Lögberg - 08.11.1951, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 8. NÓVEMBER, 1951
3
Þegar Rússland réðist á Finnland
CAGAN heíst í apríl, 1938, þegar
^ annar sendir^ðsritari Sovét-
sendisveitarinar í Helsinki, Boris
Jartsev símaði til finnska utan-
ríkismálaráðuneytisins og óskaði
mjög eindregið eftir viðtali. Utan
ríkismálaráðherran lét lönd og
leið um allar diplomatiskar kurt-
eisisvenjur, og tók þegar á móti
sendishveitarritananum. Jartsev
kynnti sig sem sérstakan sendi-
m a n n Sovétstjórarinnar, o g
skýrði jafnfram frá því að hann
hefði fullt umboð til þess, að
h e f j a samkomulagsumleitanir
um að koma á „betra samkomu-
lagi“ milli þessara tveggja ríkja.
1 Moskvu var fullyrt að Þýzka-
land hyggði á árás á Sovétríkin
og myndi ráðast inn í Finnland,
til þess að komast að Leningrad.
Rússar óskuðu þess vegna trygg-
ingar fyrir því, að Finnar veittu
viðnám, en hins vegar tjáðu
Rússar sig reiðubúna til þess að
veita Finnum alla þá aðstoð, sem
þeir gætu. Þetta var meginatriði
boðskapar Jartsevs, en hann tók
það jafnframt sérstaklega fram,
a ð a 11 a r samningsumleitanir
yrðu að fara fram með stakri
leynd, og það svo að húsbóndi
hans, sendiherra Sovétríkjanna í
Helsinki, mátti ekki einu sinni
um þær vita.
Þetta varð upphaf á samninga
umleitunum, sem stóðu yfir með
nokkrum hléum þó allt þar til
rauði herinn hóf árás sína á Finn
land veturinp 1939 - 40, „hina
hundrað hetjudaga“ eins og stríð
þetta var nefnt í Finnlandi, og
vakti hreystileg vörn Finna virð-
ingu og aðdáun alls hins frjálsa
heims. Hið diplomatíska baksvið
í þessu sambandi hefur hins veg-
ar ekki enn verið að fullu upp-
lýst fyrr en nú að endurminning-
ar Valnö Tanner hafa verið gefn-
ar út. Tanner var eins og kunn-
ugt er, formaður finnska Alþýðu
flokksins, og tók þátt í samnings-
umleitunum frá upphafi, og með
an vetrarstyrjöldin stóð yfir var
h a n n utanríkismálaráðherra
Finnlands.
Fyrsti þáttur finnsk - rússnesku
samningsumleitananna fór fram
með mjög mikilli leynd og stóð
yfir um það bil í eitt ár, en kom
aldrei til álits æðstu aðila ríkj-
anna. Rússarnir fóru fram á
skriflegar yfirlýsingar af hálfu
Finna, um að þeir veittu viðnám
og þægju hernaðarhjálp frá Sov-
étríkunum. Enn fremur óskuðu
þeir eftir því að fá á leigu fimm
eyjar í Finnskaflóanum, og að
Finnar víggirtu Álandseyjar að
nýju, að Miginjii rússneskri að-
stoð og undir eftirliti rússneskra
hernaðarsérfræðinga. Finnar
neituðu þessu og bentu á hina
norrænu hlutleysisstefnu. Aðal-
ástæðan fyrir neitun jyssari var
tortryggni í garð Rússa í sam-
bandi við tilgang þeirra með ví-
girðingum þessum. Það er því
rétt sem Churchill sagði eitt sinn
—að óvíst væri hvort nábúar
Rússlands hefðu meira að óttast,
árás Þýzkulands eða vernd Rúss-
lands.
Kröjur Stalíns
1 leyníakvæðum þýzk-rúss-
neska vináttusamningsins, fengu
Rússarnir f r j á 1 s a r hendur í
norðri, Eistland, Lettland og Lit-
haugaland fengu boð um að
senda nefnd til Moskvu, og sam-
þykkja þegar rússneskar her-
stöð var í löndum sínum. Er röð-
in kom að Finnlandi í byrjun ok.
1939, var stjórninni þar þegar
ljóst hvað á spítunni hékk, og gaf
út hervæðingarfyrirskipun áður
en hún sendi nefnd til Moskvu.
Formaður sendinefndarinnar var
J. K. Paasikivi þá sendiherra
Finnlands í Stokkhólmi, síðar
forsæti, og Tanner þáverandi
fjármálaráðherra og fulltrúi
verkamanna, voru aðalsamninga
menn nefndarinnar. Flestir fund
irnir fóru fram í Kreml, milli
þeirra Paasikivi og Tanners ann-
ars vegar og Stalíns og Molotovs
af Rússa hálfu hins vegar. Rúss-
arnir lögðu í samræðunum höfuð
áherzluna á öryggi Leningrad, en
ÞEGAR lýðrœðisríki Vestur Evrópu og
Nörður Ameríku eru nú sem óðast að
byggja upp varnir sínar til þess að vera
viðbúnar árás, sem stöðugt vofir yfir þeim
úr austri, væri ekki úr vegi að minna á
örlög Finnlands, sem einna fyrst fékk á
árasarhug Sovét-Rússlands að kenna, í
vetrarstríðinu 1939-40, og er nú eina lýð-
rœðisríkið, sem eftir er á áhrifasvæði hins
kommúnistíska stórveldis.
í eftirfarandi grein rekur Max Jakobs-
son í stuttu máli rás viðburðanna, er Sovét-
Rússland réðist á Finnland veturinn 1939-
40.
Business and Professional (ards
kröfur þeirra voru nú meiri en
þær sem Jartsev setti fram hálfu
öðru ári áður. Nú kröfðust þeir
ekki aðeins eyjanna í Finnska
flóa, heldur og landræmu af
finnsku Karelíu norðan við Len-
ingrad. En höfuðatriðið var þó
að fá herstöðvar á eyjunum í
mynni Finnskaflóans. í staðin
áttu svo Finnar að hljóta hluta
af Austur-Karelíu, og var það
land helmingi stærra en það sem
Finnar áttu að láta af hendi. í
þessu sambandi sagði Stalín:
„Við getum ekki flutt Leningrad
—þess vegna erum við neyddir
til að flyttja landamærin. Fjar-
lægðin frá landamærunum að
Leningrad eru aðeins 32 rastir.
Þegar ég spurði Ribbentrop,
hvers vegna Þjóðverjar hefðu
ráðist in í Pólland, svaraði hann
því til, að Þjóðverjar vildu fjar-
lægja pólsku landamærin Ber-
lín. Fyrir innrásina var fjarlægð-
in milli Berlínar og Posen 200
rastir, en nú væri hún 300 röst-
um austar. Við viljum hafa fjar-
lægðina milli Leningrad og landa
mæranna að minnsta kosti 700
rastir. Við biðjum yður um 2700
ferrasta land en bjóðum yður í
staðin 5500 ferrastir. Myndi nokk
urt annað stórvelri bjóða slík
kostaboð? Nei, aðeins við erum
svo heimskir“.
Miklu mikilvægari var þá
krafa Stalíns um herstöð á Hang-
ey. „Við verðum að geta lokað
mynni Finnskaflóans. Við höfum
þegar Eistland, en nú þörfnumst
við Hangeyjar á hina hlið, til
þess að geta hindrað óvinaflota í
að fara um flóann. Því fari svo,
að óvinafloti komist þar um, fá-
um við ekki varið Leningrad.“
Þegar F i n n a r spurðu þess,
hver það væri, sem myndi ráðast
á Sovétríkin, þar sem þau og
Þýzkaland hefðu gert með sér
friðarsáttmála, þá svaraði Stalín
því: „Allt er breytingum lindir-
orpið hér í heimi. Þegar styrjöld-
inni milli Þýzkalands og Bret-
lands er lokið, þá getur floti frá
sigurvegurunum siglt inn
í Finnákaflóann. Judenitsch réð-
ist til árásar eftir Finnska flóan-
um, og síðar gerðu Bretar eins.
Öll rök hníga að því, að sagan
geti endurtekið sig.“
Landamærabreytingar
Eftir margar ferðir til Hels-
inki gengu finnsku samninga-
mennirnir að því að breyta landa
mærunum fyrir norðan Lenin-
grad, en þó ekki eins mikið og
Stalín fór fram á, og leigu eyj-
anna. Hins vegar gengu þeir ekki
inn á kröfu Rússa um að leigja
Hangey. Ef þeir hefðu látið Rúss
um í té herstöð á meginlandi
Finnlands, áðeins 160 rastir frá
höfuðborg landsins, myndi hlut-
leysi þess vissulega vera í hættu,
enda næsta ómögulegt í fram-
kvæmd. Auk þess sem þetta var
bein ógnun við sjálfstæði þjóð-
arinnar. Afstaða Finnlands vakti
gremjlT Rússa. Stalín lagði til að
Rússar græfu skurð í gegnum
Hangey, og hefðu þannig her-
stöð á nýrri eyju. Molotov hélt
því hins vegar fram, að Finnar
hefðu misskilið rússnesku tillög-
urnar með því að neita herstöð á
finnskri grund, því þegar Finnar
hefðu leigt Rúsum Hangey væri
hún ekki lengur finnkst yfirráða
svæði eða innan finnskra landa-
mæra!
Meðan áumræðunum stóð
héldu Rússar sér alltaf við hina
hernaðarlegu þýðingu málsins.
Stalín þrábenti á, að Zarinn
hefði ráðið þessum landssvæðum
og áætlun hans sjálfs um varnir
Leningrad fylgdi hefðbundinni
Þegar samningaumleitanirnar
fóru út um þúfur 13. nóvember,
héldu Finnarnir þegar frá Mosk-
vu og heimleiðiá En samningum
var |só ekki formlega slitið, og
þegar engin hreyfing varð á
neinu næstu viku, fóru Finnarn-
ir að verða bjartsýnir að nýju.
Tanner segir að allir hafi andað
léttara yfir því, að þessum óþæg-
ilegu umræðum væri lokið.
Nokkur hluti varnarliðsins var
sent heim aftur. En 26. nóvember
hélt Sovétstjórnin því fram að
finnskt stórskotalið hefði skotið
á rússneskt áhrifasvæði—ásökun
er Tanner vísar algjörlega á bug
—tveim dögum síðar var finnsk-
rússneski griðasáttmálanum sagt
upp, og 30. nóvember var fyrstu
sprengjunum varpað á Helsinki.
Með tilliti til þess sem síðar
átti sér stað, einkum hinna hörðu
friðarsamninga sem Finnar urðu
að ganga að og undirrita ,er það
efamál hvort þeir hefðu ekki í
upphafi átt aðgang að kröfum
Stalíns. Hinn aldni forseti Kallio
talaði í nafni þjóðarinnar, þegar
stefnu. Ekkert tillit var tekið til
þess þó Finnarnir teldu sér ekki
hægt að láta Hangey af hendi.
hann komst þannig að orði, er
hann undirritaði friðarsamning-
ana: “Mætti hönd mín visna, sem
neydd er til þess að undirrita
þetta skjal.“ Tanner segir frá því
að fáum mánuðum síðar hafi for-
setinn orðið veikur og hægri
hönd hans lamast.
Það væri næsta óréttmætt ef í
dag væri feldur dómur yfir at-
burðunum frá 1939, sem skeðu
við allt aðrar aðstæður en vér
eigum nú við að búa. í fyrsta lagi
segir T a n n e r, trúði finnska
^stjórn því aldrei að Rússar
myndu ráðast á Finna. Fyrir síð-
ustu ferð sína til Moskvu sagði
finnski utanríkismálaráðherran
Elías Erko, að hann væri þess
fullviss, að Rússar væru bara
með látalæti. Tanner minnir á
áróðursauglýsingarnar, s e m
hann sá hvar vetna í Moskvu og
fluttu boðskap sem þennan:
„Við viljum ekki þunmlung af
annara landi,, en munum ekki
heldur láta af hendi þunmlung
af ættjörð okkar." Síðan bætir
hann við: „í þá daga trúðum við
enn á alþjóðarétt og að gerðir
samningar yrðu haldnir.“
— ALÞBL.
Gamlar endurminningar
ryfjast upp við lestur nýrri atburða.
Það var vorið 1892, er ég var
að búast til Ameríkuferðar, eftir
fjárfellinn og aleignamissinn í
Böðvarsdal í Vopnafirði, að ég
fór austur í Jökulsárhlíð til að
leita mér að vinnu; og réðist ég
um stuttan tíma til Eiríks í
Eyjaseli, sem þá _ var hrepps-
nefndarmaður á Úthéraði.
Þetta sama sumar var hafinn
undirbúningur að byggingu
nýrrar kirkju á Kirkjubæ í
Hróarstungra. Til léttis við flutn-
ing á timbri frá Seyðisfirði var
hr. Vathne fenginn til að flytja
timbrið á gufuskipi sínu til
Múlahafna, — sem Jón frá Sleð-
brjót, þá þingmaður Norðmýl-
inga fékk löggilta ásamt öðrum
umbótum, sem sá mannvinur
kom til leiðar, svo sem lausn
vistar-skyldubandsins o. fl. —
Komu allmárgir menn úr
sókninni til að skipa upp timbr-
inu og var ég sendur frá Eiríki.
Verkstjóri var séra Einar Jóns-
son frá Kirkjubæ, seinna pró-
fastur á Hofi í Vopnafirði; hann
jafnaði niður mönnum 2 og 2
til samans og gekk sinn undir
hvorn enda á stórtimbri, sem
jáurfti að flytja æði langan spöl
og upp klappir, svo örugt væri
fyrir sjógangi. Urðum við séra
Einar eitt parið og sneyddum
við ekki hjá stórtrjánum um
daginn. — Séra Einar var þrek-
lega vaxinn og kraftamaður. —
Þetta var erfitt verk sem lokið
var um bjarta júlínótt. Að loknu
verki bauð Vathne okkur um
borð í ski psitt og þáðum við
allir þar kvöldverð og aðrar
veitingar.
Ofangreint ryfjaðist upp fyrir
mér er ég las í Lögbergi, 25. okt.
1951, um 1Q0 ára afmæli Kirkju-
bæjarkirkju á þessu sumri, sem
mér þykir mjög óskiljanlegt,
jafnvel þó það hafi verið tekið
úr íslenzkum blöðum.
Annað atriði er mér minnis-
stætt frá dvöl minni í Eyjaseli,
sem er spölkorn frá Lagarfljóti:
Við Eiríkur fórum eitt sinn til
*
selveiða í Lagarfljóti með sela-
nót. Ég var vanur góðum bát
frá Færeyjum, sem við áttum í
Böðvarsdal — og leist mér því
ekki á blikuna þegar ég sá þar
flatbotnaðan ræfil, sem kallaður
var prammi, og kom mér þá í
hug „Ólafur með hripið“.
Veður var allhvasst á móti
straum, sem gerði þetta mikla
vatnsfall mjög úfið; ég hafði
ekki róið langt út á fljótið, er
fullorðinn selur kom í nótinl;
cg með því að láta Eirík fara í
framenda prammans lukkaðist
mér að innbyrða selinn á aftur-
gafl.
Ég hafði oft skotið seli heima,
og að upplagi var ég ekki sjó-
hræddur, en þetta er í það eina
skipti, sem ég minnist að mér
„var ekki um sel“.
29. október, 1951
J. A. Vopni
Bænrækni
Hvað segja nútíma æskumenn
um þetta? Eigum við að biðja
til Guðs? Er til nokkurs að
biðja? Fá menn bænheyrslu?
Ef til er eitthvað, sem heitið
getur raunvísindi, þá er það
fyrir löngu orðið raunvísindi, að
bænarinnar menn hafa á öllum
öldum verið andans mestu hetj-
ur og þjóðanna beztu menn.
Bæn er ósk — þrá, og sé hún
guðshyggju og guðstrú samboð-
in, þá ræktar hún hið bezta í
manninum. Bezta bænheyrslan
er alltaf vís, og hún er sú, að
hinn biðjandi maður er alltaf
batnandi maður.
Bænin er hugarástand, ósk,
þrá, ákall sálarinnar um það,
sem heitast er þráð. Bænarhug-
urinn er opnun sálarinnar fyrir
innstreymi hins guðlega kraftar,
vizku og huggunar, að sínu leyti
eins og opnun viðtækisins opnar
fyrir strauminn frá útvarps-
stöðinni.
í bókinni MANNDÁÐ, segir
Wagner:
„Þú heilaga einvera sálarinn-
ar, háleiti og friðsami kastali,
sem ekkert fær á unnið, þar sem
menn leita athvarfs í fullkomnu
öryggi frá öllum þjáningum, öll
um bardögum, öllum hættum;
þú bæn. Hver er sú uppsprettu-
lind dáðar, sem jafnast geti á
við þig? Og hve hugrakkir göng-
um við á vörð, er við finnum til
Framhald á bls. 7
PHONE 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUTTE 6—652 HOME ST.
ViStalstími 3—5 eftir hýdegi
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG. VVINNIPEG
Fasteígnasalar. Leigja hi'ia. IJt.
vega petiingalím og eliisttbyrgí
bifreiðaáhyrgS o s. frv.
I Phone 927 538
SARGENT TAXI
PHONE 204 845
PHONE 722 401
FOR QUICK, RELIABLE
SERVICE
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
^Selklrk, Man.
Office Hours 2.30 - 6 p.m.
Phones Office 26 — Res. 230
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Löpfrœöinpar
209 BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Phone 928 291
CANADiAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOE, Managmu Director
Wholesale Dlstributors of Fresh and
Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917
KAGBORG
PMOHt 2ISSI
FUIl/Vy
ISI ---
Offlce Phone
924 762
Res. Phone
726 115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 pjn. - 6 pjn.
and by appointment.
A. S. BARDAL
843 SHERBROOK STREET
Selur líkkistur og annast um öt-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
‘skrifstofu talsími 27 324
Heimilis talstmi 26 444
Phone 23 994 7*1 Notre Dsme Ave.
Just West of New Matemlty Hospltal
Nell’s Flower Shop
Weddlng Bouquets, Cut Flowers.
Funeral Deslgns. Corsages,
Bedding Plants
Nell Johnson
27 482
Ruth Rowland
88 790
Office 933 587 Res. 444 S89
THORARINSON &
APPLEBY
BARRISTERS and SOLICITORS
4th Floor — Crown Trust Bldg.
364 Main Street
WINNIPEG CANADA
SELKIRK METAL PR0DUCTS
Reykhúfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaeiningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldi-
viC, heldur hita frá aC rjúka út
meC reyknum.—SkriflC, simiC til
KELLY SVEINSSON
«25 Wall Street Winnipeg
Just North of Portage Ave.
Símar: 33 744 — 31431
DR. H. W. TWEED
Tannlceknir
508 TORONTO GENERAL TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smlth St.
Phone 926 952 WINNIPEG.
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smith St. Winnipeg
PHONE 924 624
Phone 21 101
ESTIMA TES
FREE
J. M. INGIMUNDSON
Asphalt Roofs and Insnlated
Siding — Repairs
Country Orders Attended To
632 Siracoe St.
Winnipeg, Man.
GIMLI FUNERAL HOME
51 Firsi Avenue
Ný útfararstofa meÖ þeim full-
kumnasia útbúnaði, sein völ er
á, annast virðulegu um útfarir,
svii.r ííkkistur, minmsvarða ug
le^sieirui
Alan Couchr Funeral Director
Phone—Busmess 32
Residence 59
DR. A. V. JOHNSON
JJentist
506 SOMERSET BUILDING
Telephon*1 97 932
Hoine Telephonpe 2' 2 398
DR. ROBERT BLACK
SérfricOinpur i amma. ej/rna, nrf
op hátssinkftómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofusimi 923 815
Heimasimi 403 794
ílroslrai
JEWELLERS
447 Portage Ave.
Branch
Store at
123
TENTH ST.
BRANOON
Ph. 926 835
GUNDRY PYMORE
Limited
British Qualitn Fish Nettina
58 VICTORIA ST. WINNIPEG
Phone 928 211
Manager T. R. THORVALDBON
Your patronage wiil be appreclated
Minnist
CETEL
í erfðaskrám yðar.
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEO CLINIC
St. Mary's and Vaughan, Winnlpeg
PHONE 926 441
PHONE 927 025
H. J. H. Palmason, C.A.
B. J. PALMASON * CO.
Chartered Aceountaata
505 Confederatlon Llfe Bldg.
WINNIPEG MANTTOBA
PARKER, PARKER &
KRISTJANSSON
Barrislers - Solicilors
Ben C.Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjanaaon
500 Canadlan Bank of Comaaoreo
Chajnbera
Wlnnipeg, Man. Phono 9USÍ1
Rovatzos Flower Shop
253 Notre Dame Ave.
WINNIPEG MANITOBA
Bus. Phone 27 989—Res. Phone 36 151
Our Specialtles:
WEDDING CORSAGES
COLONIAL BOUQUETS
FUNERAL DESTbNS
Mlaa 1. Chrlitte, Proprletroae
Formerly with Robinson & Co
G. F. Jonasson, Pres. & M&n. Dir.
, Keystone Fisheries
Limited
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
404 SCOTT BLK, Simi 925 227