Lögberg - 01.11.1951, Qupperneq 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. NÓVEMBER, 1951
t
3
HERÓDÓT
Grískur sagnritari, sem ritaði
mannkynssögu fyrstu manna.
Hann er sagður fæddur í borg
inni Halikarnassos í Litlu-Asíu
um 484 f. Kr. og mun hafa dáið
sevtugur að aldri (um 356).
Hann var því fæddur fám ár-
um áður en sjóorustan mikla
varð við Salamis milli Xerxes
Persakonungs og Grikkja. Sá ó-
vænti atburður vakti sameigin-
lega ættjarðaást hjá Grikkjum
og um engan atburð hefir verið
jafn tíðrætt á æskuárum
Heródóts.
Það var þrennt, sem rann sam-
an í eitt hjá þessum merkilega
manni og studdi að því, að það
var hann, sem ritaði hina fyrstu
veraldarsögu — tíminn, sem
hann fæddist á, staðurinn, þar
sem hann fæddist og alveg ein-
stæð forvitni, sem bersýnilegh
hefir verið honum meðfædd.
Heródóts-fjölskyldan var í
hárri virðingu í fæðingarborg
hans. Frændi hans einn var rit-
höfundur og stjórnmálamaður,
og er svo að sjá, sem Heródót
hafi verið honum fylgisamur, og
það svo, að af þeirri fylgisemi í
stjórnmálum var Heródót rek-
inn í útlegð til Samos-eyjar um
langan tíma.
Af þessu má skilja, því Heró-
dót ber svo þungan hug til harð-
stjórnartímans, en fylgir lýð-
veldinu af öllum huga og þjóð-
frelsinu, því það var einmitt
frelsið, sem átti að greina Grikki
frá útlendingum.
Grikkir nefndu einu nafni
Barbara þær þjóðir, sem töluðu
mál, sem þeir ekki skildu og var
í eyrum þeirra eins og
rabb. í því atriði var Heródót
sjálfur sannur Grikki (eða
Helleni, sem þeir kölluðu sig),
enda þótt saga hans sýni, að
hann hafi fyllilega kunnað að
meta menningu Austurlanda-
þjóðanna. Allt hefði hann vilj-
að af þeim læra, annað en tung-
ur þeirra. Það er víst hið eina,
sem honum hefir ekki verið for-
vitni á, því tekur hann sinn jþátt
í hinum ótrúlega hroka fornald-
arþjóðanna gagnvart þeim, er
eigi töluðu sömu tungu. En að
því slepptu, þá hefir víst aldrei
uppi verið nokkur maður, sem
hafi lagt svo mikla rækt við for-
vitni sína, að hún yrði að alráð-
andi þekkingarþrá. Hefði hann
verið uppi á vorum dögum, þá
hefði hann svelgt í sig guðfræði-
bækur vorar, sérstaklega allar
greinar, sem lúta að landafræði,
þjóðafræði, jarðfræði, náttúru-
sögu,trúarbragðasögu og stjórn-
málasögu. Það má ráða af mann
kynssögu hans.
En ekkert slíkt var til á hans
dögum, ekkert nema kvæði um
goð og menn og heimspekileg
heilabrot um eðli hlutanna. En
það voru .síaðreyndir, sem Heró-
dót lagði allan hug á. En þeirra
var ekki hægt að afla sér þá,
nema á einn hátt, afar einfald-
an, en feykilega erfiðan um leið.
Það var með því að ferðast til
hvers staðar fyrir sig og annað
hvort sjá allt sjálfs síns augum
eða hitta menn, sem kunnu að
segja deili á einu og öðru.
Auðvitað gat þetta mistekist,
en hér var ekki á það að líta,
heldur hitt, að þar sem við nú
förum í bókasafn til að fá upp-
lýsingar, þá varð maður á hans
dögum að ferðast hundruð
mílna, og þó voru sjóferðir þá
hættulegri en flugferðir nú, og
undir ferðalag á landi varð hver
einstaklingur að búa sig, eins og
menn nú búa sig undir heim-
skautaferðir.
Með þeim hætti hefir Heródót
ferðast um alla Liltu-Asíu og
ðýrland, Mesópótamíu, og nokk
urn hluta Persíu. Hann ferðaðist
líka til Egyptalands, alla leið
suður til Elefantine; (áreyjar)
þangað rak forvitnin hann til
að fá að vita orsakirnar til vaxt-
arins í Níl. Hann hafði líka
kynnt sér strendur Norður-
Afríku og til Suður-ítalíu kom
hann og gerðist þar persónuleg-
ur þátttakandi í byggingu borg-
ar nokkurrar, er Thuri hét.
Hann fór með skipi eftir Svarta-
hafinu allt til Krim. Um allar
Grikklandseyjar fór hann, þvert
og endilangt. Á dögum Heródóts
var ekkert jarðlíkan til né landa-
bréf; ef lýsa átti landi eða hafi,
urðu þær lýsingar orðmargar,
þar sem ekkert landabréf fylgdi
til skýringarauka og viðmiðun-
ar.
Þetta keipur fram í lýsingu
hans á fjarlægum löndum, t. d.
Krim-nesinu og er hún þar af
leiðandi nsésta ónákvæm, enda
sá hann nesið eingöngu af sjó.
Mannkynssögu sína kallar
Heródót Historai, eða rann-
sóknir. Hann rannsakar og segir
samvizkusamlega frá niðurstöð-
unum af rannsóknum sínum.
Heródót er frumlegur og ágætur
sögumaður. Hann segir margar
góðar sögur af sjálfs sín heyrn
og sýn, og sögur, er hann hefir
eftir öðrum: Allt þetta undur-
samlega, sem vér munum frá
bernskuárum vorum, um hring
Polýkratesar, »um Solon og
Krösös á bálinu, um bernsku
Kýrusar og um Svika-Smerdis,
er runnið frá Heródót; sagan
hans er ótæmandi fjársjóður.
Undirbúið aldarafmæli barna
skóla Eyrarbakka
Frá fréttaritara Tímans
á Eyrarbakka.
Á næsta ári á barnaskólinn
á Eyrarbakka aldarafmæli,
og' hefir verið ákveðið að
minnast þess veglega. Hefir
séra Árelíus Níelsson, sókn-
arprestur á Eyrarbakka,
samið sögu skólans, en ísa-
foldarprentsmiðja mun gefa
hana út.
Fyrir hundrað árum.
Aðalforgöngumenn að stofn-
un barnaskólans á Eyrarbakka
voru Guðmundur Thorgrimsen
verzlunarstjóri og Þorleifur Kol
beinsson, hreppstjóri á Háeyri,
en með þeim vann mjög að mál-
inu séra Páll Ingimundarson í
Gaulverjabæ. Fyrsti kennari
skólans var Jón Bjarnason, síð-
ar prestur, faðir Bjarna frá Vogi.
Eini barnaskólinn 1852.
Þegar Eyrarbakkaskólinn var
stofnaður, var enginn barnaskóli
starfandi á landinu, en áður
höfðu verið barnaskólar að
Hausastöðum xog í Reykjavík.
Var hér því um merkt braut-
ryðjendastarf að ræða.
Eyrarbakkaskóli hefir starfað
alla stund síðan, að undantekn-
um örfáum vetrum, er kennsla
féll niður.
Viðbóiarbyggingar.
Barnaskólahúsið, sem nú er á
Eyrarbakka, var reist 1913, og
er orðið mikils til of þröngt. Var
í suipar reist viðbótarbygging,
hundrað fermetrar að flatar-
máli, og pr í henni ein kennslu-
stofa og kennaraherbergi, auk
snyrtiklefa. Einrjig var gamla
húsið málað og settir í það nýir
gluggar.
Skólann vantar nú mjög til-
finnanlega leikfimisal, og fer
leikfimiskennsla fram í sam-
komuhúsinu Fjölni. Er bygging
nýs samkomuhúss nú orðin
mjög aðkallandi, og er þess
vænzt, að í sambandi við þá
byggingu verði leyst þörf barna-
skólans fyrir leikfimisal.
Kennarar við barnaskólann á
Eyrarbakka eru nú þrír — Guð-
mundur Daníelsson rithöfundur
skólastjóri, Guðmundur Þórar-
insson og Ingunn Arnórsdóttir.
—TIMINN, 18. okt.
Af morgu má sjá, að hann hef-
ir verið auðtrúa, og að prestar
og túlkar hafa leikið á hann, því
að þar sem hann kunni ekki
nema móðurmál sitt varð hann
alltaf að hafa túlka með útlend-
um þjóðum. Þar á móti er allt
það, sem hann segist hafa séð
sjálfs síns augum vafalaust á-
reiðanlegt og oft hafa forn-
menjagreftir sannað sögu hans.
Af frásagnarhætti Heródóts
má ráða, að hann hafi lesið sög-
ur sínar fyrir, og þá að líkindum
látið þræl sinn skrifa, eins og
algengt var í þá daga. Hér er
ekkert af tilgerðarmælsku
þeirri, sem einkenndi grísku
seinni tíma. Allt er sagt blátt
áfram, eins og maður tali við
mann, og honum er mjög tamt
að byrja að segja frá einhverju,
en þá kemur honum annað í hug,
sem hann skýtur þá inn í frá-
sögnina jafnóðum. En svona
riiar enginn, heldur iala menn
svona. Af þéssu má því ráða, að
hann hefir lesið sögur sínar fyr-
ir ritara.
—Heimilisblaðið
Heilsumiðstöð
Tímabærl að hefjasi handa að
vori um byggingu náiiúru-
lækningahælis.
FJAÐRAFOK
Fjörulalli.
Á Hesteyri urðu menn alt fram
um miðja 19. öld varir við ein-
kennilega ófreskju, sem kom úr
sjónum og var kölluð fjörulalli.
Hann var á stærð við meðal-
mann, einfættur og einhendur,
með einu auga í miðju enni.
mjög sótti hann eftir að hrekja-
menn og skepnur í sjóinn. Fjöru-
lalli var tíðast séður á Hesteyri í
hafvestan-hvassviðri að haust-
og vetrarlagi, og þá helzt á svæð
inu frá svonefndum Hreggnasa
út' að Kálfhamarsparti. Einnig
sást hann oft á svæði því, er
Auðnir nefnast, þar sem Hest-
eyrarkirkja stendur *iú. Bar
mest á ferðum hans undan og
eftir sjóslys á Jökulfjörðum.
Yrðu menn varir við fjörulall-
ann, áttu þeir því að verjast að
hann kæmist landmegin við þá,
því þá var dauðinn vís. Þó gátu
menn bjargað sér, væri þeir af-
burðasnarir, með því að láta alt-
af hægri hlið snúa að óvættinni
og banda gegn henni með hægri
hendi, sem menn signa sig með.
Væri fjölulallinn ekki kominn
lengra en þrjú skref landmegin
við manninn, var óbrigðult ráð
að gera róðukross með þrem
fingrum hægri handar beint á
einglyrnuna. — Það er trú
manna á Hesteyri, að Galdra-
Finnur (d. 1884) hafi að lokum
með kunnáttu sinni komið hon-
um fyrir. (Hornstr.bók).
Business and Professional Cards
Eins og kunnugt er, rekur
Náttúrulækningafélag íslands
nú. hressingarhæli í Hveragerði,
og hefir leigt kvennaskólahús
Árnýjar Filipusdóttur til þeirr-
ar starfsemi. Um síðastliðna
helgi voru 36 vistmenn á hælinu
og nokkrir á biðlista. Hælið var
opnað 20. júní síðastliðinn, og er
því ætlað að starfa til 15. sept-
ember. Læknir hælisins er Jónas
Kristjánsson og er hann þar við-
staddur flesta daga vikunnar.
Fylgist hann með heilsufari
dvalargesta. Mataræðið er auð-
vitað í samræmi við kenningar
náttúrulækningastefnunnar og
er bæði fjölbreytt og gott, og
auðvitað svo heilsusamlegt sem
kostur er á. Þess er að sjálfsögðu
varla að vænta, að á þeim stutta
tíma, sem hér er um að ræða,
hafi mjög mikill árangur komið
í ljós, en þó munu flestir dvalar
gesta kenna nokkurrar heilsu-
bótar og betri líkamslíðunar yfir
leitt. Munu þeir því flestir sann-
færast um það, að hér sé stefnt
í rétta átt, og ekki ólíklegt, að
þeir muni framvegis leitast við
að haga mataræði sínu og lífs-
venjum í samræmi við það, sem
þeir hafa nú komizt í kynni við,
að svo miklu leyti sem kostur
er á.
Jónas læknir Kristjánsson er
stórhuga draumamaður, og raun-
sær þó. Mun hann nú telja tíma-
bært að hefjast handa um bygg-
ingu hins löngu fyrirhugaða
nátj;úrulækningahælis á vori
komanda, og hefir hann þegar
í huganum valið því stað í Hvera
gerði. Líklegt má telja, að slíkt
væri viturlega ráðið, því þessi
staður er einmitt flestum þeim
kostum búinn, sem nauðsynleg-
ir eru slíku hæli. Góðar horfur
eru því á, að Hveragerði eigi
eftir að verða heilsumiðstöð
Suðurlands og raunar landsins
alls.
Náttúrulækningafélag Islands
á þakkir skildar fyrir starfsemi
þá, sem hér er hafin og vonandi
er, að leiði til siðabótar í matar-
æði sem flestra landsmanna og
um leið til betra heilsufars. Að
vísu er hér aðeins um byrjun
að ræða, og er fullkomið náttúru
lækningahæli auðvitað það tak-
mark, sem stefna ber að. En með
an því takmarki er ekki náð, eru
bráðabirgðastofnanir á borð við
þá, sem hér hefir lýst verið, eftir
sóknarverður áfangi á leiðinni,
og mættu þær gjarnan rísa upp
sem víðast, þó ekki væri til ann-
ars en þess, að kenna sem flest-
um „átið“. Grélar Fells
—VISIR, sept. 1931
Húsakynni á fyrri öld.
Mackenzie, sem ferðaðist hér
um land 1810, lýsir svo bæjum
hér á Suðurnesjum: „Torfvegg-
irnir eru þykkir, bleytan í jörð-
inni og sóðaskapurinn gera út-
lendingum óþolandi innivist í
bæjunum. Enginn hlutur sýnist
nokkurn tíma hafa verið þveg-
inn frá fyrstu gerð; rúmin lík-
ust hrúgum af skitnum tuskum.
Hvergi er hægt að ná neinni loft-
hreinsun— og svö ef alt að 20
sofa í einu herbergi og þar við
bætist stækja af fiski, lýsispjönk
um og skinnfötum, er ekki góðs
að vænta. Kotin, sem fátækasta
fólkið býr í, eru verstu moldar-
greni, svo að furða er, að nokkur
mannleg vera skuli geta lifað
þar“.
Haugfé.
í fornöld var það venja að
leggja fé í hauga og áttu menn
að hafa það með sér til annars
heims. Eftir að kristni var lög-
tekin átti þessi trú að vera kveð-
in niður, eií þó hefir eimt eftir
af henni alt fram á þennan dag,
því að til skamms tíma munu lík
hafa verið grafin með skartgrip-
um, svo sem hringum og kven-
silfri. Það er og afsprengi hinnar
heiðnu venju, er framliðnir voru
látnir hafa í gröf með sér guðs-
orðabækur, eða þær bækur, er
þeir höfðu mestar mætur á. Er
það ótalið hve mikið hefir farið
af bókum niður í kirkjugarðana
á íslandi. Jón Hjaltalín land-
læknir andaðist 1882 og sam-
kvæmt fyrirmælum hans voru
nokkrar bækur lagðar í kistuna
með honum, þar á meðal Vída-
línspostilla og Númarímur. Víst
■er að þessi siður hélst sums
staðar fram yfir aldamót og gott
ef ekki eru enn lagðir Passíu-
sálmár eða sálmabók í líkkistur
Öræfingar
hófu hænsnarækt á undan
öðrum sveitamönnum. Á 18.
öld voru þar hæns á hverjum
bæ. Þau voru heldur lítil á vöxt,
svört á lit og urpu ágætlega.
Ekki var þó verið að fóðra þau
á korni. Þau urðu að bjarga sér
algerlega sjálf á sumrin, en
fengu .saxað hey saman við
flautir eða mjólk á vetrum og
þrifust vel.
—Lesb. Mbl.
Kaupið Lögberg
PHONE 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 8—852 HOME ST.
Viðtalstími 3—5 eftir hádegl
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG. WINNIPEG
Fasteignasalar. Leigja hús. Ct.
vega peningalán og e’dsábyrgð,
bifredðaábyrgð o. s. frv.
Phone 927 538
SARGENT TAXI
PHONE 204 845
PHONE 722 401
FOR QUICK. RELIABLE
SERVICE
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk. Man.
Office Hours 2.30 - 6 p.m.
Phones: Office 26 —Res. 230
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Lögfrœðvnoar
209 BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Phone 928 291
C A N A D I A N FISH
PRODUCERS, LTD.
J. PAOE, Managing Director
Wholesale Dlstributors of Fresh and
Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 328 Re*. Ph. 73 917
HAGBOR6 niEL*
PHONf 21*51
Office Phone
924 762
Res. Phone
726 118
Dr. L. A. Sigurdson
828 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 pan. - 6 pjn.
and by appointment.
A. S. BARDAL
843 SHERBROOK STREET
Selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
Skrifstofu talsimi 27.324
Heimilis talsimi 26 444
Phone 23 996 7(1 Notre Dame Ave.
Just West of New Matemity Hospltal
Nell’s Flower Shop
Weddlng Bouquets, Cut Flowers.
Funeral Deslgns, Corsages,
Beddlng Plants
Nell Johnson
27 482
Ruth Rowland
88 790
Office 933 587
Res. 444!
THORARINSON &
APPLEBY
BARRISTERS and SOLICITORS
4th Floor — Crown Truat Bldg.
364 Maln Street
WINNIPEG CANADA
SELKIRK METAL PRODUCTS
Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hltaeiningar-
ror, ný uppfyndlng. Sparar eldl-
við, heldur hita frá að rjúka út
með reyknum.—Skrifið, simið til
KELLT SVEINSSON
625 Wall Street Winnipeg
Just North of Portage Ave.
Símar: 33 744 — 34 431
DR. H. W. TWEED
TannUeknir
508 TORONTO GENERAL TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smltþ St.
Phone 926 952 WINNIPEG
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smith St. Winnipeg
PHONE 924 624
Phone 21101
ESTIMATES
free
J. M. INGIMUNDSON
Asphalt Roof. and Insulated
Siding — Repairs
Country Orders Attended To
632 Slmcoe St.
Winnipeg, Man.
GIMLI FUNERAL HOME
51 Firsl Avenue
Ný útfararstofa með þeim full-
komnasta útbúnaði, sem völ er
á, annast virðulega um útfarlr,
selur líkkistur, minnisvarða og
legsteina.
Alan Couch, Funeral Direclor
Phone—Business 32 "
Residence 59
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDING
Telephone 97 932
Home Telephonpe 202 398
DR. ROBERT BLACK
Sérfræöingur i augna, eyma, nef
og hálssjúkdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofusimi 923 815
Heimasimi 403 794
ÍELbSTER
JEWELLERS
447 Portage Ave.
Branch
Store at
123
TENTH ST.
BRANDON
Ph. 926 885
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Nettino
58 VICTORIA ST. WINNTPEG
Phone 928 211
Manager T. R. THOfoVALDSON
Your patronage wlll be appredated
Minnist
EETEL
erfðaskrám yðar.
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPKG CLINIC
St. Mary's and Vaughan, Wlnnlpag
PHONE 926 441
PHONE 927 025
H. J. H. Palmason, C.A.
H. J. PALMASON * CO.
Chartered Acconntants
505 Confederatlon Life Bldg.
WINNIPEG MANTTOBA
PARKER, PARKER &
KRISTJANSSON
Baxrisler* - Solicilor*
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Krlatjanaeoo
500 Canaðlan Bank of Conaaaaree
Chambers
Wlnnlpeg, Man. Phone M2 (61
Rovatzos Flower Shop
253 Notre Dame Ave.
WINNIPEG \f ANITOBA
Bus. Phone 27 989—Res. Phone 36 151
Our Speclaltles:
WEDDING CORSAGES
COLOOTAL BOUQUETS
FUNERAL DESTGNS
Mlss í.. Chrtstte. Proprletreaa
Formerly with Robinson & Co.
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries ,
Limited
Wholesalq Distrihutors of
FRESH AND FROZENFISH
404 SCOTT BLK, Slmi 925 227