Lögberg - 15.03.1951, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 15. MARZ, 1951
lögtKrg
Gefi8 út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUK, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáslirift ritstjórans:
BDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Sérstætt hljómmenningar-
og fræðslukvöld
Fá tíðindi hafa af skiljanlegum ástæðum vakið al-
mennari fögnuð meðal okkar Vestur-íslendinga á þeim
vetri, sem nú hefir að miklu runnið skeið sitt en þau
að brátt eigi almenningur þess kost, að hlusta á þær
frú Maríu Markan Östlund, fyrstu íslenzku óperusöng-
konuna í heimi, og ungfrú Helgu Sigurdson, hinn vax-
andi píanóleikara.
Snillingar þessir á vettvangi hljómlistarinnar hafa,
hvor um sig ærnum störfum að gegna, og það er þess
vegna þeim mun þakkarverðara, að þær skuli fórna
svo miklu af dýrmætum starfstíma sínum, eins og því
óhjákvæmilega er samfara, að koma hingað úr fjar-
lægð og leggja á sig mikið erfiði við æfingu langrar og
vandaðrar skemtiskrár; á hinn bóginn er það vitanlega
ljóst, hve þeim báðum er ant um menningarlega sæmd
ættstofns síns, og hve fjarri það væri skapgerð þeirra,
að telja eftir sér nokkur þau ómök, er auka mættu á
veg íslenzkrar menningar í ríki andans; frú María,
borin og barnfædd dóttir íslands, hefir int af hendi
mikilvægt útvarðarstarf í þágu stofnþjóðar sinnar og
verið hinn mikli brautryðjandi; hún hefir ferðast vítt
um jarðir og farið eina söngförina annari meiri til
fjarri stranda í nafni íslands og síns tigna uppruna, og
alveg nú á næstunni, eða þann 25. yfirstandandi mán-
aðar, kemur hún fram fyrir íslands hönd í Town Hall
í New York á fjölþjóðafagnaði, Festival of Nations,
er teljast má til meiriháttar viðburðar; það eru
fulltrúar af slíkri gerð, er færa alþjóð manna heim
sanninn um þau menningarverðmæti, sem stofn okk-
ar býr yfir, og þess vegna verða þeim seint fullþökkuð
átök þeirra, fórnfýsi og þollund.
\
Ungfrú Helga Sigurdson jafnast enn eigi á við frú
Maríu Markan Östlund að víðförli, þó víða hafi spor
hennar legið; hún er dóttir Canada af íslenzku foreldri
og fer aldrei í neina launkofa með það, hvert hún eigi
rætur sínar að rekja; hún er enn við nám, og það þurfa
líka allir altaf að vera við nám, og þá ekki sízt þeir,
er gert hafa listina að æviköllun.
Hin sameiginlega hljómlistarhátíð þeirra frú Maríu
og ungfrú Helgu, fer fram í Playhouse Theatre hér í
borginni á föstudagskvöldið þann 30. þessa mánaðar,
eins og þegar hefir verið skýrt frá hér í blaðinu um
nokkrar undanfarnar vikur; framkvæmdanefndin í ís-
Ienzka kenslustólsmálinu við Manitobaháskólann,
stofnar til þessa sérstæða hljómmenningar- og fræðslu-
kvölds, í samráði við þau mannfélagssamtök, sem
henni hafa komið til aðstoðar og með henni vinna.
Það var vel til fallið af áminstri framkvæmdar-
nefnd, að hrinda þessari hljómlistarhátíð af stokkum
og helga hana hinu langmikilvægasta viðfangsefni okk-
ar Vestur-íslendinga, stofnun kenslustólsins í íslenzkri
tungu og íslenzkum bókfræðum við Manitobaháskól-
ann, því öllum er þörf fræðslu og vakningar í þeim efn-
um; undir það mál þurfa að renna allar þær styrkustu
menningarlegu stoðir, sem starfandi eru innan vé-1
banda hinna íslenzku mannfélagssamtaka, og fleiri
mættu að sjálfsögðu bætast við; með stofnun kenslu-
stólsins er ekki verið að tjalda til einnar nætur, ekki
verið að reisa bautastein yfir neitt, sem dáið er; heldur
er með því verið að hlaða skajldborg um þau menning-
arverðmæti, sem íslerfzka þjóðin á fegurst og bezt í
eigu sinni, tunguna og sígildar bókmentir hennar að
fornu og nýju; þetta er hið mikla markmið, sem stefna
ber að; ekkert minna gætum við sætt okkur við hvað,
sem í boði væri.
Nú hefir kenslustólsmálinu skilað það á^ram fyrir
örugga forustu og örlæti Vestur-íslendinga, að það nú
senn er komið í trygga höfn, þó enn skorti að vísu
nokkuð á, að hámarki fjársöfnunarinnar sé náð; en að
svo verði áður en langt um líður, er ástæðulaust að
draga í efa; á hinu mega menn heldur ekki missa sjón-
ar, að fjárframlögum til þessarar væntanlegu stofn-
unar okkar lýkur í rauninni aldrei, og má heldur ekki
ljúka, né neinum öðrum þeim stuðningi, er mannfélag
okkar frá ári til árs fær frekast látið henni í té.
Á samkomu þeirri í Playhouse Theatre, sem hér
hefir stuttlega verið gerð að umtalsefni, flytur hinn
mikilhæfi forseti Manitobaháskólans, Dr. Gillson ræðu,
sem nú má víst telja, að valdi eyktamörkum í menning-
arsögu okkar Vestur-íslendinga og skapi jafnframt
straumhvörf í mentamálasögu fylkisins; mun það nú
ekki lengur neitt leyndarmál, að í ræðu sinni muni Dr.
Gillson gera heyrinkunna mikilvæga yfirlýsingu varð-
andi stofun kenslustólsins og starfstilhögun hans; er
þá nú að því komið, að hinn langþráði menningar-
draumur, er orðið hefir samferða íslendingum í þessu
landi, frá öndverðri landnámstíð, breytist í virka stað-
reynd.
Heill sé hverjum þeim, sem hönd hefir lagt á
plóginn!
í næstu viku verður birt í heilu lagi hér í blaðinu,
sú hin fjölbreytta og vandaða skemtiskrá, sem almenn-
ingi gefst kostur á að njóta í Playhouse Theatre á föstu-
dagskvöldið þann 30. yfirstandandi mánaðar.
Frjóls eðo bundin
íslenjdingar eru ein fámenn-
asta þjóð veraldar, svo fámenn,
að við eina götu í borgum stór-
þjóðanna getur fleira fólk búið
en á öllu Islandi. Þessi smæð
skapar okkur sérstöðu á ýmsa
lund bæði til böls og bóta. Vegna
hennar hlýtur meðal annars
þjóðaröryggið að verða hér
minna en hjá stórþjóðunum, og
við háðir að miklu hinum breyti
legu ytri kjörum á hverjum
tíma. Þetta höfum við átakan-
lega reynt á undangengnum ár-
um og öldum. Eldgos, harðindi
og skæðar sóttir hafa hér valdið
stærri tjónum en dæmi finnast
til með öðrum þjóðum. Hins
vegar hefir árgæzka til lands og
sjávar reynst þess á skammri
stund megnug að rétta verulega
við bágborin þjóðarhag.
Af smæð þjóðarinnar leiðir
einnig það, að við verðum lostn-
ir þyngri höggum og sárari en
aðrar þjóðir, þegar slys og ó-
gæfu ber að höndum, ekki vegna
þess, að hér séu slíkir atburðir
í sjálfu sér miklu tíðari og stór-
felldari, heldur vegna hins, að
sökum fámennisins hljóta þeir
að marka dýpri spor og snerta
viðkvæma og helga strengi í
brjósti þjóðarinnar.
Hinn hörmulegi og sviplegi
atburður að kvöldi hins 31. jan-
úar s.l., er flugvélin Glitfaxi
fórst og tuttugu manns létu lífið
í einni svipan, er fámennri þjóð
svo mikið og þungbært áfall, að
það orkar á hug hvers einasta
manns í landinu, veldur þjóðar-
hluttekningu og þjóðarsorg.
Miðað við fólkstölu svarar
þetta til þess að með stórþjóð
hefðu á einu vetfangi farist 20
—30 þúsundir manna. Svo stór-
felldir atburðir eru, sem betur
fer, einsdæmi meðal stórþjóð-
anna, enda myndi slíkt afhroð
vekja alheimsathygli.
Sviplegt fráfall hugljúfs vin-
ar er að vísu ástvinum jafn-
þungbært hvar í veröldu sem
þeir búa, en þess fámennari,
sem þjóðin er, þess nær er henni
höggvið, þegar háska og slys
ber að höndum.
Þetta hefir þjóðin fundið nú
með átakanlegum hætti og hún
hefir, því miður, oft orðið að
kenna þannig til áður. Byrðar
örlagaþrunginna atburða verða
því þyngri, sem þær hvíla á
færri herðum. Og það er engan
veginn að ófyrirsynju, að slík
þjóð, sem vegna smæðar sinnar
verður fyrir hlutfallslega stærri
áföllum en aðrar þjóðir — að
henni verði á að hugsa og spyrja
um hin hinnstu rök, og sé til
þess knúin umfram aðrar
þjóðir.
íslendingar hafa 1 ö n g u m
nokkuð hneigst til forlagatrúar.
„Ekki verður feigum forðað, né
ófeigum í hel komið“ er orðtak,
sem margir kannast við. í ís-
lendingasögunum kemur og for-
lagatrúin víða skýrt í ljós. Ekki
verður því neitað, að ýmsir at-
burðir benda mjög í þessa átt,
og víst er það að viðburðarásin
sýnist óslitin keðja orsaka og
afleiðinga, þegar horft er til
baka yfir liðna tíð. Þar með er
þó ekki sannað, að þessi keðja
hafi verið af forlögum knýtt
fyrirfram. Þvert á móti virðist
reynslan sýna, að við sjálf get-
um breytt rás viðburðanna að
"verulegu leyti á stundum, þótt
hins vegar geti það fyrir komið,
að straumur örlaganna verði
svo þungur um skeið, að vér fá-
um þar enga rönd við reist. Ef
vér værum sannfærð um, að vér
værum aðeins leiksoppar í hönd-
um alráðra örlaga og gætum þar
sjálf engu þokað, þá væri í raun
réttri ástæðulaust að verja ár-
lega stórfé t. d. til lækna og heil-
brigðismála, til öryggismála á
sjó og landi eða til slysavarna
yfirleitt. Allt þetta byggist á
þeirri trú, að með tækni, þekk-
ingu og skynsamlegum ráðum,
sé mögulegt að breyta viðburð-
anna rás, að minnsta kosti á
stundum.
Aðrir telja, að vér séum, eða
að minnsta kosti getum verið
smiðir vorra eigin örlaga og
gæfu. Þetta er rétt, en þó að-
eins að nokkru leyti. Mannleg-
um vilja og mannlegri getu eru
takmörk sett, að minnsta kosti
eins og þroska vorum nú er hátt-
að. Viljinn kann að geta valið
um þær leiðir, sem vér sjáum
hverju sinni. En hvorki er það
víst að vér komum auga á allar
leiðirnar né heldur er hitt ör-
uggt, að vér höfum rétta dóm-
greind til þess að sjá hverjar
leiðirnar séu getu vorri færar
og hverjar ekki, né heldur að
vér séum þess umkomin að sjá
hvert sú leiðin, sem vér kjósum,
raunverulega liggur, þegar öll
kurl koma til grafar.
Reynslan virðist sýna, að vér
erum hvorki algjörlega fjötruð
óbreytilegum örlögum né held-
ur alfrjáls. Vér erum að pokkru
frjáls og að nokkru bundin. En
með vaxandi vizku og kærleika,
þekkingu og tækni, dómgreind
og sjálfsögun, fáum vér smátt
og smátt í hendur aukið frelsi,
meira svigrúm og getu til þess
Sú nýbreytni var tekin upp í
sambandi við fundi Öryggisráðs
ins á s.l. sumri, er rætt var um
Kóreumálið, að þeim var bæði
sjónvarpað og útvarpað. Sjón-
varpsnotendur í Bandaríkjun-
um, sem orðnir eru mjög margir,
gátu því fylgzt með öllu, sem
þar fór fram, og gerðu það líka.
Hin óvægna og ósvífna fram-
koma Maliks fór eðlilega í taug-
arnar á mörgum áhorfendum, en
eigi að síður urðu þeir að viður-
kenna, að þar var slyngur og
leikinn stjórnmálamaður að
verki. Það bætti ekki heldur úr
skák, að því fór fjarri að full-
trúi Bandaríkjanna, Warren
Austin, væri jafnoki Maliks sem
leikinn og klókur málflutnings-
maður og hann átti það meira
að segja til, að komast úr jafn-
vægi, þegar Malik gekk lengst í
ósvífninni. Hins vegar mætti
Malik ofjarli sínum, þar sem var
fulltrúi Breta, Gladwyn Jebb.
Hann notaði ekki stór orð, eins
og Malik, og hann var aldrei ó-
svífinn. Hann hagaði orðum
sínum mjög kurteislega, svo að
stundum var sagt í gamni, að
hann talaði hirðmál, þar sem
engum titlum er gleymt og
kappkostað er að vera mjúkur
í máli. En jafnhliða því, sem
hann titlaði Malik mjög virðu-
lega og lézt jafnan vilja færa
málflutning hans til betri veg-
ar, afvopnaði hann Malik með
markvissri rökvísi og góðlát-
legri fyndni, sem fáir kunna að
nota til jafns við Breta. Þessi
framkoma Jebbs vann honum
óskipta aðdáun hinna amerísku
sjónvarpsnotenda og styrkti
mjög álit Breta vestanhafs.
Stjórnmálasnilli Breta hafði
unnið hér einn af sínum stóru
sigrum.
Starísferill Jebbs.
Gladwyn Jebb verður fimm-
tíu og tveggja ára á þessu ári.
Hann stundaði nám í Eton og í
Cambridge og gekk strax að
námi loknu í þjónustu utanríkis
ráðuneytisins. Hann á því orðið
all-langan starfsferil að baki í
utanríkisþjónustunni og kunni
því vel til verka, er hann varð
fulltrúi Breta í öryggisráðinu.
Um skeið vann hann við sendi-
ráð Breta í Teheran og í Róm,
en síðar varð hann einkaritari
Alexanders Cadogans, er hann
gegndi embætti aðalskrifstofu-
stjórans í utanríkisráðuneytinu.
Cadogan fékk strax mikið álit
á Jebb og mun ekki sízt hafa
ráðið því, að Jebb varð eftir-
maður hans í öryggisráðinu, er
hann lét þar af störfum.
Á stríðsárunum fékk Jebb
að sveigja rás viðburðanna að
eiginni vild.
En skiptir það öllu máli, þeg-
ar dýpra er skyggnst, hvers
konar atburði og kjör lífið færir
oss að höndum? Er ekki hitt
megin atriðið hvernig vér sjálf
tökum því, sem að höndum ber
hverju sinni? Getur ekki jafn-
vel sorgin sjálf, helguð og vígð
hugljúfum minningum um hjart
fólginn vin, orðið gróðurdögg
harmi lostnu hjarta og gefið þar
vöxt því bezta og dýrmætasta,
sem í eðli voru finnst? Mætti
trúarinnar, krafti kærleikans
eru ekki takmörk sett. Þangað
hafa mennirnir sótt og sækja
enn í dag, styrk í þyngstu raun-
um, þrekið til að vaxa í hverri
þrenging í stað í stað þess að
láta bugast.
Og um leið og kirkja íslands
vottar öllum þeim, sem misst
hafa mest og um sárast eiga að
binda, vegna hins sviplega flug-
slyss, samúð sína og hluttekn-
ing, þá er það með ósk og von
og bæn að drottinn lífsins og
kærleikans megi gefa þeim öll-
um líkn og styrk og þá æðstu
huggun að látinn lifir. S. V.
KIRKJUBLAÐIÐ, 12 febr.
m.a. það hlutverk að sjá um sam
vinnu utanríkisráðuneytisins
og ráðuneytis þess, sem annað-
ist hina efnahagslegu hlið styrj-
aldarrekstursins. Þetta var erf-
itt starf og vandasamt, en Jebb
leysti það af hendi með miklum
ágætum. Stjórnin fól honum
því ný og ný trúnaðarstörf og
var hann fulltrúi hennar á flest-
um þeim ráðstefnum, er unnu
að stofnun Sameinuðu þjóðanna.
Jebb er talinn eiga ekki lítinn
þátt í því, hvernig starfshögum
þeirra og skipulagslögum er
háttað. Hann var settur fyrsti
aðalritari Sameinuðu þjóðanna
og gegndi því starfi, unz
Tryggve Lie var kjörinn til að
gegna því. Það lenti því mjög á
Jebb að móta starfskerfi S. Þ.
og koma fastri skipan á skrif-
stofuhald þeirra og þeirra stofn-
ana, sem eru starfræktar í sam-
bandi við þær.
Samslarfsmaður Bevins.
Eftir að Jebb gekk úr þjón-
ustu S. Þ., varð hann aftur starfs
maður í brezka utanríkisráðu-
neytinu og hafði þar yfirumsjón
allra þeirra mála, sem snertu
S. Þ. Jafnhliða varð hann sér-
stakur ráðunautur Bevins utan-
ríkisráðherra. Þannig var hann
nánasti samstarfsmaður hans
við stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins. Hann mætti oft sem full-
trúi Breta í umboði Bevins á
ýmsum alþjóðlegum ráðstefn-
um. Samstarf þeirra Bevins og
Jebbs leiddi til þess, að Bevin
fékk miklar mætur á honum, og
lagði því ríka áherzlu á, að hann
yrði eftirmaður Catogans í Ör-
yggisráðinu.
Jebb hafði haft aðstöðu til að
kynnast Rússum fyrr en fund-
um þeirra Maliks bar saman. Á
Yaltaráðstefnunni var hann
einn helzti ráðunautur Churc-
hills. Hann fékk þá gott tæki-
færi til að kynna sér starfsað-
ferðir Rússa og hvernig bezt
væri að mæta þeim. Viðureign
þeirra Maliks sýnir, að hann
hefir fært sér þennan lærdóm
vel í nyt.
Það mun og ekki hafa ráðið
litlu Aim, að Bevin valdi Jebb
til þess að vera fulltrúa Breta í
Öryggisráðinu, að hann hefir.
treyst honum vel til að mæta
áróðri Rússa og túlka sjónarmið
Breta. Jebb hefir sýnt, að hann
átti þetta traust Bevins vel skil-
ið. Eftir Bevin er haft, að hon-
um hafi oft heppnazt sæmilega
embættisveitingar, en fáar bet-
ur en þegar hann skipaði Jebb
í öryggisráðið.
GLADWYN JEBB
Framkoma hans í Öryggisráðinu hefir aukið mjög
álil Breta vestanhafs
Mikill starfsmaður.
Jebb hefir ekki aðeins þann
kost til að bera að vera snjall
og laginn málflutningsmaður.
Hann er jafnframt mikill starfs-
maður, sem gerir miklar kröfur
til undirmanna sinna. Þótt hann
sinni embættisstörfum sínum af
mikilli elju, hefir hann jafnan
haft fleiri járn í eldinum. 1 tóm-
stundum sínum hefir hann lagt
mikla stund á bókmenntir, sögu
og málfræði, og eru fáir taldir
honum fróðari í þeim efnum.
Sagt er að Bandaríkjamenn hafi
lagt mikið kapp á að fá hann til
að gegna prófessorsstöðu annað
hvort við Yale eða Columbia og
boðið honum að velja milli þess-
ara þriggja námsgreina, þar sem
hann væri jafnvígur á þær allar.
Jebb er trúmaður mikill og
hefir biblíuna jafnan með sér,
ef hann þarf að fara að heiman.
Hann les daglega í biblíunni og
telja ýmsir, að mörg hin hnyttnu
og snjöllu tilsvör hans reki
meira og minna rætur þangað.
Þegar hann dvelur heima á
sveitasetri sínu í Bretlandi, les
hann oft upp úr biblíunni við
messugjörðir í sóknarkirkju
sinni. Þar iðkar hann jafnframt
ýmsar íþróttir, en þó einkum
veiðimennsku.
Ótalin er svo sú tómstunda-
vinna Jebbs, sem hann er talinn
hafa einna mest yndi af. Það er
að setja saman gamankvæði um
ýmsa kátlega atburði, sem hent
hafa hann eða kunningja hans.
Mörg þessara kvæða hans eru
sögð með miklum snilldarbrag.
Það er ekki ósennilegt að hartn
eigi orðið sitthvað af slíku í fór-
um sínum frá viðureign þeirra
Mailiks í Öryggisráðinu.
Jebb er oft talinn hinn rétti
fulltrúi brezku utanríkisþjón-
ustunnar, sem Bretar eiga veldi
sitt svo mikið að þakka. Hann
er starfsmaður mikill, háttvís og
skemmtilegur, kann vel að haga
orðum sínum og að gera sér þess
grein, hvað bezt á við hverju
sinni. Hann er meistari í að beita
þeirri brezku fyndni, sem er
græzkulaus en hittir þó í mark.
Sem dæmi um það er sagt, að
hann hafi komizt svo að orði,
er hann þakkaði Malik fyrir í-
burðarmikinn kvöldverð, sem
hann hélt Öryggisráðsmönnum:
Þetta var sannarlega viktorí-
anskur kvöldverður — og því
enn ein sönnun þess, að Rússar
eru hálfa öld á eftir tímanum.
—TÍMINN, 18. febr.
UHodern Jewellers
678 Sargent Avenue
Repairs to all makes of
WATCHES, CLOCKS,
JEWELLERY AND
RONSON LIGHTERS
Get an
Early Start
this year-
and you get the
Best Start
with
wm/
MARINE
MOTORS
CAsauNB
0/0301
The utmost in dependable, trouble-
free, economical power for your
boat—in just the size to best serve
your purpose. Get all details on the
Graymarine before you select your
engfne — then you’ll know that in
Graymarine you get the best. Call
/V\UMFORD,
Meplanp,
Phone fl/V\ITED,
576 Wall St. WINNIPEG