Lögberg - 17.05.1951, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. MAÍ, 1951
lögterg
GefiB út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
69 5 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjðrans:
HDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT 4VENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” ia printed and published by The Columbia Press Ltd.
69 5 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Til lesenda og styrktarmanna íslenzku
vikublaðanna
Á vissum sviðum áhugamála og athafna, skiptast
skoðanir íslendinga af eðlilegum ástæðum um hollustu
og mannfélagssamtök; þetta er í vissum skilningi eðli-
legt, og skapar lífrænt og vekjandi umhverfi; á hinn
bóginn koma til greina viss viðfangsefni, er eiga þróun
sína og framtíð sína að sækja til samstilts stuðnings
af hálfu almennings. Stofnun kenslustólsins í íslenzku
og íslenzkum fræðum við Manitobaháskólann, hefir
skýrt og afdráttarlaust leitt í ljós þörfina, sem á því er,
að íslendingar leggist á eitt, ef náð skil mikilvægu
markmiði.
Árið 1941 tókst ég á hendur forsæti í framkvæmd-
arnefnd The Columbia Press Limited með það fyrir
augum, að ég hefði óbundnar hendur í því efni, að
stuðla að sameiningu íslenzku vikublaðanna; ég var
sannfærður um, að með þeim hætti einum, yrði betur
og víðar séð fyrir þörfum íslenzka mannfélagsins yfir-
leitt; að þessu markmiði starfaði ég í átta ár; en eftir
að tilraunir mínar fóru út um þúfur, lét ég af forseta-
stöðunni 1949. En eins og nú hagar til, er ég ekki í
neinum vafa um, að þörfin á sameiningu blaðanna sé
brýnni en nokkru sinni fyr. Ástæðurnar, sem til grund-
vallar liggja fyrir því, að mál þetta verði tekið til endur-
íhugunar, má flokka á þessa leið:
í fyrsta lagi. Athygli skal leidd að því, hve útgáfa
íslenzks blaðs er orðin gífurlega kostnaðarsöm vegna
síhækkandi verðs efnis og framleiðslu; megin kostn-
aöurinn er fólginn í undirbúningi og niðurröðun frétta
og sérstakra ritgerða, ásamt stílsetningu hinna fyrstu
nokkurra hundraða af blaðinu; kostnaður við nokkur
hundruð í viðbót á sjálfvirkri prentvél, er tiltölulega
lítill; með öðrum orðum, þá lækkar að drjúgum mun
útgáfukostnaður hvers blaðs eftir því sem kaupendur
eru fleiri.
í öðru lagi. Þrátt fyrir það þó dregið sé úr stærð
blaðanna, eða áskriftargjöldin séu hækkuð, reynist.
báðum blöðunum, Heimskringlu og Lögbergi það æ tor-
veldara, að fullnægja köllun sinni innan vébanda ís-
lenzka mannfélagsins á þeim tekjum, er þeim falla f
skaut frá áskriftargjöldum og auglýsingum.
í þriðja lagi. Hvorugt blaðanna greiðir ritstjórum
sínum eða öðru skrifstofufólki nægjanleg laun.
í fjórða lagi. Bæði blöðin birta sömu ræðurnar,
sömu umsagnir af íslenzkum félagsmálum, og sömu
ritgerðirnar eftir menn, er vilja ná eyra sem flestra út
um bygðir íslendinga.
í fimta lagi. Bæði blöðin leita stuðnings sömu
verzlunar- eða viðskiptastofnana vegna auglýsinga;
slík afstaða er engan veginn ákjósanleg, og felur í sér
tvíverknað og kostnað.
í sjötta lagi. Sameiginlegri útgáfu blaðanna ætti
að mega hrinda í framkvæmd. Ég vil jafnvel vera það
róttækur, að mæla með því, að á sínum tíma yrði á fót
komið sérstakri ritstjórnarnefnd, er ábyrgð bæri á al-
enskri útgáfu aðra hvora sjöttu eða áttundu viku; þetta
fyrirkomulag myndi, að minni hyggju, koma sameigin-
legu blaði á traustan, félagslegan og heimilislegan
grundvöll, og greiða með því götu sérstökum áhuga-
málum sem allra flestra afkomenda íslendinga á þessu
meginlandi. Á þessum grundvelli mætti auka að mun
útbreiðslu bfaðs, auk þess sem hin nýja fræðsludeild í
íslenzku við háskólann ætti þá léttara fyrir um aukin
sambönd við íslenzkt umhverfi.
í sjöunda lagi. Birting frétta, mismunandi skoðana
og sérstakra ritgerða, ætti að teljast þess eðlis, að í
því efni ættu allir íslendingar að geta tekið höndum
saman. Með þessum hætti mætti koma við nauðsyn-
legum sparnaði, útiloka óþarfan tvíverknað og tryggja
framtíð einnar, íslenzkrar prentsmiðju.
í áttunda lagi. íslendingar þurfa að fá vitneskju
um, að það kosti frá $14.000 upp í $17.000 á ári, að gefa
út íslenzkt vikublað, eða yfir $30.000 fyrir tvö vikublöð;
og væri það ekki vegna hins mikla starfs ritstjóranna,
örlætis íslenzkra stjórnarvalda og nokkurra áhuga-
samra einstaklinga, hefði hvorugt blaðið getað viðhald-
ið félagslegri þjónustu sinni í liðinni tíð.
í níunda lagi. Ég tel líklegt, að miklu almennari
stuðningur myndi nást, ef við tækjum höndum saman
á þessu sviði hinnar félagslegu þjónustu. ísienzku blöð-
in hafa í meir en sextíu ár unnið dyggilega að málefn-
um íslendinga í þessari álfu og átt forgöngu um mörg
félagsleg nytjaverk.
í tíunda lagi. Ég vil ekki að fólk fái það á huga, að
með því einu að sameina blöðin tvö, séu öll vandamál
ráðin varðandi útgáfu íslenzks blaðs; til að byrja með
yrði tala fyrirfram greiddra áskriftagjalda að tvöfald-
ast frá því, sem nú gengst við.
Að minni hyggju væri það eigi aðeins æskilegt,
heldur og beinlínis nauðsynlegt, að stofnaður yrði var-
anlegur sjóður, er staðið gæti straum af rekstrarhalla
sameinaðs, íslenzks blaðs, og trygt því langlífi; þetta
ætti íslenzka mannfélaginu í Norður-Ameríku ekki að
verða um megn, beiti það samstiltum kröftum að á-
kveðnu marki.
Bréf þetta er samið og birt í þeirri von, að það leiði
til viturlegra athafna, er á sínum tíma leysi áminst
vandamál. Vegna hins óumflýjanlega samruna þjóða-
brotanna á þessu meginlandi, er það lífsskilyrði, að
hvert og eitt þeirra varðveiti hin menningarlegu sér-
kenni, er þau búa yfir. EJinn áhrifamesti máttarstólp-
inn til viðhalds íslenzkri menningu verður að sjálfsögðu
fjárhagslega sjálfstætt, íslenzkt vikublað, óháð stjórn-
málum og öllum sérflokkum; blað, er verðskuldi stuðn-
ing allra íslendinga í Norður-Ameríku. Blað af þessari
tegund, myndi halda áfram að starfa eins og Lögberg
og Heimskringla hafa gert á liðnum árum, og verða
mikilvægur tengiliður til eflingar hinu menningarlega
sambandi við ættmenni okkar á íslandi.
Winnipeg, 14. maí 1951
Virðingarfylzt,
P. H. T. Thorlakson.
Ofanskráðu bréfi, sem er næsta íhyglisvert, sneri
ritstjóri Lögbergs úr enskri tungu á íslenzku.
Langfullkomnasta varðskip í eigu
íslendinga væntanlegt í ágúst
Búið öllum nýjuslu lækjum lil notkunar við gæzlu og
björgun við íslandsstrendur
Síðari hluta ágústmánaðar er væntanlegt hingað til
lands lang-fullkomnasta varðskip, sem íslendingar hafa
eignast. Það hefir verið smíðað í Álaborg, og var sett þar
á flot í gær. — Gaf Guðrún, kona Stefáns sendiherra
Þorvarðssonar, skipinu nafnið Þór.
Nýtt framlag Marshallaðstoðarinnar
til íslands, 2,2 millj. dollara
Saga þessa máls er sú, að seint
á árinu 1949 ákvað Eysteinn
Jónsson, sem þá fór með land-
helgismálin sem ráðherra, að
smíðað skyldi nýtt og fullkomið
varðskip handa íslenzka ríkinu.
Undirbjó Pálmi Loftsson, for-
stjóri Skipaútgerðar ríkisins,
málið og samningana við skipa-
smíðastöðina, og nú líður senn
að því, að við fáum þetta full-
komna skip til gæzlu á fiskimið-
unum við strendur landsins.
Þegar Ægir var fenginn, höfðu
Framsóknarmenn einnig forustu
um það.
Mjög ganghrail skip.
Þór hinn nýi er rúmar 700 lest
ir að stærð, og hefir tvær skrúf-
ur og tvær aðalvélar, hvora um
1600 hestöfl. Er skipið mjög
ganghratt — fer á átjándu mílu
á klukkustund. Verður það því
fljótt í förum, eins og nauðsyn-
legt er við strandgæzluna.
Þrjár fallbyssur.
Skipið verður ákaflega vel út-
búið að öllu leyti, svo að það
geti bezt og öruggast fullnægt
því hlutverki, er því er ætlað.
Það er meðal annars búið þrem-
ur fallbyssum, einni 57 milli-
metra og tveimur 47 millimetra.
Fullkomnustu björgunartæki.
Þór á einnig að gegna björg-
unarstörfum, og er því búið
mjög fullkomnum tækjum í því
skyni. Meðal annars verður á
því spil, sem dregur og gefur
eftir sjáKkrafa, eftir ölduslætt-
inum. Öll önnur björgunartæki
eru af nýjustu gerð.
Y f irmannaskóli.
Herbergjaskipun í skipinu er
þannig hagað, að hafa má þar
fyrirhugaðann skóla fyrir yfir-
mannaefni á íslenzk varðskip og
veita þeim þannig fullkominn
undirbúning undir starf sitt við
gæzluna við strendur landsins
Skipherra á hinu nýja varð-
skipi verður Eiríkur Kristófers-
son, nú skipherra á Ægi, og yfir-
vélstjóri Aðalsteinn Björnsson.
—TÍMINN, 29. apríl
Afstaða bankanna gagnvart
útlöndum hefir batnað til mik-
illa muna undanfarna mánuði.
1 ágústlok var svo komið hag
þeirra út á við, að þeir skulduðu
erlendum viðskiptabönkum 19.5
milljónir kr. og hafði skuldin
aukist um 19.1 millj. króna frá
júlílokum. í septemberlok var
hagur þeirra héldur betri, skuld
in komin niður í 16.4 millj. kr.
og enn fór hún niður í 14 millj.
kr. í októberlok.
í nóvember hafði skuldin ver-
ið þurrkuð út og inneign mynd-
azt er nam rúmlega 16.2 millj.
Öll Marshallaðstoðin við ísland
þá orðin 20,7 millj. dollara;
12,9 óendurkrœfar.
Efnahafssamvinnustofnunin
hefir nýlega tilkynnt, að ís-
landi hafi verið veitt frek-
ari framlög til efnahagsað-
stoðar, er nema 2,2 milljón
um dollara. Þar með nema
framlög þau, sem ísland
hefir fengið til vörukaupa í
dollurum á fjárhagsárinu
1. júlí 1950 til 30. júní 1951
samtals 5,4 milljónum doll-
ara. Jafnframt hefir ís-
lenzku ríkisstjórninni verið
tilkynnt, að upphæð þessi
verði öll veitt sem framlag
án endurgjalds.
Heildarupphæð sú, sem ísland
hefir fengið í beinum framlög-
um til efnahagsaðstoðar síðan
Marshalláætlunin tók til starfa
fyrir rúmum þremur árum síð-
an, nemur þar með samtals 20,7
millj. dollara, sem sundurliðast
þannig: Lán 4,3 milljónir, skil-
orðsbundin framlög 3,5 milljónir
og óendurkræf framlög 12,9 mill
jónir dollara. Auk þess hafa ís-
landi verið veittar 4 milljónir
dollara í gegnum greiðslubanda-
lag Evrópu og nema þá heldar-
framlögin 24,7 milljónum doll-
ara.
Innkaupaheimildir.
Af fjárveitingum þeim, sem
íslandi hafa verið veittar í bein-
um framlögum að upphæð 20
millj. dollara og sem mynda
grundvöllinn fyrir beiðnum um
kr. Hafði hagur bankanna því
batnað um 30,2 millj. kr. Hann
batnaði enn um 26,1 millj. króna
í desember og varð inneign bank
anna erlendis þá 42,3 millj. kr.
og enn jókst hún hún um 9,5
milljónir kr. í janúar, svo að
hún varð nærri 51,9 millj. króna
í lok þess mánaðar. í febrúar
hefir hagur bankanna sennilega
batnað enn, þótt tölur frá Hag-
stofunni séu ekki fyrir hendi
um það enn, en þaðan eru þær
upplýsingar, sem hér eru birtar.
Sparifé landsmanna var fjórð-
ungi meira í lok janúarmánaðar
1951 en á sama tíma á s.l. ári.
í lok janúar þ. á. námu inn-
lög í bankana rúmlega 761 millj.
kr. og höfðu aukizt um rúmlega
37,7 millj. króna í þeim mánuði.
í lok janúar á árinu sem leið
námu innlögin nærri 609.3 millj.
króna og höfðu því aukizt um
nærri 152 millj. kr. á einu ári.
En útlánin jukust einnig tals-
vert á þessu tímabili, þótt sú
aukning væri ekki eins mikil og
á innlögunum. í lok janúar s.l.
námu þau 1082,3 millj. króná —
eða rúmlega milljarði — og
höfðu aukizt í þeim mánuði um
14,1 millj. kr. í lok janúarmán-
aðar 1950 námu útlánin hins.
vegar rúmlega 911,7 millj. kr. og
jukust því um rúmlega 170 millj.
kr. á árinu. Janúarútlánin síð-
ustu voru hins vegar ekki há-
markið á þessu tímabili, því að
þau fóru yfir 1100 milljónir í
nóvemberlok s.l., en yfir millj-
arðinn komust þad í júnímánuði
á árinu sem leið.
í janúar nam seðlaveltan 183,5
millj. króna, hafði lækkað úr
197,5 millj. kr. er verið hafði al-
gert hámark í sögu landsins.
—VÍSIR, 18. apríl
GIMLI FUNERAL HOME
51 First Avenue
Ný útíarárstofa me8 þeim full-
komnasta útbúnaiSi, sem völ er
á, annast virðulega um útfarir,
selur líkkistur, minnisvarSa og
legsteina,
Alan Couch, Funeral Direclor
Phone—Business 32
Residence 59
ákveðnar innkaupaheimildir til
kaupa á einstökum vörutegund-
um og ýmiskonar þjónustu, var
í lok marzmánaðar s.l. búið að
gefa út innkaupaheimildir fyrir
samtals 18788 millj. dollara.
Fyrstu þrjá mánuði þessa árs
hafa verið gefnar út innkaupa-
heimildir að upphæð samtals
1,533 millj. dollara, sem varið
var til kaupa á tækjum og efni
í þágu sjávarútvegsins, landbún-
aðarins og til framkvæmda við
Sogs- og Laxárvirkjanirnar. —
Einnig til iðnaðar.
Með þessum síðustu innkaupa
heimildum nema upphæðir þær,
sem varið hefir verið til kaupa á
tækjum og þjónustu fyrir Sogs-
virkjunina samtals 3,558 millj.
dollara og fyrir Laxárvirkjunina
942 þúsundir dollara.
—Alþbl. 21. apríl
Minningarorð
Miss Margrét Árnadóttir vist-
kona á Betel á Gimli, andaðist
þar 10. apríl, eftir all-langa van-
heilsu. Hún var fædd á Brunna-
stöðum á Vatnsleysuströnd í
Gullbringu- og Kjósarsýslu, dótt
ir Árna Þorgeirssonar bónda
þar og konu hans Önnu Jóns-
dóttur. Hún ólst upp á æsku-
stöðvum sínum, en fluttist til
Candada aldamótaárið, settist
að á Gimli og dvaldi þar ávalt.
Um mörg ár var hún ráðskona
hjá Hans heitnum Jónssyni, er
var einn af frumlandnámsmönn-
um Gimli-umhverfisins. Varð
hann maður háaldraður og gerð-
ist vistmaður á Betel; réðist
Margrét þá þangað sem vinnu-
kona árið 1922 — og þjónaði þar
í nokkur ár — en er aldur færð-
ist yfir hana varð hún vistkona
þar. Hún leið vanheilsu hin síð-
ustu ár.
Margrét var mikil þrekkona,
með afbrigðum ósérhlífin, kær-
leiksrík og trygg ættfólki sínu
og öllum er hún kyntist — sér-
staklega góð þeim er bágt áttu
í einhverri mynd. Á elliheimil-
inu Betel innti hún af hendi
mikla og fómfúsa þjónustu; þar
naut hún einnig í elli sinni á-
gætrar umönnunar. Systur henn.
ar: Mrs. Vilborg Thorsteinson,
Mrs. Arnfríður Thordarson og
Mrs. Sigríður Goodman, eru all-
ar látnar.
Systurbörn Margrétar báru
djúpa trygð til þessarar öldruðu
móðursystur sinnar.
Margt af frændfólki hennar
ásamt ástvinum frá Selkirk og,
Winnipeg og fólk úr Gimli-bæ
og umhverfi var viðstatt útför-
ina, er fór fram frá Betel þann
13. apríl.
Sá er línur þessar ritar flutti
kveðjumál.
S. Ólafsson
Greiðsla
uppbótarverðs
Viðskiptamálaráðherra sam-
bandsstjórnar, Mr. Howe, hefir
kunngert, að uppbótargreiðsla
til bænda vegna fimm ára
hveitisamninganna við Bretland,
hefjist í næstu viku; fjárupphæð
sú, sem hér um ræðir, nemur
sextíu og fimm miljónum doll-
ara.
i, Ýmsum þykir uppbótargreiðsl
an of lág, en aðrir telja hana að
öllu sanngjarna.
Nýir
tollasamningar
Sambandsstjórn h e f i r
hrundið í framkvæmd nýjum
tollasamningum við sextán þjóð-
ir, er lækka nokkuð innflutn-
ingstolla frá þeim þjóðum hing-
að til lands; margir munu þ°
líta þannig á, að ákjósanlegt
hefði verið að lækkanirnar yrði
nokkru róttækari; en þær lækk-
anir, sem líklegastar þykja til
að verða canadísku þjóðinni að
mestu liði, varða framtíðarvið-
skiptin við Bandaríkin.
NEW COLORS FOR THE COLDSTREAM GUARDS
Presentaiion by the King at Windsor
As Colonel-in-Chief of the Regiment, the King
recently presented new colours to the First and Second
Battalions of the Coldstream Guards.
The ceremony took place on the golf course below
the east terrace of the Castle. The two battalions
marched on to the golf course preceded by their bands,
and were inspected by His Majesty the King. During
the inspection the new colours were draped on the piled
drums. After consecration by the Chaplain General
to the Forces, the new colours were presented by the
King to the two battalions. This picture shows: His
Majesty the King taking the salute as the battalions
march past the Royal dais. Her Majesty the Queen is
seen on the dais with His Royal Highness Prince
Charles as the colours of the Second Battalion pass by.
ÚR HAGTÍÐINDUM:
Afstaðan gegn útlöndum batn-
aöi um 70 millj. kr. á 6 món.
Innlög í bankana aukast um fjórðung á einu ári