Lögberg - 26.04.1951, Blaðsíða 5

Lögberg - 26.04.1951, Blaðsíða 5
5 Ahucamíl KVENNA Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON Brúin yfir hafið Eftir INGIBJÖRGU JÓNSSON Erindi flutt á sumarmálasamkomu Kvenfélags Sambandssafnaðar. 19. apríl 1951. Þessi dagur er, samkvæmt ís- lenzku tímatali, fyrsti sumar- dagur þessa árs; með því að fagna honum, erum við að fylgja aldagömlum íslenzkum sið. Þessi dagur var lengi mesta hátíð á íslandi næst jólunum og fór það að vonum því Island er hart land. Þar finnur fólk meira til vetrarins vegna skammdegisins. Fyrsti sumardagur boðar sól og sumar, birtu og yl; kveikir von- ir þroskans og gróandans, og styrkir trúna á lífið; þess vegna urðu menn glaðir þann dag og gáfu hverir öðrum gjafir — sumargjafir. Það geta líka verið árstíða- skipti í ríki andans, engu síður en í ríki náttúrunnar. I hinu andlega ríki, sem við Islending- ar höfum stofnað meðal okkar, hefir veturinn stundum náð völdum — vetur vonleysis, kjarkleysis og vantrausts á líf- ið. En nú finst mér sumarið vera einnig að ganga í garð þar. Meg- instoðir þessa andlega íslenzka ríkis eru: sambandið við ísland, varðveizla íslenzkrar tungu, sögu og bókmenta, og viðleitnin til að reynast sem beztir borgar- ar þessa lands. Vegna þess að í dag er íslenzk sumarhátíð, lang- ar mig til að drepa á nokkur at- riði sem orðið hafa til að styrkja þessar stoðir í seinni tíð, og færa okkur von og gleði, sól og sum- ar.-------- Maðurinn er ekki einungis háður árstíðunum bæði andlega og líkamlega, heldur og þeirri jörð sem hann er sprottinn úr. Sambandið milli manns og mold- ar er náið og sterkt. Þess vegna er flest fólk þannig gert, að það ber tryggð til átthaga sinna; það er bundið sterkum böndum þeim stað, þar sem það var fætt og uppalið. Flytji fólk burt úr átthögunum, vex átthagaást- in og kemur í ljós á ýmsan hátt. Fólk úr öllum sveitum íslands hefir safnast til Reykjavíkur og þar hafa risið upp mörg átthaga- félög, sem hafa það að mark- niiði að auka veg og sæmd sinna sveita. Þar er jafnvel Vestur- íslendinga félag, og eru félagar þess einvörðungu fólk, sem dval- ið hefir í Vesturheimi. Tekur það félag vel á móti vestur- íslenzkum gestum. Formaður þess er Hálfdán Eiríksson. Til þess að taka nærtækari dæmi minnumst við félagsins Helgi Magri, er stofnað var til af Eyfirðingum hér í borg og stóð með miklum blóma í mörg ár. í fyrra sá ég þess getið í blöð- um að Winnipegbúar, sem fluttst hafa vestur til Vancouver, hafa stofnað félag í minningu um átt- haga sína hér um slóðir. Þessi átthagaást nær einnig til íbúa átthaganna. Þeir sem burtu fluttu sjá þá og umhverfi í ljóma ^uinninga og fjarlægðar, og fagna því óumræðilega að hitta oinhvern að heiman. Hins vegar er það eftirtektar- vert, að ástúð og umhyggja hins hurtflutta fólks er sjaldan end- urgoldin í sama mæli af þeim, sem eftir sitja. Fólk í byggðum þar sem útflutningar hafa átt sér stuð, lætur sér fátt um finnast Uru það fólk, er burtu fer; því finst undir niðri, að með burt- fiutningi sínum hafi það kveðið UPP vantraustsyfirlýsingu Sveit sinni. Það er lítið talað t P^> sem fóru, og með tíð og tír g|eymast þeir átthögunum ner eir,stöku ættingja, eða að þ( §éti sér orðstírs á einhver Sviði í sínu nýja umhverfi. — Sambandið milli manns þeirrar jarðar, sem hann átti upprunalega rætur sínar í er sterkt. Það eru nú meir en þús- und ár síðan leiðir íslendinga og Norðmanna skildu, samt sem áður finna íslendingar enn til frændseminnar við Norðmenn. Það er okkur enn tamt að segja, „Norðmenn frændur okkar“. En ég hygg að sú frændsemistilfinn- ing hafi jafnan verið sterkari hjá íslendingum, en hjá Norð- mönnum, og ástæðan fyrir því er sú, að íslendingar eiga rætur sínar að rekja til Noregs, en Norðmenn ekki til íslands Það er átthagatilfinningin hjá Is- lendingum sem bætist við frænd semistilfinninguna, er gerir muninn. Það var algengt á þjóðveldis- tímunum, að ungir íslendingar færu utan, til þess að leita sér frægðar og frama og lá þá leið þeirra oftast til ættlandsins — til Noregs. Þar dvöldu þeir margir hverjir við hirð Noregs- konunga í lengri eða skemmri tíma, en einkanlega voru það ís- lenzku skáldin, sem nutu virð- inga og vinsælda í Noregi. Hins vegar fóru Norðmenn sjald- an til íslands í öðrum en við- skiptaerindum. Og snemma fór að bera á því að þeir þættust þess umkomnir að segja litla bróður á íslandi fyrir verkum, og þeir ásældust land hans. ís- lendingar fóru og að skjóta deilumálum sínum undir úr- skurð konunga og biskupa Norð- manna, og sýndu þannig minni- máttarkend gagnvart stofnþjóð sinni og seldu að lokum sjálf- stæði sitt í hendur Norðmönnum á þrettándu öld. Hve hugur íslendinga var lengi fastbundinn við ættlandið og stofnþjóðina má merkja bezt á því, að þeir geymdu í minni öldum saman sögu Norðmanna og skráðu hana á 13 öld. Eru þetta stórmerk og heimsfræg rit, eins og Heimskringla Snorra Sturlusonar, Sverrissaga Karls ábóta Jónssonar og fleiri. Má segja, að Islendingar hafi að fullu bætt stofnþjóð sinni fyrir þá „blóðtöku“, er þjóðin varð fyrir, er þeir fluttu af landi burt. Þeir geymdu ekki einung- is forntungu Norðmanna óspilta, þeir geymdu og sögu þeirra, er þeir sjálfir gleymdu. Eftir að Norðmenn höfðu búið öldum saman undir áþján Dana og síðar Svía, fóru þeir fyrir al- vöru að kynnast sinni eigin for- sögu, er íslendingar höfðu skráð. Jók það ekki lítið á þjóðernis- metnað og sjálfstæðisvilja norsku þjóðarinnar, að verða þess vitandi, að hún hafði einu sinni átt glæsilega sögu og mikla þjóðhöfðingja. Sagt er að kon- ungasögurnar hafi orðið Norð- mönnum ómetanlegur styrkur í baráttunni við Svía og átt mik- inn þátt í að vekja samheldni þeirra 1905, þegar þeir sögðu skilið við þá. — Þegar við hjónin vorum á ís- landi 1946 var okkur sagt, að norskur mentamaður, sem þar var á ferð 1942, hefði látið svo ummælt, að í raun og veru væri baráttan, sem þá var háð í Nor- egi, milli Snorra Sturlusonar og Adolfs Hitler. Andi Snorra sigr- aði; Heimskringla hans hafði vakið þjóðernismeðvitund og þjóðarstolt Norðmanna, og veitti þeim þrótt og kjark í frelsis- baráttunni gegn Nazistum. Norðmenn virðast á síðari ár- um vera að öðlast skilning á skuld sinni við frændurna á Is- landi. Heimsóknum þeirra þang- LÖGBERG, FIMTUDAGINN 26. APRIL, 1951 að fer fjölgandi. I tilefni af 700 ára dánarafmæli Snorra Sturlu- sonar létu Norðmenn bezta myndhöggvara sinn, Vigelands, höggva styttu af Snorra og gáfu hana íslandi. Fjöldi háttsettra manna frá Noregi, stjórnmála- og mentamenn, með Ólaf ríkis- arfa í fararbroddi, heimsóttu ís- land sumarið 1947 og var þá styttan afhjúpuð í Reykholti með mikilli viðhöfn. Nú er sumar í samskiptum þessara frændþjóða! Við Vestur-lslendingar eða Vestmenn, eins og sumir vilja nefna okkur eigum margt sam- eiginlegt með frændum okk- ar á íslandi. — Við eig- um tunguna eins lengi og við viljum sjálf varðveita hana. Við eigum þúsund ára sameiginlega sögu á íslandi; við eigum Snorra Sturluson og aðra mikla andans menn íslenzka, engu síður en þeir. Við eigum allar þær bók- mentir, sem samdar voru á Is- landi fram að þeim tíma, að við fluttum þaðan. Þegar við fluttum frá íslandi fyrir 75 árum urðum við fyrst í stað að sæta því sama lögmáli, er ávalt virðist gilda milli þeirra sem burtu flytja og þeirra sem eftir sitja. Hugur hinna burt- fluttu stefnir sífelt til átthag- anna og ástúð þeirra í garð lands og þjóðar fer vaxandi í stað þess að minka. I því sambandi má benda á það, að hin heitustu ætt- jarðarljóð hafa jafnan verið ort erlendis. Hins vegar gætir fyrst í stað nokkrar andúðar af hálfu heimafólksins í garð hinna út- fluttu, síðan tómlætis og ef það hugsar nokkuð um þá, er það nálega eins og gagnvart „öndum í öðrum heimi“. I þessu tilfelll, flutningi Is- lendinga til Vesturheims, var og öðru máli að gegna, heldur en þegar forfeður okkar fluttu frá Noregi til íslands. Island var ó- numið land, fjarlægt öðrum löndum, og þar réðu þeir lofum og lögum. Þess vegna gátu þeir auðveldlega varðveitt tunguna og söguna. I Vesturheimi urðu íslendingar hluti af stórþjóðum, sem eru að skapast úr þjóðar- brotum frá mörgum löndum. Vegna umhverfisins verðum við að standa í stöðugri baráttu til að hverfa ekki eins og „dropi í sjóinn“. — En þjóðernistilfinn- ing okkar er sterk, jafnvel hjá þeim sem þegar hafa glatað ís- lenzkri tungu. Við vissum, þó önnur þjóðabrot vissu það ekki fyrst í stað, að við vorum af eins göfugum uppruna og nokk- uð annað fólk í landinu, að við áttum aldagamla menningu að baki; við áttum lifandi klass- iska tungu, stórmerkar bók- mentir og sögu, sem endurspegl- ar frelsis- og lýðræðishugsjónir. Við vissum að vitneskjan um þennan arf og rækt við þessa menningu myndi glæða hjá oss sjálfsvirðingu og sjálfstraust, er myndi veita okkur styrk í hinni daglegu lífsbaráttu í þessu landi, á líkan hátt og Norðmönnum jókst þróttur við það, að kynnast sinni eigin forsögu. Við skyld- um líka, að við yrðum betri borgarar í okkar nýja landi ef við legðum fram okkar eigin menningarskerf til þjóðanna, sem hér voru að skapast. Á þess- um forsendum höfum við byggt þjóðræknisbaráttu okkar í þessu landi. — I marga áratugi höfðu landar okkar á íslandi lítinn skilning á þessari þjóðræknisbaráttu okk- ar, sem var okkur svo mikið hug- sjónamál. — Við vildum fylgj- ast með því sem var að gerast hjá þeim, við vildum lesa bæk- ur þeirra og blöð, við vildum ná til þeirra — byggja brú yfir hafið, þannig að við gætum sí- felt endurnýjað sjálf okkur í hinum andlega íslenzka heimi. Við áttum marga vini á íslandi — einstaklinga, en þjóðin í heild fylgdist lítið með því, sem var að gerast hjá okkur, og hafði lít- inn sem engan áhuga fyrir því. Ég dvaldi á Islandi 1934—’36. Ég man hve mér fanst það ein- kennilegt, eftir að hafa vanist frásögnunum og lofinu um Is- land og íslendinga í blöðunum hér vestra, að sjá aldrei minst á Vestur-Islendinga í blöðunum þar. Ég var lítið sem ekkert spurð um hagi afkomenda Is- lendinga hér. Og ekki sá ég minst á Vestur-íslendinga í skóla bókum landsins; furðaði ég mig mikið á því, að annari eins sögu- þjóð, þætti ekkert frásöguvert um framsókn tugi þúsunda landa þeirra í annari heimsálfu. Við áttum samt marga vini, aðal- lega menn sem höfðu dvalið vestan hafs og þektu okkar hug- sjónamál. Þegar Þjóðræknisfé- lagið var stofnað 1919, gengust nokkrir þessara vina á íslandi fyrir að koma á fót sams konar félagi þar til þess að efla sam- hug og samvinnu meðal Islend- inga vestan hafs og austan. Fyr- ir forgöngu þess félags, veitti Alþingi styrk til að kosta mann að heiman til vesturfarar. Fyrir valinu varð séra Kjartan Helga- son. Hann ferðaðist í heilan vet- ur um allar byggðir Islendinga og „hertók“ hjörtu manna með ljúfmensku sinni, víðsýni og lærdómi. Fólk minnist enn komu hans með þakklæti. Hann kom hingað á upphafsárum félagsins og átti mikinn þátt í að styrkja grundvöll þess. Margir aðrir góðir gestir komu frá Islandi ár- in þar á eftir, sem okkur var mikill sálarstyrkur í, en þegar heim kom lánaðist þeim ekki að vekja almennan áhuga hjá heimaþjóðinni fyrir þjóðræknis- baráttu okkar. — Á þingi Þjóðræknisfélagsins 1938, skýrði þáverandi forseti þess, Dr. Rögnvaldur Pétursson, frá því, að hann hefði sumarið áður átt tal við fyrrverandi ráð- herra Jónas Jónsson um manna- skipti milli Islendinga austan hafs og vestan og hefði int hann eftir því hvort hann myndi taka boði félagsins, ef til kæmi, að koma hingað vestur og ferðast meðal landa sinna hér. Og svo bætti forseti við. „Gæti það orð- ið mikill styrkur þjóðræknis- málum vorum og orðið til að auka skilning frænda vorra heima á þessum ,týndu kyn- kvíslum ísraels‘.“ Þessi orð urðu að sönnu. Þótt við vissum það ekki þá, og kann- ske skiljum það ekki öll enn, var heimsókn Jónasar Jónssonar sumarboði í samskiptum okkar við landa okkar á íslandi. I for- setaskýrslu sinni árið eftir segir Dr. Rögnvaldur: „Samvinna við ísland hefir verið víðtækari á þessu ári en á nokkru undanförnu ári. Er það fyrst og fremst að þakka fyrrv. dómsmálaráðherra, Jónasi alþm. Jónssyni, er kom hingað vestur síðla í júlímánuði og heimsótti allar íslenzkar byggðir hér í álfu. Ræður flutti hann hvar sem hann fór, og hvatti menn til sam- taka að vinna að eflingu hins ‘andlega íslenzka ríkis’“. Jónas Jónsson sá og skildi manna bezt þá baráttu, er við höfðum háð til að viðhalda þjóð- erni okkar og tungu. Honum var það og betur ljóst en mörgum öðrum, að það var ekki einungis okkur í hag heldur og heima- þjóðinni, að við héldum íslend- ingsnafninu á lofti í Vestur- heimi. Ha*nn vildi glæða skilning Austmanna á þjóðræknisstarf- semi Vestmanna, auka ræktar- semi þeirra í okkar garð bæði í orði og verki og vildi að þeir veittu okkur fulltingi sitt í þjóð- ræknisbaráttunni. Jónas Jónsson er mikill hug- sjónamaður og hann lætur sjaldnast sitja við orðin ein. Og hann gleymdi okkur ekki. Þegar heim kom ritaði hann þegar greinar í blöðin um samvinnu milli Austur- og Vestur-íslend- inga og lagði til ýms ráð, sem að gagni mætti koma, og hefir mörgum þeirra verið framfylgt síðan. Á þessum árum síðan 1938, hefir skapast nánari samvinna milli íslendinga beggja vegna hafsins, en nokkru sinni áður hefir átt sér stað í sögunni og mun Jónas Jónsson eiga drýgst- an þátt í því, en margir skiln- ingsríkir áhrifamenn á íslandi hafa slegist í lið með honum. Við höfum á þessum árum þegið stórgjafir og orðið aðnjót- andi margvíslegra og mikilla heiðurs- og vináttumerkja af hálfu ættþjóðar okkar, og nú er svo komið að skuldin hallast meir og meir á okkur; við verð- um alvarlega að athuga hvort við getum ekki á einhvern hátt jafnað metin. Ég nefni aðeins fá atriði af mörgum, sem votta um hinn mikla vináttuhug Aust- manna í garð okkar Vestmanna: Eintök af öllum bókum, sem gefnar eru út á íslandi frá 1939 og framvégis eru samkvæmt frumvarpi Jónasar Jónssonar og samþykt Alþingis sendar Mani- tobaháskóla ókeypis. Þjóðræknisfélag stofnað í Reykjavík 1. des. 1939 í þeim til- gangi, að efla menningarsam- band Islendinga austan og vest- an hafs, að annast móttöku ís- lendinga er heimsækja ísland, að stuðla að Ameríkuferðum til viðkynningar og fyrirlestrahalds, að gangast fyrir árlegum Vest- mannadegi, og yfirleitt að efla bræðralagið með hverju því móti sem auðið er. — Fyrstu stjórnarnefnd félagsins skipuðu alþingismennirnir Jónas Jóns- son, formaður, Thor Thors og Ásgeir Ásgeirsson. Aðrir for- menn félagsins hafa verið Árni G. Eylands, Valtýr Stefánsson og núverandi formaður er herra Sigurgeir Sigurðsson biskup. Aðrir vinir og velunnarar V.- íslendinga, sem hafa átt eða eiga sæti í stjórnarnefnd þessa félags eru: Dr. Ófeigur Ófeigs- son, séra Friðrik Hallgrímsson, Hendrik Sv. Björnsson, Ivar Guðmundsson, Kristján Guð- laugsson, Ingvar Pálsson, Dr. Sigurður Sigurðsson, Dr. Þorkell Jóhannesson og sennilega fleiri, sem ég ekki veit um. — Fjölda Vestur-lslendinga hafa verið veitt heiðursmerki á borð við landa þeirra heima. Heimboð margra Vestur-Is- lendinga af hálfu ríkisstjórnar, Þjóðræknisfélagsins á íslandi og Eimskips. Fjárframlög til vestur-íslenzku blaðanna tveggja. Heimavist á Garði fyrir vestur íslenzkan stúdent. Ferðir íslenzkra forustumanna á þjóðræknisþing og Islendinga- daga okkar Vestmanna, minn- umst við sérstaklega ferðar bisk- upsins yfir Islandi á 25 ára af- mæli Þjóðræknisfélagsins, Thor Thors sendiherra á 30. ára af- mæli þess og Pálma rektors Hannessonar á Landnámshátíð- ina. Fjöldi annara íslenzkra for- ustumanna hafa og heimsótt okkur á þessum árum, okkur til mikillar gleði og uppbyggingar. Prestaskipti árið 1948. Skáldastyrkur veittur fjórum skáldum vestan hafs. Mentamálaráð íslands hefir tekið að sér útgáfu Sögu V.- íslendinga. Þjóðræknisfélagið í Reykjavík hefir tekið höfðinglega á móti vestur-íslenzkum gestum; það hefir útvegað lesbækur ókeypis fyrir íslenzku kensluna hér, sent hingað kveðjuskeyti og bréf, og kveðjur á hljómplötum og film- ur, það kaupir mörg hundruð eintök af Tímaritinu og útbýtir því meðal félaga sinna og gerir það þannig að sínu félagsriti. I stuttu máli sagt, það er jafnan vakandi fyrir öllu því, sem getur orðið menningarmálum okkar Vestur-íslendinga til styrktar, og nú síðast sýnir íslenzka ríkið okkur þann mikla vináttuhug og þá sæmd, að taka þátt í stofnun íslenzku deildarinnar við Mani- tobafiáskólann með $5,000 fjár- framlagi. En það sem mest er um vert er þetta: íslenzka þjóðin í heild hefir breytst í viðhorfi sínu til okkar Vestmanna. Þegar við hjónin heimsóttum ísland 1946, fann ég glöggt til þeirrar breyt- ingar, sem orðið hafði á tíu und- anförnum árum. Tómlætið var horfið; áhugi var vaknaður fyrir því, sem var að gerast meðal okkar vestra. Við urðum vör mikillar og einlægrar ástúðar í garð Vestur-íslendinga. Sömu sögu hafa allir Vestur-íslending- ar að segja, sem ferðast hafa til íslands þessi síðustu ár. Auk at- hafna þeirra forustumanna, sem ég hefi minst á, hafa hinar tíðu heimsóknir frá báðum hliðum haft mikil áhrif; ennfremur dvöl fjölmargra íslenzkra náms- manna vestan hafs og dvöl Vest- manna á íslandi á stríðsárunum. Vottur um það hve áhugi og góðhugur hefir alment aukist, eru hinar vinsamlegu orðsend- ingar og gjafir, sem berast æ tíð- ar og tíðar frá einstaklingum og félögum heima til einstaklinga og félaga hér: bókagjafir, bréf frá unglingum, kvæðabækur frá skáldum, sönglög frá sönglaga- höfundum, og nú síðast hin mikla sumargjöf til háskólans okkar frá prestinum á Patreks- firði, séra Einari Sturlaugssyni, safn 700 íslenzkra blaða og tíma- rita, sum þeirra svo fágæt að ekki er hægt að meta þau til verðs. — Aldrei hafa handtökin að heiman verið eins hlý, syst- kinaböndin eins sterk, brúin yfir hafið eins þaulvígð og traust. — íslendingar unnu æ 11 þ j ó ð sinni, Norðmönnum, ómetanlegt gagn með því að skrá sögu henn- ar og geyma forntungu hennar. Hvernig getum við launað frænd um okkar á íslandi ástúð þeirra í okkar garð? Hvernig getum við unnið ættþjóð okkar mest gagn? Islenzka þjóðin er fámenn, og landið sama sem varnarlaust í venjulegum skilningi þess orðs. ísland vann frelsi sitt og sjálf- stæði með andlegum vopnum, og þau vopn munu duga því lengi enn. Ef smáþjóð á sérstæða og mikilsvirta menningu eins og til dæmis hinir fornu Aþenumenn, myndi hinn siðmentaði heimur telja það óbætanlegt tjón ef sú menning liði undir lok og myndi reyna að varna því í lengstu lög. íslendingar eiga sérstæða og merkilega menningu. Þetta vit- um við, en vita nógu margir það? Við íslendingar erum svo sára- fáir — aðeins 140 þúsundir á íslandi og nokkrir tugir þúsunda hér. Við teljum í alt sem svarar helming þessarar borgar — Winnipegborgar. Við verðum að halda hópinn hvar í heimi sem við erum og halda uppi stöðugri upplýsingastarfsemi um ættland okkar og þjóð. Við Islendingar vestan hafs höfum, frá því að við komum til þessa lands, reynt að sýna með framkomu okkar að við værum komnir af göfugum stofni; með því að reyna sjálfir að meta tungu okkar, sögu og bókment- ir höfum við sýnt samborgurum okkar að þessi andlegu verð- mæti hafi mikið menningarlegt gildi; við höfum reynt með þýð- ingum, ræðuhöldum, ritgerðum og bókaútgáfum að kynna sam- borgurum okkar þessa fjársjóði og nú síðast að gefa þeim lykil- inn að þeim með stofnún kennslustóls í íslenzkri tungu og íslenzkum fræðum við Mani- toba-háskólann. Þessi kynningar- starfsemi verður stöðugt að halda áfram og aukast með hverju ári. Þannig vinnum við ættþjóð okkar mest gagn. Kæru vinir, dagurinn í dag, sumardagurinn fyrsti, er dagur nýlífs og framtíðargróðurs. Það er sumar í samskiptum okkar við frændur okkar á íslandi. Nú er ylur og sólbjartur himinn okkar íslenzka andlega ríkis. Með því að efla það ríki, verð- um við betri borgarar — mikils- virtari borgarar í okkar löndum, Canada og Bandaríkjunum. Ekk- ert hefir sannað okkur þetta bet- ur en hve hlýlega og þakksam- lega og með hve miklum skiln- ingi sumargjöf íslendinga til Manitoba-háskólans var fagnað. 1 nafni gróandans og gróðrar- hugsjónanna getum við tekið höndum saman og óskað sam- ferðasveit okkar af heilum hug gleðilegs sumars.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.