vopnafirði, þá var hann prestur
á Skeggjastöðum á Langanes-
ströndum í Norður-Múlasýslu.
Hann var hár maður á vöxt,
fríður sýnum, höfðinglegur og
ljúfmannlegur í viðtali; góður
ræðumaður. Þótti hann og ágæt-
ur kennifaðir safnaða sinna þar
sem hann var prestur.
Nú hefi ég sagt þér, fylgikona
mín, frá sjö málsmetandi mönn-
um, sem ég kyntist heima á ís-
landi. Þeir voru allir prestar,
mjög vel metnir í embættum
sínum. Þeir kendu það, sem þeir
unnu mest, og dóu fyrir það,
sem þeir trúðu bezt.
Og nú skulum við setjast á
draumsdínuna okkar og róa
beina leið í Langdvalar-Naustið
hennar Húsfrú Torfu í Garði.
Finnbogi Hjálmarsson
Gufugosið óbreytt
í Krýsuvík
Virkjun ákveðin innan skamms
Vonir standa til, að um
næstu mánaðamót verði
hægt að leggja fram áætl-
un um virkjun gufuborhol-
unnar í Krýsuvík, sem stöð
ugt hefir gosið síðan í byrj-
un september.
Valgarð Thoroddsen rafveitu-
stjóri í Hafnarfirði, skrifaði fyr--
ir nokkru ýmsum verksmiðjum,
bæði hér í Evrópu og eins í
Ameríku, í sambandi við ‘virkj-
un jarðgufunnar, sem upp úr
borholunni hefir streymt af
sama krafti, síðan daginn sem
gufugosið hófst. Svörin frá verk
smiðjunum munu væntanlega
hafa borist um næstu mánaða-
mót.
Þá hefir rafveitustjóri staðið
í bréfaskriftum við ítalska sér-
fræðinga á sviði jarðgufuvirkj-
ana og hafa þeir tjáð sig fúsa til
að veita aðstoð sína, ef þess yrði
óskað.
Samkvæmt mælingum á gufu-
gosinu, þá nægir það til fram-
leiðslu á um 4000 kw. rafmagns,
en það mun vera nokkru meira
en raforkuþörf Hafnarfjarðar er
í dag.
—Mbl. 19. jan.
Minnist
CETEL
í erfðaskrám yðar.
Kaupið