Lögberg - 26.04.1951, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 26. APRÍL, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J J. BIIjDFELL. Þýddi
Jæja þá, ég hafði peninga, það gjörir ekkert
til hvernig að ég fékk þá — ágæta heilsu, gleð-
skap og var velkominn í hinum sérstöku fé-
lögum, sem eru í flestum borgum, en einkum
í París og á Frakklandi, þar sem skemtanirnar
er bandið, er bindur saman mörg ólík efni. Hér,
segi ég, var það, sem að ég hitti Maríu og dótt-
ur hennar og hins gamla vinar míns — dóttir-
in var enn saklaus, en skelkuð, sem ekki var
að furða sig á, að véra umkringd slíku foraði!
Við þekktum leyndarmál okkar, María og ég,
og þögðum yfir því. Hún hélt að ég væri meiri
óþokki en ég var og hún sagði mér frá þelrri
fyrirætlun sinni, að selja dóttur sína til ríks
ensks lávarðar. Hins vegar sagði vesalings
stúlkan mér frá andstyggð þeirri, sem að hún
yrði að horfa upp á daglega og snörunum, sem
að umkringdu hana. Hvað heldurðu að það hafi
verið, sem verndaði hana frá hættunum? Þú
getur aldrei getið upp á því! Það var að nokkru
leyti sökum þess, að þó að siðspillandi fyrir-
mynd sé afvegaleiðandi, þá er hún eins oft
fráhrindandi, en aðalástæðan var sú, að hún
elskaði mann. Stúlka sem að unnir einum manni
af alhug, er vígð þeim varnaranda, sem að býð-
ur hverjum flagara byrginn. Það var ungur,
ítalskur listamaður, sem oft hafði komið í hús-
ið sem að hún átti heima í, sem að hún unni.
Ég varð að velja á milli móður og dóttur, og
ég kaus þá síðari“.
Philip greip í hendina á Gawtrey innilega,
og maðurinn, sem til einskis var nýtur, hélt
áfram:
„Veistu það, að ég unni þessari stúlku eins
mikið og að ég hafði unnað móður hennar, þó
á annan hátt; hún var það sem ég ímyndaði
mér að móðir hennar væri, hún var fegurri,
tígulegri, viðmótsljúfari, með hjarta eins fullt
af kærleika , og hjarta móður hennar hafði
verið af hégómagirni. Ég elskaði þessa stúlku,
eins og þó hún hefði verið mín eigin dóttir. Ég
kom henni til að fara frá móður sinni — ég
faldi hana — kom því til leiðar, að hún giftist
manninum sem hún unni — gaf honum hana
við altarið; og sá hana svo ekki í nokkra
mánuði“.
„Hvers vegna sástu hana ekki?“
„Vegna þess, að ég var í fangelsi. Þessar
ungu persónur gátu ekki lifað á loftinu; ég
gaf þeim það sem ég átti, og þegar þau þurftu
meira með, þá gjörði ég nokkuð, sem lögreglan
var óánægð með; ég komst með naumindum
undan henni þá, því að ég er vinsæll — mjög
vinsæll, og með fjölda af vitnum, sem ekki voru
of siðavönd, þá var ég náðaður; og eftir að
málinu var lokið, þá vildi ég ekki heimsækja
þau vegna þess, að föt mín voru orðin svo snjáð
og illa útlítandi. Lögreglan hefir enn augun
á mér og ég vildi ekki fyrir nokkurn mun gjöra
þeim neitt til miska! Vesalingarnir! Þau áttu
svo erfitt, þó þau reyndu til að berjast áfram,
það var lítið sem að hann gat innunnið sér með
list sinni, þó að hann*væri vel að sér í henni,
og peningarnir, sem að ég gaf þeim gátu ekki
enst alltaf. Þau áttu heima nálægt Champs '
Elysees, og ég fór oft út á kveldin þegar að
skuggsýnt var orðið til að reyna að sjá þau í
gegnum gluggann. Þau virtust vera svo ánægð,
svo voru þau svo myndarleg og góð; en hann
var ekki hraustlegur, og ég sá, að hann, eins
og allir ítalir, þráði sólskinið í heimalandi sínu.
En menn eru fæddir til athafna, ekki síður en
athugana", hélt Gawtrey áfram í léttari tón;
„og ég var fljótt þvingaður inn á mína gömlu
vegi, þó að ég hefðist ekkert stórkostlegt að.
Ég fór til Lundúna til þess að láta blása dálítið
af mannorði mínu, og þegar að ég kom til baka
allvel fjáður, þá var vesalings ítalinn dáinn og
Fanny orðin ekkja með einn dreng og ólétt að
öðru barni. Þá heimsótti ég hana, því móðir
hennar hafði komist að hvar að hún átti heima
og var að nauða á henni með sitt bölvaða veg-
lyndi; en himnafaðirinn var miskunsamur, og
tók hana í burt frá okkur báðum: hún dó af
barnsförum — fæddi stúlkubarn og síðasta bón-
in hennar sem hún bað mig — ævintýramann-
inn — gortarann — manninn, sem var til einskis
nýtur, var að vernda barnið frá klóm móður
sinnar. Jæja, ég gerði allt það, sem ég gat
fyrir bæði börnin; en drengurinn var tæringar-
veikur, eins og faðir hans, og sefur í Pére-La-
Chaise-kirkjugarðinum. Stúlkan er hérna — og
ég skal lofa þér að sjá hana bráðum. Vesalings
Fanny. Ef að djöfillinn leyfir mér það, þá skal
ég bæta ráð mitt hennar vegna, en í millitíð-
inni verð ég að sjá henni farborða. Saga mín
er nú á enda, því óþarft er fyrir mig að segja
þér frá öllum lífsbrellum mínum. Ég hefi aldrei
myrt mann, aldrei brotist inn í hús til ódáða
og aldrei rænt neinu á opinberum þjóðvegum,
eða aðhafst neitt það, sem lögin kalla þjófnað.
Ég get endurtekið það, sem ég hef áður sagt,
að ég hefi lifað á vitsmunum mínum og þeir
hafa verið mér þolanleg innstæða, þegar að
allt er tekið til greina. Ég hefi verið leikari,
lánað peninga, verið læknir, kennari í tízku-
fræði (máske að sú tízka eigi eftir að koma í
móð), ég hefi verið málaflutningsmaður/ eigna-
umboðsmaður, fornmunakaupmaður og leirtau-
sali. Ég hefi verið gestgjafi og gefið út viku-
fréttablað. Ég hefi séð nálega allar borgir í
Evrópu og kynnst áhugamálum borgaranna; en
maður sem er nógu vel greindur kemur vana-
lega niður á fæturnar“.
„En hann faðir þinn?“ spurði Philip og sagði
Gawtrey frá samtalinu, sem að hann hafði heyrt
í kirkjugarðinum, en sem að hann hingað til
hafði veigrað sér við að minnast á.
„Jæja þá“, sagði húsbóndinn og roðnaði lítið
eitt í framan. „Ég skal segja þér, að þó að ég
telji, að margar af yfirsjónum mínum stafi frá
harðneskju föður míns, þá hefir mér alltaf þótt
vænt um hann; og þegar að ég var í Lundúnum
seinast, þá frétti ég af tilviljun að hann væri
að missa sjónina, og að hann byggi með brögð-
óttri meykerlingu, sem væri vís til að svæfa
hann með eiturblöndu, nóttina eftir að hún hefði
komið honum til að arfleiða sig að því sem að
hann ætti. Ég fór og heimsótti hann og — en
þú segist hafa heyrt það, sem okkur fór á milli“.
„Já; og ég heyrði hann líka kalla á þig með
nafni, þegar að það var orðið of seint og ég sá
tárin streyma niður kinnarnar á honum“.
„Gjörðirðu það? Viltu leggja eið út á að þú
sást það?“ spurði Gawtrey og var mikið niðri
fyrir, svo tók hann höndunum fyrir augu sér
og sat um stund hugsandi.
„Ef að eitthvað skyldi koma fyrir mig,
Philip“, sagði hann svo, „þá er ekki óhugsandi
að hann tæki vesalings Fanny að sér, og ef að
honum fellur við hana, þá er ég viss um, að
hún endurgeldur honum öll þau vonbrigði, sem
að ég hefi máske valdið honum. Látum okkur
sjá! Það er bezt, á meðan ég man, að ég gefi
þér áritun hans skriflega — þú mátt hvorki
glata né gleyma henni — hérna er hún! Svo
er tími kominn til að fara að hátta“.
Saga Gawtreys hafði djúp áhrif á Philip.
Hann var of ungur, ekki nógu reyndur og of
mjög hrifinn af tilfinningavaldi því, sem sagan
vakti, til að sjá að það var minni ástæða fyrir
Gawtrey að ásaka örlögin, heldur en sjálfan
sig. Það var að vísu satt, að hann hafði verið
saklaus bendlaður við svívirðingar föðurbróður
síns og verið með honum eftir að hann vissi, að
hann var orðinn opinber svikari; það er líka
sátt, að hann hafði verið svikinn af vini sínum,
en hann hafði vitað áður, að sá vinur virti
allar siðareglur og heiður að vettugi. En það
er ekki að furða sig á, þó að tilfinninganæmur
drengur veitti slíku litla eftirtekt — sæi aðeins
veglyndi mannsins, sem hreif stúlkuna frá
eymd og svívirðing, en gerði lítið í huga sín-
um úr harðneskju og síngirni föðursins. Jafn-
vel bendingarnar sem að Gawtrey gaf óafvit-
andi um að allt hans framferði gæti naumast
kallast brek drengja á skólaaldri, fóru annað
hvort fram hjá Philip, eða þá að hann leit
mildum augum á það.
IV. Kapítuli
Ég hefi sagt að saga Gawtreys hafi haft
djúp áhrif á Philip — þau áhrif voru aukin
með samtali, sem á eftir fór, sem var ákveðn-
ara heldur en það, sem að á undan var gengið.
Það leyndi sér ekki, að þessi maður átti yfir
að ráða undursamlegu töfravaldi, sem að hann
faldi glæpi sína á bak við; það stafaði máske
frá hinu alfullkomna líkamssamræmi hans, frá
heilbrigði hans, sem gaf anda hans svif og inni-
leika hvað sem á bjátaði og hvernig sem á
stóð, og viðmót svo lifandi og hrífandi að það
brausts í gegnum hvaða hjartakulda sem það
mætti. En eigi að síður, þrátt fyrir öll þessi
góðu innföll og drengilegu kendir, og þrátt fyrir
það, að hann eðlilega vildi að Philip fengi sem
beztar hugmyndir um sig — algjör og fúllkom-
inn skelmir, hættulegur, ófyrirleitinn, kæru-
laus angurgapi. Það var auðséð þegar að hann
mætti mótspyrnu, að þá var brúnin á honum
ygld, æðarnar á enni honum urðu ábærilegri
og nasirnar sem voru stórar þöndust út, að
hann var maður, sem að ruddi öllum tálmunum
ýr vegi — hugdjarfur, áræðinn, óvæginn og
ákveðinn. Slíkir voru eiginleikar þessa manns,
sem var virtur af félögum og tilbeðinn; af þeim
vinum hans, sem glaðari voru í bragði og skap-
þýðir. Hann var í sannleika sagt innblásinn af
þeim stóranda, sem lög heimsins halda á lofti
gegn heiminum og óréttlæti heimsins, er mysk-
unnarlaust sagt til syndanna og réttlætið fær
að njóta sín, eins og rotta sem er að naga hóf á
fíl: — anda, sem á víðtæku verksviði rís fagur
og voldugur hjá hetjum stríðanna og bylting-
anna — hjá Mirabeaus, Marats, Napoleon: og
sem á lægra stigi sýnir sig hjá skríllegum æst-
um heimsspekingum, skríl — skriffinnum og í
ólöglegum samkundum, þar sem forstjórar sitja
við ljóstýrur sínar einir. Hvergi á meðal slíkra
manna var að finna útsmognari bófa í sinni
list, né heldur neinn, sem lék hana af eins tign-
arlegri list, eins og William Gawtrey. Ég nefni
hann með sínu upphaflega nafni, en hvað hin
önnur nöfn hans snertir, þá átti Bakkus sjálfur
þau ekki fleiri!
Dag einn var prúðbúinni konu vísað inn í
skrifstofu hr. Love af hr. Birnie. Philip sat út
við gluggann í skrifstofunni og var að lesa
Candite-bók, sem næst gengur bókum Raselasar
í að sýna, hversu oskaplega og aumkunarlega
að vitsmunamennirnir leika sér með fólkið í
heild. Konan sýndist vera í hálfgerðum vand-
ræðum, þegar að hún sá, að hr. Love var ekki
einn. Hún hörfaði til baka lítið eitt, dró blæj-
una, sem hún hafði fyrir andlitinu, fastara að
því og sagði á frönsku:
„Fyrirgefðu, ég vil tala við þig einan“.
Philip stóð upp til að ganga út, en konan
leit á hann með augum sem blikuðu í gegnum
blæjuna og sagði þýðlega:
„Máske að ungi maðurinn sé trúverðugur“.
„Hann er ekki aðeins trúverðugur, heldur
er hann trúmenskan sjálf! — Hann er uppeldis-
sonur minn. Þú mátt treysta honum. Það veit
heiður minn“, sagði hr. Love og lagði hendina
á brjóst sér.
„Hann er mjög ungur“, sagði konan og var
meðaumkvunarhreimur í orðum hennar og
hneppti frá sér yfirhöfninni með hvítri og
mjúkri hendi.
„Hann ætti því betur að skilja ógæfu ein-
lífsins“, svaraði hr. Love og brosti.
Konan lyfti parti af blæjunni frá andlitinu
og sá munnfríðan mann með snjóhvítar hendur,
hún brosti alvarlega um leið og hún sneri sér
að Philip og sagði:
„Þú virðist vera betur fallinn til að vera
dýrkari í þessu musteri heldur en einn af
stjórnendum þess. En hvað sem því líður, mon-
sieur Love, þá skal það skilið á milli okkar;
að þá kem ég hér ekki til þess að ganga í hjóna-
band, heldur til þess að varna öðrum frá að
gjöra það. Mér skilst að Mansieur Vicomte de
Vandmont hafi leitað til þín. Ég er eitt af skyld-
mennum Vicomte-fjölskyldunnar, við erum öll
áfram um að hann bindist ekki þessu einkenni-
lega, og fyrirgefðu, óviðeigandi bandi, sem verð-
ur að bindast af opinberum embættismönnum“.
„Ég fullvissa þig um frú“, sagði hr. Love
virðulega, „að við höfum séð um frá því
fyrsta . . . .“
„Guð minn góður!“ tók konan fram í óróleg.
„Láttu mig ekki þurfa að hlusta á hól um
stofnun þína. Ég efast ekki um að hún sé heiðar-
leg og getur verið ágæt, þegar vinnukonur og
matvörusalar eiga hlut að máli. En vísi-greifinn
er aðalborinn og ættstór. Ég veit ekki hvað
gjaldið er mikið, sem að hr. Love ætlast til að
fá, en ef hann reynir að gjöra gott úr þessu og
koma í veg fyrir að hann gangi út í þessa vit-
leysu þá skal það gjald verða tvöfaldað. —
Skilurðu mig?“
„Fyllilega, Madame; en það er ekki boð þitt,
sem að hefir áhrif á mig, heldur löngun til að
gera greiða eins töfrandi konu og þú ert“.
„Þetta er þá afráðið?“ sagði konan kæru-
leysislega og leit á Philip um leið.
„Ef að Madaman vildi gjöra svo vel og koma
aftur, þá skal ég segja henni hvað ég gjöri í
þessu sambandi“, sagði hr. Love.
„Já, ég skal gjöra það. Verið þið sælir!“
sagði konan, stóð upp og fór, en þegar að hún
gekk fram hjá Philip lyfti hún blæjunni frá
andlitinu og leit á hann rannsóknaraugum —
augum, sem listamaður lítur á mynd, er honum
finnst verðtneiri heldur en umhverfið sem hann
fann hana í og gæfi til kynna. Konan var and-
litsfögur og göfugmannleg, og það var ekki
frítt við að Philip fyndi til hjartahræringar,
þegar að konan gekk fram hjá honum og laut
honum hæversklega um leið og hún fór út.
„Ó, þetta er ekki í fyrsta sinni, að mér hef-
ir verið borgað fyrir að aðskilja hjónaefni, sem
að ég hefi komið saman“, sagði hr. Love og
hló. „Ef að hægt væri að setja á stofn hjóna-
skilnaðarskrifstofu, þá yrði maður ekki lengi
að verða stórauðugur! Jæja, þetta kemur mér
til að ljúka við samningana á milli Mansieur
Goupille og Mademoiselle de Courval. Ég hefi
verið í dálitlum efa um hvort ég skyldi heldur
vilja matvörukaupmanninn eða vísi-greifann.
Ég skal nú gera út um það. Veistu það, Philip,
að ég held að þú hafir hrifið konuna sem kom?“
„Vitleysa!“ sagði Philip og roðnaði.
Hr. Love lét ekki framkvæmdirnar bíða, því
það sama kveld fór hann að finna matvöru-
kaupmanninn og Adéle og fullgerði giftingar-
samningana þeirra á milli og ákvað giftingar-
daginn. Monsieur Goupille var víðþektur og
áhrifamaður í Fanbourg, og gifting hans var
viðburður sem að hr. Love stærði sig ekki all-
lítið af; og þegar hr. Goupille bauð honum og
félögum hans í veizluna, þá tók hann því með
þökkum fyrir sjálfan sig og félaga sína.
Einu eða tveimur kveldum fyrir giftingar
og veizlukveldið, eftir að hr. Birnie var farinn,
bjó Gawtrey sig undir að njóta lífsins eins og
hann var vanur. En hvorki púnsið né vindlarn-
ir virtust hafa hið vanalega aðdráttarafl sitt.
Gawtrey sat þegjandi og þungbúinn og Philip
var að hugsa um konuna bjarteygðu, sem var
svo áfram um að ástasambandinu á milli Made-
mosielle Courval og Vicomte de Vandemont
yrði slitið. — Að síðustu tók Gawtrey til máls-
„Ungi vinur minn“, sagði hann, „ég hefi
sagt þér frá litla skjólstæðingnum mínum; ég
var að kaupa leikföng handa henni í morgun,
hún er dásamlega fallegt barn; afmælið hennar
er á morgun, þá verður hún sex ára. En—en . .“
hér stundi Gawtrey við. — „Ég er hræddur um
að hún sé ekki heilbrigð hérna“, og benti á
ennið á sér.
„Mig langar mikið til að sjá hana“, sagði
Philip og lét sem hann hefði ekki tekið eftir
því sem Gawtrey sagði síðast.
„Þú skalt fá að sjá hana — þú skalt koma
með mér á morgun. Ég er órólegur! Ég vildi
síður deyja hennar vegna!“
„Hefir vesalings móðir hennar reynt til þess
að ná henni á sitt vald?“
„Móðir hennar! Nei, hún er ekki hér leng-
ur — hún dó fyrir svo sem tveimur árum!
Vesalings María! Ég — nei, þetta er heimska.
En Fanny er sem stendur í nunnuklaustri; það
eru allir þar góðir við hana, en svo borga ég
vel fyrir hana; ef að ég dæi og meðgjöfin hætti
— hvað yrði þá af henni, nema, eins og að ég
sagði áður, að hann faðir minn . . . .“
„Já, en þú ert að græða stórfé núna“.
„Já, ef þetta heldur áfram; en óttinn slær
mig alla tíð — lögreglan hér í bænum hefir
kattaraugu, en samt er nú það bjartari hliðin
á málinu“.
„Því hefurðu ekki barnið hér hjá þér, þegar
þú annt því svona mikið? Hún væri þér til
mikillar gleði“.
„Er þetta pláss fyrir barn — stúlku?“ spurði
Gawtrey og stappaði fætinum á gólfið. „Ég yrði
brjálaður, ef ég sæi villiæðisaugu dauða manns-
ins hvíla á henni!“
„Þú meinar Birnie. Hvernig getur þú liðið
hann?“
„Þegar þú ert kominn a minn aldur þá skil-
ur þú, hvernig að á því stendur að við gjörum
okkur að góðu það, sem að við hötum — hvers
vegna að við erum í vináttu við menn, sem
annars væru okkar verstu óvinir: Nei, nei, það
getur ekkert losað mig við þann mann nema
dauðinn. Og — og“, bætti Gawtrey við og föln-
aði, „ég get ekki myrt mann sem að situr við
matborð mitt. Það eru til sterkari bönd, dreng-
ur minn, en vináttuböndin, sem bindur menn
saman eins og galeiðuþræla. Sá sem á vald yfir
þér, bindur beislistaumnum um hálsinn á þér
og leiðir þig svo eins og hund“.
Það fór hrollur um Philip. Hvaða leyndar-
dómur myrkranna, sem þessir menn þekktu
báðir og hafði bundið mann, sjáanlega minni-
máttar, og í tilbót verkfæri, við hinn vilja-
sterka og ákveðna William Gawtrey?
„En gleymum þessu daufa duttlungatali",
sagði Gawtrey og hristi af sér hugarmókið.
„Eftir allt, er Birnie þægilegt verkfæri og sem
þorir ekki frekar að snúast á móti mér, heldur
en ég á móti honum. Því drekkur þú ekki
meira? Ó, hefir þú heyrt um hinn kunna Kaf-
tein Wattle?“ kyrjaði Gawtrey með hárri rödd.
Philip þótti lítið til þessa lofsöngs Bakkusar
koma, og Gawtrey lét af honum sjálfur og
sagði:
„Mundu eftir að segja ekkert um Fanny
svo að Birnie heyri, leyndarmál okkar er ann-
ars eðlis. Hann gæti ekki gert henni neitt mein,
lambinu, satt er það — að minnsta kosti ekki
eins langt og ég fæ séð. En maður getur aldrei
verið óhultur um það, ef slátrarinn einu sinni
kemur auga á það!“
Næsti dagur var sunnudagur. Giftingarskrif-
stofunni var lokað og Philip og Gawtrey fóru
til nunnuklaustursins. Til að sjá var það til-
komulítið, en þegar inn fyrir steingirðingarnar
kom, voru garðar og tún sem enn voru græn,
þó komið væri fram á vetur og stakk í stúf
við lauflaus trén og óhreinar göturnar fyrir
utan. Út um gluggann á herberginu, sem þeim
var boðið inn í mátti sjá grænt grasið og vafn-
ingsviðinn innan á girðingunum, sem rifjaði
upp endurminningar hjá Philip frá æskuárum
hans.
Herbergisdyrnar voru opnaðar og inn um
þær heyrðist glaðvær barnsrödd, og barn, létt-
fætt og fagurt eins og engill, kom hlaupandi
inn og upp í fangið á Gawtrey. Stúlkan, því
þetta var stúlkubarn, hjúfraði sig upp að brjóst-
inu á honum og kyssti andlitið á honum, hend-
ur og föt með ákefð, sem að virtist ekki vera í
samræmi við aldur hennar og hló og grét í senn.
Gawtrey virtist vera í eins mikilli geðs-
hræringu eins og barnið: hann strauk um hár-
ið á henni og kallaði hana allslags gælunöfnum
í málróm, sem titraði af tilfinningu, þó að hann
reyndi árangurslaust að halda honum í skefj-
um. Svo tók hann leikföngin upp úr vasa sín-
um, sem að hann hafði komið með, lét þau á
gólfið og lagðist nærri endilangur á það sjálfur,
og barnið velti sér yfir hann og ýmist greip
upp leikföngin, eða að það lagði höfuðið upp að
brjóstinu á honum og horfði upp á andlitið á
honum, eins og að gleðin ætlaði að bera hana
ofurliði.
Philip, sem að hvorugt þeirra veitti eftir-
tekt, stóð með krosslagðar hendurnar á brjósti
sér. Hugur hans hvarflaði til hins týnda og
óþakkláta bróður síns og hann tautaði fyrir
munni sér:
„Heimskingi! Þegar hún eldist, þá snýr hún
við þér bakinu!"