Lögberg - 30.08.1951, Blaðsíða 7

I
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 30 ÁGÚST, 1951
7
Arabar yrkja níðvísur líkt og
íslendingar gerðu til forna
Rabbað við de Fonienay. fyrrum
sendiherra hér og í Tyrklandi.
All-flestir íslendingar, sem
komnir eru til vits og ára,
kannast við dr. Fr. le Sage
de Fontenay, hinn ágæta
íslandsvin, sem hér var
sendiherra Dana í röska
tvo áratugi.
De Fontenay er nú staddur
hér á landi, ásamt konu sinni,
frú Guðrúnu Eiríksdóttur Font-
enay, en þau hjónin eru hingað
komin til þess að dvelja hér
nokkrar vikur' með ættingjum
og vinum, en vini eiga þau fjöl-
marga hér frá langri og giftu-
drjúgri sendiherratíð Fontenay
hér.
Tíðindamaður Vísis hefir hitt
hann að máli og rabbað við hann
nokkra stund. Var einkar á-
nægjulegt að sitja hjá þeim
hjónum, fá hjá þeim fréttir og
flytja þeim tíðindi, því að hugur
þeirra er hér heima öðrum
þræði.
Heimsborgari og fræðimaður.
Frank le Sage de Fontenay er
hvorttveggja í senn, háttvís
heimsborgari og gagnmenntaður
fræðimaður. — Ungur lagði
hann stund á arabísk fræði, og
er hann þaulkunnugur sögu og
menningu Arabaþjóðanna, en
jafnframt alveg óvenju vel að
sér í íslenzkum bókmenntum,
skáldskap og sögu.
— Nú er ég setztur í helgan
stein, segir Fontenay sendiherra,
og nú erum við hjónin stödd
hér, og laus er ég við embættis-
skyldur og annir, en nýt hins
íslenzka sumars og góðrar vin-
áttu. Um helgina skreppum við
upp í sveit ,en annars ætlum við
að bregða okkur til Vestmanna-
eyja að hitta dóttur mína, sem
þar er gift Friðriki Matthías-
syni Þórðarsonar, ritstj. í Kaup-
mannahöfn.
— Hingað komið þið frá Tyrk-
landi um Kaupmannahöfn?
spyr ég.
— Já, ég hefi nú fengið lausn
frá embættisstörfum. Héðan fór
ég árið 1946, og hafði þá verið
sendiherra Dana hér í 22 ár. Þá
tók ég við sendiherraembætti í
Ankara í Tyrklandi, og þaðan
fór ég svo alfarinn í haust, er
ég hafði náð hámarksaldri em-
bættismanna.
Við fórum sjóleiðis til Fen-
eyja á leið okkar til Hafnar. Þar
var margt að sjá, eins og nærri
má geta, en ef til vill fannst mér
mest til steinljónsins koma, sem
þar stendur niðri við höfnina,
því á það eru greyptar norræn-
ar rúnir, sem víkingar hafa vafa
laust gert fyrr á öldum. Þaðan
fórum við í bifreið um Sviss og
norður til Hafnar. Þó létum við
flytja bifreiðina í járnbrautar-
lest yfir St. Gotthardsskarð. Nú
erum við setzt að í Höfn, á
Hjalmar Brantings Plads 4, og
vonum að sjá þar Islendinga
meðal vor, sem leið eiga um
Höfn.
Mikil viðbrigði.
Þótt ekki sé lengra siðan en
5 ár síðan ég var hér síðast, held-
ur Fontenay áfram, finnst mér
geysimikil viðbrigði vera á
ýmsa lund. Hér hefir gatnagerð
fleygt alveg ótrúlega fram,
snyrtimennska áberandi meiri,
og mér finnst bæjaryfirvöldin
eiga miklar þakkir skilið fyrir
þær framfarir, sem hér hafa
orðið á þessum skamma tíma.
Þá vekur það strax athygli
mína, hvað trjágróðri og garð-
rækt hefir fleygt fram í Reykja-
vík. Þetta minnir mig annars
dálítið á Ankara, höfuðborg
Tyrklands. Þar var talið, að
gróðurleysi og örfok setti svip
sinn á bæinn og landið í kring,
en þar hefir einnig geysimikið
áunnizt í ræktun og umgengni
allri.
Tlaið berst nú að framkvæmd-
um á Heiðmörk.
— í gamla daga, fannst mér
ég „ætti“ Heiðmörk, þar var eng
inn farinn að rækta skóg, en þar
hleypti ég hesti mínum og átti
margar glaðar stundir. Nú gleð-
ur það mig, að þarna er hafin
skógrækt í stórum stíl. Þar er
líka verið að bæta fyrir rán-
yrkju feðranna, alveg eins og í
Tyrklandi og öðrum Arabalönd-
um við Miðjarðarhaf. — Tyrk-
land var til forna mikið akur-
land og skóglendi gott. Það fór
í niðurpíðslu á hinum ýmsu
söguskeiðum Osmanna, Seld-
sjúka og fleiri, en nú er unnið
þar markvisst að landgræðslu,
alveg eins og hér.
Fontenay er gagnmenntaður í
arabískum fræðum, eins og fyrr
greinir, hefir ritað vísindalegar
greinar um þau efni, m. a. 1
Skírni og fleiri tímarit.
Margt líkt með íslendingum
og Aröbum.
— Það er annars merkilegt,
segir Fontenay, hve margt er
líkt og skylt með Islendingum
og Arabaþjóðum, eða öllu held-
ur þeim höfðingjabrag, sem ein-
kenndi þjóðlíf hér til forna, og
einnig hjá Aröbum. Það er eins
og sami andi hafi ríkt hér og
þar eystra, Sheikarnir, eða Ar-
abahöfðingjarnir, eru stoltir og
herskáir, eins og íslenzkir höfð-
ingjar, þeir mótast að sínu leyti
af baráttu við óblíð náttúruöfl,
þótt með öðrum hætti sé hér.
Samheldni ættboganna er mikil,
blóðhefndir tíðar eins og hér, og
þeir grípa til níðvísunnar um
óvini sína. Gestrisnin er líka af
sama toga spunnin. En ef úlf-
aldi einhvers framandi sheiks
brýzt inn á beitilönd annars
höðingja, er eins líklegt, að hann
leggi hann spjóti sínu, svipað og
fornmenn gerðu, er hestar ó-
kunnugra gengu í haga hjá
þeim.
Það var ósk mín að mega
kynnast Arabalöndum, eða ríkj-
um Múhameðstrúarmanna, og
sú von mín rættist, er ég fór
héðan. Þar hefi ég ferðast mikið,
nú síðast í fyrravor, er við hjón-
in ferðuðumst um 5000 km. leið
um Arabalöndin við botn Mið-
jarðarhafs. Við höfðum Araba-
bílstjóra og gátum rabbað svo-
lítið saman. Hann kenndi mér
nútíma arabísku, en ég gat leið-
beint honum í forn-arabísku, og
höfðum báðir gott af. Ég les
annars arabísku, en tala minna.
Uppáhaldsskáldið er Jónas
Hallgrímsson.
Ég vík talinu að því, að á sín-
um tíma ritaði Fontenay afar
fróðlega ritgerð í „Jörð“ um lýs-
ingarorð í skáldskap Jónasar
Hallgrímssonar, sem vakti al-
veg sérstaka athygli þá fyrir
skarplegar athuganir hans. Hin
sérkennilegu orðatiltæki Jónas-
ar, eins og t. d. „klógulir ernir“,
„silfurblár" o. s. frv. vöktu hrifn
ingu hans sem smekkmanns og
fræðimanns.
— Já, Jónas Hallgrímsson er
uppáhaldsskáld mitt, segir Fon-
tenay. Ég man svo vel, að fyrstu
íslenzku bækurnar, sem ég fékk
mér, er ég kom til íslands,
keypti ég hjá Eymundsson. Það
voru ljóð Jónasar Hallgrímsson-
ar og Kristjáns Jónssonar, en
þeim hafði ég nokkuð kynnst af
Garðvist minni í Höfn. Síðan
hefir mér alltkf þótt vænt um
þessi skáld.
Hálfgerður Arabi.
Enn einu sinni fer ég að tala
um dvöl hans í Arabalöndun-
um. Þá segir hann:
— Ég var nærri því talinn
„hálfgerður Arabi“ í hópi sendi-
herranna í Ankara. Okkur hjón-
unum var oft boðið í heimsókn
til sendiherra þeirra ríkja,
Líbanons, Sýrlands, Transjord-
aníu og Egyptalands, og þeim
þótti vænt um að fá heimsókn
manns, sem fengizt hafði nokk-
uð við lestur bókmennta þeirra
og sögu. Voru þeir okkur hjón-
unum mjög góðir og eigum við
margar góðar minningar frá
dvöl okkar með þeim.
En það þótti okkur leiðinlegt,
að aldrei hittum við íslending í
Tyrklandi.
Hlakkaði til íslands-
ferðarinnar.
— Það er sagt, að Island hafi
verið skógi vaxið milli fjalls og
fjöru, segir Fontenay að lokum.
Ég þykist hafa fengið nokkrar
sannanir fyrir þeim gróðri, sem
hér hefir ríkt áður fyrr. Við
Kistufoss í Sogi er dálítill hólmi,
feikna gróðursæll. Þangað hafa
kindur ekki komizt vegna
straumþungans og þar festir
ekki ís. Gróðurinn hefir því
fengið að vera í friði, og ég trúi
að þannig hafi ísland verið til
forna.
Nú hefi ég hlakkað mikið til
að koma hingað aftur, heimsækja
vini og ættingja og fornar slóð-
ir. Eina ósk á ég að lokum ykk-
ur til handa: Að síldin megi nú
ekki bregðast í ár.
Svo kveð ég heimsborgarann
og íslandsvininn, dr. Frank le
Sage de Fontenay, og hina á-
gætu konu hans, Guðrúnu.
Th. S.
—VÍSIR, 23. júlí
Engirt veiðiskip
síldar vör
síðustu dægur
1 gærkvöldi hafði engin síld-
veiði verið í tvo sólarhringa,
og þó allgott veður í gær, og
allur síldarflotinn farinn úr
höfn. Hins vegar barst lausa
fregn um það seint í gær-
kvöldi, að norska rannsókn-
arskipið G. O. Sars hefði séð
síld vaða um fjörtutíu mílur
beint út af Seyðisfirði.
Bræðslu lokið á Raufarhöfn.
Bræðslu síldar lauk á Raufar-
höfn 1 nótt, og er þá búið að
bræða um 116 þúsund mál síldar
þar. Þangað komu um helgina
aðeins nokkur skip með smá-
slatta.
I fyrradag var sjór rismikill
og ekki veiðiveður, en batnandi
í gær og orðið sæmilega kyrrt,
er á daginn leið. Engrar síldar
varð þó vart.
Seyðisfjörður.
Á Seyðisfirði eru fullar allar
þrær síldarverksmiðjunnar. Þar
var í gær landað 400 málum úr
Rifsnesinu og 100 niálum úr
Ásólfi. I nótt var von á Víði frá
Eskifirði og Fagrakletti með
slatta af síld.
—TIMINN, 14. ágúst
Fjölsóttir fræðslu-
og skemmtifundir
í Öræfum
I síðustu viku voru þrír
fræðslu- og skemmtifundir haldn
ir í Öræfum á vegum Kaupfé-
lags Skaptfellinga. Voru þeir
mjög fjölsóttir,, svo að samtals
komu á þá fleiri menn en bú-
settir eru í Öræfum, enda er þar
allmargt aðkomufólks nú að
sumarlaginu.
Fyrsti fundurinn var að Hofi
á fimmtudaginn. Komu þangað
á annað hundrað manns. Ræður
fluttu þar Oddur Sigurbergsson
kaupfélagsstjóri í Vík, Baldvin
Þ. Kristjánsson erindreki og
Páll Þorsteinsson alþingismaður,
sem stjórnaði samkomunni. —
Sýndar voru kvikmyndir með
tali og er það í fyrsta skipti að
talmyndir eru sýndar í Öræfum.
Daginn eftir var annar fund-
ur að Kálfafelli og á sunnudag-
inn að Svínafelli, þar sem kvik-
mynd hefir aldrei verið sýnd
fyrr. Voru fundir þessir með líku
sniði og hinn fyrsti.
—TIMINN, 14. ágúst
Emil G. Péiursson, vélsijóri:
Litlu skóldin
Oft heyrir maður og les um
það, hve við Islendingar séum
söngfróðir, bókhneigðir og yfir-
leitt mikið gefnir fyrir allan
skáldskap. Er þetta víst að
mörgu leyti rétt. Við eigum og
höfum löngum átt ljóða- og
söguskáld, og nú á þessi litla
þjóð orðið skáld í höggmynda-,
tón- og málaralist, sem hún get-
ur verið hreykin af.
Við eigum líka fyrir utan stór-
skáldin okkar, þagyrðinga, er
geta mælt jafn leikandi á bundnu
máli og óbundnu. Hygg ég að
það sé fátítt hjá hinum fjöl-
mennari þjóðum, að skáldskap-
urinn liggi eins létt í*tungu og
hjá okkur.
Er það þá nokkuð, sem getur
vakið undrun okkar hvað við-
kemur skáldskap?
Jú. Eitt er það, sem vakið get-
ur furðu. Það er ein stétt manna,
bæði kvenna og karla, sem við
getum kallað smásagnahöfunda
eða skáld. Þessum litlu skáldum
höfum við ekki veitt athygli, svo
sem þeim ber, því að þau eiga
það vissulega skilið, að þeim sé
meiri gaumur gefinn en verið
hefir, því hugmyndaflugið hjá
þeim er aðdáunarvert.
Að við höfum ekki gefið þeim
meiri gaum en orðið er, stafar
máske af því að þau eru svo fjöl
menn og almenn meðal allra
stétta þjóðfélagsins, að við tök-
um þeim sem sjálfsögðum hlut.
Annað er það líka, er varnar því
að eftir þeim sé tekið, það er
þ e i r r a framúrskarandi hæ-
verska.
Þessi smásagnaskáld k o m a
víða við og mæla sögur sínar af
munni fram, en rita þær ekki
eða gefa út 1 bókarformi. Snilli-
gáfu hafa þau oft og margt
skemmtilegt og vel upp fundið
kemur frá þeim. Þau segja sög-
ur sínar oftast í eyru manna.
Sjálfsagt viðurkenna þau ekki
framburð sinn; það gjörir lítil-
læti þeirra, en segjast hafa
heyrt söguna annars staðar frá.
Frá því land okkar byggðist,
höfum við Islendingar haft gam-
an af sögum og frásögnum, og
geta hlustað á og sagt frá, og
svona er það enn hjá okkur.
Við hlustum til dæmis á litlu
skáldin segja sögur sínar. Það
er hlustað á þau í bridgeklúbb-
um, saumaklúbbum og alls stað-
ar þar sem þau birtast, og svo
fær sagan vængi og flýgur út á
milli fólksins, en skáldið, höf-
undur sögunnar, hverfur eins og
reykur, sem fer út í loftið og
leysist upp. Þetta er afar leiðin-
legt, að þau vegna lítillætis síns
skuli hverfa svona, því að sögur
þessara smáskálda eru oft bráð-
skemmtilegar og vel sagðar. Þær
fjalla venjulega um einhvern
samborgara þeirra.
Gæti nú hitzt svo á, að þann
eða þá, sem orðið hafa fyrir því
happi að verða uppistaða í skáld
skap þeirra, langaði til þess að
þakka fyrir heiðurinn, og er þá
leitt að geta ekki fundið höfund-
inn.
Til þess að bæta úr þessu,
langar mig að koma þeirri hug-
mynd minni á framfæri, að þeg-
ar einhver hittir og hlustar á
einhvern af þessum höfundum,
þá spyrji hann að því, hvort
hann sé sjálfur höfundurinn, og
er skáldið svarar, að það hafi
heyrt söguna, þá inna það eftir
hvar og hjá hverjum. Það getur
ef til vill farið svo, að smáskáld-
ið vegna feimni sinnar og lítil-
lætis leggi þá árar í bát og hætti
öllum smásagnaskáldskap, en
maður verður að hætta á það.
Þessi stétt manna er það fjöl-
menn, að mér finnst enginn
skaði skeður, þótt henni fækki
svolítið.
Gæti þá máske farið svo, að
þeir, sem eftir lifðu af stéttinni,
byrjuðu að skrifa sögur sínar og
gefa þær út á prenti og enduðu
ef til vill með því að tilheyra
stóru skáldunum okkar, og væri
þá vel farið.
—VIKINGUR
Kærkomið bréf til ritstjórans
Herra ritsljóri:
Viltu gera svo vel að ljá línum
þessum rúm í blaði þínu.
Það er okkur löndum, og sér-
staklega erldra fólkinu, sem
vorum frumbyggjar þessa lands
og erum af íslenzku bergi brotn-
ir, að vita, að íslenzka málið
fellur ekki í algerða gleymsku
í þessu landi, þó þeirra eldri
missi við og sé alltaf að smá
fækka.
Það er því gleðiefni að vita
með vissu að íslenzkan deyrtekki
algerlega og íslenzk fræði verða
geymd fyrir þá sem vilja not-
færa sér þau bæði í bráð og
lengd. íslenzkan verður kennd í
hinni íslenzku deild Manitoba-
háskólans að minsta kosti í mörg
ár og kannske aldir, ef nægur
peningastyrkur fæst til þess; það
er mest eða algerlega að þakka
dugnaði nefndarinnar, sem það
mál hefir haft með höndum, og
á hún miklar þakkir skilið.
Nú hefir svo mikið fé safnast
í þennan sjóð, að hægt er að
byrja kenslu á þessu ári, sem nú
er að líða; þó finst þeim, sem
þessar línur ritar, að upphæðin
sem útheimtist til að gera þætta
fyrirtæki tryggt ætti að vera
talsvert hærri, svo að ekki þurfi
að eyða meir en rentum af upp-
hæðinni fyrir kennarakaup.
Féð ætti að vera á vöxtum
undir umsjón háskólans, og að-
eins sett í Canada long lime
bonds, en ekki lánað til annara
fyrirtækja; nefndin, sem hefir
þetta með höndum, ætti að
benda háskólastjórninni á sinn
vilja í þessu efni. Þessi ráðstöf-
un mundi hvetja alla menn og
konur, sem unna íslenzku máli
og þjóðerni, til að leggja nægi-
legt fé til þess að fyrirtækið
væri á tryggum grundvelli, og
íslenzkar bókmentir geti lifað
hér þeim til gagns, sem enn eru
ungir og óbornir og hefðu hvöt
til að kynnast máli og sögum for-
feðra sinna. Það eru margir gim-
steinar í íslenzkum bókmennt-
um, sem ekki má glata, svo verð-
ur íslenzkra frumbyggja ekki
minnst á heppilegri hátt en að
íslenzku máli sé haldið við, sem
bezt verður gert á þennan hátt.
sem nú er ákveðið af nefndinni.
Það eru margar fjölskyldur,
sem ekki hafa enn tekið þátt í
þessu og eru margar og mismun-
andi ástæður til þess, og verður
hér ekki farið út í það mál, en,
mjög mikla ræktarsemi mundi
það sýna að börn minntust for-
eldra sinna á þann hátt að vera
þátttakendur í þessu fyrirtæki,
sem nú er kostur á að vera með
í, sem er og yrði merkilegur
minnisvarði um langan aldur til
allra afkomenda þeirra.
Ennfremur finst mér að ís-
lenzku vikublöðin ættu að birta
auglýsingu, sem minti gamalt
fólk a að minnast íslenzku
kenslunnar við Manitoba há-
skólann í erfðaskrá sinni á sínu
dánardægri, þó þær upphæðir
yrðu kannske ekki stórar gerir
minna til, nefndin er beðin að
athuga þetta.
Síðastliðið sumar, þegar ég
ferðaðist um á íslandi, var minst
á kennarastól í íslenzku við há-
skólann í Manitoba við mig og
fanst mér að sumir telja það
ólíklegt að það kæmist í fram-
kvæmd, að íslenzka yrði gerð að
námsgrein við erlendan há-
skóla, og hélt ég að það stafaði
af því að það þættu of góðar
fréttir til að trúa þeim. Tók ég
mér þá það bessaleyfi að mót-
mæla því, og sagði sem svo, að
ég þekti Vestur-íslendinga of
vel til þess að draga nokkurn
efa á að þetta kæmist í fram-
kvæmd, jafnvel þó að sumir af
stuðningsmönnum fyrirtækisins
þyrftu að fara á ný ofan í vas-
ann. Það hefir líka reynst rétt.
Ég er viss um, að margir efna-
menn eiga eftir að styrkja fyrir-
tækið enn með frekari fjárfram-
lögum, ef þess gerist þörf.
Skúli Sigfússon
Lundar, Man.
Hvalveiðin þegar nær jafnmikil
og í fyrra
Hvalveiðarnar hafa gengið
mjög vel í sumar, enda hefir
veðurfar verið mjög gott og
hagstætt fyrir hvalveiðibát-
ana. Haldist tíð og aflafeng-
ur með svipuðum hætti,
verður þetta mjög gott
hvalveiðiár.
Meiafli?
Nú hafa veiðzt 261 hvalur, en
í fyrra fengust allan veiðitím-
ann 265 hvalir. I hitteðfyrra var
veiðin 324 hvalir, en þá var
veiðitíminn frá því í aprílmán-
uði og fram í október, en nú
hófst hvalveiðin ekki fyrr en í
júníbyrjun.
Stærsti hvalurinn í sumar.
I fyrradag var komið með
stærsta hvalinn á þessu sumri í
hvalveiðistöðina í Hvalfirði. Var
það steypireyður, 81 fet á lengd.
Ekki er þetta þó stærsti hvalur-
inn, sem þar hefir verið dreginn
að landi. I fyrra veiddist til
dæmis steypireyður, sem var 85
fet á lengd, en til eru þær miklu
stærri.
Annars er sá tími nú rétt að
byrja, er steypireyðir veiðast
einkum. Venjulega ber mest á
þeim síðari hluta ágústmánaðar
og í september. Er því ekki ólík-
legt, að hvalveiðibátarnir eigi
eftir að draga stærri steypireyð-
ur að landi í sumar.
Keðjan slitnaði.
Þessi steypireyður, sem komið
var með í fyrradag, reyndist
þó allþung í drætti, er taka átti
hana upp í hvalstöðina. Slitnaði
keðjan, sem notuð var við drátt-
inn, svo að hvalurinn rann aftur
í sjóinn, en í næstu atrennu tókst
að draga hann upp þangað, sem
skurðartæki og suðupottar biðu
ferlíkisins.
—TÍMINN, 10. ágúst
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
I
I
Commence Your Business TraimngImmediately!
í
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21804
695 SARGENT AV '. WINNIPEG